UJI MAKANAN

I. Tujuan

Mengidentifikasi kandungan karbohidrat, protein dan lemak yang terdapat dalam

berbagai bahan makanan.

II. Teori

Untuk menjaga kesehatannya manusia membutuhkan bahan makanan yang lengkap,

makanan yang lengkap adalah makanan yang mengandung karbohidrat, protein,
lemak, vitamin, mineral dan air.
a. Karbohidrat berfungsi sebagai sumber energi yang diperoleh dari gula dan zat
tepung. Zat gula terdapat pada buah-buahan, sayuran, gula dan susu. Zat tepung
terdapat pada pada nasi, kentang, ubi, ketela, gandum dan sagu
b. Protein berfungsi sebagai penghasil kalori dan pengatur temperatur suhu tubuh,
mengganti sel-sel yang rusak, membentuk enzim dan hormon, mengatur proses di
dalam tubuh, juga sebagi sumber energi. Protein dibedakan menjadi dua yaitu
protein nabati dan prtein hewani. Protein nabati berasal dari tumbuhan seperti
tahu, tempe, dan kecap. Protein hewani berasal dari hewan seperti telur, ikan,
udang , dan keju.
c. Lemak berfungsi sebagai sumber energi, pelarut vitamin, pelindung tubuh dan
cadangan makanan. Lemak dibedakan menjadi lemak hewani dan lemak nabati.
Lemak hewani diperoleh dari hewan seperti minyak ikan, mentega, dan telur.
Lemak nabati berasal dari tumbuhan seperti kacang kedelai dan kelapa.
d. Vitamin berfungsi sebagai bahan pembangun tubuh dan pengganti sel-sel yang
rusak. Vitamin juga diperlukan dalam proses metabolisme tubuh. Vitamin
dibedakan menjadi dua yaitu vitamin yang larut dalam air seperti vitamin B dan
C, dan vitamin yang tidak larut dalam air seperti vitamin A, D, E dan K
e. Mineral berfungsi untuk membentuk struktur tubuh

III. Alat adan bahan

1. Tabung reaksi
2. Rak tabung reaksi
3. Plat tetes
4. Gelas kimia
5. Mortar dan penumbuk
6. Larutan Biuret
7. Larutan lugol
8. Kertas buram
9. Bahan makanan (seperti nasi, kentang, susu murni, telur, tempe, mentega,
minyak goreng, roti, susu ultra )
10. Air

IV. Langkah kerja

1. Siapkan alat dan bahan yang diperlukan
2. Sediakan tabung reaksi untuk uji karbohidrat dan protein, dan sediakan kertas
buram untuk uju lemak
3. Hancurkan bahan makanan yang akan di uji dengan menggunakan mortar,
kemudian beri sedikit air supaya berbentuk larutan
 4. Isilah tabung reaksi masing-masing dengan larutan bahan makanan kira-kira
setinggi 1 cm ( 3 tetes )
5. Ujilah masing-masing bahan makanan tersebut dengan indikator berikut ini :
a. Lugol/ iodine untuk menguji kandungan karbohidrat
b. Biuret untuk menguji kandungan protein
c. Etanol atau kertas buram untuk menguji kandungan lemak
6. Amati perubahan yang terjadi pada bahan makanan tersebut
7. Tuliskan hasil pengamatanmu di dalam tabel hasil pengamatan

V. Tabel hasil pengamatan

No Bahan L ugol Biuret Etanol Keterangan
makanan Sebelum Setelah Sebelum Setelah Sebelum Setelah
di tetesi ditetesi ditetesi ditetesi di tetesi ditetesi
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

VI. Pertanyaan
1. Dari kegiatan tersebut diatas, bahan makanan manasajakah yang merupakan
sumber:
a. Karbohidrat
........................................................................................................................
b. Lemak
........................................................................................................................
c. Protein
........................................................................................................................
2. Tuliskan masing-masing 3 fungsi dari karbohidrat, protein dan lemak !
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
3. Jelaskan secara singkat penyebab terjadinya penyakit gizi buruk dan cara
menanggulanginya!
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
Lampiran

