SEJARAH KESENIAN ISLAM

PPPJ3633

PENSYARAH:
USTAZ SAMSU ADABI MAMAT

TAJUK:
KEUNIKAN SENI SERAMIK ISLAM

DISEDIAKAN OLEH:
WAN MAHMUD WAN IBRAHIM (A106314)
NURUL HUDA HASHIM (A106271)
RAHMAH HJ JOHARA (A106315)
 PENDAHULUAN
• seramik - diambil dari perkataan bahasa Inggeris ( ceramic )
berasal dari Yunani.

• merujuk kepada semua bentuk tanah liat.

• tanah liat traditional, yang dijadikan barangan tembikar ( pottery ),

batu bata, tile, dan seumpamanya, bersama dengan simen dan
kaca.

• Secara sejarah, barangan seramik adalah keras, poros, dan mudah

pecah.
 Kesenian Seramik Pada Zaman Awal
Islam (Abad ke 2 – abad ke 8)
• tembikar yang mempunyai sentuhan halus dan bersinar-sinar, licin
berkilat dan berwarna yang diperkenalkan di Mesir ketika awal
kurun ke-4.

• mempunyai ciri-ciri keunikan tersendiri yang mana terdapat batu

permata biru yang diadun dengan serbuk kelabu yang licin
kemudiannya dibentuk kuarza.

• dikenali sebagai ”Tembikar Mesir”.

• penemuan cari gali di kawasan masyarakat Parsi bahagian Dura

Eropah di persisiran Sungai Tigris dan beberapa bahagian empayar
Mesir pada zaman tersebut.
 Contoh seramik

• Jar Monochrome Glazed, telah

wujud pada abad ke-2 hingga
ke-3.Tembikar ini Mempunyai
tiga pemegang dengan
bermotifkan corak bertali.

• Amphora Monochrome Glazed.

Merupakan bekas penyimpan
bahan cecair. Dipercayai
mempunyai penutup bekas,
malangnya tidak ditemui
kerana ahli arkeologi hanya
menemui serpihan penutupnya
sahaja
 Contoh seramik
• Amphora Monochrome Glazed
Tembikar ini berwarna hijau
gelap dan bersinar yang wujud
pada abad ke-3 dan ke-4
Ditemui di Syria dan Iran pada
awal pemerintahan Sasanian.
Keunikan yang terdapat pada
tembikar ini ialah tembikar ini
mempuyai ukiran seperti tabir
pada bahagian atas dan
mempunyai dua garisan pada
badan tembikar tersebut.
 Kesenian Seramik Pada Zaman
Pemerintahan Kerajaan Umayyah
• maklumat mengenai kesenian seramik pada zaman Umayyah
adalah sangat terhad .
• Walau bagaimanapun, para arkeologi mendapati seni seramik pada
zaman Umayyah adalah legap dan tidak bersinar.

• Namun ada juga ditemui beberapa tembikar membuktikan

kewujudan tembikar yang bersinar pada zaman Umayyah.
 Contoh seramik
• Jar Monochrome Glazed telah
wujud pada abad ke-7 hingga
ke-8 pada era zaman
pemerintahan Umayyah.
Terdapat empat pemegang
pada tembikar dan mempunyai
corak yang ringkas. Tembikar ini
juga berkilat namun kurang
menyerlah berbanding dengan
tembikar yang dihasilkan pada
zaman sebelum mahupun
selepasnya.
 Contoh seramik
• Jar berwarna biru ini ialah
Bottled Yellowish – White
earthen merupakan bekas
penyimpan cecair dan berwarna
kekuningan

• Pitcher Monochrome Glazed ini

dipercayai telah wujud pada
zaman pemerintahan Umayyah
pada abad ke-7 hingga ke-8.
Bekas air ini juga ditemui di Iran
atau Iraq.
 Contoh seramik
• Pilgrim Flask Monochrome
Glazed, ditemui di Iran atau
Syria. wujud pada abad ke-7
hingga ke-8. Digunakan untuk
menyimpan air oleh para
jemaah haji. Terdapat juga
sentuhan ukiran halus di badan
bekas air tersebut.

