Modu Letrik

RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik
PROGRAM PENSISWAZAHAN GURU SEKOLAH RENDAH (PPG)

MOD KURSUS DALAM CUTI IJAZAH SARJANA MUDA PERGURUAN IPGM SEMESTER 4
MODUL
MAJOR
BAHAGIAN PENDIDIKAN GURU SEKTOR PEMBANGUNAN PROFESIONALISME KEGURUAN KEMENTERIAN PELAJARAN MALAYSIA Berkuat kuasa pada Jun 2010
Maklumat Agihan Topik-topik Dalam Kursus Proforma Yang Dimodulkan Dan Yang Memerlukan Interaksi Bersemuka Kod & Nama Kursus: RBT 3107 EKNOLOGI ELEKTRIK & ELETRONIK
AGIHAN TAJUK Kandungan modul ini akan menggantikan satu kredit bersamaan dengan 15 / 30 jam interaksi bersemuka. Jadual di bawah menjelaskan agihan tajuk-tajuk untuk interaksi bersemuka atau pembelajaran melalui modul. (Agihan Tajuk Interaksi Bersemuka dan Modul Mengikut Kursus Proforma )
Bil.
Tajuk/Topik
Interaks i Bersemu ka (jam)
Modul (jam)
Jum. Jam
1.
2.
Litar Ulang-alik Pengenalan Arus Ulang Alik (AU) Bentuk Gelombang AU, Pemuat, Aruhan, Galangan Menghitung kemuatan,kearuhan dan galangan dalam litar siri, selari dan siriselari Motor Elektrik Sistem pendawaian Pengujian pemasangan Litar Kawalan Utama Litar Kecil Akhir Pemasangan Elektrik 1 Fasa Jenis-jenis motor Motor AT Bahagian utama motor AT dan fungsinya, Prinsip kendalian motor AT Litar asas motor AT Penggunaan motor AT Komponen Elektronik dan Aplikasi pada Litar Elektronik Aplikasi komponen elektronik kepada litar mudah seperti litar Suis, litar Penguat, litar bekalan kuasa dan sebagainya. Asas Elektrik Berdigit Konsep Logik,Get Logik, Litar Kombinasi Get Logik. Asas Teknologi Komputer dan Rangkaian Asas Binaan komputer Perkakasan Dan Perisian Asas Rangkaian Robotik Menerangkan kendalian asas robot dan penderia Litar asas kawalan robotik Fungsi litar kawalan robotik JUMLAH
3.
4.
5 6.
7.
30
TAJUK 1
LITAR ARUS ULANG-ALIK
SINOPSIS Modul ini memperkenalkan litar arus ulang-alik (AU) meliputi bentuk gelombang, mentakrif kemuatan, kearuhan dan galangan, menghitung kemuatan, kearuhan dan galangan dalam litar siri, selari dan siri selari.
HASIL PEMBELAJARAN Di akhir unit ini anda akan dapat: Memberi definisi AU Mengenal bentuk gelombang sinus Mengenal pasti kitar, tempoh dan amplitud gelombong
RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik Mentakrif kemuatan dan kearuhan Mengenal jenis pemuat dan pearuh Melakar simbol pemuat Menghitung kemuatan, kearuhan dalam sambungan siri, selari dan siri-selari KERANGKA TAJUK-TAJUK
Definisi Arus Ulang Alik Bentuk Gelombang AU Litar Arus Ulang Alik Kemuatan, Kearuhan & Galangan
Menghitung kemuatan, kearuhan dalam sambungan siri, selari dan siri-selari 1.1 Definisi Arus Ulang Alik
Arus ulang-alik (AU) ialah arus yang sentiasa berubah-ubah alirannya mengikut masa dan mengalir di dalam dua keadaan sama ada pada nilai negatif ataupun nilai positif
1.2 Penjanaan AU
Sumber arus ulang alik yang utama ialah penjana AU.
Penjana AU terdiri Aruhan
daripada gelung dawai pengalir yang diputarkan di dalam medan magnet. magnet dipotong oleh pengalir.
elektromagnet berlaku apabila pengalir bergerak dalam medan magnet di mana fluks
D X
A X
Y R
Y R
Rajah 1 (a)
Rajah 1 (b)
RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik Dalam Rajah 1(a) dan Rajah 1 (b), pada pertengahan pertama pusingan, arus mengalir dari B ke A dan keluar melalui X ke Y, kemudian masuk semula melalui D ke C. Pada pertengahan kedua pusingan, arus mengalir dari C ke D dan keluar melalui Y ke X dan kemudian masuk semula melalui A ke B. Kesimpulannya, dalam pengalir ABCD, arus berubah-ubah haluan pada setiap setengah pusingan, begitu juga dengan litar luar (R ).
Rajah 1.2 : Penjana gegelung AU
2 1
3 4 5
0 12
18 21
25
27
30
33
36
3 0
6 0
9 0
12
15
1 1 9 8
Rajah 1.3 : Magnitud dan arah d.g.e teraruh yang dihasilkan oleh penjana AU
Rajah 1.3 menunjukkan magnitud dan arah d.g.e teraruh yang dihasilkan oleh penjana AU bergantung kepada kedudukan sudut putaran gegelung pengalir. Andaikan pengalir berpusing pada kelajuan yang sama. Apabila pengalir pada kedudukan 0, ia akan berada selari dengan medan magnet. Oleh kerana daya gerak elektrik (d.g.e) hanya dijana apabila pengalir memotong garisan fluks magnet, maka tiada d.g.e yang terjana pada kedudukan 0. Apabila pengalir sampai pada kedudukan 1, ia akan memotong fluks magnet secara serong dan d.g.e akan terjana sedikit. D.g.e yang terjana akan terus meningkat pada kedudukan seterusnya sehinggalah pada kedudukan 3. Pada kedudukan ini, pengalir akan memotong fluks pada sudut tepat dan d.g.e akan menjadi maksimum seketika. Seterusnya, d.g.e yang teraruh akan mula mengurang sehinggalah menjadi sifar pada kedudukan 6. Keadaan perubahan yang sama akan berlaku apabila pengalir berpusing pada satu lagi setengah pusingan. Pada kedudukan 7, 8, 9, 10, 11 pengalir akan memotong uratdaya dalam arah terbalik, oleh yang demikian d.g.e. akan berbalik walaupun mempunyai nilai yang sama. Apabila sampai pada kedudukan 12, d.g.e. yang teraruh akan kembali menjadi sifar seperti kedudukan 6. Dari sini pusingan akan bermula sekali lagi seperti yang berlaku sebelumnya, bermula dari kedudukan 1 kembali. Renung sejenak! Arus ulang alik mempunyai beberapa kebaikan dan keburukan yang jelas. Nyatakan kebaikan dan keburukan penggunaan arus ulang alik. Sila layari laman web berikut untuk mendapatkan lebih kefahaman iaitu http://www.magnet.fsu.edu/education/tutorials/jva/ac/index.html
1.3 Bentuk Gelombang AU Gelombang AU mempunyai pelbagai bentuk termasuklah gelombang sinus, gerigi, kompleks dan segi empat seperti ditunjukkan dalam Rajah 1.4.
Gelombang Sinus Gelombang Kompleks
Gelombang Gerigi
Gelombang Segiempat
Rajah 1.4 Pelbagai Bentuk sin t V(t) = V Gelombang

m
Vm 0.707 0.637 Vmin
Vpmkd
1800
Vp-p 360
0
-Vm
1 Kitar
Rajah 1.5 : Kitaran Lengkap Gelombang Sinus Gelombang sinus mengandungi beberapa siri gelombang yang serupa yang mana dipanggil kitar (cycle). Masa dalam saat untuk satu kitar dipanggil tempoh (periodic time) manakala bilangan kitar bagi satu saat adalah dipanggil frekuensi (frequency). Jika T adalah masa seketika dalam saat dan f adalah ulangan dalam Hertz (c/s), maka f = 1/T atau T = 1/f.
Arus yang terhasil ketika pengalir berada pada suatu ketika tertentu diberi oleh persamaan gelombang
Rajah 1.2 a
v(t) = Vm sin t
di mana v(t) = arus seketika (ampiar) Vm = voltan maksimum/puncak (volt) t = sudut fasa berbanding masa(rad/darjah) T = saat
1.4
Istilah-istilah Arus AU Terdapat beberapa istilah yang perlu diketahui dan difahami iaitu:
1.4.1
Vp (Voltan puncak) Merupakan voltan maksimum yang diambil dari Rajah 1.5. Bagi
gelombang AU voltan puncaknya adalah Vm.
Vp = Vm
1.4.2
Vpp (Voltan puncak ke puncak) Merupakan nilai yang diambil bermula dari maksimum +ve ke nilai
maksimum ve. Vpp = 2Vm 1.4.3 Vmin (Voltan purata) Merupakan nilai purata bagi gelombang sinus di mana nilainya adalah merupakan nilai purata yang diambil bagi keluasan di bawah garis gelombang AU. Nilainya adalah merupakan 63.7% daripada nilai maksimum.
Vmin = 0.637Vm =
1.4.4
Vpmkd (Voltan punca min kuasa dua) Merupakan nilai yang terpenting di dalam litar elektrik. Kebanyakan sama dengan 70.7%
meter menunjukkan bacaan di dalam nilai pmkd yang daripada nilai puncak voltan ulang alik. Vpmkd = 0.707Vm =
Contoh 1.1 : Kirakan nilai ppgd gelombang voltan di bawah. Vac 14.14V
Nilai pmkd gelombang voltan
1 2
Vp
= 0.707 14.14 = 10 Vd
Contoh 1.2 : Kirakan dan dapatkan Vp, Vp-p, Vppgd, Vpurata dan frekuensi
V
30
i) ii)
Vp = 30V Vp-p = 30 2 = 60 Vp-p Vppgd = Vmax 0.707 = 30 0.707 = 21.21 V Vpurata = Vmax 0.637 = 30 0.637 = 19.11 V
iii)
iv)
v)
1 t
=
1 0.05
= 20 Hz
Contoh 1.3 : Diberi V = 120 sin (280 + ) Kirakan frekuensi, Vmax, Vpp, Vpurata, Vrms dan voltan pada ketika t = 0.02s & = 30.
i)
Frekuensi,
2 280 = 2
= = 44.6 Hz
ii) ii)
Vmak Vpp
= 120 V = Vp 2 = 120 2 = 240 Vp-p
iv)
Vpurata = Vmax 0.637 = 120 0.637 = 76.44 V Vpmkd = Vmax 0.707 = 120 0.707 = 84.84 V = 120 sin (280 (0.02) + 30)
v)
vi)
= 120 sin (5.6 + 30 = = = = 120 sin (5.6 + 0.52) 120 sin (6.124) 120 (-0.16) -19.5 V
) 180
1.5
Gelombang Sefasa
Vm1 Vm2
00
1800
3600
Rajah 1.6 : Gelombang Sefasa