Uji karbohidrat Langkah kerja dan Hasil Kesimpulan

Pengamatan
Iodine / kalium iodide / KI merupakan reagen Langkah kerja: Tambahkan 2 Perubahan
untuk menunjukkan kandungan amilum/tepung tetes larutan KI kedalam 2 ml warna larutan
pada suatu bahan makanan. Warna dasar larutan amilum atau tepung tepung
larutan KI orange Hasil pengamatan:Larutan menjadi biru
tepung berubah warna dari warna kehitaman
asal putih keruh menjadi berwarna menunjukkan
biru kehitaman larutan yang
diuji
mengandung
amilum

Uji kandungan gula Langkah kerja dan hasil Kesimpulan

pengamatan
Benedict, Fehling A dan Fehling B merupakan Tambahkan 5 tetes larutan Perubahan
reagen yang dapat menunjukkan keberadaan benedict kedalam 2 ml larutan warna larutan
glukosa pada suatu bahan makanan. gula. menjadi merah
Warna dasar dari larutan benedict adalah biru Panaskan campuran zat tersebut bata
tua. dalam air mendidih selama 5 menunjukkan
menit bahwa larutan
tersebut
mengandung
glukosa.

Hasil pengamatan: Campuran

larutan gula dengan benedict
berwarna biru, setelah pemanasan
terjadi perubahan warna secara
bertahap mulai dari hijau, kuning
dan akhirnya menjadi merah bata

Uji Kandungan protein Langkah kerja dan hasil Kesimpulan

pengamatan
Biuret merupakan reagen yang dapat Langkah kerja: Perubahan
 menunjukkan keberadaan protein pada suatu Tambahkan 2 ml larutan biuret warna ungu
bahan makanan. (larutan KOH 5 % + larutan pada larutan
Warna dasar lauran biuret adalah biru CUSO4 5 %) kedalam larutan putih telur
putih telur.Hasil pengamatan: menunjukkan
Terjadi perubahan warna larutan larutan
putih telur menjadi ungu tersebut
mengandung
protein

Uji kandungan lemak Langkah kerja dan hasil Kesimpulan

pengamatan
Tes Emulsi Langkah kerja: Larutnya
Tambahkan 2 ml larutan etannol minyak dalam
kedalam larutan minyak air yang
Hasil pengamatan: ditunjukkan
Kumpulan minyak yang berada di dengan
permukaan larut menjadi emulsi, perubahan
warna larutan menjadi putih warna larutan
keruh menjadi putih
menunjukkan
kandungan
minyak dalam
larutan

Keterangan : - ujimakanandenganlarutanindikator :
(+) = perubahanwarnasesuaidenganindikator (lihattabel 1)
(-) = perubahantidaksesuaidenganindikator (lihattabel 1)
- ujilemakdenganalkohol : (+) terdapatkabutputih
(-) tidakterdapatkabutputih.
 UJI MAKANAN
I. Tujuan
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................

II. Teori
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................

III. Alat adan bahan

..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................

IV. Langkah kerja

..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
 ..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................

V. Tabel hasil pengamatan

No Bahan L ugol Biuret Etanol Keterangan

makanan Sebelum Setelah Sebelum Setelah Sebelum Setelah
di tetesi ditetesi ditetesi ditetesi di tetesi ditetesi
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

VI. Pertanyaan
1. Dari kegiatan tersebut diatas, bahan makanan manasajakah yang merupakan
sumber:
a. Karbohidrat
........................................................................................................................
b. Lemak
........................................................................................................................
c. Protein
........................................................................................................................
2. Tuliskan masing-masing 3 fungsi dari karbohidrat, protein dan lemak !
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
................................................................................................
3. Jelaskan secara singkat penyebab terjadinya penyakit gizi buruk dan cara
menanggulanginya!
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................