Anda di halaman 1dari 29

PANCASILA

(2 SKS | 1 TEORI | 1 SEMINAR)

DOSEN PENGAMPU
ASEP EDI K., M.FARM., APT.
CECEP DUDI MS., SH., MH., M.PD.
HERI, S.I.P., MAP.
achief1984@gmail.com
PANCASILA (2 SKS)

PANCASILA SEBAGAI ETIKA POLITIK

PROGRAM STUDI D3 FARMASI


POLITEKNIK KESEHATAN TNI AU
CIUMBULEUIT BANDUNG
2021

HERI, S.I.P., M.A.P.


Landasan Antropologi Pancasila
Unsur Anorganis
Jasmani/
Tubuh Unsur Vegetatif

Susunan Unsur Animal


Kodrat Monodualis
Akal
Jiwa M
Rasa O
N
Karsa O

Makhluk P
Hakikat Individu
Manusia Sifat L
Kodrat Monodualis U
R
Makhluk
A
Sosial
L
I
S
Makhluk
Otonom
Kedudukan
Kodrat Monodualis
Makhluk
Tuhan
Kata Kunci
Manusia seutuhnya digunakan untuk
memahami arti makna Pancasila
sebagai ideologi pembangunan serta
tujuan jangka panjang yang hendak
dicapai bersama. Ideologi
pembangunan bercorak “
antroposentrik” dalam arti manusia
yang berada pada tempat yang
sentral sebagai subjek dan sekaligus
objek pembangunan
ETIKA
(menurut kamus Besar Bahasa Indonesia)
1. ILMU TENTANG YANG BAIK DAN YANG
BURUK DAN TENTANG KEWAJIBAN MORAL.
2. KUMPULAN AZAS ATAU NILAI-NILAI YANG
BERKENAAN DENGAN AHLAK.
3. NILAI-NILAI MENGENAI BENAR DAN SALAH
YANG DIANUT OLEH SUATU GOLONGAN
MASYARAKAT.

5
ETIKA DIBAGI MENJADI :
1. ETIKA UMUM : MEMPERTANYAKAN PRINSIP-
PRINSIP YANG BERLAKU BAGI SETIAP TINDAKAN
MANUSIA.
2. ETIKA KHUSUS : MEMBAHAS PRINSIP-PRINSIP
ITU DALAM HUBUNGANNYA DENGAN PELBAGAI
ASPEK KEHIDUPAN MANUSIA. TERDIRI:
a. ETIKA INDIVIDUAL : MEMBAHAS KEWAJIBAN
MANUSIA TERHADAP DIRI SENDIRI
b. ETIKA SOSIAL : MEMBAHAS TENTANG
KEWAJIBAN MANISIA TERHADAP MANUSIA LAIN
DALAM HIDUP MASYARAKAT, YANG MERUPAKAN
BAGIAN TERBESAR DARI ETIKA KHUSUS.

6
NILAI:
🞆SESUATU YANG ABSTRAK, DIPERCAYAI ADA DAN
MANUSIA INGIN MEWUJUDKANNYA.
🞆SESUATU YANG BERGUNA, BENAR, BAIK, INDAH
DAN RELIGIUS DISEBUT BERNILAI.
🞆NILAI SANGAT TERGANTUNG DARI JASMANI,
KEPENTINGAN, CIPTA, RASA, KARSA, TEMPAT,
WAKTU DAN KEPERCAYAAN.
🞆FUNGSI : SEBAGAI LANDASAN MOTIVASI UNTUK
BERSIKAP DAN BERPERILAKU.

7
8
9
10
PENJABARAN NILAI :
1. NILAI DASAR → PANCASILA

2. NILAI INSTRUMENTAL → UUD 1945

3. NILAI PRAKSIS → UU dst.

11
12
PENGERTIAN NORMA :
a. PANCASILA SEBAGAI SUMBER HUKUM : yaitu
merupakan cita-cita hukum, kerangka berfikir,
sumber nilai dan sumber arah dan penyusunan
dan perubahan hukum positif di Indonesia.
b. PANCASILA SEBAGAI NILAI PERTAHANAN DAN
KEAMANAN : integritas dan moralitas aparat
penegak hukum dengan sendirinya harus
berlandaskan nilai-nilai serta norma yang
bersumber pada PANCASILA.