Rajah 1.6 menunjukkan gelombang A dan gelombang B adalah sefasa kerana tidak terdapat perbezaan sudut di antaranya. Kedua-duanya mempunyai nilai voltan maksimum yang berbeza. Bagi gelombang A, voltan maksimumnya ialah Vm1 dan gelombang B, voltan maksimumnya Vm2. Oleh itu, kedua-dua gelombang tersebut boleh dinyatakan dalam bentuk persamaan trigonometri berikut:
A : v(t) B : v(t)
= Vm1 sin t = Vm2 sin t
1.6
Gelombang Tidak Sefasa
Vm
A 0
C t
Rajah 1.7 : Gelombang Tidak Sefasa
RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik Nilai d.g.e. teraruh dalam ketiga-tiga gelombang yang ditunjukkan dalam Rajah 1.7 adalah sama (Vm) tetapi masing-masing berada pada nilai maksimum atau nilai sifar secara serentak. sebagai rujukan. Oleh itu, dapat disimpulkan bahawa; (a) (b) (c) Gelombang B sebagai rujukan ketiga-tiganya, Gelombang A mendahului gelombang B dengan , Gelombang C menyusuli gelombang B dengan . Jarak perbezaan fasa antara ketiga-tiga gelombang bergantung Gelombang yang melalui titik sifar (00) diambil kepada nilai sudut fasa ( dan ).
1.7
Gambar Rajah Vektor/Fasa Rajah vektor merupakan satu kaedah bergambar dalam menyampaikan
maklumat-maklumat yang terkandung dalam sesuatu gelombang sinus. Caranya adalah dengan melukis vektor nilai punca min kuasa dua (pmkd) bagi gelombang tersebut berdasarkan kepada sudut anjakan fasanya. V2 = Vm sin (t + 1) V2 = Vm sin t V2 = Vm sin (t - 2)
A 0 1
C t
Rajah 1.8 : Rajah Gelombang Rajah vektor bagi gelombang dalam Rajah 1.8 adalah seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 1.9. Panjang atau pendek anak panah yang dilukis bergantung kepada nilai Nilai voltan, V1 diambil sebagai rujukan kerana ia puncak (Vm) setiap gelombang. bermula dari sifar (00).
900 V2
1 1800 V1 2 00
V3
2700 Rajah 1.9 : Rajah Vektor/Fasa 1.8 PEMUAT Pemuat atau kapasitor merupakan komponen elektrik atau elektronik yang mampu menyimpan tenaga di medan elektrik antara sepasang pengalir (plat).
Proses menyimpan tenaga dalam kapasitor dikenali sebagai "mengecas", dan melibatkan cas elektrik yang mempunyai magnitud yang sama, tetapi kekutuban yang berlawan yang berkumpul di kedua-dua plat masing-masing. Kapasitor biasanya digunakan dalam litar elektrik dan litar elektronik sebagai alat storan tenaga. Kapasitor juga digunakan untuk memisahkan antara isyarat frekuensi tinggi dan rendah. Oleh itu, kapasitor biasanya digunakan sebagai penapis elektronik.
Rajah 1.8: Jenis-jenis Pemuat
1.8.1
Takrif Pemuat
RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik Satu pemuat mengandungi lapisan bahan penebat yang terapit di antara dua plat logam. Medan elektrik di dalam pemuat mempunyai banyak kesamaan dengan medan magnet. Nilai kemuatan pemuat ialah ukuran jumlah cas elektrik yang boleh distor di dalam peranti. Kemuatan boleh dikira daripada pengetahuan mengenai matra pemuat dan kebertelusan bahan penebat. Pemuat menggunakan unit Farad (F). Pemuat yang mempunyai nilai kemuatan 1 farad bermaksud pemuat tersebut berupaya menyimpan 1 coulomb cas elektrik pada lapisan dielektrik apabila voltan sebanyak 1 volt diberikan kepada tamatan pemuat tersebut Pemuat ialah komponen yang menyimpan cas elektrik. Pada asasnya, pemuat terdiri daripada dua plat logam atau 2 pengalir yang selari dan dipisahkan oleh penebat yang dipanggil dielektrik. polister atau elektrolitik Perubahan nilai kemuatan adalah mengikut luas permukaan berkesan plat pengalir dan jarak antara dua plat serta jenis dielektrik seperti yang ditunjukkan melalui perkaitan berikut: Dielektrik ini boleh terdiri daripada udara, kertas, mika,
C = roA d dengan, C = kemuatan (F) d = jarak di antara plat pengalair (m) r = pemalar dielektrik (m) o = pemalar ketelusan ruang bebas Pemuat jenis seramik mempunyai nilai kemuatan yang tinggi kerana bahan seramik mempunyai pemalar dielektrik yang tinggi.
Rajah 1.9 : Pemuat Seramik 1.8.2 boleh ubah. (a) Pemuat Tetap Jenis-jenis Pemuat
Pemuat boleh dibahagikan kepada dua kumpulan iaitu pemuat tetap dan pemuat
Simbol bagi pemuat tetap
Pemuat tetap ialah pemuat yang mempunyai nilai kemuatan yang tetap. Pemuat tetap terbahagi kepada dua jenis iaitu berkutub dan tidak berkutub. Pemuat berkutub hanya sesuai untuk litar arus terus. Kekutuban pemuat perlu disambung dengan betul bagi mengelakkan pemuat daripada rosak atau meletup. Jenis pemuat tetap ialah pemuat kertas, pemuat mika, pemuat seramik atau pemuat elektrolitik. Apabila memilih pemuat, faktor yang perlu diambil kira ialah nilai kemuatan, had terima, voltan kerja dan bocoran. 1) Nilai kemuatan boleh dibaca dengan menggunakan kod bercetak atau kod warna.
RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik 2) 3) Had terima ialah nilai kelegaan bagi nilai sebenar sesuatu pemuat. Pemuat biasanya mempunyai had terima sebanyak lebih kurang 10%. Voltan kerja merupakan voltan AT dan voltan AU (puncak) yang boleh dikenakan sebelum penebatan dielektrik pecah. Voltan kerja biasanya ditandakan pada pemuat dengan huruf WV. (Jika voltan kerja bagi sebuah pemuat dilampaui, maka penebatan dielektrik akan pecah dan plat pemuat akan dilitar pintaskan. di dalam litar. Apabila menggunakan pemuat hendaklah pastikan bahawa voltan kerja pemuat lebih tinggi daripada voltan maksimum
(b)
Pemuat boleh ubah
Simbol bagi pemuat boleh ubah
Pemuat boleh ubah mempunyai nilai kemuatan yang boleh diubah mengikut keperluan litar. Kemuatan bagi sesebuah pemuat boleh ubah boleh diubah sama ada dengan melaraskan luas permukaan plat yang berkesan atau jarak antara plat. Berikut merupakan contoh-contoh pemuat boleh ubah serta cara mengubah kemuatannya: (i) Perapi atau Praset.
Bagi kemuatan perapi seramik, ia diubah dengan melaraskan aci bagi mengubah luas permukaan di antara plat. Dielektrik yang digunakan sebagai penebat ialah Manakala, untuk pemuat perapi mika, seramik yang diletakkan diantara plat.
kemuatannya diubah dengan melaraskan skru bagi mengawal jarak di antaraplat. Plat pemuat dipisahkan oleh dielektrik mika. Kedua-duajenis pemuat ini dinamakan pemuat perapi kerana ia digunakan bagi merapi litar (Pelarasan yang kecil) supaya mempunyai jumlah kemuatan yang tepat. Kemuatan maksimum pemuat perapi ialah 100pF.
RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik (ii) Pemuat berputar (trimmer)
Kemuatan pemuat diubah dengan melaraskan aci bagi mengubah luas permukaan berkesan di antara tindihan plat pegun dipisahkan oleh dielektrik udara. Pemuat berputar yang lebih kecil biasanya menggunakan dielektrik saput plastik nipis di antara plat. Nilai maksimum untuk pemuat berputar ialah 500pF. Ia digunakan dalam litar talaan radio.
1.8.3
FAKTOR-FAKTOR YANG MEMPENGARUHI KEMUATAN
Kemuatan adalah bergantung kepada : (a) platnya. Jarak antara plat. Kemuatan di antara plat berkadar songsang dengan jarak di antara kedua-dua C 1 S Luas permukaan plat.
(b)
Kedua-dua permukaan plat hendaklah diperluaskan untuk mendapatkan nilai kemuatan yang tinggi. Kemuatan di antara dua plat berkadar terus dengan luasnya. (c) CA Bahan dielektrik yang digunakan.
Kemuatan bergantung kepada bahan dielektrik yang digunakan iaitu ketelusan di antara dua plat. (d) 1.8.4 Ketebalan dielektrik Jenis Sambungan Pemuat Kaedah
Terdapat tiga jenis sambungan pemuat iaitu siri, selari dan siri-selari. ditunjukkan dalam Jadual 1.1.
penghitungan nilai kemuatan pemuat, C dalam sambungan tersebut adalah seperti
Jadual 1.1 Jenis Sambungan Pemuat Jenis Sambun gan Litar Skema tik Jumlah Kemuat an, Cj Jumlah C2 C1 kemuata n tiga pemuat siri Catatan
Jumlah kemuatan bagi dua pemuat sambungan siri C3
Siri
Jumlah kemuatan sebanyak n pemuat sambungan siri, Cj Jumlah kemuatan bagi n pemuat yang sama disambungan siri,
Selari Cj
Jumlah Jumlah kemuatan bagi n pemuat sambungan selari kemuata n bagi C C3 C1 tiga 2 pemuat Jumlah kemuatan bagi n pemuat yang sama disambung selari
sambun gan selari
LITAR SIRI-SELARI CA C1 C3 Siriselari C2

C1 dan C2 adalah selari
CA
LITAR SIRI C3
Cj
+ (a) Litar siri-selari diringkaskan menjadi litar siri.
LITAR SIRI-SELARI Siri-selari

