Transformasi Laplace dari Turunan dan Integral

1. Transformasi Laplace Turunan Fungsi

Andaikan f(t) kontinu untuk semua t  0 dan mempunyai turunan f ' (t ) ,yang

kontinu sepotong- sepotong pada interval berhingga pada kisaran t  0 , maka transformasi

Laplace bagi f ' (t ) diberikan oleh

L { f ' (t )}  s L{f} - f (0) (1)

Dengan menerapkan (1) untuk turunan kedua dari f(t) yaitu f " (t ) diperoleh

L { f " (t )}  s L{f’}-f’(0) = s{s L{f}-f (0)}-f’(0)

= s2 L{f}-s f (0) – f ’(0) (2)

Dengan menerapkan (1) dan (2) diperoleh transformasi untuk turunan ketiga berikut

L { f '" (t )}  s( L{f”}- f”(0) = s(s2 L{ f } - sf(0) - f’(0)) –f”(0)

= s3 L{f}-s2 f (0) – sf ’(0) - f ”(0)

Penggunaannya dapat diperluas untuk menentukan transformasi Laplace turunan ordo n,

Andaikan fungsi f(t) kontinu untuk semua t  0 dan mempunyai turunan- turunan

f ' (t ), f " (t ), f " ' (t ),, f ( n1) (t ) yang kontinu untuk semua t  0 , dan jika f (n)
(t ) kontinu

sepotong- sepotong untuk t  0 ,trasformasi Laplace dari turunan fungsi f (n)

(t ) diberikan

oleh L { f ( n ) (t )}  s n L{ f } - s n 1 f (0) - s n2 f (0) - - sf ( n2)

(0) ) - f ( n 1) (0)

Contoh :

1) Dengan menggunakan rumus transformasi Laplace dari turunan pertama fungsi, hitung

F (s)  L{ f (t)} jika diberikan (a) f (t )  cos 2 t (b) f (t )  e t cos 2 t

Penyelesaian :
(a) f (t )  cos 2 t  f ' (t )  2 cos t sin t   sin 2t , f (0)  1 .

Andaikan L {cos 2 t}  F (s) .  L{ f ’(t)}= L { sin 2t}   L {sin 2t}

 2 2
s L {f} - f(0) = -  sF (s) – 1 = - 2
s 4 2
s 4
2 s 2
2
s2  2
sF ( s)  1  2  F ( s)  . Jadi L {cos t}  F (s) 
2

s 4 s( s 2  4) s( s 2  4)
(b) f (t )  e t cos 2 t  f ' (t )  e t cos 2 t  2e t cos t sin t  e t cos 2 t  e t sin 2t , f (0)  1 .

Andaikan L {e t cos 2 t}  F (s) .  L{ f ’(t)}= L {e t cos 2 t  e t sin 2t}

sL{ f(t)} – f (0) =L {e t cos 2 t}  L {e t sin 2t}  sL{f} - f(0)= L{f} - L {e t sin 2t}

2 2
sF (s)  1  F (s)   sF ( s)  F ( s)  1 
( s  1)  4
2
( s  1) 2  4

s 2  2s  3 s 2  2s  3
( s  1) F ( s)  2  F ( s) 
s  2s  5 ( s  1)(s 2  2s  5)

s 2  2s  3
Jadi L {e t cos 2 t} 
( s  1)( s 2  2s  5)
2) Dengan menggunakan rumus transformasi Laplace dari turunan kedua fungsi, hitung
F (s)  L{ f (t)} jika diberikan (a) f (t )  t sin bt (b) f (t )  t cos bt
Penyelesaian :
(a) f (t )  t sin bt , f (0)  0 . Andaikan L { t sin bt } = F (s)

f ' (t )  sin bt  bt cos bt ; f’(0)= 0

f " (t )  b cos bt  b cos bt  b 2 t sin bt  2b cos bt  b 2 t sin bt

L{ f " (t ) }= L {2b cos bt  b 2 t sin bt}

s2 L{f}- s f (0) – f ’(0) = L {2b cos bt}  L { b 2 t sin bt}

s 2bs
s2 L{f} = 2b - b2F(s)  s 2 F ( s)  2  b 2 F ( s)
s b
2 2
s b 2

2bs 2bs 2bs

s 2 F ( s)  b 2 F ( s)   ( s 2  b 2 ) F ( s)  2  F ( s)  2
s b
2 2
s b 2
(s  b 2 ) 2

