BAB 12

KOORDINASI DAN
GERAK BALAS DALAM
MANUSIA
12.1 KOORDINASI DAN GERAK BALAS

Mempunyai
ORGANISMA
keupayaan

Mengesan perubahan Bergerak balas terhadap

dalam persekitarannya perubahan

Keupayaan ini Perubahan yang

dikenali sebagai merangsang gerak balas
kepekaan disebut rangsangan
12.1 KOORDINASI DAN GERAK BALAS
Rangsangan
dibahagikan

Rangsangan Luar Rangsangan Dalam

Cahaya, bunyi, bau, a) Perubahan tekanan

rasa, suhu osmosis darah
persekitaran, tekanan b) Perubahan suhu badan
& sentuhan c) Perubahan aras gula
dalam darah
12.1 KOORDINASI DAN GERAK BALAS

MAMALIA RESEPTOR OTAK

Mengesan Pusat integrasi

rangsangan seperti menterjemah
Mengesan
bunyi impuls saraf
rangsangan
melalui sel
deria khas Rangsangan di tukar Mengkoordinasi
di sebut kepada impuls saraf suatu gerak balas
reseptor
Impuls dihantar ke
otak melalui sel saraf
atau neuron
12.1 KOORDINASI DAN GERAK BALAS
GERAK
EFEKTOR
BALAS
Cara organisma
bertindak Bahagian badan
yang melakukan
Selepas gerak balas
rangsangan
dikesan
 LALUAN MENGESAN DAN BERGERAK BALAS TERHADAP
RANGSANGAN LUAR
RANGSANGAN • Contoh : Telefon
LUAR berdering NEURON DERIA
Menghantar impuls dari
• Mengesan rangsangan Reseptor ke Pusat Integrasi

RESEPTOR • Gegendang telinga mengesan bunyi

DERIA • Impuls saraf dihasilkan

PUSAT • Otak
INTEGRAS
• Impuls saraf diinterpretasi
I
• Menghasilkan gerak
NEURON MOTOR
EFEKTO balas
Menghantar impuls dari Pusat R • Otot tangan
Integrasi ke Efektor
mengangkat telefon
 LALUAN MENGESAN DAN BERGERAK BALAS TERHADAP
RANGSANGAN DALAM
RANGSANGAN • Contoh : Tekanan darah meningkat semasa berlari
DALAM
• Mengesan rangsangan
• Reseptor (baroreseptor) di arka aorta dan arteri karotid
RESEPTOR
NEURON DERIA
Menghantar impuls dar Reseptor ke Pusat integrasi

PUSAT •Pusat kawalan kardiovaskular di medula oblongata

INTEGRASI •Impuls saraf diinterpretasi
NEURON MOTOR
Menghantar impuls sari Pusat
integrasi ke Efektor
• Menghasilkan gerak balas
EFEKTOR • Pengecutan otot kardium jantung menjadi perlahan
• Pengembangan diameter salur darah
• Menurunkan tekanan darah ke julat normal
 KOORDINASI

KOORDINASI
Proses pengesanan rangsangan oleh
Gerak balas yang bersesuaian oleh efektor
reseptor

KEPENTINGAN KOORDINASI
Memastikan keseluruhan Berfungsi dan diselaraskan Sebagai satu unit
aktiviti dan sistem organisma dengan sempurna lengkap

PERANAN KOORDINASI DAN GERAK BALAS DIJALANKAN OLEH 2 SISTEM

BERLAINAN
Kedua-dua sistem bekerjasama
Sistem Saraf Sistem Endokrin
mengkoordinasi & mengawal gerak balas
 JENIS-JENIS RESEPTOR
Terdapat
RESEPTOR di hujung gentian saraf
DERIA
Mengesan maklumat di persekitaran
luar dan dalam

Bergantung Setiap jenis reseptor

LOKASI
kepada jenis peka terhadap jenis
rangsangan rangsangan tertentu

Sel
Reseptor Mata Reseptor pankreas
deria Hidung deria mengesan
mengesan CONTOH
mengesan aras gula
rangsangan Lidah rangsangan dalam
luar Kulit dalam darah
JENIS RESEPTOR DERIA DAN RANGSANGAN YANG TERLIBAT

RESEPTOR RANGSANGA
DERIA N
Fotoreseptor Cahaya
Termoreseptor Perubahan suhu
Kemoreseptor Bahan kimia
Baroreseptor Perubahan reseptor
Mekanoreseptor Sentuhan dan tekanan
Nosiseptor Kesakitan
 KEPERLUAN GERAK BALAS

PENTING UNTUK KEMANDIRIAN ORGANISMA

Sesetengah haiwan jika berlaku perubahan Mendorong haiwan mencari tempat
keadaan iklim mendadak perlindungan baru