• Bowl Monochrome Glazed With

Carved Decoration merupakan
mangkuk leper yang
mempunyai ukiran di
sekelilingnya. Dikatakan wujud
pada zaman pemerintahan
Umayyah pada abad ke-7
hingga ke-8.
 Contoh seramik
• Small Bowl With Carved
Decoration And Coated With A
Green Lead Glazed. Terdapat
ukiran dedaun yang berwarna
hijau di sekeliling mangkuk
kecil tersebut. Selain itu
mangkuk ini juga telah
dihasilkan pada abad ke-7
hingg ke-8.

• pelita Unglazed Pottery Lamp

With Moulded Decoration yang
ditemui di Syria dan Byzantine
pada abad ke-5 hingga ke-
7.Rekaan unik ini mempunyai 3
lubang sumbu untuk nyalaan
api. Juga terdapat ukiran yang
menarik di sekeliling pelita ini.
 Contoh seramik
• Unglazed Pottery Lamp With
Moulded Decoration merupakan
salah satu pelita yang juga
digunakan pada dinasti
pemerintahan Umayyah pada
abad ke-7 hingga ke-8.
Terdapat sedikit kemajuan dari
segi rekaan bentuk. Dipercayai
dihasilkan di Syria atau Mesir.
 Kesenian Seramik Pada Zaman
Pemerintahan Kerajaan Abbasiyah
• Kesenian seni seramik semasa pemerintahan kerajaan Abbasiyah
melibatkan beberapa buah negara iaitu di Iran, Iraq dan Asia
Tengah pada awal abad ke-9 hingga awal abad ke-11.

• Ciri-ciri yang membezakan seni seramik pada masa ini dengan

sebelumnya ialah seramik yang berbentuk objek legap kuning dan
putih bersinar.

• Mereka juga memperkenalkan ukiran yang berkilat di atas seramik.

• Selain itu, ukiran-ukiran yang dihasilkan juga mengaitkan dengan

kepercayaan keagamaan.

• terdapat pengaruh dari China kerana adanya corak yang

bermotifkan tompokan atau percikan di atas seramik yang
dihasilkan.
 Sambungan…
• terdapatnya beberapa teknik mahupun skill yang mengkelaskan
jenis seramik yang dihasilkan. Antaranya ialah:

1) Nishapur Polychrome Wares

2) Black On White Wares
3) Polychrome On White Wares
4) Wares With a Coloured Ground Slip
5) Yellow-Staining Black Wares
6) Wares Imitating Luster
 Contoh seramik
• Nishapur Polychrome Wares
merupakan seramik yang
terdapat ketika pemerinathan
Zaman Abbasiyah. Pinggan ini
mempunyai lukisan bermotifkan
pahlawan atau pemimpin yang
berani pada zaman tersebut.
Wujud pada abad ke-9 hingga
awal abad ke-11. Ciri-ciri yang
ada pada seramik pada masa
ini juga, objek dikatakan
merupakan objek legap dan
bersinar
 Contoh seramik
• Bowl Opaque With Glazed
dikelaskan dalam kumpulan
Black On White Wares. Ciri
yang menarik terdapat pada
seramik ini ialah, tulisan khat
Kufi berwarna hitam telah ditulis
di atas bekas yang berwarna
putih. Selain itu objek legap ini
kelihatan berkilat dan bersinar.
Seramik kelas ini dihasilkan
pada abad ke-10 di Iran atau
Nishapur di bawah
pemerintahan Abbasiyah.
 Contoh seramik
• Black On White Wares jelas
dapat dilihat dengan adanya
khat Kufi menghiasi jug
tersebut.
 Kesenian Seramik Pada Zaman
Pemerintahan Kerajaan Fathimiyah
• Kesenian seni seramik pada zaman ini menggunakan teknik warna
serta ukiran yang berkilat.

• Terdapat juga unsur-unsur dari Negara China dan diadaptasi ke

dalam teknik seni ukiran seramik pada ketika itu yang bermula pada
akhir abad ke-10 hingga abad ke-12.

• Tembikar dengan ukiran yang bersinar dihasilkan dengan meluas

pada abad ke-11 dan ke-12.

• Pada ketika ini, seni seramik yang dihasilkan banyak menjurus

kepada motif ikon wanita, haiwan, tulisan serta ukiran yang timbul
malah rekaan baru juga dapat dikenalpasti.
 Contoh seramik
• Ukiran haiwan iaitu burung
yang timbul pada permukaan
jag tersebut.

