Prinsip Rekaan Pembungkusan

Makanan.
Kebersihan Makanan
KPKM 2114 2 Jam
2006

Objektif :
Setelah tamat kuliah ini, para pelatih berupaya:
1. Menerangkan maksud pembungkusan makanan.
2. Menyenaraikan jenis-jenis bahan pembungkusan
makanan.
3. Menerangkan prinsip-prinsip rekaan
pembungkusan makanan.
4. Membincangkan masaalah yang mungkin berlaku
akibat rekabentuk pembungkusan makanan yang
tidak sesuai.

Pembungkusan
1. Pembalut atau bekas yang digunakan untuk
melindungi makanan atau lain-lain produk
daripada kotoran, kuman dan kerosakan.
2. Pembungkusan selalunya disertakan dengan
maklumat mengenai produk yang dikandungnya.

Akta Makanan 1983

Meliputi apa-apa benda atau apa-apa cara makanan
dikotak, ditutup, dimasukkan, diisi, diletakkan atau
selainnya dipakkan dengan apa-apa jua cara
seluruhnya atau sebahagiannya dan meliputi apaapa jua cara seluruhnya atau sebahagiannya dan
meliputi apa-apa jua jenis bakul, baldi, dulang atau
bekas samada terbuka atau tertutup.

Peraturan-Peraturan Makanan 1985

Bekas pukal termasuk

a) Apa-apa wagon, keranjang, silo, tangki dan
lain-lain bekas yang serupa dan
b) Apa-apa kotak, karton dan lain-lain bekas
yang serupa dalam mana lebih daripada satu
bungkusan yang telah dilabelkan dengan
sempurna serta kandungannya itu tidak
dimaksud untuk dikekalkan didalamnya
apabila bungkusan dan kandungannya itu
dijual secara runcit.

Bungkusan luar
Apa-apa bekas dalam mana lebih daripada
satu bungkusan makanan yang sama telah
dilabelkan dengan sempurna diletakkan
bagi maksud jualan secara runcit.

Pembungkus tambahan
Suatu pembungkus dalam atau luar yang
hanya digunakan bagi memudahkan
pembungkusan dan tidak tujuan atau
mencukupi untuk menjadi bekas tunggal
bagi kandungan bungkusan itu.

Keperluan pembungkusan makanan

1.
2.
3.
4.
5.
6.

Keperluan/need of people.
Persaingan di pasaran.
Keperluan mewah/luxirious needs.
Industri hiburan/perayaan/pesta.
Perubahan gayahidup/lifestyles.
Inovasi dan penemuan/discoveries.

Jenis-jenis Bahan Pembungkusan

Makanan
1. Logam seperti tinplate dan aluminium
2. Plastik - polyethylene terephthalate (botol
minuman), high density polyethylene(jug).
3. Kertas - karton, kotak dan pembungkusan
makanan.
4. Kaca botol.
5. Daun tumbuhan daun pisang tempe & Tapai
6. Tembikar tempayan & buyong.

Bahan-bahan pembungkus yang

biasa digunakan secara komersial:

Paper and Paper Products

Glass
Metals
Plastics

Logam (Tinplate dan aluminium).

Tinplate
kaleng mengisi makanan sardin

Aluminium
kaleng minuman kerana kuat, ringan, tahan
panas dan tekanan gas.

ALUMINUM
1. Bekas kertas aluminum adalah tri-ovenable.
2. Bekas tahan suhu antara -32 F to 650 F (0 C
to 343 C).
3. Alternatif kepada plastik kerana kosnya lebih
rendah.
4. Tahan bau dan wap air.
5. Kos efektif untuk kegunaan semua pembungkusan
secara mesin.
6. Gulongan kertas aluminium terdapat dalam
pelbagai saiz yang standard dan tahan lasak.

Kebaikan tinplate dan aluminium

1. Penghalang yang baik kepada gas, wap, cahaya
dan bau.
2. Boleh digunakan semasa pemprosesan on-line.
3. Murah untuk dihasilkan dengan banyak.
4. Kukuh.
5. Boleh dipanaskan
6. Sesuai untuk produk steril.
7. Boleh hermetically sealed.
8. Aluminium boleh dikitar semula.

