‭MAKALAH‬

‭KEBIJAKAN‭‬‭‬FISKAL‬
‭Disusun‭‬‭‬Untuk‭‬‭‬Memenuhi‭‬‭‬Tugas‭‬‭‬Mata‭‬‭‬Kuliah:‭‬‭‬Pengantar‭‬‭‬Ilmu‭‬‭‬Ekonomi‬
‭Dosen‭‬‭‬Pengampu:‬
‭Halida‭‬‭‬Bahari‭‬‭‬S.E.,‭‬‭‬M.S.M‬

‭Oleh:‬
‭02_‭‬‭‬In‭‬‭‬Yenni‭‬‭‬Sartika‬
‭05_‭‬‭‬Muhammad‭‬‭‬Azhar‬
‭19_‭‬‭‬Dinda‭‬‭‬Nuriadila‬
‭26_‭‬‭‬Arriza‭‬‭‬Khana‬
‭31_‭‬‭‬Firman‭‬‭‬Adi‬

‭KELAS‭‬‭‬C‬
‭JURUSAN‭‬‭‬AKUNTANSI‬
‭FAKULTAS‭‬‭‬EKONOMI‭‬‭‬DAN‭‬‭‬BISNIS‬
‭UNIVERSITAS‭‬‭‬MALIKUSSALEH‬
‭2023‬
 ‭KATA‭‬‭‬PENGANTAR‬

‭Puji‭‬‭‬syukur‭‬‭‬kami‭‬‭‬panjatkan‭‬‭‬atas‭‬‭‬kehadirat‭‬‭‬Tuhan‭‬‭‬Yang‭‬‭‬Maha‭‬‭‬Esa‭‬‭‬atas‭‬‭‬segala‭‬‭‬rahmat‬
‭dan‭‬‭‬karunia-Nya‭‬‭‬sehingga‭‬‭‬kami‭‬‭‬dapat‭‬‭‬menyelesaikan‭‬‭‬karya‭‬‭‬tulis‭‬‭‬berupa‭‬‭‬makalah‭‬‭‬ini‬
‭dengan‭‬‭‬baik‭‬‭‬dan‭‬‭‬tanpa‭‬‭‬suatu‭‬‭‬kendala‭‬‭‬berarti.‬

‭Kami‭‬‭‬dari‭‬‭‬kelompok‭‬‭‬6‭‬‭‬mengucapkan‭‬‭‬terima‭‬‭‬kasih‭‬‭‬kepada‭‬‭‬Dosen‭‬‭‬Mata‭‬‭‬Kuliah‬
‭Pengantar‭‬‭‬Ilmu‭‬‭‬Ekonomi,‭‬‭‬ibu‬‭Halida‭‬‭‬Bahari‭‬‭‬S.E.,‭‬‭‬M.S.M‬‭,‬‭yang‭‬‬t‭elah‭‬‭‬membimbing‭‬‭‬dan‬
‭memberi‭‬‭‬arahan‭‬‭‬dalam‭‬‭‬penyusunan‭‬‭‬makalah‭‬‭‬ini.‭‬‭‬Begitu‭‬‭‬pula‭‬‭‬kepada‭‬‭‬teman-teman‬
‭seperjuangan‭‬‭‬yang‭‬‭‬telah‭‬‭‬memberi‭‬‭‬masukan‭‬‭‬dan‭‬‭‬pandangan‭‬‭‬kepada‭‬‭‬kami‭‬‭‬selama‬
‭menyelesaikan‭‬‭‬makalah‭‬‭‬ini.‭‬‭‬Makalah‭‬‭‬berjudul‬‭“KEBIJAKAN‬‭FISKAL”‬‭ini‭‬‭‬disusun‭‬‭‬untuk‬
‭memenuhi‭‬‭‬tugas‭‬‭‬mata‭‬‭‬kuliah‭‬‭‬Pengantar‭‬‭‬Ilmu‭‬‭‬Ekonomi.‬

‭Kami‭‬‭‬memohon‭‬‭‬maaf‭‬‭‬apabila‭‬‭‬terdapat‭‬‭‬kesalahan‭‬‭‬dan‭‬‭‬kekurangan‭‬‭‬dalam‭‬‭‬penyusunan‬
‭makalah‭‬‭‬ini.‭‬‭‬Karenanya,‭‬‭‬kami‭‬‭‬menerima‭‬‭‬kritik‭‬‭‬serta‭‬‭‬saran‭‬‭‬yang‭‬‭‬membangun‭‬‭‬dari‭‬‭‬pembaca‬
‭agar‭‬‭‬kami‭‬‭‬dapat‭‬‭‬menulis‭‬‭‬makalah‭‬‭‬secara‭‬‭‬lebih‭‬‭‬baik‭‬‭‬pada‭‬‭‬kesempatan‭‬‭‬berikutnya.‬

‭Besar‭‬‭‬harapan‭‬‭‬kami‭‬‭‬makalah‭‬‭‬ini‭‬‭‬dapat‭‬‭‬bermanfaat‭‬‭‬dan‭‬‭‬berdampak‭‬‭‬besar‭‬‭‬sehingga‬
‭dapat‭‬‭‬memberi‭‬‭‬inspirasi‭‬‭‬bagi‭‬‭‬para‭‬‭‬pembaca.‬

‭Penyusun‬

‭7‭‬‭‬Oktober‭‬‭‬2023‬
 ‭DAFTAR‭‬‭‬ISI‬

‭ AFTAR‬‭ISI‬‭..........................................................................................................................‬‭3‬
D
‭BAB‬‭I‭.‬.....................................................................................................................................‬‭4‬
‭PENDAHULUAN‬‭..................................................................................................................‬‭4‬
‭1.1.‬‭Latar‬‭Belakang‬‭Masalah‬‭.............................................................................................‬‭4‬
‭1.2.‬‭Rumusan‬‭Masalah‬‭......................................................................................................‬‭5‬
‭1.3.‬‭Tujuan‬‭.........................................................................................................................‬‭5‬
‭BAB‬‭II‬‭....................................................................................................................................‬‭6‬
‭PEMBAHASAN‬‭....................................................................................................................‬‭6‬
‭2.1.‬‭Pengertian‬‭Kebijakan‬‭Fiskal‬‭......................................................................................‬‭6‬
‭2.2.‬‭Tujuan‬‭Kebijakan‬‭Fiskal‬‭............................................................................................‬‭9‬
‭2.3.‬‭Peran‬‭Kebijakan‬‭Fiskal‬‭............................................................................................‬‭13‬
‭2.4.‬ ‭Instrumen‬‭Kebijakan‬‭Fiskal‬‭....................................................................................‬‭15‬
‭BAB‬‭III‬‭.................................................................................................................................‬‭18‬
‭PENUTUP‬‭............................................................................................................................‬‭18‬
‭3.1.‬‭Kesimpulan‬‭..............................................................................................................‬‭18‬
‭DAFTAR‬‭PUSTAKA‬‭...........................................................................................................‬‭19‬
 ‭BAB‭‬‭‬I‬

‭PENDAHULUAN‬

‭1.1.‭‬‭‬Latar‭‬‭‬Belakang‭‬‭‬Masalah‬
‭Kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬merupakan‭‬‭‬upaya‭‬‭‬yang‭‬‭‬dilakukan‭‬‭‬pemerintah‭‬‭‬dalam‭‬‭‬mendukung‬
‭percepatan‭‬‭‬pembangunan‭‬‭‬ekonomi.‭‬‭‬Disisi‭‬‭‬lain,‭‬‭‬stimulus‭‬‭‬fiskal‭‬‬s‭ ebagai‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬counter‬
‭cyclical‭‬‭‬untuk‭‬‭‬mengembalikan‭‬‭‬kestabilan‭‬‭‬perekonomian‭‬‭‬yang‭‬‭‬sedang‭‬‭‬mengalami‬
‭resesi/krisis.‭‬‭‬Penggunaan‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬didasari‭‬‭‬oleh‭‬‭‬kemampuan‭‬‭‬instrumen‭‬‭‬kebijakan‬
‭fiskal‭‬‭‬dalam‭‬‭‬mempengaruhi‭‬‭‬aktivitas‭‬‭‬perekonomian,‭‬‭‬baik‭‬‭‬untuk‭‬‭‬mendorong‭‬‭‬peningkatan‬
‭output‭‬‭‬perekonomian‭‬‭‬maupun‭‬‭‬untuk‭‬‭‬meningkatkan‭‬‭‬kesejahteraan‭‬‭‬(Wardhana‭‬‭‬dan‭‬‭‬Hartono,‬
‭2012).‬
‭Teori‭‬‭‬ekonomi‭‬‭‬mendefinisikan‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬ekspansif‭‬‭‬sebagai‭‬‭‬peningkatan‭‬‭‬subsidi‬
‭pemerintah.‭‬‭‬Dengan‭‬‭‬kenaikan‭‬‭‬subsidi‭‬‭‬pemerintah‭‬‭‬menyebabkan‭‬‭‬pengeluaran‭‬‭‬pemerintah‬
‭meningkat,‭‬‭‬sehingga‭‬‭‬mampu‭‬‭‬mendorong‭‬‭‬naiknya‭‬‭‬tingkat‭‬‭‬investasi‭‬‭‬(Romer,‭‬‭‬2001).‬
‭Kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬merujuk‭‬‭‬pada‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬yang‭‬‭‬dibuat‭‬‭‬pemerintah‭‬‭‬untuk‭‬‭‬mengarahkan‬
‭ekonomi‭‬‭‬suatu‭‬‭‬negara‭‬‭‬melalui‭‬‭‬pengeluaran‭‬‭‬dan‭‬‭‬pendapatan‭‬‭‬pemerintah‭‬‭‬berupa‭‬‭‬pajak.‬
‭Dalam‭‬‭‬keadaan‭‬‭‬krisis‭‬‭‬dan‭‬‭‬kelesuan‭‬‭‬sektor‭‬‭‬riil,‭‬‭‬sumber‭‬‭‬dana‭‬‭‬yang‭‬‭‬diperoleh‭‬‭‬dari‭‬‭‬pajak‭‬‭‬masih‬
‭kurang,‭‬‭‬pengambilan‭‬‭‬utang‭‬‭‬yang‭‬‭‬terlalu‭‬‭‬besar‭‬‭‬akan‭‬‭‬mendorong‭‬‭‬peningkatan‭‬‭‬biaya‭‬‭‬bunga‬
‭dan‭‬‭‬beban‭‬‭‬utang‭‬‭‬di‭‬‭‬masa‭‬‭‬depan‭‬‭‬(Ma’ruf,‭‬‭‬2008).‭‬‭‬Secara‭‬‭‬umum‭‬‬k‭ ebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬yang‬
‭diterapkan‭‬‭‬di‭‬‭‬Indonesia‭‬‭‬sebagai‭‬‭‬negara‭‬‭‬berkembang‭‬‭‬adalah‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬yang‭‬‭‬ekspansif‬
‭dengan‭‬‭‬menggunakan‭‬‭‬instrumen‭‬‭‬anggaran‭‬‭‬defisit‭‬‭‬(Abimanyu,‭‬‭‬2011).‬
‭Sesuai‭‬‭‬dengan‭‬‭‬amanat‭‬‭‬Undang-Undang‭‬‭‬Nomor‭‬‭‬17‭‬‭‬Tahun‭‬‭‬2003,‭‬‭‬demi‭‬‭‬mendukung‬
‭penurunan‭‬‭‬tingkat‭‬‭‬defisit,‭‬‭‬pemerintah‭‬‭‬selalu‭‬‭‬menjaga‭‬‭‬defisit‭‬‭‬kumulatif‭‬‭‬APBN‭‬‭‬dan‭‬‭‬APBD‬
‭berada‭‬‭‬dalam‭‬‭‬batas‭‬‭‬yang‭‬‭‬telah‭‬‭‬ditetapkan‭‬‭‬yaitu‭‬‭‬di‭‬‭‬bawah‭‬‭‬3%.‭‬‭‬Melalui‭‬‭‬APBN‭‬‭‬pemerintah‬
‭berkewajiban‭‬‭‬untuk‭‬‭‬menjalankan‭‬‭‬peran‭‬‭‬dan‭‬‭‬fungsi‭‬‭‬sentral‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬agar‭‬‭‬stabilitas‬
‭kinerja‭‬‭‬dari‭‬‭‬anggaran‭‬‭‬pendapatan‭‬‭‬dan‭‬‭‬belanja‭‬‭‬negara‭‬‭‬berada‭‬‭‬dalam‭‬‭‬kondisi‭‬‭‬baik‭‬‭‬dengan‬
‭melakukan‭‬‭‬optimalisasi‭‬‭‬pendapatan‭‬‭‬negara‭‬‭‬dengan‭‬‭‬target‭‬‭‬penerimaan‭‬‭‬perpajakan‭‬‭‬yang‬
‭realistik‭‬‭‬berdasarkan‭‬‭‬basis‭‬‭‬data‭‬‭‬terkini,‭‬‭‬pemerintah‭‬‭‬juga‭‬‭‬akan‭‬‭‬melakukan‭‬‭‬efisiensi‭‬‭‬belanja‬
‭negara‭‬‭‬serta‭‬‭‬penguatan‭‬‭‬terhadap‭‬‭‬kualitas‭‬‭‬belanja‭‬‭‬negara‭‬‭‬untuk‭‬‭‬mendukung‭‬‭‬pembangunan‬
‭ekonomi‭‬‭‬nasional‭‬‭‬dan‭‬‭‬melakukan‭‬‭‬efisiensi‭‬‭‬pembiayaan‭‬‭‬anggaran‭‬‭‬untuk‭‬‭‬mendorong‬
‭keseimbangan‭‬‭‬primer‭‬‭‬menuju‭‬‭‬ke‭‬‭‬arah‭‬‭‬yang‭‬‭‬positif‭‬‭‬(Kementerian‭‬‭‬Keuangan‭‬‭‬RI,‭‬‭‬2019).‬