MAKLUMAT DAPAT DISAMPAIKAN KE PUSAT INTEGRASI

Seterusnya kepada efektor Gerak balas terhasil

MANUSIA DAN HAIWAN PERLU BERGERAK BALAS

Menyesuaikan diri dengan perubahan persekitaran
 12.2 SISTEM SARAF
Otak
SISTEM
SARAF
PUSAT Saraf tunjang

2
SUBSISTE
M UTAMA 12 pasang Saraf Menghantar impuls
kranium dari dan ke otak

SISTEM
SARAF
PERIFER Menghantar impuls
31 pasang Saraf dari dan ke saraf
I spina tunjang
 SISTEM
SARAF
MANUSIA
SISTEM
SISTEM
SARAF
SARAF
PERIFERI
PUSAT
Saraf
Otak
Kranium
Saraf
Saraf
Tunjang
Spina
 OTAK
TERDIRI BAHAGIAN
FUNGSI
DARIPADA UTAMA
Serebrum
Pusat
koordinasi Hipotalamus
Lebih kurang
Serebelum
100 billion
neuron Medula
Pusat kawalan oblongata
Kalenjar pituitari
 SEREBRUM

HIPOTALAMUS

KELENJAR
PITUITARI

MEDULA SEREBELUM
OBLONGATA
SEREBELU KALENJAR MEDULA
M PITUITARI OBLONGATA
Terletak di dasar Terletak di anterior
hipotalamus serebelum
Memelihara
keseimbangan Mengawal tindakan
badan Kalenjar utama
luar kawal
dalam sistem
endokrin Denyutan jantung,
pernafasan, pencernaan
Merembes hormon makanan,
Mengawal koordinasi pemvasocerutan,
pengecutan otot yang mengawal
tekanan darah,
untuk pergerakan rembesan hormon
peristalsis, muntah,
badan oleh kalenjar batuk, bersin &
endokrin lain menelan
 SEREBRUM
STRUKTUR PALING BESAR DAN KOMPLEKS
Dibahagian hadapan otak

PERMUKAANNYA BERLIPAT-LIPAT
Menambahkan luas permukaan Memuatkan lebih banyak saraf

MERUPAKAN PUSAT MENGAWAL

Emosi, Pendengaran, Penglihatan, Personaliti & Tindakan terkawal
 SEREBRUM

MENERIMA MAKLUMAT & RANGSANGAN DARIPADA RESEPTOR

Maklumat dianalisis, diintegrasi & Gerak balas ditentukan & arahan
dihubungkait menghasilkan persepsi deria diberikan kepada efektor

BERTANGGUNGJAWAB TERHADAP KEUPAYAAN MENTAL YANG

TINGGI
Kebolehan Kemahiran Kemahiran
Pembelajaran
mengingat berbahasa matematik
 HIPOTALAMUS
MENGKOORDINASI HOMEOSTASIS

PUSAT KAWALAN
Mengawal atur suhu badan Keseimbangan air

PUSAT KAWALAN
Tekanan darah Mengesan kelaparan, dahaga & keletihan

MENGHUBUNGKAN SISTEM SARAF KEPADA SISTEM ENDOKRIN

Melalui kalenjar pituitari

MENGAWAL REMBESAN BEBERAPA JENIS HORMON KALENJAR PITUITARI

 SARAF TUNJANG
SARAF TUNJANG TERKANDUNG DALAM TURUS VERTEBRA
Dikelilingi oleh bendalir serebrospina

FUNGSI BENDALIR SEREBROSPINA

Melindungi saraf tunjang Membekalkan saraf tunjang dengan nutrien

SARAF TUNJANG TERDIRI DARIPADA

Jirim putih Jirim kelabu
 OTAK

VENTRIKEL OTAK

BENDALIR
SEREBROSPINA
BENDALIR
SEREBROSPINA
DURA
SARAF
TUNJANG
 SARAF TUNJANG
Kelihatan seperti rama-rama atau
JIRIM KELABU
Terdiri daripada badan sel Dikelilingi jirim putih
huruf ‘H’ dalam keratan rentas

JIRIM
Terdiri daripada akson yang di salut dengan
PUTIH
Memanjang ke atas dan ke bawah saraf
Salut Meilin tunjang

SARAF SPINA MUNCUL DARI SARAF TUNJANG MELALUI

2 cabang pendek atau Akar iaitu akar dorsal dan akar ventral
 JIRIM PUTIH GANGLION AKAR
DORSAL
JIRIM KELABU AKAR DORSAL
BADAN SEL
NEURON
DERIA