Kelemahan tinplate dan aluminium

1. Penghantaran kaleng kosong mengambil banyak
ruang.
2. Steel (komponen yang utama dalam tinplate)
tidak mudah dikitarsemula.
3. Kaleng hanya boleh dihasilkan dalam beberapa
saiz dan bentuk.
4. Kaleng dianggap sebagai ketinggalan zaman.
5. Mudah hakis jika tidak dilapisi seperti dilaker
(lacquer).

Lapisan luar-dalam kaleng

Kaleng dilapisi dengan enamel atau laker luar dan dalam
untuk menghalang hakisan, interaksi dengan bahan makanan
dan untuk membantu dalam pengendalian kaleng. Lapisan ini
hendaklah mempunyai ciri-ciri berikut:
1.
2.
3.
4.
5.
6.

Tidak mengeluarkan bau atau rasa kepada makanan.

Sesuai dengan makanan iaitu tidak toksik.
Melindungi kaleng dan isinya selama tempoh hayat.
Tidak mengelupaskan lapisan ketika pemprosesan atau
penstoran makanan.
Harga berpatutan dan mudah digunakan.
Tahan kepada semua peringkat suhu ketika pemprosesan atau
penstoran makanan.

Plastik
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

PETE or PET (polyethylene terephthalate): digunakan untuk

kebanyakan botol minuman.
HDPE (high density polyethylene): digunakan dalam jug susu dan
air.
PVC or V (polyvinyl chloride): digunakan dalam bungkusan
makanan dan botol.
LDPE (low density polyethylene): digunakan dalam bag simpanan
makanan dan botol lembut.
PP (polypropylene): digunakan dalam bekas keras seperti botol susu
, cawan dan mangkuk.
PS (polystyrene): digunakan untuk membungkus makanan dan
sebagai dulang (daging dan roti), pisau dan cawan.
Lain-lain seperti polycarbonate : digunakan dalam botol air 5
gelen, botol susu dan lapisan kaling.

ORIENTED POLYSTYRENE (OPS)

1. Wide Temperature Performance.
2. Great for Chilled Foods & Room Temperature
Displays.
3. Maximum Hot Fill 185 F.
4. High Clarity.
5. No odor & taste transfer to or from food.
6. Low cost, high-yield material.
7. Rigid material, great for stacking and effective
displays.
8. Excellent value for merchandising options

POLYPROPYLENE (PP)
1. Excellent Temperature Range.
2. Microwaveable (food temperatures up to 230 F) and
freezable.
3. Maximum Hot Fill 260 F.
4. Low cost alternative for high performance
microwavability.
5. Great for merchandising hot or chilled prepared foods.
6. Excellent for Ready-to-Heat products from the freezer
or refrigerated case to the microwave

POLYETHYLENE
TEREPHTHALATE (PETE)
1. Wide Temperature Performance.
2. Great Freezer, Cold Case, and Room Temperature
Performance.
3. Maximum Hot Fill 140 F.
4. Excellent for low temperature performance.
5. High clarity material with strong impact resistance.
6. Excellent performance with challenging ingredients.
7. Great barrier characteristics for longer shelf life.

CRYSTALLIZED PETE (CPET)

1.
2.
3.
4.
5.
6.

Dual Ovenable Temperature Range from Freezer

to 400 F.
Maximum Hot Fill 400 F.
Compatible with oven temperatures to 400 F.
Excellent for microwaving challenging ingredients.
Perfect for Ready-to-Cook entrees.
Heat sealable for extended shelf-life applications

POLYVINYL CHOLRIDE (PVC)

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

Excellent cling, clarity, anti-fog.

High oxygen transmission rate keeps foods from drying
out.
Most economical choice for short term, storing,
covering, wrapping.
Cost effective protection against food contamination.
Easy handling and dispensing for fast convenient use.
Moisture barrier protects food integrity in holding and
storage.
Available in rolls, pre-sized sheets and foodservice
shrink film

Kebaikan plastik sebagai pembungkusan

makanan
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

menjaga kesegaran makanan.

melindungi daripada kerosakan makanan.
menyedia persekitaran yang bersih bagi makanan.
melindungi daripada kecemaran.
menunjuk bukti gangguan seperti dikoyakkan.
dapat menghantar makanan pada jarak yang jauh.
penghalang kepada kemasukan oksigen dan kelembapan.
dapat memanjangkan jangka hayat makanan.