‭1.2.‭‬‭‬Rumusan‭‬‭‬Masalah‬

‭a.‭‬‭‬Apa‭‬‭‬yang‭‬‭‬dimaksud‭‬‭‬dengan‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal?‬
‭b.‭‬‭‬Apa‭‬‭‬tujuan‭‬‭‬dari‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬?‬
‭c.‭‬‭‬Apa‭‬‭‬peran‭‬‭‬dari‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬?‬
‭d.‭‬‭‬Apa‭‬‭‬saja‭‬‭‬instrumen‭‬‭‬dari‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬?‬

‭1.3.‭‬‭‬Tujuan‬

‭a.‭‬‭‬Untuk‭‬‭‬mengetahui‭‬‭‬pengertian‭‬‭‬dari‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal‬
‭b.‭‬‭‬Untuk‭‬‭‬mengetahui‭‬‭‬tujuan‭‬‭‬dari‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal‬
‭c.‭‬‭‬Untuk‭‬‭‬mengetahui‭‬‭‬bagaimana‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal‬
‭d.‭‬‭‬Untuk‭‬‭‬mengetahui‭‬‭‬instrumen‭‬‭‬dari‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal‬
 ‭BAB‭‬‭‬II‬

‭PEMBAHASAN‬

‭2.1.‭‬‭‬Pengertian‭‬‭‬Kebijakan‭‬‭‬Fiskal‬
‭Fiskal‭‬‭‬adalah‭‬‭‬sebuah‭‬‭‬kata‭‬‭‬yang‭‬‭‬dirujuk‭‬‭‬dari‭‬‭‬Bahasa‭‬‭‬Latin,‭‬‭‬Fiscus‭‬‭‬yang‭‬‭‬berarti‬
‭pemegang‭‬‭‬kuasa‭‬‭‬dari‭‬‭‬keuangan‭‬‭‬pertama‭‬‭‬di‭‬‭‬zaman‭‬‭‬Romawi‭‬‭‬Kuno.‭‬‭‬Sedangkan,‭‬‭‬Kbbi‬
‭mengartikan‭‬‭‬Fiskal‭‬‭‬sebagai‭‬‭‬segala‭‬‭‬hal‭‬‭‬yang‭‬‭‬berkaitan‭‬‭‬dengan‭‬‭‬urusan‭‬‭‬pendapatan‭‬‭‬negara‬
‭atau‭‬‭‬pajak.‭‬‭‬Kebijakan‭‬‭‬Fiskal‭‬‭‬pertama‭‬‭‬kali‭‬‭‬dicetuskan‭‬‭‬oleh‭‬‭‬John‭‬‭‬Maynard‭‬‭‬Keynes‭‬‭‬asal‬
‭Inggris‭‬‭‬pada‭‬‭‬tahun‭‬‭‬1883.‭‬‭‬Berdasarkan‭‬‭‬pendapat‭‬‭‬John‭‬‭‬Maynard‭‬‭‬Keynes‭‬‭‬tersebut,‭‬‭‬kebijakan‬
‭fiskal‭‬‭‬dapat‭‬‭‬membantu‭‬‭‬negara‭‬‭‬mencapai‭‬‭‬kestabilan‭‬‭‬ekonomi‭‬‭‬dan‭‬‭‬bisnis.‭‬‭‬Hal‭‬‭‬ini‬
‭dikarenakan‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬tersebut‭‬‭‬mampu‭‬‭‬menyesuaikan‭‬‭‬pengeluaran‭‬‭‬negara‭‬‭‬dengan‬
‭pendapatan‭‬‭‬yang‭‬‭‬diterima‭‬‭‬dari‭‬‭‬pajak.‬
‭Menurut‭‬‭‬Keynes,‭‬‭‬Fiscal‭‬‭‬Policy‭‬‭‬yang‭‬‭‬dilakukan‭‬‭‬dalam‭‬‭‬jangka‭‬‭‬panjang‭‬‭‬mampu‬
‭mengatasi‭‬‭‬masalah‭‬‭‬ekonomi‭‬‭‬yang‭‬‭‬terjadi‭‬‭‬dalam‭‬‭‬sebuah‭‬‭‬negara.‭‬‭‬Serta,‭‬‭‬dianggap‭‬‭‬bisa‬
‭menyelesaikan‭‬‭‬masalah‭‬‭‬Internal‭‬‭‬Makro‭‬‭‬lainnya,‭‬‭‬seperti‭‬‭‬Inflasi,‭‬‭‬lemahnya‭‬‭‬kurs‭‬‭‬mata‬
‭uang,‭‬‭‬hingga‭‬‭‬minimnya‭‬‭‬lapangan‭‬‭‬kerja‭‬‭‬yang‭‬‭‬tersedia.‭‬‭‬Kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬adalah‭‬‭‬salah‬
‭satu‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬ekonomi‭‬‭‬yang‭‬‭‬dicanangkan‭‬‭‬suatu‭‬‭‬negara‭‬‭‬untuk‭‬‭‬mengelola‭‬‭‬serta‬
‭mengarahkan‭‬‭‬perekonomian‭‬‭‬ke‭‬‭‬kondisi‭‬‭‬yang‭‬‭‬lebih‭‬‭‬kondusif.‭‬‭‬Cara‭‬‭‬yang‭‬‭‬ditonjolkan‭‬‭‬dari‬
‭kebijakan‭‬‭‬ekonomi‭‬‭‬ini‭‬‭‬adalah‭‬‭‬dengan‭‬‭‬mengubah‭‬‭‬maupun‭‬‭‬memperbarui‭‬‭‬pengelolaan‬
‭pendapatan‭‬‭‬dan‭‬‭‬pengeluaran‭‬‭‬negara.‭‬‭‬Inti‭‬‭‬dari‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬adalah‭‬‭‬sebagai‭‬‭‬upaya‬
‭pengelolaan‭‬‭‬dana‭‬‭‬yang‭‬‭‬diterima‭‬‭‬dari‭‬‭‬pajak‭‬‭‬untuk‭‬‭‬memenuhi‭‬‭‬keperluan‭‬‭‬masyarakat‭‬‭‬dalam‬
‭skala‭‬‭‬yang‭‬‭‬lebih‭‬‭‬luas.‭‬‭‬Dengan‭‬‭‬begitu,‭‬‭‬tujuan‭‬‭‬dari‭‬‭‬strategi‭‬‭‬ini‭‬‭‬dapat‭‬‭‬tercapai‭‬‭‬sesuai‭‬‭‬dengan‬
‭harapan.‭‬‭‬Seperti‭‬‭‬tersedianya‭‬‭‬fasilitas‭‬‭‬publik‭‬‭‬dan‭‬‭‬pelayanan‭‬‭‬kesehatan‭‬‭‬yang‭‬‭‬mumpuni.‬
‭“Kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬adalah‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬penyesuaian‭‬‭‬di‭‬‭‬bidang‭‬‭‬pengeluaran‭‬‭‬dan‬
‭penerimaan‭‬‭‬pemerintah‭‬‭‬untuk‭‬‭‬memperbaiki‭‬‭‬keadaan‭‬‭‬ekonomi.”(Ani‭‬‭‬Sri‭‬‭‬Rahayu,‭‬‭‬2014‭‬‭‬:‭‬‭‬1)‬
‭atau‭‬‭‬dapat‭‬‭‬juga‭‬‭‬dikatakan‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬adalah‭‬‭‬suatu‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬ekonomi‭‬‭‬dalam‭‬‭‬rangka‬
‭mengarahkan‭‬‭‬kondisi‭‬‭‬perekonomian‭‬‭‬untuk‭‬‭‬menjadi‭‬‭‬lebih‭‬‭‬baik‭‬‬d‭ engan‭‬‭‬jalan‭‬‭‬mengubah‬
‭penerimaan‭‬‭‬dan‭‬‭‬pengeluaran‬
‭pemerintah.‬
‭Menurut‭‬‭‬Zaini‭‬‭‬Ibrahim,‭‬‭‬“Kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬adalah‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬pemerintah‭‬‭‬yang‬
‭berkaitan‭‬‭‬dengan‭‬‭‬pengaturan‭‬‭‬kinerja‭‬‭‬ekonomi‭‬‭‬melalui‭‬‭‬mekanisme‭‬‭‬penerimaan‭‬‭‬dan‬
‭pengeluaran‬
‭pemerintah”.‬‭1‬
‭Dari‭‬‭‬beberapa‭‬‭‬definisi‭‬‭‬di‭‬‭‬atas‭‬‭‬dapat‭‬‭‬disimpulkan‭‬‭‬bahwa‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬merupakan‬
‭suatu‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬pemerintah‭‬‭‬yang‭‬‭‬di‭‬‭‬dalamnya‭‬‭‬terdapat‭‬‭‬peraturan‭‬‭‬yang‭‬‭‬menyangkut‬
‭penerimaan‭‬‭‬dan‭‬‭‬pengeluaran‭‬‭‬pemerintah‭‬‭‬dalam‭‬‭‬menjaga‭‬‭‬kegiatan‭‬‭‬ekonomi‭‬‭‬yang‭‬‭‬diinginkan‬
‭atau‭‬‭‬kondisi‭‬‭‬yang‭‬‭‬lebih‭‬‭‬baik.‬
‭Kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬merupakan‭‬‭‬salah‭‬‭‬satu‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬ekonomi‭‬‭‬makro‭‬‭‬yang‭‬‭‬otoritas‬
‭utamanya‭‬‭‬berada‭‬‭‬di‭‬‭‬tangan‭‬‭‬pemerintah‭‬‭‬dan‭‬‭‬diwakili‭‬‭‬oleh‭‬‭‬Kementerian‭‬‭‬Keuangan.Hal‬
‭tersebut‭‬‭‬diatur‭‬‭‬dalam‭‬‭‬dalam‭‬‭‬Undang-Undang‭‬‭‬Nomor‭‬‭‬17‭‬‭‬Tahun‭‬‭‬2003‭‬‭‬tentang‭‬‭‬Keuangan‬
‭Negara,‭‬‭‬yang‭‬‭‬menyebutkan‭‬‭‬bahwa‭‬‭‬presiden‭‬‭‬memberikan‭‬‭‬kuasa‭‬‭‬pengelolaan‭‬‭‬keuangan‭‬‭‬dan‬
‭kekayaan‭‬‭‬negara‭‬‭‬kepada‭‬‭‬Menteri‭‬‭‬Keuangan‭‬‭‬selaku‭‬‭‬pengelola‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬dan‭‬‭‬wakil‭‬‭‬pemerintah‬
‭dalam‭‬‭‬kepemilikan‭‬‭‬kekayaan‭‬‭‬negara‭‬‭‬yang‭‬‭‬dipisahkan.‭‬‭‬Kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬umumnya‬
‭merepresentasikan‭‬‭‬pilihan-pilihan‭‬‭‬pemerintah‭‬‭‬dalam‭‬‭‬menentukan‭‬‭‬besarnya‭‬‭‬jumlah‬
‭pengeluaran‭‬‭‬atau‭‬‭‬belanja‭‬‭‬dan‭‬‭‬jumlah‭‬‭‬pendapatan,‭‬‭‬yang‭‬‭‬secara‭‬‭‬eksplisit‭‬‭‬digunakan‭‬‭‬untuk‬
‭mempengaruhi‭‬‭‬perekonomian.‭‬‭‬Berbagai‭‬‭‬pilihan‭‬‭‬tersebut,‭‬‭‬dalam‭‬‭‬tataran‭‬‭‬praktisnya‬
‭dimanifestasikan‭‬‭‬melalui‭‬‭‬anggaran‭‬‭‬pemerintah,‭‬‭‬yang‭‬‭‬di‭‬‭‬Indonesia‭‬‭‬lebih‭‬‭‬dikenal‭‬‭‬dengan‬
‭Anggaran‭‬‭‬Pendapatan‭‬‭‬dan‭‬‭‬Belanja‭‬‭‬Negara‭‬‭‬(APBN).‬