13
14
PANCASILA, sebagai moral perorangan, moral
bangsa dan moral negara mempunyai pengertian :

1. DASAR NEGARA REPUBLIK INDONESIA, yang


merupakan sumber dari segala sumber
hukum yang ada dan berlaku.
2. PANDANGAN HIDUP BANGSA, yang dapat
mempersatukan serta memberi petunjuk
dalam mencapai kesejahteraan dan
kebahagiaan lahir dan batindalam
masyarakat yang beraneka ragam sifatnya.
3. JIWA DAN KEPRIBADIAN BANGSA
INDONESIA, karena Pancasila merupakan ciri
khas bangsa Indonesia yang tidak dapat
dipisahkan dari bangsa Indonesia serta yang
membedakan bansa Indonesia dari bangsa
lain. 15
16
17
POLITIK
■ BERASAL DARI KATA “POLITICS” YANG MEMILIKI MAKNA
BERMACAM-MACAM KEGIATAN DALAM SUATU NEGARA YANG
MENYANGKUT PROSES PENENTUAN TUJUAN-TUJUAN DARI
SISTEM ITU DAN DIIKUTI DENGAN PELEKSANAAN TUJUAN-
TUJUAN ITU
■ PENGAMBILAN KEPUTUSAN MENGENAI APAKAH YANG MENJADI
TUJUAN DARI SISTEM ITU MENYANGKUT SELEKSI ANTARA
BEBERAPA ALTERNATIF DAN PENYUSUSNAN SKALA PRIORITAS
DARI TUJUAN-TUJUAN YANG TELAH DIPILIH.
■ UNTUK MELAKSANAKAN TUJUAN-TUJUAN ITU PERLU
DITENTUKAN KEBIJAKSANAAN-KEBIJAKSANAAN UMUM YANG
MENYANGKUT PENGATURAN DAN PEMBAGIAN SUMBER-
SUMBER YANG ADA
■ UNTUK MELAKSANAKAN KEBIJAKSANAAN-KEBIJAKSANAAN ITU
DIPERLUKAN KEKUASAAN DAN KEWENANGAN, YANG AKAN
DIPAKAI BAIK UNTUK MEMBINA KERJASAMA MAUPUN
MENYELESAIKAN KONFLIK YANG MUNGKIN TIMBUL DALAM
PROSES INI.
18
SECARA OPERASIONAL BIDANG POLITIK MENYANGKUT
KONSEP-KONSEP YANG BERKAITAN DENGAN :

■ NEGARA (STATE)
■ KEUASAAN (POWER)
■ PENGAMBILAN KEPUTUSAN (DECISION
MAKING)
■ KEBIJAKSANAAN (POLICY)
■ PEMBAGIAN (DISTRIBUTION)
■ ALOKASI (ALLOCATION)
19
ETIKA POLITIK,dalam pelaksanaan dan
penyelenggaraan negara menuntut agar kekuasaan dalam negara
dijalankan sesuai dengan :

1. AZAS LEGALITAS (LEGITIMASI HUKUM) → SILA


III DAN V

2. DISAHKAN DAN DIJALANKAN


SECARA DEMOKRATIS (LEGITIMASI
DEMOKRATIS) → SILA IV

3. DILAKSANAKAN BERDASARKAN
PRINSIP-PRINSIP MORAL (LEGITIMASI
MORAL) → SILA I DAN II

20
PANCASILA MERUPAKAN ETIKA
POLITIK:
DALAM SUASANA REFORMASI SEKARANG
INI MAKA KEHIDUPAN BERPOLITIK HARUS
DILANDASI NILAI-NILAI PANCASILA,
SEHINGGA ARAH PERJUANGAN REFORMASI
BENAR-BENAR SESUAI DENGAN CITA-CITA
NASIONAL BANGSA INDONESIA (dan tidak
untuk kepentingan pribadi ataupun
golongan).
21
BENTUK SUSUNAN PANCASILA
(Hierarkis Piramidal)
Sila
V Sila 5 dijiwai sila 1,2,3,4