SARAF
SPINA

BADAN SEL AKAR

NEURON MOTOR VENTRAL
SARAF
TUNJANG
 RANGSANGAN
RANGSANGAN(TERCUCUK
(TERCUCUKPIN)
PIN)
AKAR DORSAL
AKSON YANG DISALUT
GANGLION DENGAN SALUT MEILIN
RESEPTOR
RESEPTOR
SAKIT
AKAR DORSAL
SAKIT DALAM
DALAM
KULIT
KULIT
JIRIM
NEURONDERIA
NEURON DERIA PUTIH

SARAF BADAN
NEURON
NEURON
SPINA GEGANTI SEL
GEGANTI

JIRIM
NEURON MOTOR KELAB
NEURON MOTOR
U

AKAR VENTRAL
AKSON YANG DISALUT
EFEKTOR(OTOT) DENGAN SALUT MEILIN
 FUNGSI SARAF TUNJANG

3 FUNGSI UTAMA Memproses beberapa jenis maklumat deria

Menghantar gerak balas melalui neuron motor

Mengawal tindakan refleks

Menghubungkan otak dengan sistem saraf periferi

 STRUKTUR SARAF TUNJANG
GANGLION • Badan sel neuron deria terkumpul di sini
AKAR DORSAL
AKAR • Mengandungi akson neuron deria
DORSAL • Menghantar impuls saraf dari reseptor deria ke saraf tunjang

AKAR • Mengandungi neuron motor

VENTRAL • Menghantar impuls saraf dari saraf tunjang ke efektor

SARAF SPINA • Mengandungi neuron deria dan neuron motor

AKAR DORSAL
• Neuron Deria
• Dari reseptor(deria) ke
saraf tunjang

GANGLION AKAR DORSAL

Mengandungi badan sel Neuron Deria

AKAR VENTRAL
• Neuron Motor
• Dari saraf tunjang ke
efektor

SARAF SPINA
• Akar Dorsal
• Akar Ventral
 SISTEM SARAF PERIFERI
SISTEM SARAF PERIFERI TERDIRI DARIPADA
Sistem saraf soma Sistem saraf autonomi

SISTEM SARAF AUTONOMI

Mengawal tindakan luar kawal Denyutan jantung & pengecutan salur darah

SISTEM SARAF SOMA

Mengawal semua tindakan terkawal

FUNGSI SISTEM SARAF PERIFERI : Menghubungkan reseptor deria dan efektor kepada sistem saraf
pusat
 12.3 NEURON DAN SINAPS
SISTEM SARAF TERDIRI DARIPADA BERJUTA SEL SARAF
Dikenali sebagai neuron

STRUKTUR ASAS NEURON Nodus Bonggol

Badan sel Akson Dendrit Salut mielin
Ranvier sinaps

3 JENIS NEURON
Neuron deria Neuron geganti Neuron motor
 STRUKTUR ASAS NEURON
DENDRIT BONGGOL
SINAPS

NODUS
BADAN SEL RANVIER

SEL SCHWANN

AKSON
SALUT
NUKLEUS MEILIN
 STRUKTUR ASAS DAN FUNGSI BAHAGIAN NEURON

DENDRIT
Cabang pendek daripada Menerima impuls saraf dari neuron lain Menghantarkannya ke
badan sel atau persekitaran luar arah badan sel

BADAN SEL
Mempunyai Banyak unjuran sitoplasma disebut Mengintegrasikan isyarat &
nukleus dendrit mengkoordinasi aktiviti metabolisme

AKSON
Membawa impuls keluar dari badan sel ke
Cabang panjang daripada badan sel
neuron lain atau efektor
DENDRIT
BONGGOL SINAPS

BADAN SEL

NUKLEUS

NODUS
RANVIER

AKSON
SALUT MEILIN
 STRUKTUR ASAS DAN FUNGSI BAHAGIAN NEURON

NODUS RANVIER Membolehkan impuls saraf

Bahagian celahan yang tidak disalut Membantu mempercepatkan
melompat dari satu nodus ke
mielin pada sela tetap sepanjang akson pengaliran impuls saraf
nodus berikutnya

SALUT MIELIN IALAH MEMBRAN PENEBAT MENYALUTI AKSON

Melindungi neuron Membekalkan nutrien
Penebat impuls elektrik
daripada kecederaan kepada akson

BONGGOL SINAPS
Menghantar isyarat ke sel otot, sel kalenjar
Pembengkakan pada hujung cabang akson
atau dendrit neuron lain
 3 JENIS NEURON DENDRIT