‭1‬
‭Zaini‭‬‭‬Ibrahim,‭‬‭‬Pengantar‭‬‭‬Ekonomi‭‬‭‬Makro,‭‬‭‬(Lembaga‬‭Penelitian‭‬‭‬dan‬
‭ engabdian‭‬‭‬Kepada‭‬‭‬Masyarakat‭‬‭‬(LP2M)‭‬‭‬IAIN‭‬‭‬Sultan‭‬‭‬Maulana‭‬‭‬Hasanudin‭‬‭‬Banten:‬
P
‭Banten,‭‬‭‬2013),‭‬‭‬Cet.‭‬‭‬1,‭‬‭‬edisi‭‬‭‬Revisi,‭‬‭‬hal.‭‬‭‬193‬
 ‭Kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬memiliki‭‬‭‬berbagai‭‬‭‬tujuan‭‬‭‬dalam‭‬‭‬menggerakkan‭‬‭‬aktivitas‭‬‭‬ekonomi‬
‭negara,‭‬‭‬yaitu‭‬‭‬peningkatan‭‬‭‬pertumbuhan‭‬‭‬ekonomi,‭‬‭‬kestabilan‭‬‭‬harga,‭‬‭‬pemerataan‭‬‭‬pendapatan.‬
‭Namun‭‬‭‬demikian,‭‬‭‬dampak‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬kepada‭‬‭‬aktivitas‭‬‭‬ekonomi‭‬‭‬negara‭‬‭‬sangatlah‭‬‭‬luas.‬
‭Definisi‭‬‭‬lain‭‬‭‬menyebutkan,‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬adalah‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬yang‭‬‭‬dilakukan‬
‭pemerintah‭‬‭‬berkaitan‭‬‭‬dengan‭‬‭‬penerimaan‭‬‭‬(pendapatan)‭‬‭‬dan‭‬‭‬pengeluaran‭‬‭‬(belanja)‭‬‭‬uang‬
‭pemerintah‭‬‭‬(Basri,‭‬‭‬2003‭‬‭‬:‭‬‭‬23)‭‬‭‬.‭‬‭‬Secara‭‬‭‬singkat‭‬‭‬dapat‭‬‭‬dikatakan‭‬‭‬bahwa‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal‬
‭adalah,‭‬‭‬kegiatan‭‬‭‬yang‭‬‭‬dilakukan‭‬‭‬pemerintah‭‬‭‬sebagai‭‬‭‬salah‭‬‭‬satu‭‬‭‬bentuk‭‬‭‬intervensi‭‬‭‬untuk‬
‭mengelola‭‬‭‬anggaran‭‬‭‬dalam‭‬‭‬mempengaruhi‭‬‭‬perekonomian‭‬‭‬serta‭‬‭‬memaksimumkan‬
‭kesejahteraan‭‬‭‬dan‭‬‭‬stabilitas‭‬‭‬dalam‭‬‭‬bidang‭‬‭‬perekonomian.‭‬‭‬Dalam‭‬‭‬perkembangannya,‬
‭kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬dapat‭‬‭‬dibedakan‭‬‭‬menjadi‭‬‭‬4‭‬‭‬macam‭‬‭‬atas‭‬‭‬dasar‭‬‭‬(Basri,‭‬‭‬2003:‭‬‭‬26).‬
‭1.‭‬‭‬Pembiayaan‭‬‭‬fungsional‭‬‭‬(fungsional‭‬‭‬finance)‬
‭2.‭‬‭‬Pengelolaan‭‬‭‬anggaran‭‬‭‬(the‭‬‭‬managed‭‬‭‬budget‭‬‭‬approach)‬
‭3.‭‬‭‬Stabilisasi‭‬‭‬anggaran‭‬‭‬otomatis‭‬‭‬(the‭‬‭‬stabilization‭‬‭‬budget)‬
‭4.‭‬‭‬Anggaran‭‬‭‬belanja‭‬‭‬seimbang‭‬‭‬(balanced‭‬‭‬budget‭‬‭‬approach)‬
‭Faktor‭‬‭‬yang‭‬‭‬bisa‭‬‭‬membentuk‭‬‭‬suatu‭‬‭‬arah‭‬‭‬perekonomi‭‬‭‬negara‭‬‭‬adalah‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal‬
‭itu‭‬‭‬sendiri.‭‬‭‬Kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬digunakan‭‬‭‬pemerintah‭‬‭‬sebagai‭‬‭‬pengaruh‭‬‭‬perekonomian‭‬‭‬dengan‬
‭menyesuaikan‭‬‭‬tingkat‭‬‭‬pendapatan‭‬‭‬dan‭‬‭‬pengeluaran‭‬‭‬negara.‬
‭Faktor‭‬‭‬berhasilnya‭‬‭‬ekonomi‭‬‭‬dalam‭‬‭‬suatu‭‬‭‬negara,yaitu‭‬‭‬salah‭‬‭‬satunya‭‬‭‬termasuk‭‬‭‬produk‬
‭domestik‭‬‭‬bruto‭‬‭‬atau‭‬‭‬disebut‭‬‭‬juga‭‬‭‬(PDB),‭‬‭‬PDB‭‬‭‬adalah‭‬‭‬merupakan‭‬‭‬nilai‭‬‭‬barang‭‬‭‬dan‭‬‭‬jasa‭‬‭‬yang‬
‭dihasilkan‭‬‭‬oleh‭‬‭‬suatu‭‬‭‬negara‭‬‭‬dalam‭‬‭‬waktu‭‬‭‬1‭‬‭‬tahun.‭‬‭‬Faktor‭‬‭‬yang‭‬‭‬kedua‭‬‭‬adalah‭‬‭‬permintaan‬
‭agregat,‭‬‭‬yaitu‭‬‭‬suatu‭‬‭‬jumlah‭‬‭‬barang‭‬‭‬dan‭‬‭‬jasa‭‬‭‬yang‭‬‭‬telah‭‬‭‬diproduksi‭‬‭‬oleh‭‬‭‬negara‭‬‭‬yang‭‬‭‬sudah‬
‭dibeli‭‬‭‬dalam‭‬‭‬titik‭‬‭‬harga‭‬‭‬tertentu.‬
‭Misal‭‬‭‬Jika‭‬‭‬dalam‭‬‭‬kurva‭‬‭‬permintaan‭‬‭‬agregat‭‬‭‬menunjukkan‭‬‭‬bahwa‭‬‭‬tingkat‭‬‭‬harga‭‬‭‬yang‬
‭lebih‭‬‭‬rendah,‭‬‭‬maka‭‬‭‬akan‭‬‭‬lebih‭‬‭‬banyak‭‬‭‬barang‭‬‭‬dan‭‬‭‬jasa‭‬‭‬yang‭‬‭‬akan‭‬‭‬diproduksi.‭‬‭‬Kebijakan‬
‭fiskal‭‬‭‬sangat‭‬‭‬mempengaruhi‭‬‭‬dalam‭‬‭‬kurva‭‬‭‬tersebut,‭‬‭‬tujuan‭‬‭‬dari‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬tersebut‭‬‭‬adalah‬
‭agar‭‬‭‬meningkatkan‭‬‭‬PDB‭‬‭‬dan‭‬‭‬juga‭‬‭‬permintaan‭‬‭‬agregat‭‬‭‬secara‭‬‭‬konsisten.‬
 ‭Secara‭‬‭‬singkat,‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬adalah‭‬‭‬langkah-langkah‭‬‭‬pemerintah‭‬‭‬untuk‭‬‭‬mengelola‬
‭pengeluaran‭‬‭‬dan‭‬‭‬perpajakan‭‬‭‬atau‭‬‭‬penggunaan‭‬‭‬instrumen-instrumen‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬untuk‬
‭mempengaruhi‭‬‭‬bekerjanya‭‬‭‬sistem‭‬‭‬ekonomi‭‬‭‬agar‭‬‭‬memaksimumkan‭‬‭‬kesejahteraan‭‬‭‬ekonomi‬
‭(Tanzi,‭‬‭‬1991‭‬‭‬dalam‭‬‭‬Masjid).‬