• Ukiran atau tebukan dibuat

pada permukaan atas tembikar
sebagai hiasan selain
mempunyai empat pemegang
 Contoh seramik
• Terdapat corak daun di atas
permukaan tembikar. Selain
mempunyai warna biru yang
berkilat. Tembikar ini terdapat di
Mesir pada abad ke-12.

• Objek ini merupakan lampu

pelita yang menggunakan
minyak tanah yang digunakan
pada zaman pemerintahan
Fathimiyah.
 Kesenian Seramik Pada Zaman
Pemerintahan Kerajaan Seljuk

• Mangkuk ini dinamakan Lobed

Bowl, Fragmentary, Seljuk White
Ware With Moulded Decoration
Showing Human Heads.

• Mangkuk ini dihasilkan pada abad

ke-12 dan dikeluarkan di Iran atau
Kashan.
 Contoh seramik

• Pedestal Bowl, Coated With a

Green Glazed With Moulded an
Applique Decoration terdapat di
Iran pada abad ke-12 di bawah
pemerintahan Kerajaan Seljuk.

• Terdapat ukiran muka panglima

ataupun pemimpin di bahagian
tengah mangkuk.
 Contoh seramik
• Ewer Coated With a Dark
Cobalt, Blue Glazed With
Moulded Decoration.

• Terdapat ukiran gambar wanita

atau ratu di sekeliling tembikar
tersebut. Tembikar berwarna
biru ini diperbuat daripada batu
permata biru dan berkilat.
Dihasilkan pada zaman
pemerintahan Seljuk pada abad
ke-12 di Iran.
 Contoh seramik
• Semasa pemerintahan Kerajaan
Saljuk, selain daripada
menghasilkan tembikar sebagai
bekas penyimpan mereka juga
ada menghasilkan arca dekorasi
bagi menghias kediaman
mahupun istana. Arca yang
dihasilkan adalah berbentuk
haiwan yang bergabung dengan
jisim manusia.
 Contoh seramik
• Pada masa pemerintahan
Seljuk, mereka juga
berkeupayaan menghasilkan
tembikar yang bersaiz besar.
Large Jar Moulded And Painted
Deco, With Brownish Green
Lustre In The Monumental
Style. Tembikar yang bersaiz
besar ini dikeluarkan oleh Iran
dan Kashan pada abad ke-13.
 Contoh seramik

• Jug Luster Painted Birds,

Animals and Inscriptions.

• Pada zaman ini, pereka seramik

telah menggabungkan beberapa
unsur iaitu lukisan haiwan,
tumbuhan dan juga
memasukkan unsur khat kaligrafi
bagi menampakkan tembikar
tersebut sempurna. Dikatakan
wujud di Iran pada abad ke-13.
 Kesenian Seramik Pada Zaman
Pemerintahan Kerajaan Mamluk

• masyarakat pada masa ini bukan sahaja mampu menghasilkan

tembikar mahupun lampu pelita malah mereka juga telah
menghasilkan jubin dinding dan jubin lantai.

• negara yang menjadi penyumbang pada kesenian tersebut ialah

Syria dan Damsyik pada abad ke-15.
 Contoh seramik
• Corak jubin yang menjadi kegemaran mereka pada masa itu ialah
berunsurkan tumbuh-tumbuhan dan bunga-bungaan. Panel of nine
tiles painted in black blue turquoise and green under clear glaze
terdapat di Syria atau Damsyik pada abad ke-15.
 Contoh seramik
• Jar blue and white ini terdapat di
Syria pada zaman dinasti
Mamluk, rekaan corak terbaru
dapat dikenal pasti selain
tembikar juga mempunyai
sentuhan halus dalam corak
yang dihasilkan.

• Pedestal bowl, fragmentary,

Mamluk Sgraffiato, decorated
with a six lobed flower and a star
ini terdapat di Mesir pada abad
ke-14 hingga ke-15.
 Kesenian Seramik Di Andalus

• Seni seramik di Andalus bermula dari abad ke-15 hingga abad ke-
18. Tidak banyak diceritakan namun masyarakat pada masa itu
telah mencapai tahap kesenian yang begitu membanggakan.