BADAN SEL
NEURON DERIA BADAN
BADANSEL
SEL

ARAH NEURON
NEURON
PERGERAKAN AKSON
GEGANTI
GEGANTI
IMPULS
BONGGOL
DENDRIT
DENDRIT SINAPS
AKSON
SALUT BADAN
MEILIN BADAN
NODUS SEL
SEL
BONGGOL
RANVIER
SINAPS AKSON
AKSON

NEURON
NEURONMOTOR
MOTOR DENDRIT
DENDRIT
 JENIS NEURON
NEURON
Terdapat dalam akar dorsal saraf spina
BadanDERIA
sel neuron deria terdapat dalam ganglion
akar dorsal

FUNGSI NEURON DERIA

Membawa impuls saraf dari reseptor organ deria ke sistem saraf pusat

PENGALIRAN IMPULS
Dendrit menerima impuls saraf dari Impuls saraf dialir dari badan sel melalui
reseptor & mengantar ke arah badan sel akson ke neuron berikutnya
 JENIS NEURON
NEURON MOTOR
Terdapat dalam akar ventral saraf spina

FUNGSI NEURON MOTOR

Menerima impuls saraf dari neuron Menghantar impuls saraf ke efektor untuk
geganti sistem saraf pusat gerak balas

KEDUDUKAN NEURON MOTOR

Badan sel terdapat dalam jirim kelabu saraf tunjang
 JENIS NEURON
NEURONBadan
GEGANTI
sel secara berkelompok dalam jirim
Terdapat dalam sistem saraf pusat
kelabu sistem saraf pusat

FUNGSI NEURON GEGANTI

Menghubungkan neuron deria kepada neuron motor

PENGALIRAN IMPULS

Dari neuron deria ke sistem saraf pusat Dari sistem saraf pusat ke neuron motor
 STRUKTUR SINAPS DAN FUNGSINYA
MAKLUMAT DIHANTAR SEPANJANG NEURON MELALUI ISYARAT
ELEKTRIK
Impuls Saraf

IMPULS
Gelombang cas positif Dialirkan sepanjang akson ke bonggol sinaps

SINAPS
Memisahkan bonggol sinaps daripada dendrit neuron yang
Satu celah sempit
menerima impuls
 STRUKTUR SINAPS DAN FUNGSINYA

ISYARAT ELEKTRIK MEMBAWA MAKLUMAT MESTI

DIPINDAHKANPemancaran impuls dapat
Merentasi sinaps
diteruskan ke neuron berikutnya

PERANAN PENTING SINAPS

Membenarkan impuls saraf Boleh mengawal jenis impuls

dipindahkan dalam satu arah merentasinya
 IMPULS SARAF

NEUTROTRANSMITER
Cth : Asetilkolina,
NEUTROTRANSMITER Noradrenalina, Serotonin,
Isyarat
SINAPS Dopamina
elektrik
ditukar ke VESIKEL
isyarat kimia SINAPS

IMPULS IMPULS
SARAF SARAF

RESEPTOR
• PADA MEMBRAN
NEURON PENERIMA
MITOKONDRIA MEMBRA
• UNTUK MENJANA Bahan kimia ditukar semula N
TENAGA kepada isyarat elektrik NEURON
NEUTROTRANSMITER
PENERIM
 PENGHANTARAN IMPULS MERENTASI SINAPS

PEMANCARAN IMPULS MERENTASI SINAPS

Secara kimia Bahan kimia : Neurotransmiter

NEUROTRANSMITER
Disimpan di vesikel sinaps Vesikel sinaps berkumpul di hujung bonggol sinaps

CONTOH NEUROTRANSMITER

Biasa dijumpai : Asetilkolina & Noradrenalina Contoh lain : Serotonin & Dopamina
 PENGHANTARAN IMPULS MERENTASI SINAPS
ADALAH LAMBAT KERANA BERLAKU SECARA KIMIA
Pada mulanya : Isyarat elektrik ditukar kepada isyarat kimia

Dalam bentuk neurotransmiter

Kemudian : Penukaran semula bahan kimia kepada isyarat elektrik

Pada membran neuron penerima

Terdapat banyak mitokondria di bonggol sinaps untuk menjana

tenaga diperlukan semasa penghantaran impuls
 PENGHANTARAN IMPULS MERENTASI SINAPS

1) IMPULS ELEKTRIK SAMPAI KE BONGGOL SINAPS

Vesikel sinaps dirangsang Neurotransmiter di bebaskan ke dalam sinaps

2) NEUROTRANSMITER MERESAP
Bergabung dengan protein reseptor
MELALUI SINAPS
Protein reseptor adalah reseptor pada
spesifik dendrit neuron penerima