Kelemahan plastik sebagai

pembungkusan makanan
1. Mengikut satu kajian PVC merupakan
plastik yang paling toksik. Vinyl chloride,
bahan kimia yang digunakan untuk
membuat PVC dikatakan suatu bahan
karsinogen.

Kertas
Pembungkusan jenis ini mudah dibuat, dirawat dan dilaminat.
Ia mudah dikendalikan dan ringan. Ia boleh dibentuk dengan
berbagai bentuk oleh mesin atau tangan. Ianya digunakan
untuk karton, kotak dan pembungkusan.

Kebaikan Kertas
1.
2.
3.
4.
5.

Kukuh.
Mudah dilupuskan.
Mudah dibuat.
Murah.
Boleh dilapisi dengan bahan-bahan lilin atau polymer

Kelemahan Kertas
1. Mudah resap.
2. Tidak jelas (opaque).
3. Penghalang yang lemah kepada oksigen, karbon
dioksida dan wap.
4. Tidak menghalang kehilangan komponenkomponen perisa daripada makanan.
5. Tidak kalis kepada minyak atau lemak melainkan
jika dirawat sebelumnya.
6. Tidak dapat dipanaskan.
7. Mudah koyak.

Kaca
1. Kaca boleh direka dalam berbagai bentuk.
2. Diwarnakan dengan berbagai warna.
3. Lutsinar dengan itu bahan makanan didalamnya
selalunya berbentuk cecair atau semi cecair dapat
dilihat dengan jelas.
4. Walaupun kaca keras (tidak lembut) ianya boleh
dikitar semula atau guna semula.
5. Semua faktor ini menjadikan kaca sebagai suatu
bahan pembungkusan yang terpilih.

Kebaikan kaca
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

Tidak bergerak.
Tidak telap.
Tidak berbau.
Serbaguna
Boleh diguna semula.
Sesuai untuk gelombang mikro.
Jelas lutsinar.

Kelemahan kaca
1.
2.

Pembungkusan makanan yang mahal.

Mudah pecah.

Prinsip-prinsip rekaan
pembungkusan
1.
2.
3.
4.
5.

Kesesuaian
Keselamatan
Kekukuhan
Bermaklumat/berinformasi.
Berfungsi

1. Kesesuaian
Dapat mengisi makanan dengan sempurna.
Pembungkusan sesuai dengan makanannya.
Makanan sesuai dengan pembungkusannya.

2. Keselamatan.

Dapat melindungi makanan daripada kerosakan dan

kecemaran semasa pengedaran dan penstoran.
Dapat melindungi makanan daripada air, wap, gas,
bau, mikrooranisma, habuk dan gegaran.
Tidak menjadi toksik kepada makanan.

3. Kekukuhan
Tidak mudah rosak semasa proses pembungkusan,
pengedaran dan penstoran seperti ;

Tidak kemek.
Tidak bocor.
Tidak retak.
Tidak koyak.

4. Bermaklumat/berinformasi.
Dapat menerangkan butir-butir mengenai makanan
seperti nama, berat, nama dan alamat pembuat,
ramuan, tarikh tamat dan sebagainya.

1.

Berfungsi

Dapat mempastikan makanan berada dalam keadaan

bersih dan menghalang kotoran mencemarinya.
Dapat melindungi makanan daripada kerosakan fizikal,
kelembapan, oksigen dan cahaya.
Dapat mengekalkan nilai nutrien makanan selama
tempoh yang telah ditetapkan.
Selesa kepada pengguna.

Hermetically sealed container - container

that is designed and intended to be secure
against the entry of micro-organisms and,
in the case of low acid canned foods, to
maintain the commercial sterility of its
contents after processing
Tinplate - A thin sheet of steel with a layer
of tin used in manufacturing metal
closures
Lacquer - A clear gloss coating applied to
printed material for strength, appearance
and protection

Hiburan dan pengajaran

Sekian, terima kasih