Anda di halaman 1dari 24

HUKUM-HUKUM

RIBA
KH. M. Shiddiq Al Jawi, S.Si, MSI
PENGERTIAN RIBA
 Riba scr bahasa : tambahan (ziyadah)
 Riba menurut istilah syariah :
‫ الربا هو كل زيادة ألحد المتعاقدين في‬
‫عقد المعاوضة من غير مقابل أو هو الزيادة‬
‫في مقابل األجل‬
 Riba adalah setiap tambahan bagi salah
satu pihak yang berakad dalam akad
pertukaran, tanpa ada pengganti, atau
riba adalah tambahan sebagai
pengganti dari waktu.
 (Abdul Aziz al-Khayyath, Asy-Syarikat, 2/168)
HUKUM RIBA
 Hukum Riba adalah HARAM (QS al Baqarah :
275)
 Termasuk DOSA BESAR (Kaba`ir) dan perbuatan
yang TERKUTUK.
 Sabda Nabi SAW :
،‫ ”الشرك‬:‫ وما هن؟ قال‬،‫ يا رسول هللا‬:‫اجتنبوا السبع الموبقات“ قالوا‬ 
‫ وأكل مال‬،‫ وأكل الربا‬،‫ وقتل النفس التي ح ّرم هللا إال بالحق‬،‫والسحر‬
‫ف المحصنات الغافالت المؤمنات‬v‫ وقذ‬،‫ والتّولّي يوم ال ّزحف‬،‫اليتيم‬
 “Jauhilah tujuh perkara yang menghancurkan!’
Mereka bertanya,’apa itu?’ Sabda Nabi,’Syirik, sihir,
membunuh jiwa yang diharamkan Allah kecuali dgn
alasan yang benar, memakan riba, memakan harta
anak yatim, lari dari peperangan, dan menuduh zina
kepada wanita mukmin yang baik-baik.” (HR
Bukhari)
HUKUM RIBA
 Sabda Nabi SAW :
،“‫ه‬v‫ وشاهدي‬،‫ه‬v‫ وكاتب‬،‫ه‬v‫ وموكل‬،‫ا‬v‫ آكل الرب‬:‫لّم‬v‫ه وس‬v‫لّى هللا علي‬v‫ول هللا ص‬v‫لعن رس‬ 
‫ ”هم سواء‬:‫وقال‬
 Rasulullah SAW melaknat pemakan riba, yang
memberi makan dg riba, penulisnya, dan 2 saksinya.
Sabda Nabi SAW : Mereka sama.” (HR Muslim)
 Sabda Nabi SAW :
‫الربا ثالثة وسبعون بابا ً أيسرها مثل أن ينكح الرجل أمه‬ 
 Riba mempunyai 73 macam dosa, yang paling ringan
seperti laki-laki yang menikahi (berzina) dengan ibu
kandungnya sendiri.” (HR Hakim).
 Sabda Nabi SAW :
‫ست وثالثين زنية‬ٍّ ‫درهم ربا يأكله الرجل وهو يعلم أش ُّد من‬ 
 “Satu dirham riba yang dimakan seseorang sedang dia
tahu, lebih berat dosanya daripada 36 berzina.” (HR
Ahmad)
MACAM-MACAM RIBA