3) PENGGABUNGAN NEUROTRANSMITER DENGAN RESEPTOR

Merangsang pencetusan impuls Impuls dapat dipancarkan terus melalui neuron
 12.4 TINDAKAN TERKAWAL DAN TINDAKAN
LUAR KAWAL
TINDAKAN TERKAWAL TINDAKAN LUAR KAWAL
PERSAMAAN
Kedua-dua tindakan melibatkan rangsangan, impuls, neuron dan organ efektor
PERBEZAAN
• Tindakan kita sedari • Tindakan berlaku secara automatik
• Dilakukan mengikut kehendak kita • Tanpa kita sedari
Sistem saraf soma Sistem saraf autonomi
Dikawal oleh korteks serebrum Dikawal oleh medulla oblongata dan
hipotalamus
Melibatkan gerak balas otot rangka Melibatkan gerak balas otot licin dan
kalenjar
LALUAN TINDAKAN TERKAWAL MELIBATKAN OTOT RANGKA

RANGSANGAN • Guru menyoal murid

• Menerima rangsangan
Neuron Geganti
RESEPTOR • Menghantar impuls saraf ke serebrum • Memindahkan
melalui neuron deria impuls dari
neuron deria ke
neuron motor
SEREBRU • Menginterpretasikan impuls saraf
M • Menghantar ke efektor melalui neuron
motor

EFEKTOR • Otot rangka menerima maklumat

• Murid mengangkat tangan menjawab
soalan (gerak balas)
 TINDAKAN LUAR KAWAL MELIBATKAN OTOT
RANGKA : GERAK BALAS REFLEKS

TINDAKAN REFLEKS
Tindakan serta merta(pantas) Jari di alihkan serta
Tanpa dikawal oleh otak
dan spontan merta jika tercucuk pin

LALUAN SARAF TERLIBAT DALAM TINDAKAN REFLEKS

Arka Refleks

TINDAKAN REFLEKS MENGALIHKAN JARI DARI PIN

Komunikasi antara neuron dalam sistem :
Melibatkan 3 neuron
Saraf periferi & Saraf tunjang
 ARKA REFLEKS
RANGSANGAN • Jari tercucuk pin

• Reseptor deria mengesan dan mencetuskan impuls saraf

RESEPTOR • Impuls saraf dialirkan sepanjang neuron deria ke saraf tunjang

• Impuls saraf dipindahkan dari neuron deria ke neuron

SARAF geganti melalui sinaps
TUNJANG • Dari neuron geganti impuls saraf dipindahkan ke neuron
motor

• Neuron motor mengalirkan impuls saraf

EFEKTOR dari saraf tunjang ke efektor (tisu otot)
• Jari dialihkan dengan cepat (gerak balas)
KEPENTINGAN TINDAKAN REFLEKS
TINDAKAN REFLEKS
Gerak balas spontan Tanpa perlu menunggu arahan daripada otak

MASA TAMBAHAN DIPERLUKAN OTAK UNTUK MENGANALISIS

MAKLUMAT
Boleh menyebabkan kecederaan serius

TINDAKAN REFLEKS MELIBATKAN SARAF TUNJANG

Maka Otak dapat bertumpu kepada aras pemikiran lebih tinggi
 ARKA REFLEKS DUA NEURON
SATU LAGI TINDAKAN REFLEKS
Sentakan lutut @ Refleks patelar

MELIBATKAN 2 NEURON
Neuron deria Neuron motor

CARA MENGUJI KEBERKESANAN SISTEM SARAF SESEORANG

Mengetuk lutut menggunakan pemukul getah Kaki tersentak ke hadapan
 ARKA REFLEKS DUA NEURON
• Tendon di bawah tempurung lutut diketuk
• Otot kuadriseps meregang
RANGSANGAN
• Reseptor regangan mencetuskan impuls saraf

• Neuron deria
RESEPTOR • Menghantar impuls saraf ke neuron
motor dalam saraf tunjang

SARAF TUNJANG • Neuron motor menghantar impuls

dari saraf tunjang ke efektor

EFEKTO • Otot kuadriseps

R • Mengecut menyebabkan kaki tersentak ke
hadapan
 12.5 ISU KESIHATAN BERKAITAN
PENYAKIT SISTEM SARAF
• Penyakit progresif
SKLEROSIS • Ketidaknormalan sistem keimunan menyerang salut mielin
BERGANDA dalam otak dan saraf tunjang
• Penghantaran impuls terjejas

• Kehilangan keupayaan menaakul & menjaga diri sendiri

• Pesakit bercelaru, mudah lupa & hilang arah walaupun di
PENYAKIT tempat lazim
ALZHEIMER • Pesakit mungkin kehilangan kebolehan membaca,
menulis,makan, berjalan & bertutur