Sila
Sila 4 dijiwai sila 1,2,3 dan menjiwai sila 5
IV

Sila III Sila 3 dijiwai sila 1,2 dan menjiwai sila 4 & 5

Sila 2 dijiwai sila 1 dan menjiwai sila 3,4 & 5


Sila II
Sila 1 menjiwai sila 2,3,4,&5
Sila I
Sila yang Sila dibelakang sila lainya itu
di depan mendasari, meliputi dan menjiwai sila- adalah penjelmaan /
sila dibelakangnya atau sila dibelakang didasari, pengkususan sila-sila dimukanya
diliputi, dan dijiwai sila didepannya Lebih sempit “luasnya” tapi lebih
luas “sifatnya”
BENTUK SUSUNAN PANCASILA
( Kesatuan Majemuk Tunggal Bersifat Organis )
Masing-masing sila tidak terpisahkan satu sama
lain dalam hal kesatuannya

Masing-masing sila mempunyai kedudukan dan


fungsi sendiri-sendiri

Masing-masing sila berbeda namun tidak Kesatuan organis dari


bertentangani kemajemukan akan
menghidupkan
Masing-masing sila atau bagian saling
keduduakn dan fungsi-
melengkapi
fungsi sila dalam satu
Masing-masing sila atau bagian tidak boleh kesatuanyang utuh
dilepas-pisahkan satu sama lain

Masing-masing sila atau bagian bersatu untuk


terwujudnya keseluruhan, dan keseluruhan
membina bagian2
BENTUK SUSUNAN PANCASILA
( Saling Mengkualifikasi/Mengisi )

Mengandung 4 sila lainnya


Masing-Masing Sila

Dikualifikasi oleh 4 sila lainnya

Sila 1 juga mengandung sila 2,3,4,5

Sila 2 juga mengandung sila 1,3,4,5

Sila 3 juga mengandung sila 1,2,4,5

Sila 4 juga mengandung sila 1,2,3,5

Sila 5 juga mengandung sila 1,2,3,4


Fungsi Sila-Sila
FUNDAMEN
MORAL
NEGARA
(FMN)

FUNDAMEN
POLITIK
Sila 1 Sila 4 NEGARA
S
Sila 3 (FPN)
i Sila 5
l
a

Fundamen Moral Negara (FMN) menjiwai


Fundamen Politik Negara (FPN)
Hubungan FMN & FPN
Ketuhanan Yang Maha Esa Fundamen Moral
Kemanusiaan Yang Adil & Beradab
Negara/FMN
( Terkandung 3 Hukum: Hk Tuhan, Hk
Kodrat, Hk Etik )

Menjiwai
(4)

Fundamen Politik Negara/FPN

Pokok Pikiran
Persatuan (1) Kerakyatan,Permusyawarat Pokok Pikiran
(Sila 3) an Perwakilan (3) Keadilan Sosial (2)
(Sila 4) (Sila 5)

Sebagai Dasar Sebagai Sistem Sebagai Tujuan


Negara Negara Negara
Bahan diskusi 1
1. Bagaimana pendapat anda mengenai
fungsi Pancasila sebagai Sistem Etika
jika kita terapkan pada beberapa kasus
mulai dari PILKADA sampai PEMILU
saat ini ? Adakah sistem etika politik
yang dipakai para peserta pemilihan,
baik daerah ataupun nasional?
Bahan diskusi 2

■Bagaimana aplikasi nilai, norma,


dan moral dalam kehidupan kita
sehari-hari, baik di lingkungan
akademik maupun lingkungan
masyarakat? Berikan contoh
kongkritnya!
Terima kasih

Anda mungkin juga menyukai