‭2.2.‭‬‭‬Tujuan‭‬‭‬Kebijakan‭‬‭‬Fiskal‬

‭Tujuan‭‬‭‬utama‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬adalah‭‬‭‬bertanggung‭‬‭‬jawab‭‬‭‬atas‭‬‭‬warga‭‬‭‬negaranya‭‬‭‬dari‬
‭kemiskinan‭‬‭‬dan‭‬‭‬krisis‭‬‭‬ekonomi,‭‬‭‬maka‭‬‭‬dari‭‬‭‬itu‭‬‭‬pemerintah‭‬‭‬membuat‬
‭program,rencana,perancangan‭‬‭‬dalam‭‬‭‬berbagai‭‬‭‬bentuk‭‬‭‬agar‭‬‭‬warga‭‬‭‬negara‭‬‭‬nya‭‬‭‬menjadi‬
‭sejahtera.selain‭‬‭‬itu‭‬‭‬Kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬menggambarkan‭‬‭‬tindakan‭‬‭‬yang‭‬‭‬diambil‭‬‭‬pemerintah‬
‭untuk‭‬‭‬mempengaruhi‭‬‭‬ekonomi‭‬‭‬melalui‭‬‭‬perubahan‭‬‭‬dalam‭‬‭‬pengeluaran‭‬‭‬dan‭‬‭‬perpajakan.‭‬‭‬Jika‬
‭tujuan‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬ini‭‬‭‬berjalan‭‬‭‬dengan‭‬‭‬baik‭‬‭‬maka‭‬‭‬kemungkinan‭‬‭‬besar‭‬‭‬negara‭‬‭‬yang‬
‭sebelumnya‭‬‭‬negara‭‬‭‬berkembang‭‬‭‬akan‭‬‭‬menjadi‭‬‭‬negara‭‬‭‬maju.‭‬‭‬Dan‭‬‭‬tujuan‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal‬
‭yang‭‬‭‬sudah‭‬‭‬direncanakan‭‬‭‬tidak‭‬‭‬berjalan‭‬‭‬dengan‭‬‭‬baik‭‬‭‬ataupun‭‬‭‬tidak‭‬‭‬terlaksana‭‬‭‬maka‬
‭kemungkinan‭‬‭‬besar‭‬‭‬negara‭‬‭‬tersebut‭‬‭‬akan‭‬‭‬mengalami‭‬‭‬krisis‭‬‭‬ekonomi‭‬‭‬dan‭‬‭‬akan‭‬‭‬memiliki‬
‭hutang‭‬‭‬yang‭‬‭‬banyak‭‬‭‬dan‭‬‭‬juga‭‬‭‬hal‭‬‭‬lain‭‬‭‬yang‭‬‭‬memungkinkan‭‬‭‬yaitu‭‬‭‬negara‭‬‭‬tersebut‭‬‭‬akan‬
‭memiliki‭‬‭‬hutang‭‬‭‬yang‭‬‭‬banyak‭‬‭‬atau‭‬‭‬lebih‭‬‭‬besar‭‬‭‬dari‭‬‭‬negara‭‬‭‬negara‭‬‭‬tetangganya.‬
‭Pada‭‬‭‬dasarnya,‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬bertujuan‭‬‭‬untuk‭‬‭‬memengaruhi‭‬‭‬jumlah‭‬‭‬total‬
‭pengeluaran‭‬‭‬masyarakat,‭‬‭‬pertumbuhan‭‬‭‬ekonomi‭‬‭‬dan‭‬‭‬jumlah‭‬‭‬seluruh‭‬‭‬produksi‭‬‭‬masyarakat,‬
‭banyaknya‭‬‭‬kesempatan‭‬‭‬kerja‭‬‭‬dan‭‬‭‬pengangguran,‭‬‭‬tingkat‭‬‭‬harga‭‬‭‬umum‭‬‭‬dan‭‬‭‬inflasi,‭‬‭‬serta‬
‭menstabilkan‭‬‭‬perekonomian‭‬‭‬dengan‭‬‭‬cara‭‬‭‬mengontrol‭‬‭‬tingkat‭‬‭‬bunga‭‬‭‬dan‭‬‭‬jumlah‭‬‭‬uang‭‬‭‬yang‬
‭beredar.‬
‭Secara‭‬‭‬Garis‭‬‭‬Besar,‭‬‭‬Tujuan‭‬‭‬Dari‭‬‭‬Kebijakan‭‬‭‬Fiskal‭‬‭‬Adalah‭‬‭‬Untuk‭‬‭‬Mempengaruhi‬
‭Jalannya‭‬‭‬Perekonomian‭‬‭‬Dalam‭‬‭‬Suatu‭‬‭‬Negara‭‬‭‬Dengan‭‬‭‬Berbagai‭‬‭‬Sasaran‭‬‭‬Seperti‭‬‭‬Berikut‭‬‭‬Ini:‬
‭a.‭‬‭‬Meningkatkan‭‬‭‬Pertumbuhan‭‬‭‬Ekonomi‭‬‭‬Serta‭‬‭‬Pdb‭‬‭‬Suatu‭‬‭‬Negara‬
‭Kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬memiliki‭‬‭‬tujuan‭‬‭‬guna‭‬‭‬meningkatkan‭‬‭‬pertumbuhan‭‬‭‬perekonomian‭‬‭‬secara‬
‭maksimal‭‬‭‬sebab‭‬‭‬sangat‭‬‭‬berperan‭‬‭‬dalam‭‬‭‬pemasukan‭‬‭‬atau‭‬‭‬pendapatan‭‬‭‬negara.‭‬‭‬Hal‭‬‭‬itu‬
‭meliputi:‭‬‭‬Bea‭‬‭‬dan‭‬‭‬Cukai,‭‬‭‬Pajak‭‬‭‬Bumi‭‬‭‬dan‭‬‭‬Bangunan,‭‬‭‬Pajak‭‬‭‬Penghasilan,‭‬‭‬Devisa‭‬‭‬Negara,‬
‭Impor,‭‬‭‬Pariwisata,‭‬‭‬dan‭‬‭‬lain‭‬‭‬sebagainya.‭‬‭‬Tak‭‬‭‬hanya‭‬‭‬itu,‭‬‭‬contoh‭‬‭‬pengeluaran‭‬‭‬negara‭‬‭‬yang‬
‭dimaksud‭‬‭‬yaitu:‬
‭a)‭‬‭‬Pembangunan‭‬‭‬Sarana‭‬‭‬Dan‭‬‭‬Prasarana‭‬‭‬Umum.‬
‭b)‭‬‭‬Pesawat‭‬‭‬Dan‭‬‭‬Program‭‬‭‬Lain‭‬‭‬Untuk‭‬‭‬Kesejahteraan‭‬‭‬Masyarakat.‬
‭c)‭‬‭‬Belanja‭‬‭‬Persenjataan.‬
‭d)‭‬‭‬Proyek‭‬‭‬Pemerintah.‬
‭b.‭‬‭‬Mengurangi‭‬‭‬Angka‭‬‭‬Pengangguran‭‬‭‬Dan‭‬‭‬Memperluas‭‬‭‬Lapangan‭‬‭‬Kerja.‬
‭Karena‭‬‭‬bukan‭‬‭‬rahasia‭‬‭‬lagi,‭‬‭‬kalau‭‬‭‬pengangguran‭‬‭‬merupakan‭‬‭‬salah‭‬‭‬satu‭‬‭‬pokok‭‬‭‬masalah‬
‭dalam‭‬‭‬suatu‭‬‭‬negara.‭‬‭‬Di‭‬‭‬Indonesia‭‬‭‬sendiri,‭‬‭‬tingkat‭‬‭‬pengangguran‭‬‭‬telah‭‬‭‬berkurang‬
‭sebanyak‭‬‭‬140.000‭‬‭‬jiwa.‭‬‭‬Dalam‭‬‭‬persentase‭‬‭‬tingkat‭‬‭‬pengangguran‭‬‭‬terbuka,‭‬‭‬dalam‭‬‭‬bulan‬
‭Februari‭‬‭‬Tahun‭‬‭‬2017‭‬‭‬angkanya‭‬‭‬mencapai‭‬‭‬hingga‭‬‭‬5,33%,‭‬‭‬dan‭‬‭‬dalam‭‬‭‬bulan‭‬‭‬Februari‬
‭Tahun‭‬‭‬ini‭‬‭‬angkanya‭‬‭‬telah‭‬‭‬berkurang‭‬‭‬di‭‬‭‬Level‭‬‭‬5,13%.‭‬‭‬Hal‭‬‭‬itu,‭‬‭‬tak‭‬‭‬lepas‭‬‭‬dari‭‬‭‬pelaksanaan‬
‭kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬Indonesia.‭‬‭‬Kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬memang‭‬‭‬dilakukan‭‬‭‬serta‭‬‭‬menjadi‭‬‭‬prioritas‬
‭utama‭‬‭‬dalam‭‬‭‬usaha‭‬‭‬pencegahan‭‬‭‬timbulnya‭‬‭‬angka‭‬‭‬pengangguran.‬
‭c.‭‬‭‬Menstabilkan‭‬‭‬Harga‭‬‭‬Berbagai‭‬‭‬Produk‭‬‭‬Serta‭‬‭‬Mengatasi‭‬‭‬Terjadinya‭‬‭‬Inflasi.‬
‭Turunnya‭‬‭‬Dari‭‬‭‬Harga‭‬‭‬Suatu‭‬‭‬Produk‭‬‭‬Tentunya‭‬‭‬Membuat‭‬‭‬Hilangnya‭‬‭‬Harapan‭‬‭‬Dalam‬
‭Mendapat‭‬‭‬Keuntungan‭‬‭‬Terhadap‭‬‭‬Sektor‭‬‭‬Swasta.Namun,‭‬‭‬Harga‭‬‭‬Suatu‭‬‭‬Produk‭‬‭‬Yang‭‬‭‬Terus‬
‭Meningkat‭‬‭‬Juga‭‬‭‬Dapat‭‬‭‬Mengakibatkan‭‬‭‬Terjadinya‭‬‭‬Inflasi.‭‬‭‬Di‭‬‭‬Sisi‭‬‭‬Lain,‭‬‭‬Inflasi‭‬‭‬Dapat‭‬‭‬Juga‬
‭Memberikan‭‬‭‬Keuntungan,‭‬‭‬Contohnya‭‬‭‬Dalam‭‬‭‬Menciptakan‭‬‭‬Kesempatan‭‬‭‬Kerja‭‬‭‬Penuh.‬
‭Namun‭‬‭‬Lagi-Lagi,‭‬‭‬Inflasi‭‬‭‬Juga‭‬‭‬Dapat‭‬‭‬Berdampak‭‬‭‬Negatif‭‬‭‬Terhadap‭‬‭‬Suatu‭‬‭‬Kelompok‬
‭Atau‭‬‭‬Orang‭‬‭‬Yang‭‬‭‬Memiliki‭‬‭‬Penghasilan‭‬‭‬Rendah‭‬‭‬Sebab‭‬‭‬Daya‭‬‭‬Beli‭‬‭‬Menjadi‭‬‭‬Turun.‬
‭Permasalahan‭‬‭‬Inflasi‭‬‭‬Yang‭‬‭‬Tidak‭‬‭‬Kunjung‭‬‭‬Stabil‭‬‭‬Memiliki‭‬‭‬Potensi‭‬‭‬Besar‭‬‭‬Dalam‬
‭Membuat‭‬‭‬Keyakinan‭‬‭‬Masyarakat‭‬‭‬Kepada‭‬‭‬Pemerintah‭‬‭‬Menjadi‭‬‭‬Berkurang.‭‬‭‬Melalui‬
‭Kebijakan‭‬‭‬Fiskal,‭‬‭‬Tingkat‭‬‭‬Dari‭‬‭‬Pendapatan‭‬‭‬Nasional,‭‬‭‬Kesempatan‭‬‭‬Kerja,‭‬‭‬Tinggi‬
‭Rendahnya‭‬‭‬Investasi‭‬‭‬Nasional,‭‬‭‬Serta‭‬‭‬Distribusi‭‬‭‬Penghasilan‭‬‭‬Nasional‭‬‭‬Pun‭‬‭‬Diharapkan‬