C3
LITAR SELARI
C3 CB
CB
C1
C2
C1 dan C2 sesisiri
CB dan C3 selari
Cj = C3 + CB
Cj
Petua Mengitung Jumlah Kemuatan Kaedah penghitungan jumlah kemuatan bagi pemuat siri adalah sama seperti penghitungan R selari. Mengapakah begitu? Bolehkah anda fikirkan sejenak bagaimana penghitungannya begitu? Apakah kaitannya penghitungannya dengan binaan pemuat. Fikirkan sejenak.
RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik Contoh 1.4 Merujuk Rajah 1.10 (a), (b) dan (c) namakan jenis sambungan dan hitung jumlah kemuatan bagi setiap litar. 16F 10 F 5 F 15 F
Cj 1.5F Cj (a) 22F
16F
Cj 2F
2F
(b) Rajah 1.10 Sambungan Litar Sambungan RC
(c)
16F
Penyelesaian: (a) Jenis sambungan litar siri. Jumlah kemuatan,
F = 15 + 30 + 10 150 F
1.9
PEARUH
1.9.1 .
TAKRIF PEARUH
Pearuh ialah komponen yang mempunyai sifat menentang sebarang perubahan pengaliran arus
Pearuh menghasilkan kearuhan. Kearuhan adalah arus yang dialirkan melalui satu pengalir, satu medan magnet kecil terbina mengelilingi pengalir itu. Sekiranya pengalir ini berbentuk gelung, medan magnet akan membantu satu sama lain, menjadikannya lebih kuat. Untuk menguatkan lagi medan magnet, satu teras boleh ditambah. Prinsip gegelung pengalir dikenali sebagai kearuhan. Pearuh dibuat daripada gegelung dawai dengan satu bahan teras seperti udara, besi dan bahan ferit. Setiap bahan tersebut mempunyai ciri-ciri tertentu untuk mendapatkan nilai kearuhan. Unit ukuran kearuhan ialah Henry (H). Peraruh diwakili oleh L. 1.9.2 JENIS-JENIS PEARUH Pearuh boleh dibahagikan kepada dua kumpulan iaitu pearuh tetap dan pearuh bolehubah. (a) Pearuh Tetap
Pearuh tetap digunakan bagi litar yang memerlukan nilai kearuhan yang tidak berubah. Empat jenis pearuh tetap ialah teras udara, teras besi, teras besi serbuk dan teras ferit.
RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik Simbol bagi pemuat tetap
(i)
Pearuh teras udara Simbol bagi pemuat teras udara
Pearuh teras udara biasanya mempunyai nilai aruhan mikro henry atau kurang. Oleh kerana nilai kearuhannya rendah, ia biasanya digunakan pada frekuensi yang tinggi. Contohnya, pearuh ini digunakan sebagai pencekik frekuensi radio bagi menghalang arus frekuensi radio (frekuensi tinggi) daripada melalui laluan tertentu dalam litar. (ii) Pearuh teras besi
Simbol bagi pemuat teras besi
Teras besi yang digunakan ialah teras besi berlapis yang bersalut penebat nipis. Nilai kearuhan pearuh teras besi adalah daripada beberapa mili henry hingga beberapa henry. Pearuh teras besi digunakan sebagai penapis frekuensi rendah dalam litar bekalan kuasa. Ia juga digunakan sebagai pencekik dalam litar lampu pendaflour
(iii)
Pearuh teras serbuk besi dan teras ferit. Simbol bagi pemuat teras serbuk besi/teras ferit
Teras serbuk besi dihasilkan dengan menampakkan serbuk besi yang diselaputi oleh penebat. Teras ferit pula dibuat daripada bahan magnet bukan pengalir. Dengan menggunakan teras serbuk besi atau teras besi ferit, nilai kearuhan akan lebih tinggi dan saiz pearuh dapat dikecilkan. Pearuh teras besi serbuk dan teras ferit mempunyai tiga bentuk iaitu solenoid, toroid dan teras pot. Jenis solenoid mempunyai nilai kearuhan 1 mikro henry atau kurang manakala toroid dan teras pot pula mempunyai nilai kearuhan di antara beberapa mikro henry hingga beberapa milihenry. Pearuh teras besi serbuk dan teras ferit biasanya digunakan di dalam litar talaan radio
(b)
Pearuh Boleh Ubah
Simbol bagi pemuat boleh ubah
Kearuhan bagi pearuh boleh ubah akan bertambah apabila teras digerakkan ke dalam belitan dan akan berkurangan apabila digerakkan keluar belitan. Teras yang biasa digunakan ialah teras ferit dan teras besi serbuk. Terdapat beberapa bentuk pearuh boleh ubah iaitu antaranya ialah pearuh yang menggunakan skru logam(tembaga) bagi melaraskan kedudukan teras itu sendiri mempunyai bebenang untuk pelarasan teras. Bagi pearuh boleh ubah berperisai, ia dipasangkan pada papan litar bercetak. Kelebihannya ialah perisai logam dapat mengelakkan komponen berhampiran daripada gangguan yang dihasilkan oleh pearuh.
1.9.4
FAKTOR-FAKTOR YANG MEMPENGARUHI ARUHAN
Kekuatan arus teraruh (induced current) bergantung kepada ;
RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) Bilangan lilitan(winding) dalam gelung. Ketelapan bandingan (jenis teras). Luas muka keratan rentas. Arus yang mengalir Panjang laluan fluks magnet. Jumlah fluks. Kekuatan magnet Kecepatan magnet itu ditujah ke dalam gelung
1.9.5 Jenis Sambung an
Jenis sambungan pearuh Litar Skemat ik L1 L2 L3 Jumlah kearuhan bagi tiga pearuh disambung siri Kaedah Penghitungan Jumlah Kearuhan, Lj
SIRI Jumlah kearuhan bagi n pearuh disambung siri
Lj
umlah kearuhan bagi tiga pearuh disambung selari L1 L2 Jumlah kearuhan bagi n pearuh disambung siri L3 Jumlah kemuatan bagi n pemuat yang sama disambungan siri,
SELARI
Lj
LITAR SIRI-SELARI LA L1 L2 SIRISELARI L1 dan L2 selari L3 LA
LITAR SIRII L3
LA dan L3 selari
Lj
(a) Litar siri-selari diringkaskan menjadi litar siri
SIRISELARI LITAR SIRI-SELARI L3 LB L1 L2 L1 dan L2 siri Lj LITAR SELARI L3 LB
L1 dan L2 selari
(b) Litar siri-selari diringkaskan menjadi litar selari
RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik 1.10 JENIS LITAR AU Litar AU ialah litar yang menggunakan punca voltan arus ulang alik. Sepertimana dalam litar AT, hukum Ohm dan hukum Kirchhoff masih digunakan dalam menganalisis litar AU. Litar AU terbahagi kepada dua bahagian iaitu AU tulen dan AU gabungan. 1.10.1 Litar AU Tulen Litar AU tulen mempunyai sama ada perintang, pemuat atau pearuh sahaja. Litar AU gabungan terdiri daripada gabungan terdiri daripda litar RL, RC atau RLC yang disambung secara siri, selari atau siri-selari. Dalam modul ini hanya sambungan siri sahaja yang akan dibincangkan. (a) Litar Kerintangan Tulen I + R
VR
Rajah 1.10 : Litar Kerintangan Tulen Rajah 1.10 menunjukkan litar kerintangan dengan punca voltan AU. Apabila voltan ulang alik dikenakan merentasi perintang, arus ulang alik yang mengalir melalui litar tersebut boleh ditentukan dengan menggunakan Hukum Ohm, seperti persamaan berikut:
dengan VR = susutan voltan pada perintang(volt, V) R = rintangan dalam litar (ohm, ) Voltan AU dinyatakan dalam nilai punca min kuasa dua (Vpmkd). Lesapan kuasa pada perintang dalam litar AU dapat dihitung seperti menghitung lesapan kuasa pada perintang dalam litar AT dan dinyatakan dalam watt (W). Lesapan kuasa dinyatakan dalam pmkd iaitu, PR = IVR
atau atau
PR = I2R PR = VR2 R Litar berintangan tulen AU, arus I dan voltan VR adalah sefasa (tiada anjakan sudut)
kerana kedua-dua gelombang mencapai nilai maksimum dan minimum serentak seperti ditunjukkan dalam Rajah 1.11 kerana tidak terdapat anjakan sudut. I
V m 1 900
VR VR
I
00
00
1800
3600
180
(a) 1.10.1.1 Kesan kerintangan dalam litar AU (a) (b) (c)
(b)
Rajah 1.13 : Rajah Gelombang (a) dan Rajah Vektor (b) bagi Litar Kerintangan Tulen 2700
Jika rintangan bertambah maka arus akan berkurangan. Jika rintangan berkurangan maka arus akan bertambah. Nilai arus ulang alik yang mengalir pada sebarang titik dalam litar yang mengandungi rintangan tulin tidak dipengaruhi oleh nilai frekuensi litar tersebut.
(b)
Litar Kemuatan Tulen C I + VC -
Rajah 1.14 : Litar Kemuatan Tulen Rajah 1.14 menunjukkan litar kemuatan dengan punca voltan arus ulang alik. Apabila punca voltan AU dibekalkan merentasi pemuat, elektron akan mengalir berulang alik antara plat logam pada pemuat. Proses mengecas dan menyahcas berlaku sehingga mewujudkan aliran elektron bagi menghasilkan arus AU melalui pemuat. Arus yang melalui pemuat sentiasa mendahului voltan pemuat dengan beza fasa sebanyak 900 . Dalam Rajah 1.15 (a) dapat diperhatikan bahawa apabila arus mencapai nilai puncak, Vc yang merentasi pemuat adalah sifar. Seterusnya, apabila Vc mencapai nilai puncak, arus menjadi sifar. I VC I
00 900 t 180
0
900
00
(a)
VC
(b)
Rajah 1.15 Rajah Gelombang (a) dan Rajah Vektor (b) bagi Litar Pemuat Tulen Berpandukan beza fasa antara gelombang voltan dan arus pada pemuat, rajah vektor dapat dilukiskan seperti dalam rajah 1.15 (b). Sama seperti perintang, pemuat juga memberi tentangan kepada aliran arus. Tentangan kepada aliran arus ini dinamakan regangan berkemuatan (Xc). XC = 1 f = frekuensi 2fC (Hz) C = kemuatan (F) Unit regangan berkemuatan dinyatakan dalam ohm (). Regangan berkemuatan berkadar songsang terhadap frekuensi dan nilai kemuatan. Arus I yang mengalir melalui pemuat dapat dihitung dengan menggunakan persamaan berikut :
dengan ,
dengan, VC = voltan merentasi pemuat (V) XC = regangan berkemuatan () 1.10.1.2 Kesan kemuatan dalam litar AU (a) (b) (c) Penentangan bagi pengaliran arus yang digambarkan oleh pemuat Regangan kemuatan adalah senilai dengan rintang bagi perintang. Regangan kemuatan adalah bergantung kepada nilai frekuensi bekalan, di mana apabila frekuensi bekalan bertambah, maka nilai regangan kemuatan akan turut bertambah. dikenali sebagai regangan kemuatan.
(c)
Litar Kearuhan Tulen I + VL -
Rajah 1.16 : Litar Kearuhan Tulen Rajah 1.16 menunjukkan litar kearuhan dengan punca voltan AU. Apabila voltan AU dibekalkan merentasi sebuah pearuh, arus yang mengalir melaluinya akan membentuk fluks magnet yang berubah-ubah. Perubahan fluks magnet ini menjana d.g.e. teraruh yang sentiasa menentang pengaliran arus. Susutan voltan yang merentasi pearuh sentiasa mendahului arus sebanyak 900. Dalam Rajah 1.17 (a) dapat diperhatikan bahawa apabila VL mencapai puncak, arus yang I VL mengalir pearuh adalah sifar dan apabila VL sifar, arus yang melalui pearuh mencapai nilai puncak. Dalam litar AU aruhan tulen, arus akan menyusuli voltan bekalan kuasa dengan beza fasa sebanyak 900 seperti ditunjukkan dalam Rajah 1.17 (b).
900 00 900 t
RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik VL I