• Penyusutan sistem saraf

PENYAKIT • Anggota badan, rahang, kaki dan muka terketar-ketar
PARKINSON • Kesukaran mengekalkan postur & keseimbangan badan
 12.5 ISU KESIHATAN BERKAITAN
PENYAKIT SISTEM SARAF
LOU GEHRIG/
• Kemerosotan & kematian neuron motor
AMYOTROPHIC • Pergerakan otot seperti mengunyah, berjalan &
LATERAL bertutur terjejas
SCLEROSIS(ALS)

ATTENTION-DEFICIT • Penyakit otak

HYPERACTIVITY • Hiperaktif
DISORDER (ADHD) • Tidak boleh memberi tumpuan & mudah bosan

• Berkaitan perkembangan saraf dalam otak

AUTISME • Menghadapi masalah berkomunikasi & berinteraksi.
 KESAN PENYALAHGUNAAN DADAH DAN ALCOHOL
TERHADAP KOORDINASI DAN GERAK BALAS MANUSIA

BANYAK JENIS DADAH DIGUNAKAN TUJUAN PERUBATAN

Mengurangkan rasa loya pesakit kanser
Marijuana Kuantiti sedikit
selepas kemoterapi

PENYALAHGUNAAN DADAH
Kesan sampingan serius Kemungkinan membawa maut

KESAN PENYALAHGUNAAN DADAH TERHADAP PENAGIH

Gejala sarak : menggeletar, berpeluh & muntah
Ketagihan
sekiranya dadah tidak diambil
Marijuana
 DADAH DAN ALKOHOL SERTA KESAN TERHADAP SISTEM SARAF
BAHAN KESAN

DADAH PERANGSANG • Meningkatkan aktiviti sistem saraf

(STIMULAN)
• Penggunaan secara berlebihan menyebabkan
keadaan seronok bersifat sementara dan diikuti
dengan kemurungan
DADAH PENENANG (DEPRESEN) • Melambatkan penghantaran impuls saraf
• Menenangkan fikiran seseorang
DADAH KHAYALAN • Pengguna berhalusinasi
• Melegakan kesakitan dan kegelisahan
DADAH NARKOTIK • Melambatkan fungsi normal otak

ALKOHOL • Menggangu koordinasi dan pemikiran

• Melambatkan pemindahan impuls saraf
 12.6 SISTEM ENDOKRIN
SISTEM KOORDINASI

Memerlukan kerjasama

SISTEM ENDOKRIN SISTEM SARAF

Kedua-dua sistem diperlukan untuk

Mengawal atur &

Mengekalkan
menyelaras segala
homeostasis
proses badan
SISTEM ENDOKRIN & SISTEM SARAF
BEKERJASAMA
 SISTEM ENDOKRIN MANUSIA
SISTEM ENDOKRIN
Kalenjar yang merembeskan pengutus bahan kimia iaitu hormon

KALENJAR ENDOKRIN
Kalenjar tidak berduktus Hormon dirembes secara terus ke dalam aliran darah

WALAUPUN HORMON DIANGKUT KE SELURUH BADAN DALAM

DARAH
Kesannya hanya pada Hormon bergabung dengan molekul reseptor Gerak balas
sel sasaran spesifik spesifik di permukaan membran spesifik dihasilkan
KELENJAR ENDOKRIN ADALAH
KELENJEARTIDAK BERDUKTUS
 SISTEM ENDOKRIN MANUSIA
SISTEM ENDOKRIN TERDIRI DARIPADA BANYAK
KELENJAR Proses fisiologi
Kalenjar berbeza Hormon berbeza
spesifik

FUNGSI HORMON DIBAHAGI KEPADA 3 FUNGSI UTAMA

Pembiakan Pertumbuhan Homeostasis

FUNGSI HORMON YANG DIREMBESKAN OLEH SETIAP JENIS
KELENJAR ENDOKRIN

KELENJAR PITUITARI
Kalenjar utama sistem Merembeskan hormon mengawal rembesan
endokrin kelenjar endokrin lain

KEDUDUKAN KELENJAR PITUITARI

Dasar hipotalamus otak

KELENJAR PITUITARI TERDIRI DARIPADA 2 LOBUS

Lobus Anterior Lobus Posterior
 LOBUS POSTERIOR
LOBUS (bahagian belakang)
ANTERIOR
(bahagian hadapan)
 HIPOTALAMUS

HORMON TISU/ORGAN
HORMON TISU/ORGAN SASARAN
SASARAN
ADH • Tubul
LH • Ovari
ginjal
• Testis
Oksitoksin • Kelenjar
GH • Tisu
LOBUS susu
lembut LOBUS
• Tulang ANTERIOR POSTERIO
R
ACTH • Korteks
adrenal
TSH • Kelenjar LH
tiroid GH
ACTH KELENJA Oksitosin
FSH • Ovari TSH R
• Testis FSH PITUITAR ADH
I
Kelenjar
Endokrin, Hati