2bs
Jadi L { t sin bt } = F (s) =
(s  b2 )2
2

(b) f (t )  t cos bt ; f (0)  0 Andaikan L { t cos bt } = F (s)

f ' (t )  cos bt  tb sin bt ; f " (t )  b sin bt  b sin bt  b 2 t cos bt  2b sin bt  b 2 t cos bt
 L{ f " (t ) }= L{  2b sin bt  b 2 t cos bt }= -2b L{ sin bt } – b2 L { t cos bt }

b b
s2 L{f}- s f (0) – f ’(0) =  2b  b 2 F ( s)  s 2 F ( s)  b 2 F ( s)  2b 2
s b
2 2
s  b2

b 2b 2 2b 2
s F ( s)  b F ( s)  2b 2
2 2
 ( s  b ) F ( s)   2
2 2
 F ( s)   2
s  b2 s  b2 (s  b 2 ) 2

s2  b2
Jadi L { t cos bt} 
(s 2  b 2 ) 2

3) Dengan menggunakan hasil 1) dan 2) hitung transformasi Laplace F (s) jika

(a) f (t )  t 2 sin t (b) f (t )  t cos 2 t (c) f (t )  t 2 cos t

Penyelesaian :

(a) f (t )  t 2 sin t  f ' (t )  t 2 cos t  2t sin t f ' (0)  0

f " (t )  t 2 sin t  2t cos t  2t cos t  2 sin t  t 2 sin t  4t cos t  2 sin t

s2  b2
Andaikan L {t sin t}  F (s) . Berdasarkan hasil 2) L { t cos bt}  2
2
}
(s  b 2 ) 2

s2 1
maka L {t cos t}  , b  1 L { f " (t )}  L .= L {t 2 sin t} + L {4t cos t} + L
( s 2  1) 2

{2 sin t } s2 L {f}- sf(0) – f’(0) = L {t 2 sin t} + 4L {t cos t} + 2L {sin t }

s2 1 1
s2 L {f}- sf(0) – f’(0) = - F(s) + 4 +2 2
( s  1)
2 2
( s  1)

4( s 2  1)  2( s 2  1)
s2F(s) = - F(s) +
( s 2  1) 2

4( s 2  1)  2( s 2  1) 6s 2  2
s2F(s)+ F(s) =  ( s 2
 1) F ( s ) 
( s 2  1) 2 ( s 2  1) 2

6s 2  2 6s 2  2
F ( s)  2 . Jadi L {t sin t}  2
2

( s  1) 3 ( s  1) 3

(b) f (t )  t cos 2 t , f (0)  0 Andaikan L { f (t )}  L{ t cos 2 t }= F (s)

s2  2
f ' (t )  2t cos t sin t  cos 2 t  cos 2 t  t sin 2t L {cos 2 t}  dan
s ( s 2  4)
 4s
L { t sin 2t } = ; L { f ' (t )}  sL {f} - f (0) = sL {f}
( s  4) 2
2

L { f ' (t )}  sL {f} ; L { f ' (t )}  L {cos2t} - L {tsin2t}; sL {f}= L {cos2t} - L {tsin2t}

s2  2 4s ( s 2  2)(s 2  4)  4s 2
sL {t cos 2 t}   ; sF(s} =
s( s 2  4) ( s 2  4) 2 s( s 2  4) 2

( s 2  2)(s 2  4)  4s 2 s 4  6s 2  8  4s 2 s 4  2s 2  8 ( s 2  4) 2  8
F ( s)    2 2  2 2 .
s 2 ( s 2  4) 2 s 2 ( s 2  4) 2 s ( s  4) 2 s ( s  4) 2

( s 2  4) 2  8
Jadi L{ t cos 2 t} 
s 2 ( s 2  4) 2

(c) f (t )  t 2 cos t , f (0)  0 ; f ' (t )  t 2 ( sin t )  2t cos t  t 2 sin t  2t cos t , f ' (0)  0

f " (t )  2 cos t  2t sin t  2t sin t  t 2 cos t  2 cos t  4t sin t  t 2 cos t ;

L { f " (t )}  s2 L {f}- sf (0)  f ' (0) ; L { f " (t )}  L (2 cos t  4t sin t  t 2 cos t} ;

s2 L{f}= L (2 cos t  4t sin t  t 2 cos t} = L {2 cos t}  L{ 4t sin t}  L { t 2 cos t} ;

s2 L{ t 2 cos t }= L {2 cos t}  L{ 4t sin t}  L { t 2 cos t} ;

s 2s s 2s
s2 F (s) = 2 4 2  F ( s) ; (s2 +1) F (s) = 2 2 4 2 ;
s 1
2
( s  1) 2
s 1 ( s  1) 2

2s( s 2  1)  8s 2s 3  2s  8s 2s 3  6s 2s 3  6s
2
(s -1) F (s) = 2   2  F ( s)  2 .
( s 2  1) 2 ( s 2  1) 2 ( s  1) 2 ( s  1) 3

2s 3  6s
Jadi L{ t 2 cos t} =
( s 2  1)3
2. Transformasi Laplace Integral Fungsi

Andaikan f(t) kontinu untuk semua t  0 dan L{f(t)}= F (s) adalah transformasi

Laplace dati f(t). Transformasi Laplace dari integral fungsi f(t) kontinu diberiken oleh