1800
00
(a)
2700
(b)
Rajah 1.17 : Rajah Gelombang (a) dan Rajah Vektor (b) bagi Litar Aruhan Tulen Sebagaimana pemuat dan perintang, pearuh juga memberikan tentangan terhadap pengaliran arus. Sifat pearuh menentang pengaliran arus ulang alik melaluinya dinamakan regangan kearuhan (XL). Nilai XL dapat dihitung dengan menggunakan rumus:
dengan, f = frekuensi (Hertz, Hz)
XL = 2fL
L = kearuhan (Henry, H) Apabila voltan AU dibekalkan merentasi pearuh yang mempunyai regangan kearuhan XL, arus yang mengalir melalaui pearuh ialah:
dengan VL = voltan merentasi pearuh (V) XL = regangan berkearuhan () 1.10.1.3 Kesan Aruhan dalam Litar AU (a) (b) Penentangan bagi pengaliran arus yang digambarkan oleh aruhan perintang. apabila Regangan kearuhan adalah bergantung kepada frekuensi, di mana dikenali sebagai regangan kearuhan. Ia senilai dengan rintangan
frekuensi bertambah, voltan kearuhan (VL) turut bertambah dan seterusnya regangan kemuatan juga bertambah. Contoh 1. 5 :
RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik Satu litar RL yang sesiri berintangan 10 dan berkearuhan 0.2H dibekalkan dengan bekalan AU 250V, 50Hz. Kirakan: (i) (ii) (iii) Galangan litar Arus litar Sudut fasa
Penyelesaian : Diberi R = 10, L = 0.2H, V = 250V dan f = 50Hz di mana, XL = 2fL = 2(50)(0.2) = 62.83 (i) Galangan, Z = ,Z= = 63.62 V Z 250 63.62 XL R
(ii)
Arus litar, I =
= 3.93A 63.62 10 )
(iii)
Sudut fasa, = tan-1(
) = tan-1 (
1.10.2
Litar Gabungan Siri
Litar gabungan yang dibincangkan dalam bab ini ialah litar siri RL, siri RC dan litar siri RLC. Dalam ltar siri, arus yang mengalir pada setiap komponen adalah sama. Oleh itu, paksi arus menjadi paksi rujukkan pada rajah vektor yang dilukis. Kuantiti yang berkaitan serta sudut fasa antara I dan V bagi litar dapat dihitung dengan menggunakan kaedah trigonometri dan teorem Pythagoras. (a) Litar siri RL
Rajah 1.18 menunjukkan perintang dan pearuh yang disambung siri dengan punca voltan AU. Dalam litar ini, voltan pada pearuh sentiasa mendahului arus dengan sudut 900
RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik manakala voltan pada perintang adalah sefasa dengan arus. Rajah 1.19 menunjukkan rajah vektor segi tiga voltan bagi litar siri RL, ialah sudut fasa antara punca voltan V dengan arus I. VR ialah sudut voltan merentasi perintang R dan VL ialah voltan susut merentasi pearuh L. I + VL VS
VL
VR VL VR I
VL I
VR I Rajah 1.19: Rajah vektor segi tiga voltan bagi litar siri RL
Rajah 1.18 : Litar siri RL Dengan menggunakan teorem Pythagoras, daripada segi tiga voltan didapati punca voltan ialah : VS = dan, daripada persamaan di atas diperolehi
I=
Kuantiti
VS
Z= dikenali sebagai galangan (Z), iaitu :
dengan XL ialah regangan berkearuhan. Unit galangan ialah ohm (). Rajah 1.20 menunjukkan rajah vektor segi tiga galangan bagi litar siri RL. XL Z PL PS
R I Rajah 1.20: Rajah vektor segi tiga galangan bagi litar siri RL
PR I
Rajah 1.21: Rajah vektor segi tiga kuasa bagi litar siri RL
RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik Daripada segi tiga galangan didapati,
maka,
Sudut fasa antara punca voltan dengan arus dapat juga diperoleh dengan menggunakan segi tiga voltan, (Rajah 1.20), iaitu :
Persamaan bagi segi tiga voltan dapat dinyatakan seperti berikut :
Susut voltan pada pearuh (VL) dikenali juga sebagai voltan regangan, iaitu VL = IXL
Susut voltan pada perintang (VR) dikenali juga sebagai voltan aktif iaitu VR = IR
Punca
voltan,
VS
IZ
Rajah 1.21 menunjukkan vektor segi tiga kuasa bagi kuasa nyata(PR), kuasa regangan (PL) dan kuasa ketara (PS). Persamaan bagi ketiga-tiga kuasa tersebut dapat dinyatakan seperti berikut : Kuasa nyata, PR = IVR = IVS kos Unit kuasa nyata ialah watt (W). Kuasa regangan, PL = IVL = Ivs sin Unit kuasa regangan ialah volt-ampere rengangan (VAR). Kuasa ketara, PS = IVS Unit kuasa ketara ialah volt-ampere (VA)
Kuasa ketara juga dapat dihitung dengan menggunakan teorem Pythagoras : Dengan merujuk rajahPsegi tiga voltan, segi tiga galangan dan segi tiga kuasa, faktor S = kuasa dapat didefinisikan sebagai nisbah antara ; rintangan dengan galangan susut voltan pada perintang dengan punca voltan kuasa nyata dengan kuasa ketara
Faktor kuasa dapat juga dinyatakan dalam bentuk persamaan seperti berikut : Faktor kuasa = R VR = = Z VS PR(watt) = kos PR(VA)
atau Kuasa nyata Faktor kuasa = Kuasa ketara = kos
Kuasa nyata dan faktor kuasa dikaitkan seperti berikut : PR = IVS kos Faktor kuasa akan bernilai rendah jika sudut fasa antara kuasa nyata dan kuasa ketara besar. Kuasa nyata menjadi kecil kerana kuasa regangan bertambah. Keadaan ini berlaku disebabkan kebanyakan beban pada peralatan elektrik seperti motor aruhan, lampu nyahcas dan alat pengimpal adalah terdiri daripada perintang dan gegelung berkearuhan tinggi. Jadi beban ini menyebabkan fasa punca voltan mendahului arus. Sudut fasa antara voltan dan arus dapat dikecilkan dengan menambah pemuat dalam litar supaya dapat berfungsi sebagai pembaik faktor kuasa. (b) Litar siri RC
RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik Rajah 1.22 menunjukkan perintang dan pemuat yang disambung siri dengan punca voltan AU. Dalam litar ini, voltan pada pemuat sentiasa mengekori arus dengan sudut 90 0 manakala voltan pada perintang adalah sefasa dengan arus.
+ VL
VR I
VR VR I
VC VL I VS
VC Rajah 1.22 : Litar siri RC
Rajah 1.23: Rajah vektor segi tiga voltan bagi litar siri RC
Rajah 1.23 menunjukkan rajah vektor segi tiga voltan bagi litar siri RC, ialah sudut fasa antara punca voltan VS dengan arus I. VR ialah sudut voltan merentasi perintang R dan VC ialah voltan susut merentasi pemuat C. Dengan menggunakan teorem Pythagoras, daripada segi tiga voltan didapati punca voltan ialah : VS =
dan, daripada persamaan di atas diperolehi
I=
Kuantiti
VS
dikenali sebagai galangan (Z), iaitu Z=
dengan XC ialah regangan berkemuatan. Unit galangan ialah ohm (). Rajah 1.24 menunjukkan rajah vektor segi tiga galangan bagi litar siri RC. PR R I I
XC
PC
PS
Rajah 1.24: Rajah vektor segi Daripada segi bagi litar siri RC tiga galangan tiga galangan didapati,
Rajah 1.25: Rajah vektor segi tiga kuasa bagi litar siri RC
maka,
Sudut fasa antara punca voltan dengan arus dapat juga diperoleh dengan menggunakan segi tiga voltan, (Rajah 1.23), iaitu :
Persamaan bagi segi tiga voltan dapat dinyatakan seperti berikut : Susut voltan pada pearuh (VC) dikenali juga sebagai voltan regangan, iaitu VC = IXC Susut voltan pada perintang (VR) dikenali juga sebagai voltan aktif iaitu VR = IR Punca voltan, VS = IZ =
Rajah 1.25 menunjukkan vektor segi tiga kuasa bagi kuasa nyata(PR), kuasa regangan (PC) dan kuasa ketara (PS). Persamaan bagi ketiga-tiga kuasa tersebut dapat dinyatakan seperti berikut : Kuasa nyata, PR = IVR = IVS kos Unit kuasa nyata ialah watt (W). Kuasa regangan, PC = IVC = Ivs sin Unit kuasa regangan ialah volt-ampere rengangan (VAR).
RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik Kuasa ketara, PS = IVS Unit kuasa ketara ialah volt-ampere (VA)
Kuasa ketara juga dapat dihitung dengan menggunakan teorem Pythagoras : PS = Dengan merujuk rajah segi tiga voltan, segi tiga galangan dan segi tiga kuasa, didapati faktor kuasa iaitu kos bagi litar siri RC dapat ditentukan sama seperti pada litar siri RL, iaitu R VR = = Z VS PR(watt) = kos PR(VA)
Faktor kuasa =
Contoh 1. 6 Satu litar RC yang sesiri berintangan 10 dan berkemuatan 200 F dibekalkan dengan AU 75V, 50 Hz. Kirakan : (i) galangan litar (ii) jumlah arus (iii) faktor kuasa Penyelesaian : Diberi R = 10, C = 200 F, V dibekalkan dengan bekalan AU 75 F dan f = 50 Hz, di mana XC = 1 2fC (i) galangan, Z = =Z= = 18.8 = 1 2(50)(200 x 10-6) = 15.92
(ii) jumlah arus, I =
V R =
75 15.92 = 4.71 A
(iii) faktor kuasa, cos =
R Z =
10 15.92 = 0.628
(c) Litar Siri RLC Rajah 1.26 menunjukkan perintang, pearuh dan pemuat yang disambung siri dengan punca voltan AU. Dalam litar ini, voltan pada perintang adalah sefasa dengan arus, voltan pada pearuh sentiasa mendahului arus dengan sdut fasa sebanyak 900 manakala voltan pada pemuat sentiasa mengekori arus dengan sudut fasa sebayak 900 .
VS I VL VC
VR
V m 1
I VR
VL
VC
t 0
0 t
VL VR
I I
VC
Rajah 1.26 : Sambungan Litar Siri RLC, Bentuk Gelombang Voltan dan Arus, dan Rajah Vektor Voltan dan Arus
Galangan dalam litar RLC adalah jumlah penentangan perintang, pearuh dan pemuat terhadap arus dalam litar. Nilai galangan dapat dihitung daripada hasil tambah secara vektor antara rintangan, R dengan jumlah regangan (XLXC) seperti ditunjukkan dalam Rajah 1.27. Rajah 1.27 (a) dan (b) menunjukkan kedudukan sudut fasa apabila XL XC dan XL XC sehingga menyebabkan sudut fasa masing-masing berada pada kedudukan sukuan pertama dan sukuan keempat. Sudut fasa antara punca voltan dengan arus dapat ditentukan seperti berikut :
Galangan litar siri RLC dapat ditentukan dengan menggunakan teorem Pythagoras Z )2
XL (XL- XC) Z XL R I XC (XL- XC) R
XC
(a)
(b)
Rajah 1.27 : Rajah Vektor Segi Tiga Galangan Litar Siri RLC
Rajah 1.28 menunjukkan rajah segi tiga voltan bagi litar RLC. Dalam Rajah 1.28(a) VL VC menghasilkan segi tiga voltan dalam sukuan pertama. Apabila VL VC, maka VL VC adalah negatif dan menghasilkan segi tiga voltan yang berada pada sukuan keempat seperti ditunjukkan dalam Rajah 1.28(b). Keadaan ini menyebabakan arus litar mendahului punca voltan.
Punca voltan litar siri RLC dapat ditentukan dengan menggunakan teorem Pythagoras, VS =
VL (VL- VC) XL (XL- XC) V I XC
VS
VC
(a) VL VR C
(b) VL VC
Rajah 1.28 : Rajah Vektor Segi Tiga Voltan Litar Siri RLC
Rajah 1.29 menunjukkan rajah segi tiga vektor kuasa bagi kuasa nyata, kuasa regangan dan kuasa ketara. Ketiga-tiga kuasa tersebut dapat dinyatakan seperti berikut:
Kuasa nyata, PR = IVR = IVS kos Kuasa regangan, PX = I(VL - VC) = IVS sin Kuasa ketara, PS = IVS
Kuasa ketara juga dapat dihitung dengan menggunakan teorem Phytagoras, iaitu: PS =
Dengan merujuk kepada segi tiga galangan, segi tiga voltan dan segi tiga kuasa, faktor kuasa iaitu kos dapat ditentukan seperti berikut: R VR = = Z VS PR(watt) = kos PR(VA)
Faktor kuasa =
PR = IVR = I2R = VR2/R PL = IVL PC = IVC PX = I(VL - VC)
PL PX PC
PS
PL PX
PR
PR
I PC PR
(a) VL VC
(b) VL VC
Rajah 1.29 : Rajah Vektor Segi Tiga Voltan Litar Siri RLC
Contoh 1. 7 Sebuah litar RLC berintangan 100, berkearuhan 100mH dan berkemuatan 200F dibekalkan dengan bekalan kuasa AU 240V, 50Hz. Kirakan : (i) (ii) (iii) (iv) Galangan litar Arus litar Faktor kuasa dan sudut fasa Kuasa kVA, kuasa kW dan kuasa kVAR
Penyelesaian : Di mana, XL = 2fL = 2(50)(100x10-3) = 31.42 XC = 1 2fC = 1 2(50)(200 x 10-6) = 15.92
(i)
Z )2 + (31.42 15.91)2 = 101.2
= =
(ii)
Arus litar, I =
V Z
240 = 2.37 A 101.2 R Z 240 101.2
RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik (iii) Faktor kuasa, cos
TAJUK 2
Sinopsis
MOTOR ARUS TERUS (AT)
Dalam tajuk ini pelajar akan mempelajari beberapa isi pelajaran yang berkaitan dengan mesin elektrik iaitu motor arus terus. Antara perkara yang berkaitan itu ialah berkenaan dengan jenis-jenis dan simbol motor arus terus, bahagian-bahagian utama motor arus terus, kendalian dan kegunaannya. Hasil Pembelajaran: Di akhir bab ini anda seharusnya dapat
1. Menjelaskan kandungan ilmu yang berkaitan dengan motor AT 2. Menjelaskan kandungan ilmu yang berkaitan dengan jenis-jenis motor 3. Menggunakan kemahiran berfikir aras tinggi dalam prinsip asas motor AT 4. Menggunakan kemahiran berfikir aras tinggi dalam litar asas motor AT
Kerangka Konsep
Jenis-jenis motor Motor AT
Asas Teknologi Komputer dan Rangkaian
Bahagian utama motor AT dan fungsinya Prinsip kendalian motor AT
Litar Asas dan pengunaan motor AT
1.1
Pengenalan
Motor elektrik ialah mesin yang menukarkan tenaga elektrik kepada tenaga mekanik. Motor ini mengunakan bekalan elektrik sebagai sumber dan menghasilkan tenaga mekanik dalam bentuk daya kilas dan putaran. Motor elektrik telah digunakan secara meluas dalam kehidupan manusia moden pada hari ini. Antara kegunaan yang biasa dilihat seperti pengisar, kipas angin . penyaman udara dan sebagainya. Malah pada hari ini motor elektrik telah digunakan sebagai kenderaan pengangkutan manusia. Unit kuasa motor elektrik ialah Watt (W) dan juga kuasa kuda (HP)
Keretapi Laju
MAKLUMAT
Motor DC yang bersaiz kecil. Cuba lihat saiz motor tersebut dibandingkan dengan mata pensil. 1 Kuasa Kuda (HP) = 746 Watt
1.2 Jenis dan simbol motor Mesin Elektrik terbahagi kepada dua jenis iaitu motor arus terus (AT) dan motor arus ulang-alik(AU). Binaan motor AT hampir menyamai penjana AT. Oleh itu tugasnya boleh ditukar ganti dengan mudah. Jenis mesin elektrik memperolehi namanya berdasarkan kepada jenis bekalan
Pencuci Vaccum
kuasa yang menggunakan bekalan. Motor kuasa AU.