‭Mampu‭‬‭‬Berjalan‭‬‭‬Dengan‭‬‭‬Baik.‬
‭Umumnya‭‬‭‬Tujuan‭‬‭‬Yang‭‬‭‬Ingin‭‬‭‬Dicapai‭‬‭‬Oleh‭‬‭‬Kebijakan‭‬‭‬Fiskal‭‬‭‬Adalah‭‬‭‬Kestabilan‬
‭Ekonomi‭‬‭‬Yang‭‬‭‬Lebih‭‬‭‬Mantap‭‬‭‬Artinya‭‬‭‬Tetap‭‬‭‬Mempertahankan‭‬‭‬Lalu‭‬‭‬Pertumbuhan‭‬‭‬Ekonomi‬
‭Yang‭‬‭‬Lebih‭‬‭‬Mantap‭‬‭‬Artinya‭‬‭‬Tetap‭‬‭‬Mempertahankan‭‬‭‬Laju‭‬‭‬Ekonomi‭‬‭‬Yang‭‬‭‬Layak‭‬‭‬Tanpa‬
‭Adanya‭‬‭‬Pengangguran‭‬‭‬Yang‭‬‭‬Berarti‭‬‭‬Di‭‬‭‬Satu‭‬‭‬Pihak‭‬‭‬Atau‭‬‭‬Adanya‭‬‭‬Ketidakstabilan‭‬‭‬Harga‬
‭Umum.‭‬‭‬Kestabilan‭‬‭‬Ekonomi‭‬‭‬Tidak‭‬‭‬Berarti‭‬‭‬Kestabilan‭‬‭‬Harga‭‬‭‬Untuk‭‬‭‬Semua‭‬‭‬Sektor‬
‭Perekonomian,‭‬‭‬Karena‭‬‭‬Perubahan‭‬‭‬Harga‭‬‭‬Relatif‭‬‭‬Sangat‭‬‭‬Diperlukan‭‬‭‬Bagi‭‬‭‬Penyesuaian‬
‭Dalam‭‬‭‬Perubahan‭‬‭‬Teknologi,‭‬‭‬Preferensi‭‬‭‬Konsumen‭‬‭‬Dan‭‬‭‬Tersedianya‭‬‭‬Faktor‭‬‭‬Produksi,‭‬‭‬Agar‬
‭Penggunaan‭‬‭‬Optimum‭‬‭‬Dalam‭‬‭‬Penggunaan‭‬‭‬Sumber‭‬‭‬Daya‭‬‭‬Ekonomi‭‬‭‬Dapat‭‬‭‬Terealisasi.‬
‭Berikut‭‬‭‬merupakan‭‬‭‬tujuan‭‬‭‬utama‭‬‭‬dari‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal:‬
‭-‬ ‭Mencegah‭‬‭‬Pengangguran‬
‭Pencegahan‭‬‭‬Timbulnya‭‬‭‬Pengangguran‭‬‭‬Merupakan‭‬‭‬Tujuan‭‬‭‬Utama‭‬‭‬Dari‭‬‭‬Kebijakan‬
‭Fiskal.‭‬‭‬Kegagalan‭‬‭‬Dalam‭‬‭‬Mencapai‭‬‭‬Kesempatan‭‬‭‬Kerja‭‬‭‬Penuh‭‬‭‬Tidak‭‬‭‬Hanya‭‬‭‬Berarti‬
‭Tidak‭‬‭‬Tercapainya‭‬‭‬Tingkat‭‬‭‬Pendapatan‭‬‭‬Nasional‭‬‭‬Dan‭‬‭‬Laju‭‬‭‬Pertumbuhan‭‬‭‬Ekonomi‭‬‭‬Yang‬
‭Optimum,‭‬‭‬Tetapi‭‬‭‬Juga‭‬‭‬Berakibat‭‬‭‬Kurangnya‭‬‭‬Menyenangkan‭‬‭‬Bagi‭‬‭‬Perorangan‭‬‭‬Yang‬
‭Menderita‭‬‭‬Atau‭‬‭‬Yang‭‬‭‬Mengalami‭‬‭‬Pengguguran.‭‬‭‬Kesempatan‭‬‭‬Kerja‭‬‭‬Penuh‭‬‭‬(Full‬
‭Employment)‭‬‭‬Dapat‭‬‭‬Kita‭‬‭‬Artikan‭‬‭‬Sebagai‭‬‭‬Keadaan‭‬‭‬Di‭‬‭‬Mana‭‬‭‬Semua‭‬‭‬Pemilik‭‬‭‬Faktor‬
‭Produksi‭‬‭‬Yang‭‬‭‬Ingin‭‬‭‬Mempekerjakannya‭‬‭‬Pada‭‬‭‬Tingkat‭‬‭‬Harga‭‬‭‬Atau‭‬‭‬Upah‭‬‭‬Yang‬
‭Berlaku‭‬‭‬Dapat‭‬‭‬Memperoleh‭‬‭‬Pekerjaan‭‬‭‬Bagi‭‬‭‬Faktor-Faktor‭‬‭‬Produksi‭‬‭‬Tersebut.‬
‭Konsep‭‬‭‬Kesempatan‭‬‭‬Kerja‭‬‭‬Ini‭‬‭‬Dihubungkan‭‬‭‬Dengan‭‬‭‬Kesempatan‭‬‭‬Kerja‭‬‭‬Manusia,‬
‭Karena‭‬‭‬Pengangguran‭‬‭‬Tenaga‭‬‭‬Kerja‭‬‭‬Manusia‭‬‭‬Inilah‭‬‭‬Yang‭‬‭‬Mempunyai‭‬‭‬Pengaruh‭‬‭‬Sosial‬
‭Yang‭‬‭‬Sangat‭‬‭‬Luas.‭‬‭‬Dengan‭‬‭‬Definisi‭‬‭‬Di‭‬‭‬Atas‭‬‭‬Maka‭‬‭‬Pencapaian‭‬‭‬Tenaga‭‬‭‬Kerja‭‬‭‬Penuh‭‬‭‬Itu‬
‭Sangat‭‬‭‬Sukar‭‬‭‬Tercapai,‭‬‭‬Karena‭‬‭‬Pada‭‬‭‬Setiap‭‬‭‬Saat‭‬‭‬Tentu‭‬‭‬Ada‭‬‭‬Faktor-Faktor‭‬‭‬Produksi‬
‭Yang‭‬‭‬Kehilangan‭‬‭‬Lapangan‭‬‭‬Kerja‭‬‭‬Dan‭‬‭‬Pada‭‬‭‬Saat‭‬‭‬Ini‭‬‭‬Pula‭‬‭‬Belum‭‬‭‬Mendapat‭‬‭‬Pekerjaan‬
‭Berhubungan‭‬‭‬Dengan‭‬‭‬Adanya‭‬‭‬Ketidaksempurnaan‭‬‭‬Pasar.‬
 ‭-‬ ‭Stabilitas‭‬‭‬Harga‬
‭Aspek‭‬‭‬Kedua‭‬‭‬Dari‭‬‭‬Kebijakan‭‬‭‬Fiskal‭‬‭‬Adalah‭‬‭‬Mempertahankan‭‬‭‬Kestabilan‭‬‭‬Harga‬
‭Umum‭‬‭‬Pada‭‬‭‬Tingkat‭‬‭‬Yang‭‬‭‬Layak.‭‬‭‬Penurunan‭‬‭‬Yang‭‬‭‬Tajam‭‬‭‬Dalam‭‬‭‬Harga-Harga‭‬‭‬Umum‬
‭Jelas‭‬‭‬Akan‭‬‭‬Mendorong‭‬‭‬Timbulnya‭‬‭‬Pengangguran‭‬‭‬Karena‭‬‭‬Sektor‭‬‭‬Swasta‭‬‭‬Akan‬
‭Kehilangan‭‬‭‬Harapan‭‬‭‬Keuntungan,‭‬‭‬Bahkan‭‬‭‬Keuntungan‭‬‭‬Mereka‭‬‭‬Akan‭‬‭‬Semakin‬
‭Mengecil.‭‬‭‬Selanjutnya‭‬‭‬Investasi‭‬‭‬Sektor‭‬‭‬Swasta‭‬‭‬Dapat‭‬‭‬Tidak‭‬‭‬Ada‭‬‭‬Lagi‭‬‭‬Lebih-Lebih‭‬‭‬Bila‬
‭Mereka‭‬‭‬Mengharapkan‭‬‭‬Harga-Harga‭‬‭‬Akan‭‬‭‬Turun‭‬‭‬Terus‭‬‭‬Sebaliknya‭‬‭‬Harga-Harga‬
‭Umum‭‬‭‬Yang‭‬‭‬Meningkat‭‬‭‬Terus‭‬‭‬Juga‭‬‭‬Mempunyai‭‬‭‬Akibat‭‬‭‬Yang‭‬‭‬Tidak‭‬‭‬Menggembirakan.‬
‭Inflasi‭‬‭‬Memang‭‬‭‬Dapat‭‬‭‬Menciptakan‭‬‭‬Kesempatan‭‬‭‬Kerja‭‬‭‬Penuh‭‬‭‬Dan‭‬‭‬Memberikan‬
‭Keuntungan‭‬‭‬Kepada‭‬‭‬Beberapa‭‬‭‬Kelompok‭‬‭‬Orang,‭‬‭‬Tetapi‭‬‭‬Juga‭‬‭‬Mempersulit‭‬‭‬Kehidupan‬
‭Orang-Orang‭‬‭‬Yang‭‬‭‬Berpenghasilan‭‬‭‬Rendah‭‬‭‬Dan‭‬‭‬Terutama‭‬‭‬Mereka‭‬‭‬Yang‭‬‭‬berpenghasilan‬
‭Tetap.‭‬‭‬Inflasi‭‬‭‬Yang‭‬‭‬Deras‭‬‭‬Akan‭‬‭‬Cenderung‭‬‭‬Melemahkan‭‬‭‬Juga‭‬‭‬Sektor‭‬‭‬Usaha‭‬‭‬Swasta‭‬‭‬Karena‬
‭Investasi‭‬‭‬Produktif‭‬‭‬Umumnya‭‬‭‬Berubah‭‬‭‬Menjadi‭‬‭‬Investasi‭‬‭‬Barang-Barang‭‬‭‬Tahan‭‬‭‬Lama‬
‭Seperti‭‬‭‬Rumah,‭‬‭‬Tanah‭‬‭‬Dan‭‬‭‬Sebagainya.‭‬‭‬Dalam‭‬‭‬Jangka‭‬‭‬Panjang‭‬‭‬Inflasi‭‬‭‬Akan‭‬‭‬Berakibat‬
‭Pada‭‬‭‬Kurangnya‭‬‭‬Kepercayaan‭‬‭‬Masyarakat‭‬‭‬Pada‭‬‭‬Pemerintahnya.‬
‭-‬ ‭Menekan‭‬‭‬Pengeluaran‭‬‭‬Negara‬
‭Tujuan‭‬‭‬Selanjutnya‭‬‬D
‭ ari‭‬‭‬Kebijakan‭‬‭‬Fiskal‭‬‭‬Adalah‭‬‭‬Untuk‭‬‭‬Memperkecil‭‬‭‬Pengeluaran‬
‭Anggaran‭‬‭‬Negara.‭‬‭‬Pada‭‬‭‬Dasarnya‭‬‭‬Kebijakan‭‬‭‬Tersebut‭‬‭‬Akan‭‬‭‬Mengatur‭‬‭‬Pengeluaran‬
‭Yang‭‬‭‬Dilakukan‭‬‭‬Oleh‭‬‭‬Pemerintah‭‬‭‬Ke‭‬‭‬Hal-Hal‭‬‭‬Yang‭‬‭‬Lebih‭‬‭‬Diprioritaskan‭‬‭‬Dan‬
‭Meningkatkan‭‬‭‬Beban‭‬‭‬Pajak.‭‬‭‬Sehingga,‭‬‭‬Anggaran‭‬‭‬Negara‭‬‭‬Tidak‭‬‭‬Akan‭‬‭‬Bergerak‭‬‭‬Ke‭‬‭‬Arah‬
‭Defisit.‭‬‭‬Jika‭‬‭‬Dilakukan‭‬‭‬Dengan‭‬‭‬Tepat,‭‬‭‬Kebijakan‭‬‭‬Fiskal‭‬‭‬Mampu‭‬‭‬Meningkatkan‭‬‭‬Iklim‬
‭Ekonomi‭‬‭‬Negara.‭‬‭‬Saat‭‬‭‬Perekonomian‭‬‭‬Negara‭‬‭‬Bergerak‭‬‭‬Maju‭‬‭‬Dan‭‬‭‬Meyakinkan,‭‬‭‬Akan‬
‭Ada‭‬‭‬Banyak‭‬‭‬Investor‭‬‭‬Yang‭‬‭‬Berdatangan.‭‬‭‬Dengan‭‬‭‬Begitu,‭‬‭‬Laju‭‬‭‬Investasi‭‬‭‬Negara‭‬‭‬Akan‬
‭Lebih‭‬‭‬Pesat‭‬‭‬Dan‭‬‭‬Pendapatan‭‬‭‬Negara‭‬‭‬Akan‭‬‭‬Naik‭‬‭‬Secara‭‬‭‬Drastis‭‬‭‬Karena‭‬‭‬Pajak‭‬‭‬Yang‬
‭Didapat‭‬‭‬Dari‭‬‭‬Investasi‭‬‭‬Para‭‬‭‬Pengusaha.‬
‭2.3.‭‬‭‬Peran‭‬‭‬Kebijakan‭‬‭‬Fiskal‬