TISU/ORGAN SASARAN
LOBUS POSTERIOR KELENJAR PITUITARI
HORMON TISU/ORGAN FUNGSI
SASARAN
Antidiuresis (ADH) • Tubul ginjal • Merangsang
penyerapan semula air
Oksitosin • Otot uterus • Merangsang
• Kelenjar susu pengecutan otot uterus
semasa kelahiran
• Merangsang
pengeluaran susu
daripada kelenjar susu
 LOBUS ANTERIOR KELENJAR PITUITARI
HORMON TISU/ORGAN FUNGSI
SASARAN
Peluteinan (LH) • Ovari • Merangsang ovulasi, perkembangan korpus
• Testis luteum & rembesan estrogen & progesterone
• Merangsang rembesan testosteron
Hormon pertumbuhan • Tisu lembut • Merangsang pertumbuhan, sintesis protein &
(GH) • Tulang metabolisme lemak

Adrenokortikotrof • Korteks • Merangsang korteks adrenal untuk merembes

(ACTH) adrenal hormon

Perangsang tiroid (TSH) • Kelenjar tiroid • Merangsang tiroid untuk merembes tiroksina

Perangsang folikel • Ovari • Merangsang perkembangan folikel dalam ovari

(FSH) • Testis • Merangsang spermatogenesis
 DIREMBES
HORMON
HORMON OLEH
BERTINDAK TSH GnRH
PERANGSAN HIPOTALAM
SECARA
G US
LANGSUNG

Terus pada
Hormon yang organ Merangsang Merangsan
mengawalatur sasaran kelenjar g kelenjar
rembesan GH HORMON tiroid pituitari
kelenjar PEREMBE
hormon lain OKSITOSI S
N
GONADO
ADH TROFIN
Merembes Merembes
GH (GnRH) FSH & LH
TSH bertindak tiroksina
ke dalam
ACTH terus pada darah
tulang
 FUNGSI HORMON BAGI MANUSIA
ORGAN 1)KELENJAR ADRENAL 2)KELENJAR
TIROID
HORMON (i)Aldosteron (ii)Adrenalina Tiroksina
TISU/ORGAN • Ginjal • Tisu otot • Semua tisu
SASARAN • Hati
• Jantung
FUNGSI Meningkatkan • Meningkatkan aras gula dan • Meningkatkan
penyerapan asid lemak dalam darah kadar metabolisme
semula garam • Meningkatkan kadar pernafasan • Meningkatkan
mineral di & denyutan jantung suhu badan
ginjal • Meningkatkan kadar • Mengawal atur
metabolisme & mengecutkan pertumbuhan dan
salur darah perkembangan
 FUNGSI HORMON BAGI MANUSIA
ORGAN 3)PANKREAS
HORMON (i)Insulin (ii)Glukagon
TISU/ORGAN • Hati • Hati
SASARAN • Otot • Otot
• Tisu adipos • Tisu adipos
FUNGSI • Mengurangkan aras • Meningkatkan aras glukosa
glukosa darah darah
• Menggalakkan • Menggalakkan penukaran
penukaran glukosa glikogen kepada glukosa
berlebihan kepada
glikogen
 FUNGSI HORMON BAGI MANUSIA
ORGAN 4) OVARI ( PEREMPUAN) 5) TESTIS
(LELAKI)
HORMON (i)Estrogen (ii) Progesteron Testosteron
TISU/ • Gonad • Gonad • Gonad
ORGAN • Kulit • Kulit
SASARAN • Otot • Otot
• Tulang • Tulang
FUNGSI • Merangsang • Merangsang • Merangsang
perkembangan ciri-ciri perkembangan perkembangan
seks sekunder dinding uterus dan ciri-ciri seks
perempuan dan pembentukan sekunder lelaki
kematangan folikel plasenta dan
• Membaiki serta spermatogenesis
merangsang penebalan
dinding uterus
 PENGLIBATAN KEDUA-DUA SISTEM SARAF DAN
SISTEM ENDOKRIN DALAM SITUASI CEMAS
SITUASI CEMAS ‘LAWAN ATAU LARI’