Motor Elektrik
digunakan. Motor AT berkendali bekalan kuasa AT sebagai punca
AU pula berkendali menggunakan bekalan Motor AU pula terbahagi kepada iaitu motor tunggal (240V) dan motor AU fasa tiga
AU fasa (415V).
biasanya motor AU fasa tunggal digunakan di rumah-rumah kediaman dan motor AU fasa tiga digunakan di indusri.
Motor AT SIMBOL MOTOR ELEKTRIK
M
Motor AU
1.3 Motor AT Binaan asas motor AT terbahagi kepada dua bahagian iaitu pemegun dan pemutar. I. Pemegun Pemegun ialah bahagian yang mengandungi belitan medan yang menghasilkan fluks medan magnet. Biasanya pemegun dipasang pada rangka atau kuk motor dan merupakan bahagian motor yang tidak bergerak.
II.
Pemutar Pemutar ialah bahagian motor yang berputar dalam motor elektrik. Pemutar berada di tengah-tengah motor iaitu ditempat pemasangan aci.
Pemutar
Pemegun
Gambar Keratan Motor DC
Namakan bahagian bahagian motor DC yang bergerak dan tidak bergerak apabila bekalan elektrik dibekalkan kepada motor tersebut?
1.4 Bahagian Utama Motor AT
Bahagian utama motor AT terdiri daripada angker, penukartertib ,kutub medan dan berus karbon. i) Angker Angker ialah bahagian motor yang berputar dan merupakan bahagian yang menerima tenaga elektrik. Angker terdiri daripada beberapa bahagian iaitu teras angker,belitan angker,dan lubang alur. ii) Teras angker: Teras angker berfungsi sebagai elektromagnet untuk mengahsilkan medan magnet yang akan bersaling tindak dengan magnet pemegun untuk menghasilkan daya putaran aci. iii) Belitan angker Belitan angker berfungsi untuk mengalirkan arus supaya teras angker menjadi elektromagnet. iv) Lubang alur Lubang alur berfungsi sebagai laluan untuk belitan angker dan memisahkan angker kepada beberapa ruas.
v)
Penukartertib Penukartertib ialah komponen berbentuk silinder yang terdapat di dalam pemutar. Komponen ini merupakan susunan ruas palang logam yang bertebat antara satu sama lain. Bilangan ruas bergantung kepada bilangan belitan angker. Penghujung setiap belitan angker akan dipaterikan pada palang logam tersebut. Pengaliran arus ke belitan angker adalah melalui penukartertib dengan menggunakan berus karbon. Penukartertib dipasang pada aci berhampiran dengan angker dan turut berputar bersama-sama angker. Penukartertib berfungsi untuk
Gelung Angker & penukartertib Penukartertib
menghubungkan pengaliran arus dari bekalan
kepada belitan angker melalui berus karbon.
vi) Kutub medan Kutub medan ialah untuk menghasilkan medan magnet kekal dalam motor AT. Motor AT bersaiz kecil menggunakan magnet kekal sebagai kutub medan. Motor AT bersaiz besar menggunakan elektromagnet
Medan Magnet Kekal Gelung Medan
sebagai kutub medan. Belitan untuk menghasilkan kekuatan medan magnet pada kutub medan dinamai belitan medan. vii)Berus karbon Berus karbon berbentuk bongkah karbon kecil yang bertindak sebagai media penyambung litar elektrik yang berputar dengan bahagian yang pegun.Berus karbon seperti yang ditunjukkan dalam gambar foto 5.8,digunakan untuk membawa arus masuk ke belitan angker atau keluar dari belitan angker.
Berus Karbon
1.5 Prinsip Kendalian Motor AT Lazimnya.putaran yang berlaku pada motor AT diperoleh melalui saling tindak medan magnet iaitu antara medan magnet kekal dari kutub medan di pemegun dengan medan magnet angker. Saling tindak kedua-dua medan ini menghasilkan daya kilas yang akan menyebabkan pemutar berputar. i) Penghasilan Daya Kilas
Kekuatan daya kilas yang terhasil bergantung kepada kekuatan medan magnet di angker dan kutub medan. Penghasilan daya kilas dalam motor AT ditunjukkan seperti dalam rajah 1. Rajah 1(a) menunjukkan fluks magnet yang wujud antara dua kutub medan. Rajah 1(b) pula menunjukkan arah arus pada pengalir di angker melalui penukartertib. Rajah 1(c)menunjukkan fluks magnet yang wujud pada pengaliran di angker dan fluks dari kutub medan yang bersaling tindak.
Rajah 1(a): Medan Magnet pada stator Rajah 1(b): Arus dibekalkan pada rotor
pada
Rajah 1(c) : Daya Kilas terhasil Rotor Apabila dua medan magnet saling tindak, daya kilas akan wujud pada pengalir. Arah daya dapat ditentukan dengan Petua Tangan Kiri Fleming. Kendalian motor AT adalah seperti yang dalam digambarkan dalam Rajah 2. Merujuk kepada rajah 2(a) semasa gelung mendatar (pada 0 darjah), arus dalam gelung mengalir dalam arah pqrs.
Petua Tangan Kiri Fleming
Daya kilas untuk memutarkan gelung akan wujud mengikut arah lawan jam sehingga mencapai kedudukan 90 darjah seperti yang ditunjukkan dalam
rajah 2(b). Pada kedudukan 90 darjah (Rajah 2(b)) arus tidak lagi mengalir dalam gelung, maka tiada lagi daya kilas yang wujud pada gelung di angker.
Rajah 2 : Proses Putaran angker
Walau bagaimanapun, disebabkan oleh momentum dalam angker semasa berputar,gelung terus berputar melepasi kedudukan 90 darjah. Apabila gelung mula berputar dari,kedudukan 90 darjah ke 180 darjah,arus dalam gelung akan mengalir semula pada arah srpqseperti yang ditunjukkan dalam rajah 2(c). Arah arus ini menyebabkan wujud semula daya kilas dalam arah yang sama seperti dalam rajah 2(a) .Proses ini akan berterusan sehingga sumber tenaga elektrik diputuskan. Biasanya, angker mempunyai lebih daripada satu belitan. Tambahan belitan meningkatkan daya kilas pada pusingan motor. Selain itu, angker juga mempunyai lebih daripada satu gelung. Tambahan gelung akan menghasilkan putaran yang lebih lancar. Apabila angker berputar dalam medan magnet voltan teraruh akan wujud dalam arah yang bertentangan dengan arah voltan bekalan seperti yang dinyatakan dalam Hukum Faraday dan Hukum Lenz.Voltan teraruh ini dinamai daya gerak elektrik balikan. ii) Daya Gerak Elektrik (dge) Balikan
Apabila angker berputar,belitan angker akan memotong fluks kutub medan dan menghasilkan daya gerak elektrik atau voltan teraruh dalam angker, Voltan ini mempunyai ciri menentang arah voltan bekalan dan dinamai daya gerak elektrik (dge)balikan. Dge balikan berkadar terus dengan kelajuan angker dan kekuatan fluks kutub medan. Dge balikan menentukan kekuatan arus sebenar yang mengalir ke belitan angker.
Soalan Terangkan kendalian motor AT. Terangkan maksud Daya Gerak Elektrik Balikan
1.6 Litar Asas Motor AT
Motor AT dikelaskan kepada tiga jenis iaitu motor siri,motor pirau dan motor majmuk. Pengelasan ini dibuat mengikut cara penyambungan antara belitan angker dengan punca bekalan.
i. Motor AT Siri Bagi motor AT siri belitan medan dan belitan angker disambung bersiri dengan punca bekalan seperti yang ditunjukkan dalam rajah 3. Arus dalam belitan medan akan mengalir dalam belitan angker. Ketika voltan bekalan mula dibekalkan, tidak terdapat dge balikan di angker. Ini membolehkan arus permulaan yang tinggi mengalir pada belitan medan dan belitan angker. Keadaan ini menghasilkan daya kilas permulaan yang tinggi . Oleh berbeban pada permulaan kerja seperti kren, tali sawat dan mesin CNC.
Rajah 3 : Litar Motor AT Siri
ii. Motor AT Pirau Motor AT pirau menggunakan sambungan selari bagi menyambung antara belitan angker dengan punca bekalan seperti yang ditunjukkan dalam rajah 4. Sambungan selari menyebabkan arus pada belitan medan sentiasa malar. Arus pada belitan angker pula bergantung kepada dge balikan. Motor AT pirau lebih sesuai digunakan apabila kelajuan malar diperlukan dan tidak
memerlukan daya kilas permulaan yang tinggi. Oleh itu, motor ini sesuai untuk mengendalikan sistem yang memerlukan kelajuan malar seperti pekakas mesin.penggilap dan penyambur.
Rajah 4 : Litar Motor AT Pirau
iii.
Motor AT Majmuk
Motor AT majmuk mempunyai dua belitan medan. Satu daripadanya di sambung secara siri dengan belitan angker dan punca bekalan manakala belitan yang satu lagi disambung secara selari dengan punca bekalan. Cara penyambung keseluruhan litar ditunjukkan dalam rajah 5. Motor AT majmuk menggabungkan ciri motor AT siri dengan motor AT pirau. Bilangan belitan medan sambungan siri adalah kurang daripada bilangan belitan medan sambungan pirau. Motor AT majmuk mempunyai daya kilas permulaan yang baik dan member kelajuan malar. Motor jenis ini biasanya digunakan untuk beban lampau berat seperti mesin pemotong dan pengisar.
Rajah 5 : Litar Motor AT Majmuk

Soalan Nyatakan kelebihan antara motor siri, pirau dan motor majmuk. Nyatakan faktor-faktor yang boleh meningkatkan kelajuan motor DC.
1.7
Menukar Arah Putaran Angker Motor AT
Arah putaran motor AT dapat ditukar dengan dua cara sama ada dengan menyongsangkan sambungan belitan angker atau menyongsangkan sambungan belitan medan. Jadual 1 menunjukkan kaedah menukarkan arah putaran angker motor AT. Dengan merujuk kepada motor AT pirau, bagi menyongsangkan belitan angker sambungan A1 dan A2 hendaklah disongsangkan cara penyambungannya ke punca bekalan.A1 disambung ke punca negatif dan A2 ke punca positif bekalan dengan merujuk kepada litar asal. Kesan daya pada pemutar boleh diperhatikan pada gambar rajah fluks dalam jadual 1. Bagi menyongsangkan belitan medan,sambungkan F1 ke punca negatif dan F2 ke punca positif bekalan dengan merujuk kepada litar asal. Dengan menyongsangkan sambungan satu daripada belitan medan atau belitan angker, saling tindak antara medan magnet pemegun dan pemutar akan mengubah arah daya kilas pada pengalir di angker.Ini akan mengubah arah putaran motor seperti yang ditunjukkan pada gambar rajah fluks dalam Jadual 1.
Jadual 1
1.8
Penggunaan Motor AT
Motor AT banyak digunakan dalam peralatan elektrik mudah alih. Contoh peralatan yang menggunakan motor AT ialah pemutar pita, alat permainan bermotor, penghidup kenderaan, kipas radiator kereta, motosikal elektrik dan penyejuk unit CPU komputer.
Kereta mainan ipas Penyejuk Komputer K
Basikal elektrik
Soalan Nyatakan fungsi penukartertib. Nyatakan dua cara bagaimanakan arah putaran pada motor DC dapat disongsangkan
TAJUK 3
ASAS ELEKTRONIK BERDIGIT
SINOPSIS Modul ini memperkenalkan asas elektronik berdigit meliputi get-get logik, jadual
kebenaran, Algebra Boolean, jumlah hasil darab dan hasil darab jumlah, peta Karnaugh serta logik jujukan.
HASIL PEMBELAJARAN Di akhir unit ini anda akan dapat: Melakar simbol get-get logik Menerangkan fungsi get-get logik Membina jadual kebenaran get-get logik Menyatakan kegunaan get-get logik Menerangkan konsep asas Algebra Boolean Mendapatkan ungkapan logik dari suatu jadual kebenaran dalam jumlah hasil darab (SOP) dan hasil darab jumlah (POS) Mereka bentuk dan membina litar logik kombinasi Meringkas ungkapan Boolean menggunakan peta Karnaugh Mengenalpasti litar logik jujukan
KERANGKA TAJUK-TAJUK
Get Logik Konsep Asas Algebra Boolean
Asas Elektronik Berdigit
Reka Bentuk Litar Logik Berkombinasi Peta Karnaugh
3.1
GET LOGIK
Tahukah anda siapakah yang memperkenalkan Algebra Boolean? George Boole(1815 1864) telah memperkenalkan konsep tersebut pada tahun 1854 dalam masalah berkaitan dengan logik.
Seperti juga algebra-algebra yang lain, ia juga menggunakan pemboleh ubah (dipanggil pernyataan) dan operasi (dipanggil hubungan). Pemboleh ubah dalam algebra Boolean ini dipanggil pemboleh ubah logik yang hanya mempunyai dua nilai sahaja sama ada BENAR (1) atau PALSU (0) dan operasinya dipanggil operasi logik. Komputer digital hanya memahami maklumat di dalam bentuk digit binari. Binary digit bit (digit binari terdiri daripada 0 atau 1). Manipulasi maklumat binari dilakukan oleh litar logik yang dipanggil Get (gates). Get logik merupakan unsur logik paling asas yang digunakan dalam reka betuk litar peralatan berdigit. Fungsi suatu set logik diterjemahkan dalam bentuk jadual kebenaran dan juga ungkapan logik. Isyarat yang digunakan dalam sistem berdigit mempunyai 2 aras voltan iaitu )V dan antara 3 ke 5 V. Nilai 0V mewakili logik 0 (RENDAH) manakala nilai 3 5 V mewakili logik 1 (TINGGI). Jadual memperjelaskan logik 1 dan logik 0
Jadual 3.1 : Logik tinggi dan logik rendah Litar