‭Kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬adalah‭‬‭‬komponen‭‬‭‬penting‭‬‭‬bagi‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬publik.‭‬‭‬Kebijakan‭‬‭‬publik‬
‭adalah‭‬‭‬suatu‭‬‭‬alat‭‬‭‬untuk‭‬‭‬mencapai‭‬‭‬kesejahteraan‭‬‭‬hidup‭‬‭‬manusia.‭‬‭‬Peranan‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal‬
‭dalam‭‬‭‬ekonomi‭‬‭‬ditentukan‭‬‭‬oleh‭‬‭‬keterlibatan‭‬‭‬pemerintah‭‬‭‬dalam‭‬‭‬aktivitas‭‬‭‬ekonomi,‭‬‭‬yang‬
‭khususnya‭‬‭‬kembali‭‬‭‬ditentukan‭‬‭‬oleh‭‬‭‬tujuan‭‬‭‬sosio-ekonomi,‭‬‭‬komitmen‭‬‭‬ideologi‭‬‭‬dan‭‬‭‬hakikat‬
‭sistem‭‬‭‬ekonomi.‭‬‭‬Pada‭‬‭‬sistem‭‬‭‬ekonomi‭‬‭‬sekuler‭‬‭‬konsep‭‬‭‬kesejahteraan‭‬‭‬hidup‭‬‭‬adalah‭‬‭‬dibatasi‬
‭untuk‭‬‭‬mendapatkan‭‬‭‬keuntungan‭‬‭‬maksimum‭‬‭‬bagi‭‬‭‬individu‭‬‭‬di‭‬‭‬dunia.‭‬‭‬Di‭‬‭‬dalam‭‬‭‬Islam,‭‬‭‬konsep‬
‭kesejahteraan‭‬‭‬adalah‭‬‭‬luas,‭‬‭‬meliputi‭‬‭‬kehidupan‭‬‭‬di‭‬‭‬dunia‭‬‭‬dan‭‬‭‬akhirat‭‬‭‬dan‭‬‭‬peningkatan‬
‭spiritual‭‬‭‬lebih‭‬‭‬ditekankan‭‬‭‬daripada‭‬‭‬kepemilikan‭‬‭‬material.‬
‭Kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬adalah‭‬‭‬alat‭‬‭‬yang‭‬‭‬penting‭‬‭‬dalam‭‬‭‬mengelola‭‬‭‬ekonomi‭‬‭‬suatu‭‬‭‬negara.‬
‭Kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬mencakup‭‬‭‬penggunaan‭‬‭‬penerimaan‭‬‭‬dan‭‬‭‬pengeluaran‭‬‭‬pemerintah‭‬‭‬untuk‬
‭mencapai‭‬‭‬tujuan‭‬‭‬ekonomi‭‬‭‬tertentu.‭‬‭‬Peran‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬yang‭‬‭‬lengkap‭‬‭‬sangat‭‬‭‬penting‬
‭dalam‭‬‭‬mengarahkan‭‬‭‬pertumbuhan‭‬‭‬ekonomi,‭‬‭‬mengatasi‭‬‭‬ketidakseimbangan‭‬‭‬fiskal,‭‬‭‬dan‬
‭menciptakan‭‬‭‬stabilitas‭‬‭‬ekonomi.‭‬‭‬Berikut‭‬‭‬adalah‭‬‭‬beberapa‭‬‭‬peran‭‬‭‬utama‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal‬
‭yang‭‬‭‬lengkap:‬

‭1.‭‬‭‬Stimulus‭‬‭‬Ekonomi:‭‬‭‬Kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬dapat‭‬‭‬digunakan‭‬‭‬untuk‭‬‭‬mengatasi‭‬‭‬resesi‭‬‬e‭ konomi‬
‭atau‭‬‭‬perlambatan‭‬‭‬pertumbuhan‭‬‭‬dengan‭‬‭‬meningkatkan‭‬‭‬pengeluaran‭‬‭‬pemerintah.‭‬‭‬Ini‭‬‭‬bisa‬
‭dilakukan‭‬‭‬melalui‭‬‭‬pengeluaran‭‬‭‬infrastruktur,‭‬‭‬bantuan‭‬‭‬sosial,‭‬‭‬atau‭‬‭‬pemotongan‭‬‭‬pajak‭‬‭‬untuk‬
‭mendorong‭‬‭‬belanja‭‬‭‬konsumen‭‬‭‬dan‭‬‭‬investasi‭‬‭‬swasta.‬

‭2.‭‬‭‬Stabilitas‭‬‭‬Siklus‭‬‭‬Bisnis:‭‬‭‬Kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬dapat‭‬‭‬membantu‭‬‭‬menjaga‭‬‭‬stabilitas‭‬‭‬siklus‬
‭bisnis‭‬‭‬dengan‭‬‭‬mengurangi‭‬‭‬fluktuasi‭‬‭‬ekonomi.‭‬‭‬Selama‭‬‭‬periode‭‬‭‬pertumbuhan‭‬‭‬ekonomi,‬
‭pemerintah‭‬‭‬dapat‭‬‭‬mengumpulkan‭‬‭‬pendapatan‭‬‭‬ekstra‭‬‭‬untuk‭‬‭‬menghindari‭‬‭‬overstimulasi‬
‭ekonomi.‭‬‭‬Selama‭‬‭‬resesi,‭‬‭‬pemerintah‭‬‭‬dapat‭‬‭‬meningkatkan‭‬‭‬pengeluaran‭‬‭‬untuk‭‬‭‬mendorong‬
‭pertumbuhan‭‬‭‬ekonomi.‬
‭3.‭‬‭‬Kontrol‭‬‭‬Inflasi:‭‬‭‬Kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬juga‭‬‭‬dapat‭‬‭‬digunakan‭‬‭‬untuk‭‬‭‬mengendalikan‭‬‭‬inflasi.‬
‭Pemerintah‭‬‭‬dapat‭‬‭‬menaikkan‭‬‭‬pajak‭‬‭‬atau‭‬‭‬mengurangi‭‬‭‬pengeluaran‭‬‭‬untuk‭‬‭‬mengurangi‬
‭permintaan‭‬‭‬agregat‭‬‭‬dan‭‬‭‬mencegah‭‬‭‬pemanasan‭‬‭‬ekonomi‭‬‭‬yang‭‬‭‬dapat‭‬‭‬menyebabkan‭‬‭‬inflasi.‬

‭4.‭‬‭‬Distribusi‭‬‭‬Pendapatan:‭‬‭‬Kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬dapat‭‬‭‬digunakan‭‬‭‬untuk‭‬‭‬mencapai‭‬‭‬tujuan‬
‭redistribusi‭‬‭‬pendapatan‭‬‭‬dengan‭‬‭‬mengenakan‭‬‭‬pajak‭‬‭‬yang‭‬‭‬lebih‭‬‭‬tinggi‭‬‭‬pada‭‬‭‬pendapatan‭‬‭‬tinggi‬
‭dan‭‬‭‬memberikan‭‬‭‬bantuan‭‬‭‬kepada‭‬‭‬mereka‭‬‭‬yang‭‬‭‬kurang‭‬‭‬mampu.‭‬‭‬Ini‭‬‭‬dapat‭‬‭‬membantu‬
‭mengurangi‭‬‭‬ketidaksetaraan‭‬‭‬ekonomi.‬