 TERDAPAT 2 (DUA)
MACAM RIBA :
 (1) RIBA FADHL
 (2) RIBA NASI`AH
MACAM-MACAM RIBA
(RIBA FADHL)
 (1) RIBA FADHL = TAMBAHAN PADA
AKAD PERTUKARAN ANTARA
BARANG-BARANG RIBAWI TANPA
MEMBERIKAN PENGGANTI.
 BARANG RIBAWI ADA 6 (ENAM) :
EMAS, PERAK, GANDUM, JEWAWUT,
KURMA, GARAM.
 JIKA DITUKAR DGN BARANG SEJENIS
(MISAL EMAS DGN EMAS) HARUS
KONTAN DAN TAK ADA TAMBAHAN.
 JIKA TIDAK SEJENIS (MISAL EMAS
DGN PERAK) HARUS KONTAN, BOLEH
ADA TAMBAHAN.
HADIS LARANGAN RIBA FADHL
 Hadis Nabi SAW ttg Riba Fadhl :
‫ والشعير‬،‫ والبر بالبر‬،‫ والفضة بالفضة‬،‫ الذهب بالذهب‬
‫ سواء‬،‫ مثالً بمثل‬،‫ والملح بالملح‬،‫ والتمر بالتمر‬،‫بالشعير‬
،‫ فإذا اختلفت هذه األصناف فبيعوا كيف شئتم‬،‫ يداً بيد‬،‫بسواء‬
‫إذا كان يداً بيد‬
 ”Emas ditukarkan dengan emas, perak dengan
perak, gandum dengan gandum (al-burru bil burri),
jewawut dengan jewawut (asy-sya’ir bi asy-sya’ir),
kurma dengan kurma, garam dengan garam,
harus sama takarannya (mitslan bi mitslin sawa`an
bi sawa`in) dan harus dilakukan dengan kontan
(yadan bi yadin). Dan jika berbeda jenis-jenisnya,
maka juallah sesukamu asalkan dilakukan dengan
kontan (yadan bi yadin).” (HR Muslim no 1587).
BARANG-BARANG RIBAWI
(EMAS)
BARANG-BARANG RIBAWI
(PERAK)
BARANG-BARANG RIBAWI
(GANDUM)
BARANG-BARANG RIBAWI
(JEWAWUT/SYAIR/MILLET)
BARANG-BARANG RIBAWI
(KURMA)
BARANG-BARANG RIBAWI
(GARAM)
MACAM-MACAM RIBA
(RIBA NASI`AH)
 (2) RIBA NASI`AH = TAMBAHAN YANG
DIBERIKAN SEBAGAI PENGGANTI DARI
WAKTU (TEMPO).
 DISEBUT JUGA RIBA JAHILIYAH,
KARENA MASYHUR DI JAMAN
JAHILIYAH (SEBELUM ISLAM).
 Bentuknya pada zaman Jahiliyah : seseorang
meminjamkan hartanya kepada orang lain
untuk masa tertentu. Dia mengambil jumlah
(persentase) tertentu dari harta tsb setiap bulan,
sedang pokok hartanya tetap. Jika peminjam
tak mampu melunasi pada waktunya, diberi
waktu tambahan dan pungutan tambahan.
(Said al Qahthani, Riba, hal. 16).
BENTUK-BENTUK RIBA NASI`AH
 Bunga bank (interest, fawa`idul bunuk)
adalah bentuk modern riba nasi`ah.
 Bunga pada transaksi yang lain juga
termasuk Riba Nasi`ah yang haram, misal :
 (1) Bunga di Pegadaian
 (2) Bunga di Asuransi
 (3) Bunga di Koperasi
 (4) Bunga Utang Luar Negeri
 (5) Bunga Utang Dalam Negeri
 (6) Bunga di Rentenir (“Bank plecit atau
bank titil”)
 (7) dll
HUKUM MENYIMPAN UANG DI
BANK RIBAWI
 (1) Menyimpan uang di bank ribawi dengan
akad riba, hukumnya haram, walaupun
bunganya tidak diambil.
 (2) Menyimpan uang di bank ribawi tanpa
akad ribawi, syubhat.
 Perkara syubhat sebaiknya ditinggalkan.
 Sabda Rasulullah SAW :
‫ ال يبلغ العبد درجة المتقين حتى يدع ما ال به بأس حذرا لما‬
‫فيه بأس‬
 “Seorang hamba tak akan mencapai derajat
muttaqin hingga dia meninggalkan sesuatu
yang tak ada dosanya khawatir di situ ada
dosanya.” (Hadis sahih).
HUKUM PERTUKARAN
MATA UANG (SHARF)
 JIKA MATA UANG DITUKAR DENGAN
MATA UANG SEJENIS (MISAL RUPIAH
DGN RUPIAH), WAJIB MEMENUHI 2
(DUA) SYARAT YAITU :
 PERTAMA, HARUS SAMA NILAINYA
(SAWA`AN BI SAWA`IN MITSLAN BI
MITSLIN),
 TIDAK BOLEH ADA KELEBIHAN /
TAMBAHAN
 KEDUA, HARUS KONTAN (YADAN BI
YADIN),
 TIDAK BOLEH DITANGGUHKAN
(KREDIT)
HUKUM PERTUKARAN
MATA UANG (SHARF)
 JIKA MATA UANG DITUKAR DENGAN
MATA UANG TIDAK SEJENIS (MISAL
DOLAR DGN RUPIAH), WAJIB
MEMENUHI 1 (SATU) SYARAT SAJA
YAITU :
 HARUS KONTAN (YADAN BI YADIN),
 TIDAK BOLEH DITANGGUHKAN
(KREDIT)
PERTUKARAN MATA UANG
YANG HALAL

 DITUKAR DENGAN :
PERTUKARAN MATA UANG
YANG HARAM

 DITUKAR DENGAN :
PERTUKARAN MATA UANG
YANG HALAL

 DITUKAR DENGAN Rp 10.000 DIBAYAR


KONTAN :
PERTUKARAN MATA UANG
YANG HARAM

 DITUKAR HARI INI DENGAN Rp 10.000


TAPI DIBAYAR TUNDA (BESOK) :
PERTUKARAN MATA UANG
YANG HARAM

 DITUKAR HARI INI DENGAN Rp 10.000


TAPI DIBAYAR ANGSURAN DUA KALI :
WASSALAAM

Anda mungkin juga menyukai