S
Denyut
Keluaran
Logik

5V
V 5V V t
5V
5V
V t
0V
3.2
Jenis-Jenis Get Logik dan Jadual Kebenaran
Get DAN, get ATAU, get TAK DAN, get TAK ATAU, get EKSLUSIF ATAU dan get EKSLUSIF TAK ATAU adalah get-get logik asas. Setiap get logik mempunyai jadual kebenaran dan ungkapan logiknya yang tersendiri. Jadual kebenaran ialah satu kaedah untuk menerangkan bagaimana suatu litar logik bekerja. Salah satu fungsi Jadual Kebenaran ialah untuk mengetahui keluaran atau hasil bagi setiap kemungkinan gabungan nilai pemboleh ubah bagi fungsi Boolean yang diberikan. Saiz Jadual Kebenaran adalah berbeza mengikut bilangan pemboleh ubah dalam sesuatu fungsi Boolean. Jadual 3.2 menunjukkan simbol, fungsi dan jadual kebenaran untuk kesemua get logik.
Jadual 3.2 Get-Get Logik Nama Simbol dan ungkapan logik A B Fungsi Menghasilkan keluaran 1, hanya jika kesemua masukannya adalah 1. Jadual Kebenaran Masukan A B 0 0 0 1 1 0 1 1 Keluaran Y 0 0 0 1
Masukan A 0 1 t1 1 Masukan B 0 1 Keluaran Y 0 t2 t3 t4 t5 t6
t2
Rajah Pemasaan
GET DAN
Y=AB
GET ATAU
A B Y=A+B
Menghasilkan keluaran 1 apabila terdapat mana-mana atau semua masukannya 1.
Masukan A B 0 0 0 1 1 0 1 1
Keluaran Y 0 1 1 1
1 Masukan A 0 1 Masukan A 0 1 Keluaran Y 0 t1 t2 t3 t4

t2
t5
t2
Nama
Simbol dan
Fungsi
Jadual Kebenaran
Rajah Pemasaan
ungkapan logik A GET TAK (INVERTER) Y=A Y Menterbalikkan status logik masukan. Masukan A 0 1 Keluaran Y 1 0
1 Masukan , A 0 0 Keluaran, Y 0 000000)0 1
GET TAK DAN
A B Y=AB
Menghasilkan keluaran 0 apabila keduadua masukannya 1.
Masukan A B 0 0 0 1 1 0 1 1
Keluaran Y 1 1 1 0
1 Masukan, A 0 1 Masukan, B 0 Keluaran, Y 0 t1 t2 t3 t4 t5 t6
GET TAK ATAU
A B Y=A+B
Menghasilkan keluaran 1 hanya jika kedua-dua masukannya 0.
Masukan A B 0 0 0 1 1 0 1 1
Keluaran Y 1 0 0 0
Masukan, A 0
1 t1 t2 t3 t3 t4 t5
1 Masukan , Y 0 1 Keluaran, Y 0
Nama
Simbol dan ungkapan logik
Fungsi
Jadual Kebenaran
Rajah Pemasaan
GET EKSLUSIF ATAU Y=AB
Menghasilkan keluaran 1 apabila salah satu masukannya 1.
Masukan A B 0 0 1 1 0 1 0 1
Keluaran Y 0 1 1 0 Keluaran Y 1 0 0 1
1 Masukan , A 0 1 Masukan, B, 0 t1 t2 t3 t4 t4 t6
Keluaran Y, 0 1 t1 1 Masukan , B 0 1 Keluaran, Y 0 t2 t3 t4 t5 t6
GET EKSLUSIF TAK ATAU
Y=AB
Menghasilkan keluaran 1 apabila kesemua masukannya 1 atau kesemua masukannya 0.
Masukan A B 0 0 0 1 1 0 1 1
Masukan, A 0
Get logik boleh mempunyai lebih daripada dua masukan. Walau bagaimanapun get EKSLUSIF ATAU dan get EKSLUSIF TAK ATAU hanya mempunyai dua masukan. Get TAK hanya mempunyai satu masukan. Jumlah kombinasi masukan sesuatu get logik adalah bergantungan kepada jumlah masukan get tersebut, Formula yang boleh digunakan untuk menentukan bilangan kombinasi masukan ialah: N = 2n dengan N : jumlah bilangan kombinasi masukan. n : jumlah masukan sesuatu get logik itu. 3.3 Litar-litar Logik 1. Litar logik kombinasi get logik 2. Litar logik berjujukan Litar kombinasi get logik ialah litar rangkaian get dengan keluaran yang
Litar terbahagi kepada dua jenis iaitu:
bergantung kepada keadaan masukan get pada keadaan semasa. Litar ini tidak bergantung kepada keadaan logik sebelumnya. Antara kegunaan litar kombinasi get logik ialah dalam pembinaan litar penambah atau penolak dan juga dalam melaksanakan sesuatu reka bentuk litar logik. logik. 3.4 OPERASI ASAS ALGEBRA BOOLEAN Kebolehan menganalisi litar kombinasi get logik adalah diperlukan terutamanya dalam mereka bentuk litar
Terdapat tiga operasi logik asas iaitu :

DAN (operasi dari get DAN) ATAU + (operasi dari get ATAU) TAK + (operasi dari get INVERTER)
Berikut adalah bebarapa contoh ungkapan logik dengan A, B dan C merupakan pemboleh ubah logik yang hanya boleh bernilai 0 ( atau PALSU) atau 1 ( atau BENAR) sahaja.
A = TAK (A) {NOT A} A B + C = TAK ( A DAN B) ATAU C {NOT (A AND B) OR C} (A B) + (B C) = (A DAN TAK (B)) ATAU (B DAN C) { (A AND NOT (B)
OR (B AND C)}
Algebra Boolean adalah algebra logik yang merupakan keadah matematik asas untuk menyelesaikan masalah berkaitan litar berdigit. Algebra Boolean adalah set k = {0,1} menggunakan dua operasi binari iaitu + (hasil tambah) dan (hasil darab), yang mengandungi Hukum Boolean. Berikut merupakan beberapa contoh hukum dalam Algebra Boolean. 3.5 Teorem-teorem Asas Aljabar Hukum 1. Hukum Tukar Tertib (a)
(b)
A+B=B+A AB=BA A (B + C) = A B + A C A + B C = (A + B) (A + C)
2. Hukum Taburan
(a) (b)
3. Hukum Identiti (a) (b)

(c) (d)
A+0=A A+1=A A 1=A A 0=0 A+A=1 AA=0
4. Hukum Songsang (a)

(b)
5. Hukum Idempotent
(a)
(b)
A+A=A AA=A A+1=1 AA=0 A + (A B) = A A (A + B) = A A + (B + C ) = (A + B) + C A (B C) = (A B) C A + (A B) = A + B A (A + B) = A B (A + B) = A B (A B) = A + B
6. Hukum Boundess (a)

(b)
7. Hukum Serapan
(a) (b) (a) (b)

(a) (b)
8. Hukum Sekutuan
9. Hukum Penghapusan
10. Teorem De Morgon

(a) (b)
3.6
Ungkapan Boolean
Ungkapan Boolean yang menggunakan entiti Algebra Boolean digunakan untuk menerangkan sikap sesuatu get logik. Oleh kerana litar berdigit merupakan gabungan kombinasi get-get logik, maka Ungkapan Boolean juga digunakan untuk menganalisi fungsi litar-litar tersebut. Ungkapan Boolean terdapat dalam dua bentuk iaitu jumlah hasil darab (Sum of Product, SOP) dan hasil darab jumlah (Product of Sum, POS). Kedua-dua bentuk ungkapan ini boleh ditukar kepada litar logik: SOP menghasilkan litar logik DAN ATAU manakala POS menghasilkan litar logik ATAU DAN
Litar-litar ini bersama jadual kebenaran litar ditunjukkan dalam Jadual 3.4
Jadual 3.4 Jenis-jenis ungkapan Boolean Bentuk Ungkapan Jumlah hasil darab (SOP) Ungkapan Boolean Y = (A B) + (C D) Jadual kebenaran Masukan Keluaran A B C D Y 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 1 1 1 0 1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 1 1 0 0 0 1 1 1 1 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 1 0 1 0 0 1 0 1 1 1 1 1 0 0 1 1 1 0 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 Jadual kebenaran Masukan Keluaran A B C D Y 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 1 1 0 0 1 0 0 0 0 1 0 1 1 0 1 1 0 1 0 1 1 1 1 1 0 0 0 0 1 0 0 1 1 1 0 1 0 1 1 0 1 1 1 1 1 0 0 0 1 1 0 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1
A B Y C D
Bentuk Ungkapan
Ungkapan Boolean
Hasil darab jumlah Y = (A + B) (C + D) (POS)
A B Y C D
3.7
Membina Litar daripada Ungkapan Boolean
Kaedah yang betul membina litar logik daripada Ungkapan Boolean ialah dengan bermula dari bahagian keluaran ke bahagian masukan seperti ditunjukkan dalam contoh-contoh berikut : Contoh 2 : Diberi Ungkapan Boolean SOP seperti berikut : (A B) + (B C) = Y Bina litar logik yang berkaitan.
Jumlah hasil darab
Langkah 1 Kaji ungkapan yang beri, didapati (A B) di ATAU kan dengan (B C) Oleh yang demikian: Langkah 2
(A B) (B C)
Perkembangan setiap masukan get ATAU seperti ditunjukkan seperti berikut :

A B
_ (B C)
Langkah 3 Litar akhir :

A B

3.8
Mendapat Ungkapan Logik daripada Jadual Kebenaran
Maklumat tentang sesuatu operasi logik dapat ditukar dari bentuk Jadual kebenaran ke bentuk Ungkapan Boolen. Contoh 2 : Dapatkan Ungkapan Boolean jumlah hasil darab Jadual Kebenaran dalam Jadual 3.5 A 0 0 0 0 1 1 1 1 Masukan B C 0 0 0 1 1 0 1 1 0 0 0 1 1 0 1 1 Keluaran Y 0 1 0 0 1 0 0 1
Jadual 3.5 : Jadual Kebenaran Jumlah Hasil Darab Langkah 1 Masukan A 0 0 0 0 1 1 1 1 B 0 0 1 1 0 0 1 1 C 0 1 0 1 0 1 0 1 Keluaran Ungkapan Boolean Y 0 1 0 0 __ 1 0 0 1 ABC
3 ABC __ ABC 1
Dapatkan Ungkapan Boolean untuk masukan yang menjana keluaran Y = 1

1. 2. 3. __ ABC __ ABC ABC
Langkah 2
Ketiga-tiga ungkapan tersebut di ATAU kan bersama-sama untuk membentuk Ungkapan Boolean yang mewakili jadual kebenaran tersebut. __ __ Y = ( ABC) + (ABC) + (ABC)
3.8
Peta Karnaugh
Peta Karnaugh merupakan cara bergrafik untuk memaparkan kandungan jadual kebenaran di mana sebutan bersebelahan berbeza dengan hanya satu pemboleh ubah sahaja. Ia digunakan untuk mendapatkan ungkapan boolean daripada Jadual Kebenaran yang diberi. Selalunya ungkapan Boolean yang diperolehi menggunakan Peta Karnaugh adalah yang paling ringkas (tidak perlu dirngkaskan lagi menggunakan hukum Algebra Boolean). Bilangan petak di dalam Peta Karnaugh adalah sama dengan bilangan baris dalam Jadual Kebenaran. Berikut adalah ringkasannya :
2 Pemboleh Ubah 22 = 4 kombinasi input yang berlainan dalam Jadual Kebenaran 22 = 4 petak dalam Peta Karnaugh 3 Pemboleh Ubah 23 = 8 kombinasi input yang berlainan dalam Jadual Kebenaran 23 = 8 petak dalam Peta Karnaugh
n Pemboleh Ubah 2n
kombinasi input yang berlainan dalam Jadual Kebenaran
2n petak dalam Peta Karnaugh Peta Karnaugh dengan Dua Pemboleh Ubah A dan B
3.9 Mendapatkan ungkapan logik menggunakan Peta Karnaugh daripada Jadual Kebenaran yang diberi. Langkah-langkah yang perlu dilakukan untuk menggunakan Peta Karnaugh 1. Buat Peta Karnaugh mengikut bilangan pemboleh ubah. 2. Masukkan 1 ke dalam petak yang mempunyai keluaran 1 (rujuk Jadual Kebenaran) 3. Kumpulkan petak-petak bersebelahan menggunakan langkah berikut :

Jika
Peta
Karnaugh
mempunyai
pemboleh
ubah,
mulakan
pengumpulan petak dengan 2n-1 Jika tiada petak bersebelahan sebanyak 2n-1 (yang bernilai 1 sahaja), teruskan dengan 2n-2 dan seterusnya hingga 2n-n atau sehingga tiada lagi petak bernilai 1 yang belum dikumpulkan. 4. Gabungkan setiap sebutan yang diperolehi dari pengumpulan petak-petak tersebut menggunakan operasi berkenaan (ATAU/DAN).
Contoh 3.1 : Diberi A, B dan C adalah masukan dan Y adalah keluaran dalam Jadual Kebenaran berikut. Berdasarkan Jadual Kebenaran tersebut dapatkan ungkapan Boolean dan seterusnya dengan bantuan Peta Karnaugh ringkaskan ungkapan Boolean tersebut. Masukan B C 0 0 0 1 1 0 1 1 0 0 0 1 1 0 1 1 Keluaran Y 1 0 0 1 1 1 0 0
A 0 0 0 0 1 1 1 1
Jadual Kebenaran Langkah 1 Buat Peta Karnaugh dengan 3 pemboleh ubah
BC A A Langkah 2
BC
BC
BC
Masukkan 1 ke dalam petak yang mempunyai keluaran 1 (rujuk Jadual Kebenaran) 1 1 1 A A 1 BC BC BC BC
Langkah 3 3 pemboleh ubah n = 3
Mulakan pengumpulan dengan 23-1 = 4 petak bersebelahan Tiada dalam peta Karnaugh Teruskan dengan 23-2 petak bersebelahan Ada 2 kumpulan Jika masih ada petak bernilai 1 yang belum dikumpulkan, teruskan dengan 23-3 = 1 petak ada 1 kumpulan sahaja BC 1 A 1 A 1 BC 1 BC BC
Langkah 4 Langkah 4 : Gabungkan setiap sebutan yang diperolehi dari pengumpulan petakpetak tersebut menggunakan operasi ATAU Oleh itu, ungkapaan : Y ialah: Y = BC + AB + ABC BC 1 A 1 A 1
ABC
BC
BC 1
BC
BC
AB
Aktiviti 1 Jawab soalan-soalan berikut:

1.
__ Lukiskan rajah litar logik untuk persamaan Boolean Y = AB + BC. Gunakan satu get ATAU, dua get DAN dan dua get TAK. Lukiskan Jadual Kebenaran (3 pemboleh ubah) yang mewakili persamaan __ _ Boolean Y = CB + CBA.
2.
3.
Dengan bantuan Peta Karnaugh ringkaskan persamaan Boolean ___ __ _ __ Y = ABC + ABC + ABC + ABC
TAMAT
TAJUK 4
ASAS TEKNOLOGI KOMPUTER DAN RANGKAIAN
Sinopsis Penguasaan ilmu dalam bidang komputer atau teknologi maklumat merupakan kemestian dalam zaman era kemajuan, pembangunan dan pemodenan ini. Komputer secara umumnya dianggap sebagai satu lambang permodenan dan pembangunan sebuah negara Tajuk ini akan menjelaskan tentang asas binaan komputer, perkakasan, perisian dan asas rangkaian
Hasil Pembelajaran: Di akhir bab ini anda seharusnya dapat 1. Menjelaskan kandungan ilmu yang berkaitan asas binaan komputer 2. Menjelaskan kandungan ilmu yang berkaitan perkasasan dan perisian 3. Menjelaskan kandungan ilmu yang berkaitan asas rangkaian
Kerangka Konsep
Asas Binaan Komputer Asas Teknologi Komputer dan Rangkaian Perkakasan Dan Perisian Asas Rangkaian
Pengenalan
RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik Komputer secara amnya bolehlah dikatakan sebagai suatu mesin elektronik yang diprogramkam oleh manusia bagi melaksanakan tugas-tugas yang ditetapkan. Dua prinsip atau sifat komputer yang utama ialah a) Ia akan bertindak balas kepada set arahan yang spesifik mengikut kaedah atau urutan yang telah ditentukan b) Ia mampu menjalankan senarai arahan yang pelbagai bentuk dan aras secara sistematik. Secara umumnya, fungsi utama komputer ialah mengubah sesuatu data kepada maklumat. Data merujuk kepada sesuatu yang tidak tersusun atau tidak mempunyai organisasi yang teratur. Maklumat pula merujuk kepada data yang telah digubah kepada yang lebih tersusun dan bermakna. Maklumat biasanya lebih tepat, sempurna dan meyakinkan.
Otak kepada komputer ialah CPU. Tahukah anda apakah komponenkomponen yang terdapat di dalam CPU?
1.9 Asas Binaan Komputer Sistem komputer terbahagi kepada tiga unit asas iaitu:i) ii) iii) Unit Pemprosesan Pusat (CPU) Unit Stroran Unit Peranti Masukan dan Keluaran 1.9.1 Unit Pemprosesan Pusat (CPU)
Unit Pemprosesan Pusat (CPU) adalah koleksi litar elektrik yang kompleks dan mengandungi beribu-ribu atau mungkin berjuta-juta transistor yang diletak atau dipasang di atas litar bersepadu. Litar bersepadu juga disebut cip atau mikrocip kerana semua transistor diukir atau diletak di atas cip silikon yang kecil. Unit Pemprosesan Pusat (CPU) direka bentuk bentuk yang pelbagai. Sebagai contoh dalam komputer peribadi, Unit Pemprosesan Pusat (CPU) adalah satu cip mikro pemprosesan. Unit Pemprosesan Pusat (CPU) biasanya berada pada Papan Induk (mother board) dan dalam sistem yang lebih besar seperti kerangka utama dan super komputer, beberapa papan litar digunakan.
RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik Unit Pemprosesan Pusat (CPU) terdiri daripada dua bahagian atau dua unit iaitu: (i) (ii) Unit Aritmetik Logik (Arithmetic Logic Unit (ALU)) Unit Kawalan (Control Unit)
Tugas CPU ialah memproses data mengikut aturcara yang diperlukan oleh pengguna seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 1.
Rajah 1 : Unit Pemprosesan Pusat (CPU) 1.9.1.1 Aritmetik Logik (Arithmetic Logic Unit (ALU)) Unit Aritmetik Logik (ALU) ialah unit yang melaksanakan pengiraan yang melibatkan iaitu Aritmetik dan Logik. Data yang diproses di ALU diambil daripada daftar khas yang dinamakan sebagai penumbuk. Data yang telah diproses akan disimpan sementara di penumbuk Data yang diproses di ALU melibatkan beberapa operasi iaitu:-
RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik i) Operasi perbandingan seperti melibatkan per-
bandingan seperti sama dengan (=), kurang daripada (<) atau lebih daripada (>). ii) hagi(/) iii) NOT Operasi logik seperti melibatkan Aritmetik Logik operator logikal seperti AND, OR dan Operasi arimetik asas seperti tambah (+), tolak (-), darab (*) dan ba-
Dalam CPU terdapat beberapa jenis daftar yang melaksanakan fungsi tertentu. Satu contoh daftar ialah PENUMBUK 1.9.1.2 Unit Kawalan (Control Unit) Unit Kawalan (Control Unit) pada pemproses boleh disetarakan dengan otak manusia Ia memberitahu keseluruhan komputer bagaimana melaksanakan arahan atur cara. Tugas Unit Kawalan adalah seperti adalah seperti berikut:i) ii) iii) iv) Mengawal dan mengkoordinasi operasi-operasi seluruh sistem komputer Mentafsir semula langkah-langkah program. Mengeluarkan arahan-arahan kepada unit-unit lain Mengawal aliran-aliran data semasa pemprosesan
Dengan perkataan lain, unit kawalan mengarah, mengambil arahan, menyahkod suruhan untuk mengetahui apakah tujuan arahan tersebut, memerintah unit aritmetik/ logik melaksana arahan dan seterusnya mengarah penyimpanan hasil perlaksanaan suruhan ke ingatan (storan primer), daftar atau cache. Semua proses perlaksanaan yang melibatkan ALU dan unit kawalan ini dapat dilihat dalam Rajah 2 dibawah:-
Rajah 2: Urutan Perlaksanaan CPU
Terdapat banyak jenis ingatan di dalam sesebuah komputer. Cuba fikirkan tentang fungsi ingatan-ingatan ini.
1.9.2
Storan / Ingatan
Storan adalah peranti elektronik yang digunakan untuk menyimpan data atau maklumat yang boleh digunakan pada bila-bila masa. Tugas utama storan adalah:i) ii) iii) Menyimpan pemprosesan unit arithmetik dan logik. Menyimpan arahan oleh pengguna. Menyimpan arahan yang sedang diproses.
Terdapat dua jenis storan iaitu storan primer dan storan sekunder.
Untuk mengetahui dengan lebih lanjut tentang ingatan komputer, anda boleh melayari ke alamat sesawang berikut : http://www.wisegeek.com/what-is-computer-memory.htm http://www.howstuffworks.com/computer-memory.htm
1.9.2.1 Storan Primer Storan primer dikenali sebagai ingatan dalaman yang terdiri daripada dua jenis cip iaitu :i) Cip ROM (Read Only Memory) Ingatan bacaan sahaja. Ciri-ciri utama ROM adalah :a) Storan semikonduktor b) Menyimpan data secara kekal. c) Hanya boleh dibaca tetapi tidak boleh diubah dan dihapuskan. d) Data tidak akan hilang walaupun bekalan pada komputer dimatikan. ii) Cip RAM (Random Access Memory) Ingatan secara rawak. Ciri-ciri utama RAM adalah:a) Storan semikonduktor b) Boleh menyimpan secara sementara. c) Data boleh diubah atau dihapuskan d) Data akan hilang apabila bekalan komputer dimatikan Dua jenis cip RAM yang selalu digunakan:
RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik a) DRAM bermaksud RAM Dinamik iaitu ingatan yang memegang data secara dinamik. Data tidak disimpan secara berterusan, tetapi komputer akan menyegarkan semula (refresh) data beratus-ratus kali setiap saat. DRAM selalu digunakan di dalam komputer peribadi. b) SRAM bermaksud RAM Statik iaitu ingatan yang
memegang data secara berterusan tanpa penyegaran semula (refresh) selagi ada kuasa elektrik. SRAM lebih cepat daripada DRAM tetapi reka bentuknya agak rumit. Unit Ukuran Keupayaan Ingatan Bit Ia merupakan unit asas bagi perkiraan ingatan, dimana setiap bit boleh mengandungi samada angka 0 atau 1. Satu karektor seperti huruf atau nombor memerlukan ingatan 8 bit. Bait (Byte) Satu lagi unit ukuran bagi muatan ingatan, yang mana satu bait terdiri 8 unit bit. Biasanya 1 aksara (1 nombor atau huruf atau simbol) memerlukan 1 bait muatan memori. Unit Kilobait (KB) Megabait (MB) Gigabait (GB) Terabait (TB) Muatan 1,024 bait 1,024,000 bait 1,024,000,000 bait 1,024,000,000,000 bait
Jadual 2: Unit Ukuran Keupayaan Ingatan
1.9.2.2 Storan Sekunder i) Pemacu Cakera Keras ( Hard Disk Drive ) Merupakan alat untuk menyimpan dan mengeluarkan data dan maklumat..
RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik Digunakan juga sebagai tempat untuk dimasukkan perisian untuk menjalankan sesebuah komputer Menyimpan segala sistem dan data,agar sesebuah komputer itu beroperasi dengan lancer ii) Pemacu Cakera Liut ( Floppy Disk Drive ) Komponen ini digunakan untuk menyimpan data dengan menggunakan disket Cakera liut terhad untuk menyimpan data kerana saiznya hanya 1.44MB iii) Pemacu Cakera Padat ( CD ROM ) CD-ROM (Compact-Disk-Read-Only-Memory) - cakera optik yang tidak boleh dipadam Pemacu ini hanya dapat membaca memori sahaja dan tidak boleh menyimpan memori ke dalam cakera keras Terdiri dari 2 jenis Iaitu CD-R ( CD-Recordable ) dan CD-RW ( CDRecordable / Writable ) CD-R (CD Recordable) hanya boleh write sekali sahaja CD-RW (CD-Recordable/Writable) boleh ReWrite banyak kali seperti disket tetapi harga lebih mahal iv) Pen Drive / thumb drive Pen Drive atau thumb drive adalah storan yang boleh dibawa kemana-mana dengan mudah digunakan. Maklumat di dalam pen drive boleh dipadam dan ditulis semula. Saiz dan rekabentuknya sesuai digunakan pada port USB pada komputer.
Senaraikan apakah ciri-ciri yang perlu diambil kira dalam membeli komputer peribadi. Senarai peranti masukan dan peranti keluaran yang terkini. Senaraikan langkah untuk mengelakkan serangan virus dalam komputer
1.9.2.3
Unit Peranti Masukan (Input) dan keluaran (Output)
Peranti masukan merupakan jambatan perhubungan di antara data dan pemprosesan dari pengguna ke komputer. Input diperlukan untuk menjawab pertanyaan dan juga pemprosesan. Antara peranti masukan yang biasa digunakan ialah tetikus, papan kekunci, pengimbas, microfon dan lain-lain
Rajah 3 : Peranti Input Peranti Keluaran akan memapar hasil daripada data yang telah diproses dan diolah oleh CPU. Ia merupakan sukatan kritikal kejayaan sesuatu sistem. Output yang hendak dihasilkan ditentukan oleh data yang dimasukan mengikut kehendak pengguna. Antara peranti keluaran ialah monitor, printer, speaker dan plotter
Rajah 4 : Peranti Keluaran 1.10 Perisian
Kumpulan aturcara/program yang membolehkan kita berhubung dengan komputer. Ianya terdiri daripada perintah-perintah tersusun yang perlu dipatuhi oleh komponen komputer untuk menghasilkan aktiviti tertentu. Perisian komputer boleh dibahagikan kepada perisian sistem dan perisian aplikasi. 1.10.1 Perisian Sistem Perisian sistem bertujuan untuk menghidupkan komputer dan ia terletak di belakang perisian aplikasi. Ia juga menyelaras komponen-komponen perkakasan dan perisian aplikasi. Perisian sistem membolehkan pengguna berinteraksi secara terus dengan komputer. Perisian sistem mengendalikan kerumitan fizikal perkakasan komputer. Antara peranan utama perisian sistem ialah memberitahu komputer bagaimana menterjemah data dan suruhan, bagaimana menjalankan peranti komputer seperti pencetak dan pemacu cakera dan bagaimana menggunakan perkakasan komputer.Perisian sistem boleh dibahagikan kepada 4 kategori a) Sistem pengoperasian adalah atur cara yang menjalankan mikrokomputer anda. Ia menyelaras sumber, menyediakan antara muka pengguna dan komputer serta menjalankan aplikasi. Sistem pengoperasian mempunyai beberapa fungsi dan ciri-ciri seperti multi tugasan, multipengguna, multipemproses dan lain-lain. Ada banyak jenis sistem pengoperasian di pasaran dan setiap satu mempunyai kelebihan dan kekurangan tersendiri. Windows adalah sistem pengoperasian komputer peribadi yang paling popular dan dibangunkan oleh syarikat Microsoft. Unix pula banyak digunakan pada sistem pelayan. Linux pula mempunyai beberapa ciri-ciri Unix dan semakin popular kerana ia adalah sistem pengoperasian yang percuma dan boleh harap.
b) Atur cara utiliti melaksanakan tugas khas yang berkaitan dengan pengurusan sumber komputer atau fail. Ia termasuk atur cara yang membantu pengguna mengenalpasti masalah pada perkakasan, mencari fail yang hilang dan membuat salinan sandaran data. Dalam erti kata lain, atur cara utiliti berfungsi sebagai pengimbas virus, pengformat cakera keras, perisian pemampat dan perisian membuat salinan. c) Pemacu peranti adalah atur cara yang direkabentuk khas untuk membenarkan peranti input dan output berkomunikasi dengan lainlain sistem komputer. d) Penterjemah bahasa menterjemah arahan pengatur caraan yang ditulis oleh pengatur cara ke dalam bahasa yang difahami dan diproses oleh komputer. Penterjemah bahasa akan diterangkan dengan lebih lanjut dalam bahagian bahasa pengatur caraan. Perisian komputer dibangunkan dengan bahasa pengatur caraan. Terdapat banyak jenis bahasa pengatur caraan seperti bahasa imperatif, berorientasikan objek, bahasa berasaskan logik dan bahasa berasaskan fungsi. Setiap bahasa mempunyai kelebihan yang tersendiri dalam menyelesaikan sesuatu masalah. Terdapat beberapa generasi bahasa pengatur caraan bermula dari bahasa mesin hingga ke bahasa tabii. Beberapa bahasa pengatur caraan yang popular seperti C, C++, Java dan lain-lain. 1.10.2 Perisian Aplikasi Perisian aplikasi digunakan oleh manusia untuk menyelesaikan tugastugas tertentu seperti menyediakan dokumen, menyiapkan laporan, menghasilkan persembahan, melakukan kira-kira dan lain-lain. Perisian aplikasi mengandungi atur cara yang dibangunkan untuk memenuhi kehendak pengguna yang tertentu. Terdapat berbagai jenis perisian aplikasi di pasaran dewasa ini. Antara perisian aplikasi yang paling selalu digunakan adalah pemproses kata, perisian hamparan, pangkalan data dan perisian grafik. Perisian aplikasi terbahagi kepada dua bahagian iaitu perisian asas dan perisian termaju. Perisian asas adalah perisian yang digunakan untuk
RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik meningkatkan produktiviti pengguna manakala perisian termaju pula adalah perisian untuk tujuan khusus dan memerlukan kepakaran untuk menggunakannya. Dengan bantuan komputer, kini anda boleh melaksanakan berbagai operasi yang dahulunya hanya boleh dilaksanakan oleh pakar yang terlatih.
Tugasan Pemproses kata Multimedia Permainan Komunikasi Pengkompil Pangkalan Data Hamparan Elektronik Persembahan
Perisian Aplikasi MS-Word, WordPerfect, Writer Flash, Director, Authorware Caesar III, Quake, FIFA2001 Netscape Navigator, Internet Explorer, Opera Borland C++ DB2, Foxpro, MySQL Excel, Lotus 1-2-3, Calc Powerpoint, Impress
Sistem Pengendalian Sistem Pengendalian (Unix, Linux, Windows)
Komponen Komputer RAM, Monitor, Pencetak, Tetikus Papan Kekunci,
Rajah 5: Hubungan komponen komputer, sistem pengoperasian dan perisian aplikasi
Nota : Hos ialah komputer yang diletakkan di pusat rangkaian untuk mengawal komputer lain 1.11 Asas Rangkaian
Rangkaian ialah gabungan atau koleksi komputer yang dihubungkan antara satu sama lain menggunakan berbagai media komunikasi dan peranti komunikasi yang membolehkan pengguna berkongsi data, maklumat, perkakasan dan perisian. Ia juga merupakan sistem perhubungan data yang menghubungkan beberapa beberapa perkakasan seperti pelayan komputer pelayan, komputer kerangka utama, pengkalan komputer, pencetak, mesin faxs dan sebagainya. Semua perkakasan tersebut berhubung kait melalui media penghantaran. Satu rangkaian boleh disusun atau dikongfigurasikan dalam berlainan cara. 1.11.1 Jenis Rangkaian Antara jenis rangkaian ialah rangkaian kawasan setempat(local area network, LAN), rangkaian luas (wide area network, WAN), dan rangkaian metropolitan (metropolitan area network, MAN).. 1.11.1.1 Rangkaian Kawasan Setempat (LAN)
Rangkaian setempat (LAN) adalah satu rangkaian setempat yang digunakan untuk berkongsi perisian, storan dan data. Ia biasanya bersaiz kecil dan tidak melibatkan talian telefon. Rangkaian LAN menghubungkan komputer dalam kawasan geografi yang terhad, seperti pejabat, makmal, sekolah dan lain-lain. LAN memerlukan saluran komunikasi, komputer dan peranti rangkaian, kad antara muka rangkaian dan sistem pengendalian rangkaian. Media yang menghubungkan antara peranti terdiri dari kabel dua dawai (Unshielded Twisted Pair), kabel sepaksi dan gentian optik. Setiap komputer perlu mempunyai NIC (Network Interface Card) untuk di sambungkan pada rangkaian. Dua teknologi yang biasa digunakan pada LAN adalah Ethernet dan gelang token. LAN di kelaskan mengikut topologi (Kaedah Penyambungan), kabel dan juga protocol yang digunakan.
Rajah 5 : Rangkaian
LAN Kaedah penyambungan kabel dengan komputer yang digunakan dalam rangkaian dinamakan topologi. Terdapat empat jenis topologi yang digunakan. i) ii) iii) iv) Topologi Gelang Topologi Bintang Topologi Bas Topologi Pokok
Rajah 5 : Topologi gelang
Rajah 6 : Bas Topologi Rajah 7 : Topologi Pokok Rajah 8 : Topologi Bintang
1.11.1.2
1.11.1.2
Rangkaian kawasan Luas (WAN)
Rangkaian kawasan luas (WAN) adalah rangkaian komputer yang melibatkan jarak yang jauh atau kawasan geografi yang luas seperti negeri. Rangkaian ini memerlukan gabungan talian telefon, mikrogelombang, satelit dan media penghantaran lain. WAN boleh dianggap sebagai gabungan dua atau lebih LAN. WAN menyediakan sokongan perhubungan perkakasan di dalam sebuah bandar, negara atau diseluruh dunia.
Rajah 9: Rangkaian Kawasan Luas (WAN) CIRI Jenis Data Kelajuan Luas Rangkaian Bilangan Komputer 1.11.1.3 WAN Isyarat Analog dan Isyarat Berdigit 2 Mbps Sejagat Tidak terhad LAN Isyarat berdigit Sehingga 1 Gbps Organisasi setempat Terhad
Rangkaian Kawasan Metropolitan (MAN)
Rangkaian kawasan metropolitan (MAN) terletak di antaran LAN dan WAN. MAN menyediakan khidmat yang lebih dari LAN termasuk gabungan suara, data, imej dan video. MAN selalunya mengoptimumkan penghantaran suara dan data. MAN tidak beroperasi menggunakan talian telefon awam. MAN menggunakan media penghantaran berprestasi tinggi (lazimnya gentian optik) dan menjangkau seluruh bandar. Di Malaysia, MAN ini boleh dikaitkan dengan bandar bestari yang menyediakan rangkaian khas untuk sesuatu bandar, misalnya Putrajaya.
Rajah 9 : Rangkaian Kawasan Metropolitan (MAN) 1.11.2 Internet Internet merupakan satu jaringan terbesar antara rangkaian yang terdiri daripada beberapa susunan rangkaian serantau, rangkaian kawasan tempatan dan pelanggan yang membuat capaian internet dari rumah. Ini membolehkan jutaan pengguna disambung kepada Pembekal Perkhidmatan Internet (ISP). Untuk melayari internet, sebuah komputer memerlukan program seperti Netscape Communicator atau Internet Explorer atau Mozilla Firefox yang menyediakan protocol komunikasi antara muka dengan beberapa komputer pusat atau komputer pelayan yang boleh dicapai. Protokol komunikasi ialah satu set arahan yang membolehkan dua komputer berhubung antara satu sama lain. Perisian aplikasi ini membolehkan pengguna mencapai dokumen laman web yang telah dikodkan dalam bahasa yang dinamai Hypertext Markup Language (html) Kesemua laman web mempunyai alamat unik yang dinamai Uniform Resourse Locator (URL) supaya mudah dicari oleh enjin pencari internet. Contoh alamat URL yang terdapat dinegara kita
RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik http://www.tutor.com.my http://www.pusatsains.gov.my
Untuk memudahkan pengguna ketika melayari internet, peisian yang menggunakan khidmat enjin pencari perlu digunakan. Contoh enjin pencari adalah msn, Yahoo, Alta Vista, Google dan sebagainya.
Rujukan : 1. David A. Bell (1996);(edisi keempat) , Asas Litar Elektrik. 2. Abd Samad (1988);(edisi Kedua), Pemasangan dan Penyelenggaraan Elektrik) 3. Abd Samad ; Nazi ) (1995);(Teknologi Elektrik Untuk Sekolah Menengah Vokasional, Tingkatan 4 & 5) 4. Pengajian Kejuruteraan Elektrik dan Elektronik; Tingkatan 4 &5 (2003)