‭5.‭‬‭‬Pembangunan‭‬‭‬Infrastruktur:‭‬‭‬Pemerintah‭‬‭‬dapat‭‬‭‬menggunakan‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‬u‭ ntuk‬
‭mendanai‭‬‭‬proyek‭‬‭‬infrastruktur‭‬‭‬seperti‭‬‭‬jalan,‭‬‭‬jembatan,‭‬‭‬sekolah,‭‬‭‬dan‭‬‭‬rumah‭‬‭‬sakit.‭‬‭‬Ini‭‬‭‬dapat‬
‭membantu‭‬‭‬meningkatkan‭‬‭‬produktivitas‭‬‭‬ekonomi‭‬‭‬dan‭‬‭‬menciptakan‭‬‭‬lapangan‭‬‭‬kerja.‬

‭6.‭‬‭‬Pemberantasan‭‬‭‬Kemiskinan:‭‬‭‬Kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬dapat‭‬‭‬digunakan‭‬‭‬untuk‭‬‭‬menyediakan‬
‭dukungan‭‬‭‬kepada‭‬‭‬kelompok‭‬‭‬rentan‭‬‭‬dan‭‬‭‬miskin‭‬‭‬melalui‭‬‭‬program‭‬‭‬bantuan‭‬‭‬sosial,‭‬‭‬seperti‬
‭tunjangan‭‬‭‬anak,‭‬‭‬bantuan‭‬‭‬pangan,‭‬‭‬atau‭‬‭‬bantuan‭‬‭‬kesehatan.‬

‭7.‭‬‭‬Pengendalian‭‬‭‬Defisit‭‬‭‬Anggaran:‭‬‭‬Kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬juga‭‬‭‬harus‭‬‭‬memperhatikan‬
‭pengendalian‭‬‭‬defisit‭‬‭‬anggaran.‭‬‭‬Pemerintah‭‬‭‬perlu‭‬‭‬menjaga‭‬‭‬keseimbangan‭‬‭‬antara‭‬‭‬pengeluaran‬
‭dan‭‬‭‬penerimaan‭‬‭‬agar‭‬‭‬tidak‭‬‭‬terlalu‭‬‭‬banyak‭‬‭‬tergantung‭‬‭‬pada‭‬‭‬pembiayaan‭‬‭‬utang.‬

‭8.‭‬‭‬Stabilitas‭‬‭‬Mata‭‬‭‬Uang:‭‬‭‬Dalam‭‬‭‬konteks‭‬‭‬global,‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬dapat‭‬‭‬mempengaruhi‬
‭stabilitas‭‬‭‬mata‭‬‭‬uang‭‬‭‬negara.‭‬‭‬Kebijakan‭‬‭‬yang‭‬‭‬baik‭‬‭‬dapat‭‬‭‬membantu‭‬‭‬menjaga‭‬‭‬nilai‭‬‭‬mata‭‬‭‬uang‬
‭dan‭‬‭‬menghindari‭‬‭‬devaluasi‭‬‭‬yang‭‬‭‬tiba-tiba.‬

‭9.‭‬‭‬Pengurangan‭‬‭‬Utang‭‬‭‬Publik:‭‬‭‬Kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬juga‭‬‭‬harus‭‬‭‬mempertimbangkan‭‬‭‬upaya‭‬‭‬untuk‬
‭mengurangi‭‬‭‬utang‭‬‭‬publik‭‬‭‬agar‭‬‭‬tidak‭‬‭‬membebani‭‬‭‬generasi‭‬‭‬mendatang.‬
 ‭Kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬yang‭‬‭‬efektif‭‬‭‬memerlukan‭‬‭‬perencanaan‭‬‭‬yang‭‬‭‬cermat,‭‬‭‬pengawasan‬
‭yang‭‬‭‬baik,‭‬‭‬dan‭‬‭‬responsibilitas‭‬‭‬dalam‭‬‭‬pengelolaan‭‬‭‬dana‭‬‭‬publik.‭‬‬K
‭ ebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬yang‭‬‭‬tepat‬
‭dapat‭‬‭‬berkontribusi‭‬‭‬pada‭‬‭‬pertumbuhan‭‬‭‬ekonomi‭‬‭‬yang‭‬‭‬berkelanjutan,‭‬‭‬stabilitas,‭‬‭‬dan‬
‭pemerataan‭‬‭‬kesejahteraan‭‬‭‬dalam‭‬‭‬masyarakat.‬

‭2.4.‭‬ ‭‬Instrumen‭‬‭‬Kebijakan‭‬‭‬Fiskal‬
‭Instrumen‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬adalah‭‬‭‬alat-alat‭‬‭‬yang‭‬‭‬digunakan‭‬‭‬oleh‭‬‭‬pemerintah‭‬‭‬untuk‬
‭mempengaruhi‭‬‭‬aktivitas‭‬‭‬ekonomi‭‬‭‬dan‭‬‭‬mengatur‭‬‭‬keuangan‭‬‭‬publik.‭‬‭‬Instrumen-instrumen‭‬‭‬ini‬
‭mencakup‭‬‭‬berbagai‭‬‭‬tindakan‭‬‭‬dan‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬yang‭‬‭‬dapat‭‬‭‬diambil‭‬‭‬oleh‭‬‭‬pemerintah‭‬‬d‭ alam‬
‭bidang‭‬‭‬pendapatan‭‬‭‬dan‭‬‭‬pengeluaran.‭‬‭‬Berikut‭‬‭‬adalah‭‬‭‬instrumen‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬lengkap:‬

‭Instrumen‭‬‭‬Pendapatan:‬

‭1.‭‬‭‬Tarif‭‬‭‬Pajak:‭‬‭‬Pemerintah‭‬‭‬dapat‭‬‭‬mengubah‭‬‭‬tarif‭‬‭‬pajak,‭‬‭‬termasuk‭‬‭‬pajak‭‬‭‬penghasilan‬
‭individu‭‬‭‬dan‭‬‭‬perusahaan,‭‬‭‬pajak‭‬‭‬konsumsi‭‬‭‬seperti‭‬‭‬PPN,‭‬‭‬serta‭‬‭‬pajak‭‬‭‬properti‭‬‭‬dan‭‬‭‬kekayaan.‬

‭2.‭‬‭‬Insentif‭‬‭‬Pajak:‭‬‭‬Pemerintah‭‬‭‬dapat‭‬‭‬memberikan‭‬‭‬insentif‭‬‭‬pajak‭‬‭‬untuk‭‬‭‬mendukung‬
‭sektor-sektor‭‬‭‬tertentu‭‬‭‬atau‭‬‭‬aktivitas‭‬‭‬ekonomi‭‬‭‬tertentu,‭‬‭‬seperti‭‬‭‬insentif‭‬‭‬investasi‭‬‭‬atau‭‬‭‬kredit‬
‭pajak.‬

‭3.‭‬‭‬Pajak‭‬‭‬Harta‭‬‭‬Kekayaan:‭‬‭‬Pemerintah‭‬‭‬dapat‭‬‭‬mengenakan‭‬‭‬pajak‭‬‭‬atas‭‬‭‬harta‭‬‭‬kekayaan‭‬‭‬individu‬
‭atau‭‬‭‬perusahaan.‬
‭4.‭‬‭‬Pajak‭‬‭‬Ekspor‭‬‭‬dan‭‬‭‬Impor:‭‬‭‬Pemerintah‭‬‭‬dapat‭‬‭‬mengenakan‭‬‭‬atau‭‬‭‬menghapuskan‭‬‭‬pajak‬
‭ekspor‭‬‭‬dan‭‬‭‬impor‭‬‭‬untuk‭‬‭‬mempengaruhi‭‬‭‬perdagangan‭‬‭‬internasional.‬

‭Instrumen‭‬‭‬Pengeluaran:‬

‭1.‭‬‭‬Pengeluaran‭‬‭‬Pemerintah:‭‬‭‬Pemerintah‭‬‭‬dapat‭‬‭‬mengubah‭‬‭‬tingkat‭‬‭‬pengeluaran‭‬‭‬dalam‬
‭berbagai‭‬‭‬sektor,‭‬‭‬seperti‭‬‭‬pendidikan,‭‬‭‬kesehatan,‭‬‭‬infrastruktur,‭‬‭‬pertahanan,‭‬‭‬dan‭‬‭‬layanan‬
‭publik‭‬‭‬lainnya.‬

‭2.‭‬‭‬Program‭‬‭‬Sosial:‭‬‭‬Pemerintah‭‬‭‬dapat‭‬‭‬memberikan‭‬‭‬bantuan‭‬‭‬sosial,‭‬‭‬subsidi,‭‬‭‬atau‭‬‭‬program‬
‭lainnya‭‬‭‬untuk‭‬‭‬membantu‭‬‭‬kelompok‭‬‭‬masyarakat‭‬‭‬tertentu‭‬‭‬yang‭‬‭‬membutuhkan.‬

‭3.‭‬‭‬Program‭‬‭‬Stimulus‭‬‭‬Ekonomi:‭‬‭‬Dalam‭‬‭‬situasi‭‬‭‬ekonomi‭‬‭‬yang‭‬‭‬sulit,‭‬‭‬pemerintah‭‬‭‬dapat‬
‭mengeluarkan‭‬‭‬program‭‬‭‬stimulus‭‬‭‬untuk‭‬‭‬mendorong‭‬‭‬konsumsi‭‬‭‬dan‭‬‭‬investasi,‭‬‭‬seperti‬
‭pembayaran‭‬‭‬stimulus‭‬‭‬langsung‭‬‭‬kepada‭‬‭‬warga‭‬‭‬negara.‬

‭4.‭‬‭‬Bantuan‭‬‭‬kepada‭‬‭‬Industri:‭‬‭‬Pemerintah‭‬‭‬dapat‭‬‭‬memberikan‭‬‭‬bantuan‭‬‭‬atau‭‬‭‬insentif‭‬‭‬kepada‬
‭sektor-sektor‭‬‭‬tertentu‭‬‭‬atau‭‬‭‬perusahaan-perusahaan‭‬‭‬untuk‭‬‭‬mendorong‭‬‭‬pertumbuhan‭‬‭‬ekonomi‬
‭dan‭‬‭‬penciptaan‭‬‭‬lapangan‭‬‭‬kerja.‬

‭Instrumen‭‬‭‬Kebijakan‭‬‭‬Lainnya:‬

‭1.‭‬‭‬Kebijakan‭‬‭‬Fiskal‭‬‭‬Kuantitatif:‭‬‭‬Pemerintah‭‬‭‬dapat‭‬‭‬menggunakan‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬kuantitatif‬
‭untuk‭‬‭‬mempengaruhi‭‬‭‬jumlah‭‬‭‬uang‭‬‭‬beredar‭‬‭‬dalam‭‬‭‬ekonomi,‭‬‭‬termasuk‭‬‭‬melalui‭‬‭‬pembelian‬
‭dan‭‬‭‬penjualan‭‬‭‬surat‭‬‭‬berharga‭‬‭‬pemerintah.‬
‭2.‭‬‭‬Perubahan‭‬‭‬dalam‭‬‭‬Aturan‭‬‭‬Pensiun:‭‬‭‬Pemerintah‭‬‭‬dapat‭‬‭‬mengubah‭‬‭‬aturan‭‬‭‬pensiun‭‬‭‬dan‬
‭manfaat‭‬‭‬pensiun‭‬‭‬untuk‭‬‭‬mengatur‭‬‭‬pengeluaran‭‬‭‬jangka‭‬‭‬panjang.‬