1  1 
t t 1
1
L { f (u )du}  F ( s)  L 1 [ L{  f (u )du}  L 1  F ( s)   L 1  F ( s)    f (u )du
0
s 0 s  s  0

Sebagai akibatnya, jika L 1{F (s)}  f (t ) , maka

1 
t

 F ( s)   f (u )du .
1
L
s  0
 Rumus di atas sangat berguna untuk menentukan fungsi invers transformasi Laplace jika
1
fungsi transformasi Laplacenya memuat suku berbentuk F ( s). Dengan cara
sn
1 1 1 
menuliskan F ( s)  n1  F ( s)  , dan integrasi secara berulang akan diperoleh invers
s n
s s 
transformasi Laplace yang diharapkan.
Contoh.

1 
1
1
1. Cari f (t ) jika F ( s)   L 1  F ( s)   f (u )du
s ( s  4)
2 2
s  0
Penyelesaian
 1  1
Dari Tabel diketahui bahwa L 1  2   sin 2t .
s  4 2
Dengan menerapkan rumus invers tranformasi Laplace dari integral fungsi dihasilkan :

 1  1 
t
 1 
t
1 1
   sin 2udu   cos 2u   (1  cos 2t )
1
L   2
 s  s  4  0 2  4 0 4
Sekali lagi dengan cara yang sama dihasilkan

 1  
1 1  1 
L 1  2 2   L   2  
 s ( s  4)   
s s ( s  4) 
t
1 
t
1 1 1 1
0 4 (1  cos 2u)du   4 (u  2 sin 2u  0  4 t  8 sin 2t .
 1  1 1
Jadi L 1  2 2   t  sin 2t
 s ( s  4)  4 8
1
2. Cari f (t ) jika F ( s) 
s ( s  4s  5)
2 2

Penyelesaian :

 1  1  1 
Dari Tabel diketahui diketahui bahwa L 1  2  L    e sin t
2t

 s  4s  5   ( s  2)  1
2

Dengan menerapkan rumus invers tranformasi Laplace dari integral fungsi dihasilkan :

1  
t
 1 2u 
t
1
   e sin udu   e (2 sin u  cos u )
1
  2
2u
L
 s  s  4 s  5  0 5 0

1  1 2 1 1
=  e 2t (2 sin t  cos t )   e 2t sin t  e 2t cos t 
5  5 5 5 5
 Sekali lagi dengan menerapkan rumus yang sama pada hasil di atas diperoleh

 1  1  1  t
2 1 1
  5 e
1
   
1
 L sin u  e 2u cos u   du
2u
L  2 2
 s ( s  4s  5)    5
2
 s  s ( s 4 s 5)  0
5
t
2 1 1 
  e 2u (2 sin u  cos u )  e 2u (2 cos u  sin u )  u 
 25 25 5 0
3 2t 1
= e (sin t  cos t )  (5t  4) .
25 25

1  1  3 2t 1
Jadi L  2 2  e (sin t  cos t )  (5t  4)
 s ( s  4s  5)  25 25

1
3. Cari f (t ) jika F ( s) 
s ( s  2) 2
3

Penyelesaian :
 1 
Dari Tabel diketahui diketahui bahwa L 1  2 
 te 2t . Dari hasil di atas dan dengan
 ( s  2) 
menerapkan rumus invers tranformasi Laplace dari integral fungsi dihasilkan :
 1  1  t 2 u  1 2u 1 2u 
t
1 1 1
L 1   
2 
 s  ( s  2)  0
  ue du  
2
ue  e 
4 0 2
 te 2t  e 2t 
4 4

Dengan menggunakan hasil ini, sekali lagi dengan menerapkan rumus invers tranformasi
Laplace dari integral fungsi dihasilkan

 1  1  1 
L 1  2 2 
 L 1    
 s ( s  2)   s  s( s  2)
2

t
1 
t
1 1 1 1 1
40 (2ue 2u  e 2u  1)du   (ue 2u  e 2u  u   te 2t  e 2t  t 
4 0 4 4 4 4

sekali lagi dengan hasil di atas, dan menerapkan rumus invers tranformasi Laplace dari
integral fungsi dihasilkan

 1  1  1 
L 1  3 2 
 L 1   2  
 s ( s  2)   s  s ( s  2)
2

t
1 1 
t
1 3 1 1 3 1 1 3
40 (ue 2u  e 2u  t  1)du   ue 2u  e 2u  u 2  u   te 2t  e 2t  t 2  t 
4 2 4 2 0 8 16 8 4 16

 1  1 2t 3 2t 1 2 1 3
Jadi L 1  3 2 
 te  e  t  t 
 s ( s  2)  8 16 8 4 16