Modu Letrik

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Deskripsi Asli:

Judul Asli

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

Modu Letrik

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik

PROGRAM PENSISWAZAHAN GURU SEKOLAH RENDAH (PPG)

RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik

RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik

Interaks i Bersemu ka (jam)

RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik

LITAR ARUS ULANG-ALIK

Sumber arus ulang alik yang utama ialah penjana AU.

Penjana AU terdiri Aruhan

Rajah 1.2 : Penjana gegelung AU

RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik

RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik

Rajah 1.4 Pelbagai Bentuk sin t V(t) = V Gelombang

Vm 0.707 0.637 Vmin

RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik

gelombang AU voltan puncaknya adalah Vm.

RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik

RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik

Nilai pmkd gelombang voltan

RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik

= 120 V = Vp 2 = 120 2 = 240 Vp-p

RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik

Rajah 1.6 : Gelombang Sefasa

RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik

= Vm1 sin t = Vm2 sin t

Gelombang Tidak Sefasa

Rajah 1.7 : Gelombang Tidak Sefasa

RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik

RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik

Rajah 1.8: Jenis-jenis Pemuat

RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik

Simbol bagi pemuat tetap

Pemuat boleh ubah

Simbol bagi pemuat boleh ubah

FAKTOR-FAKTOR YANG MEMPENGARUHI KEMUATAN

penghitungan nilai kemuatan pemuat, C dalam sambungan tersebut adalah seperti

RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik

RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik

Jumlah kemuatan bagi dua pemuat sambungan siri C3

RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik

sambun gan selari

LITAR SIRI-SELARI CA C1 C3 Siriselari C2

+ (a) Litar siri-selari diringkaskan menjadi litar siri.

LITAR SIRI-SELARI Siri-selari

RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik

Cj 1.5F Cj (a) 22F

(b) Rajah 1.10 Sambungan Litar Sambungan RC

Penyelesaian: (a) Jenis sambungan litar siri. Jumlah kemuatan,

RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik

Pearuh teras udara Simbol bagi pemuat teras udara

Simbol bagi pemuat teras besi

RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik

Pearuh Boleh Ubah

Simbol bagi pemuat boleh ubah

FAKTOR-FAKTOR YANG MEMPENGARUHI ARUHAN

Kekuatan arus teraruh (induced current) bergantung kepada ;

RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik

1.9.5 Jenis Sambung an

SIRI Jumlah kearuhan bagi n pearuh disambung siri

RBT 3107 Teknologi Elektrik Dan Elektronik

LITAR SIRI-SELARI LA L1 L2 SIRISELARI L1 dan L2 selari L3 LA

(a) Litar siri-selari diringkaskan menjadi litar siri