‭3.‭‬‭‬Kebijakan‭‬‭‬Pengurangan‭‬‭‬Utang:‭‬‭‬Pemerintah‭‬‭‬dapat‭‬‭‬mengambil‭‬‭‬tindakan‭‬‭‬untuk‭‬‭‬mengurangi‬
‭utang‭‬‭‬negara‭‬‭‬dengan‭‬‭‬mengurangi‭‬‭‬pengeluaran‭‬‭‬atau‭‬‭‬meningkatkan‭‬‭‬pendapatan.‬

‭4.‭‬‭‬Penggunaan‭‬‭‬Dana‭‬‭‬Darurat:‭‬‭‬Pemerintah‭‬‭‬dapat‭‬‭‬menggunakan‭‬‭‬dana‭‬‭‬darurat‭‬‭‬dalam‭‬‭‬situasi‬
‭krisis‭‬‭‬atau‭‬‭‬darurat‭‬‭‬untuk‭‬‭‬mendukung‭‬‭‬ekonomi‭‬‭‬dan‭‬‭‬pelayanan‭‬‭‬publik.‬
‭Instrumen-instrumen‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬ini‭‬‭‬digunakan‭‬‭‬oleh‭‬‭‬pemerintah‭‬‭‬untuk‭‬‭‬mencapai‬
‭berbagai‭‬‭‬tujuan‭‬‭‬ekonomi,‭‬‭‬seperti‭‬‭‬menciptakan‭‬‭‬pertumbuhan‭‬‭‬ekonomi‭‬‭‬yang‭‬‭‬stabil,‬
‭mengendalikan‭‬‭‬inflasi,‭‬‭‬mengurangi‭‬‭‬pengangguran,‭‬‭‬meningkatkan‭‬‭‬pemerataan‭‬‭‬pendapatan,‬
‭dan‭‬‭‬menjaga‭‬‭‬stabilitas‭‬‭‬fiskal.‭‬‭‬Kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬dapat‭‬‭‬menjadi‭‬‭‬instrumen‭‬‭‬yang‭‬‭‬kuat‭‬‭‬untuk‬
‭mengelola‭‬‭‬perekonomian,‭‬‭‬tetapi‭‬‭‬juga‭‬‭‬harus‭‬‭‬diterapkan‭‬‭‬dengan‭‬‭‬hati-hati‭‬‭‬untuk‬
‭meminimalkan‭‬‭‬dampak‭‬‭‬negatif‭‬‭‬dan‭‬‭‬memaksimalkan‭‬‭‬manfaatnya‭‬‭‬bagi‭‬‭‬masyarakat.‬
 ‭BAB‭‬‭‬III‬

‭PENUTUP‬

‭3.1.‭‬‭‬Kesimpulan‬
‭Kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬digunakan‭‬‭‬oleh‭‬‭‬pemerintah‭‬‭‬untuk‭‬‭‬mengatur‭‬‭‬tingkat‭‬‭‬aktivitas‬
‭ekonomi‭‬‭‬dalam‭‬‭‬negara,‭‬‭‬termasuk‭‬‭‬pengeluaran‭‬‭‬pemerintah,‭‬‭‬pajak,‭‬‭‬dan‭‬‭‬utang‭‬‭‬publik.‭‬‭‬Ini‬
‭dapat‭‬‭‬digunakan‭‬‭‬untuk‭‬‭‬mencapai‭‬‭‬tujuan‭‬‭‬ekonomi‭‬‭‬seperti‭‬‭‬pertumbuhan‭‬‭‬ekonomi,‬
‭pengendalian‭‬‭‬inflasi,‭‬‭‬dan‭‬‭‬pengurangan‭‬‭‬pengangguran.‬
‭Kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬dapat‭‬‭‬memiliki‭‬‭‬dampak‭‬‭‬signifikan‭‬‭‬pada‭‬‭‬pertumbuhan‭‬‭‬ekonomi.‬
‭Pengeluaran‭‬‭‬pemerintah‭‬‭‬yang‭‬‭‬tinggi‭‬‭‬dapat‭‬‭‬merangsang‭‬‭‬pertumbuhan,‭‬‭‬sementara‭‬‭‬kenaikan‬
‭pajak‭‬‭‬dapat‭‬‭‬menghambatnya.‭‬‭‬Oleh‭‬‭‬karena‭‬‭‬itu,‭‬‭‬perencanaan‭‬‭‬yang‭‬‭‬bijak‭‬‭‬dalam‭‬‭‬penggunaan‬
‭instrumen‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬penting‭‬‭‬untuk‭‬‭‬mencapai‭‬‭‬pertumbuhan‭‬‭‬yang‭‬‭‬stabil‭‬‭‬dan‭‬‭‬berkelanjutan.‬
‭Kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬juga‭‬‭‬dapat‭‬‭‬digunakan‭‬‭‬untuk‭‬‭‬menciptakan‭‬‭‬atau‭‬‭‬mengurangi‬
‭ketidaksetaraan‭‬‭‬dalam‭‬‭‬distribusi‭‬‭‬pendapatan.‭‬‭‬Pemerintah‭‬‭‬dapat‭‬‭‬menggunakan‭‬‭‬pajak‬
‭progresif‭‬‭‬atau‭‬‭‬program‭‬‭‬bantuan‭‬‭‬sosial‭‬‭‬untuk‭‬‭‬membantu‭‬‭‬kelompok‭‬‭‬masyarakat‭‬‭‬yang‭‬‭‬kurang‬
‭mampu.‬
‭Dalam‭‬‭‬kesimpulan,‭‬‭‬kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬adalah‭‬‭‬alat‭‬‭‬penting‭‬‭‬dalam‭‬‭‬tangan‭‬‭‬pemerintah‬
‭untuk‭‬‭‬mencapai‭‬‭‬tujuan‭‬‭‬ekonomi,‭‬‭‬sosial,‭‬‭‬dan‭‬‭‬keuangan.‭‬‭‬Namun,‭‬‭‬penggunaannya‭‬‭‬harus‬
‭hati-hati‭‬‭‬dan‭‬‭‬bijak‭‬‭‬untuk‭‬‭‬memastikan‭‬‭‬bahwa‭‬‭‬dampaknya‭‬‭‬positif‭‬‭‬bagi‭‬‭‬ekonomi‭‬‭‬dan‬
‭masyarakat‭‬‭‬secara‭‬‭‬keseluruhan‬
‭3.2.‭‬‭‬Saran‬
‭Pemerintah‭‬‭‬sebaiknya‭‬‭‬memiliki‭‬‭‬rencana‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬jangka‭‬‭‬panjang‭‬‭‬yang‭‬‭‬mencakup‭‬‭‬tujuan‬
‭ekonomi‭‬‭‬jangka‭‬‭‬panjang,‭‬‭‬target‭‬‭‬pengeluaran,‭‬‭‬dan‭‬‭‬strategi‭‬‭‬untuk‭‬‭‬mengelola‭‬‭‬utang‭‬‭‬publik.‬
‭Rencana‭‬‭‬ini‭‬‭‬harus‭‬‭‬disesuaikan‭‬‭‬secara‭‬‭‬berkala‭‬‭‬dengan‭‬‭‬perkembangan‭‬‭‬ekonomi.‭‬‭‬Keputusan‬
‭kebijakan‭‬‭‬fiskal‭‬‭‬harus‭‬‭‬dievaluasi‭‬‭‬secara‭‬‭‬teratur‭‬‭‬untuk‭‬‭‬mengukur‭‬‭‬dampaknya‭‬‭‬terhadap‬
‭ekonomi.‬
 ‭DAFTAR‭‬‭‬PUSTAKA‬

‭Firmansyah,‭‬‭‬W.‭‬‭‬(n.d.).‬‭(PDF)‭‬‭‬Kebijakan‭‬‭‬Fiskal‭‬‭‬|‭‬‭‬Wahyu‬‭Firmansyah‬‭.‭‬‭‬Academia.edu.‬

‭Retrieved‭‬‭‬October‭‬‭‬9,‭‬‭‬2023,‭‬‭‬from‬

‭https://www.academia.edu/41438723/Kebijakan_Fiskal‬

‭Heliany,‭‬‭‬I.‭‬‭‬(n.d.).‭‬‭‬Peran‭‬‭‬Kebijakan‭‬‭‬Fiskal‭‬‭‬dalam‭‬‭‬Mengatasi‭‬‭‬Resesi‭‬‭‬Ekonomi‭‬‭‬di‭‬‭‬Indonesia.‬

‭Prosiding‭‬‭‬Seminar‭‬‭‬STIAMI‬‭,‬‭8‬‭.‬

‭https://ojs.stiami.ac.id/index.php/PS/article/view/1362‬

‭Isnani,‭‬‭‬D.‭‬‭‬(2017,‭‬‭‬maret).‭‬‭‬PERANAN‭‬‭‬KEBIJAKAN‭‬‭‬FISKAL‭‬‭‬DALAM‭‬‭‬SEBUAH‭‬‭‬NEGARA.‬

‭AL-INTAJ‬‭,‬‭3‬‭.‭‬‭‬https://core.ac.uk/download/pdf/229572673.pdf‬

‭Kebijakan‭‬‭‬Fiskal:‭‬‭‬Jenis,‭‬‭‬Fungsi,‭‬‭‬dan‭‬‭‬Instrumennya‬‭.‬‭(2022,‭‬‭‬August‭‬‭‬26).‭‬‭‬Sampoerna‬

‭University.‭‬‭‬Retrieved‭‬‭‬October‭‬‭‬9,‭‬‭‬2023,‭‬‭‬from‬

‭https://www.sampoernauniversity.ac.id/id/kebijakan-fiskal-jenis-fungsi-dan-instrume‬

‭nnya/‬

‭Makalah‭‬‭‬Kebijakan‭‬‭‬Fiskal‭‬‭‬-‭‬‭‬DAFTAR‭‬‭‬ISI‭‬‭‬KATA‬‭.‭‬‭‬(n.d.).‬‭Studocu.‭‬‭‬Retrieved‭‬‭‬October‭‬‭‬9,‭‬‭‬2023,‬

‭from‬

‭https://www.studocu.com/id/document/universitas-negeri-jakarta/pengantar-ekono‬

‭mi-1/makalah-kebijakan-fiskal/45643891‬

‭Ramadhan,‭‬‭‬D.‭‬‭‬A.‭‬‭‬(n.d.).‭‬‭‬Tujuan‭‬‭‬dan‭‬‭‬Fungsi‭‬‭‬dari‭‬‭‬Kebijakan‭‬‭‬Fiskal‭‬‭‬Di‭‬‭‬Indonesia.‭‬‭‬Retrieved‬

‭October‭‬‭‬9,‭‬‭‬2023,‭‬‭‬from‬

‭http://eprints.umsida.ac.id/6925/1/Devany_191020700057_jurnal%20ekonomi.pdf‬

‭Sudirman,‭‬‭‬I.‭‬‭‬W.‭‬‭‬(2017).‬‭Kebijakan‭‬‭‬Fiskal‭‬‭‬dan‬‭Moneter:‭‬‭‬Teori‭‬‭‬&‭‬‭‬Empirikal‬‭.‬‭Kencana.‬