HIPOTALAMUS MENGHANTAR IMPULS SARAF SECARA TERUS

Medula Adrenal merembeskan Adrenalina & Noradrenalina

GERAK BALAS TERMASUKLAH PENINGKATAN

Kadar denyutan jantung Kadar pernafasan

GERAK BALAS TERMASUKLAH PENINGKATAN

Tekanan darah Aras glukosa darah Aktiviti metabolisme
PENGLIBATAN KEDUA-DUA SISTEM SARAF DAN
SISTEM ENDOKRIN DALAM SITUASI CEMAS
JANTUNG MENGEPAM LEBIH BANYAK OKSIGEN & GLUKOSA KE
Otak & Otot Tenaga tambahan diperlukan untuk berlawan @ lari
rangka dengan cepat

DALAM SITUASI CEMAS

Sistem endokrin & Sistem Menghasilkan gerak balas serta merta
saraf bekerjasama menangani keadaan bahaya

APABILA MEKANISME BERJAYA MENGAWAL SITUASI CEMAS

“LAWAN ATAU LARI”
Keadaan dalam badan kembali ke julat normal
 12.7 ISU KESIHATAN BERKAITAN SISTEM ENDOKRIN MANUSIA
i)Tidak HIPERGLISEMIA (Akibatnya
menghasilkan aras glukosa dalam darah tinggi)
insulin mencukupi
ii)Tidak boleh
menggunakan Pesakit kerap buang air kencing,
insulin dihasilkan sentiasa haus, rasa kebas pada tapak
1)DIABETES kaki, penglihatan kabur, letih, luka
MELITUS lambat sembuh

HIPOGLISEMIA (paras glukosa

darah yang sangat rendah)
Insulin berlebihan
dirembeskan Letih, sukar tidur pada waktu malam,
pemikiran bercelaru, perasaan takut,
ketidakstabilan emosi, mudah pengsan
& sakit kepala
 reseptor insulin Aras glukosa dalam darah normal

NORMAL

sel

Aras glukosa dalam darah tinggi

reseptor insulin

TIDAK DAPAT
MENGHASILKAN INSULIN
sel

Aras glukosa dalam darah tinggi

glukosa
reseptor insulin

TIDAK BOLEH
MENGGUNAKAN INSULIN
sel YANG DIHASILKAN
 ARAS GLUKOSA DALAM DARAH MANUSIA

HIPERGLISEMIA NORMAL HIPOGLISEMIA

 12.7 ISU KESIHATAN BERKAITAN SISTEM ENDOKRIN MANUSIA

2) DIABETES INSIPIDUS
Lobus posterior kelenjar pituitari gagal merembeskan Hormon antidiuresis (ADH)

AKIBATNYA
Pesakit menyingkirkan air kencing yang banyak Sentiasa berasa haus

BERLAKUNYA PENYAHIDRATAN
Kuantiti air banyak hilang melalui air Pesakit perlu minum air secukupnya setiap
kencing hari
 Kelenjar
pituitari Saraf tunjang

Lobus Posterior
Kelenjar Pituitari
gagal merembeskan
ADH Ginjal

NORMAL DIABETES
INSIPIDUS
ADH Kelenjar pituitari tidak
mengawal menghasilkan
ginjal secukupnya ADH.
mengawal Ginjal menghasilkan
jumlah urin air kencing yang
yang banyak
 12.7 ISU KESIHATAN BERKAITAN SISTEM ENDOKRIN MANUSIA
CIRI 3)HIPOTIROIDISME 4)HIPERTIROIDISME
REMBESAN • Tidak mencukupi • Terlalu banyak
TIROKSINA
SIMPTOM • Kadar denyutan jantung • Perpeluhan secara berlebihan
perlahan • Tidak tahan panas
• Amat sensitif terhadap • Kerap buang air besar
kesejukan • Takut
• Letih • Kadar denyutan jantung cepat
• Berat badan mudah meningkat • Mudah kehilangan berat badan
• Kadang-kadang kelenjar tiroid membesar 2
hingga 3 kali lebih besar dari saiz asal.

HORMON Hormon mengawal atur • TSH merangsang kelenjar tiroid untuk

PERANGSAN rembesan kelenjar hormon lain merembes tiroksina
G
KEGERGASIAN DAN HIPOTIROIDISME HIPERTIRIODISME
KEKERDILAN
 12.7 ISU KESIHATAN BERKAITAN SISTEM ENDOKRIN MANUSIA
CIRI 5)KEGERGASIAN 6)KEKERDILAN
HORMON Secara berlebihan waktu Berkurangan semasa
PERTUMBUHAN kanak-kanak tempoh pembesaran
(GH)
FIZIKAL • Pemanjangan tulang yang • Pertumbuhan tulang
abnormal lambat
• Individu membesar • Organ juga gagal
sehingga menjadi sangat berkembang
tinggi • Nisbah bahagian badan
kekal seperti kanak-
kanak
HORMON • Hormon bertindak terus • GH bertindak terus pada
PERTUMBUHAN pada organ sasaran tulang
(GH)