• Bowl luster painted showing a flying bird. Mengekalkan ciri-ciri

haiwan iaitu burung yang terbang dan berkilat. Terdapat pada abad
ke-17 hingga ke-18 di Andalus
 Contoh seramik
• Albarello painted in luster and
cobalt blue, hampir menyamai
tembikar yang dihasilkan pada
zaman kerajaan Seljuk. Namun
apa yang membezakan ciri
tersebut ialah tembikar yang
menyerupai tajau ini dihasilkan
daripada bahan kimia (logam)
yang berwarna biru dan
berkilat.Dihasilkan di Andalus
pada abad ke-15.
 Kesenian Seramik Pada Zaman
Pemerintahan Uthmaniyyah

• Rekaan seni seramik pada zaman pemerintahan Uthmaniyyah

mempunyai ciri-ciri dan paduan warna yang luar biasa.

• rekaan yang mereka telah hasilkan pada zaman tersebut adalah

hampir menyerupai ciri dan rekaan yang ada pada hari ini.

• Kesenian seramik pada masa ini meliputi Turki pada abad ke-16
hingga ke-19.
 Contoh seramik
• Dish Painted in Polychrome,
Turkey . Dilukis dengan corak
yang mempunyai gabungan
pelbagai warna dengan
bermotifkan daun atau pokok
debagai dekorasi. Telah wujud
pada abad ke-16 di Iznik.

• Flask, Polychrome Painted di

Turkey atau Kutahya pada abad
ke-18.
 Seramik berbentuk jubin yang wujud
pada zaman pemerintahan Mughal, India.

• Selain daripada tembikar, seni ukiran seramik juga diaplikasikan

dalam bentuk jubin untuk menghiasi keindahan istana pada era
pemerintahan Mughal di India.

• seramik pada zaman ini mempunyai pengaruh daripada zaman

Uthmaniyyah.

• Salah satu daripadanya ialah, sekeping jubin yang bermotifkan

dedaun dan bungaan yang halus.

• Seramik Islam yang berwarna biru dan putih yang jarang ditemui
menampilkan pengaruh China yang kuat dari Dinasti Ming dalam
kerajaan Mughal pada abad ke-17 dan abad ke-18.
 Contoh seramik
• Jubin ini dicat dalam bentuk
berkilau yang mewah dengan
warna orange, hijau, ungu biru
dan sedikit warna biru dan
kuning. Jubin daripada kerajaan
Mughal sangat jarang ditemui.
Jubin jenis yang sama boleh
ditemui di makam Qutbuddin
Baktiyar Kaki di Mahrauli dekat
Delhi. Ianya telah dipasang
semasa pemerintahan Shah
Jahan yang sukakan motif
bunga-bungaan.
 Contoh seramik
• tembikar yang berbentuk bulat,
mempunyai muncung, dicat
dengan warna biru yang
bersinar serta bermotifkan
bunga dan dedaun, mempunyai
pemegang yang sangat
menarik berbentuk haiwan.
Ketinggian tembikar ini ialah 12
½ inci (31.8cm).
 Kesenian Seramik di Nusantara.
• Labu Sayong adalah nama yang sinonim dengan bekas tembikar
yang boleh digunakan untuk menyimpan air bagi kegunaan
minuman. Secara tidak langsung, ianya juga merupakan salah satu
kesenian seramik yang terdapat di Nusantara.

• Ia terbahagi kepada saiz, warna pembakaran, jenis atau bentuk

serta samada kegunaan perhiasan atau tujuan minuman.

• Labu Sayong untuk kegunaan bekas minuman terbahagi kepada

dua iaitu Bakar Hitam dan Bakar Merah.
 Seramik di kepulauan Indonesia

• Seramik Sendok Naga dengan

email hijau tipis buatan zaman
Dinasti Han, yang ditemukan di
Kalbar.

• Tembikar berkuping dua

Dinasti Han, ditemukan di
Pendagri, pantai timur Sumatra.
 Contoh seramik

• Seramik berlukiskan naga dan

Phoenix di Singkawang,
Kalimantan Barat
• Porselen Tiongkok masa silam
di Muzium Jakarta.
 KESIMPULAN
• Penghasilan seramik telah bermula sejak dari zaman pra awal
Islam. Namun begitu seramik pada zaman tersebut hanya
digunakan sebagai perkakas penting semata-mata.

• penghasilan seramik telah berubah mengikut citarasa dan

keprcayaan pada zaman masing-masing.

• Keunikan seramik tidak dinafikan kerana sentuhan halus yang

terdapat padanya membuktikan bahawa ketamadunan dan
pemikiran manusia semakin berkembang dari semasa ke semasa.