BAB 5

BAHAN KIMIA UNTUK PENGGUNA

SABUN ialah garam yang terhasil daripada tindak balas

peneutralan antara asid lemak dengan alkali

Contoh sabun
ASID LEMAK

CONTOH SUMBER

NAMA SABUN

FORMULA SABUN

Asid oleik
C17H33COOH

Minyak zaitun,
minyak jagung,
kacang tanah,
lemak ikan paus

Natrium oleat

C17H33COONa

Asid palmitik
C15H31COOH

Minyak kelapa sawit Kalium palmitat

C15H31COOK

Asid laurik
C11H23COOH

Minyak kelapa

Kalium laurat

C11H23COOK

Asid stearik
C17H35COOH

Lemak kambing

Natrium stearat

C17H35COONa

Proses hidrolisis
ester (minyak
atau lemak)

Melalui proses

Dimangkin
oleh ion OH-

Saponifikasi

Molekul ester dihidrolisiskan untuk

membentuk asid lemak dan gliserol

Contoh penyediaan sabun natrium stearat adalah seperti berikut:

1)Molekul gliseril tristearat dalam lemak haiwan dipecah kepada molekul

gliserol dan molekul asid stearik (asid lemak) dalam tindak balas hidrolisis.
Tiga molekul asid stearik terhasil daripada satu molekul gliseril tristearat.
Tindak balas hidrolisis ini dimangkinkan oleh natrium hidroksida.

2) Asid stearik yang terbentuk ini kemudiannya bertindak balas dengan larutan natrium
hidroksida dalam tindak balas peneutralan untuk membentuk air dan garam natrium
stearat, iaitu sabun.

Tindak balas keseluruhan ialah proses saponifikasi: (1) + (2)

Menyediakan sabun melalui proses saponifikasi

1. Tuangkan 10cm3 minyak sawit ke dalam sebuah bikar
2. Kemudian tuangkan 50cm3 larutan natrium hidroksida, NaOH
kedalam bikar itu.
3.Panaskan campuran di dalam bikar sehingga mendidih sambil
mengacau campuran dengan rod kaca.
4.Biarkan campuran mendidih selama 10 minit.
5. Padamkan api.
6. Tambahkan 50 cm3 air suling dan beberapa spatula pepejal
Natrium klorida, NaCl ke dalam campuran itu sambil mengacau
sehingga pepejal yang terapung kelihatan.
7.Didihkan campuran di dalam bikar selama 5 minit lagi.
8.Padamkan api
9.Biarkan hasil menyejuk pada suhu bilik
10.Turaskan hasil yang terbentuk
11.Basuh baki turasan dengan air suling pada radas penurasan
12.keringkan pepejal dengan kertas turas
13.Periksa pepejal yang terbentuk. Rasa pepejal dengan jari.
Masukkan sedikit pepejal dalam tabung uji dan tambahkan 5
cm3 air dalam tabung uji. Rekodkan pemerhatian

Detergen ialah garam yang terhasil daripada tindak balas peneutralan

antara alkil hidrogen sulfat dengan alkali

Detergen dihasilkan daripada bahan mentah yang diperoleh daripada

petroleum.

Terdapat dua jenis detergen iaitu garam natrium alkil sulfat dan garam natrium alkil
benzena sulfonat.

Penghasilan garam natrium alkilbenzena sulfonat:

Pengalkilan : alkena + benzena alkilbenzena
Pensulfonan : alkilbenzena + asid sulfurik pekat asid alkilbenzena sulfonik.
Peneutralan : asid alkilbenzena sulfonik + natrium hidroksida garam natrium
alkilbenzena sulfonat
Penghasilan garam natrium alkil sulfat:
Pensulfonan : alkohol alifatik + asid sulfurik pekat asid alkil sulfonik
Peneutralan : asid alkil sulfonik + NaOH garam natrium alkil sulfat

Tindakan pencucian detergen dan sabun.

1) Apabila molekul sabun larut dalam air,
sabun mengion kepada ion positif
(K+/Na+)

2) Ion sabun / ion detergen terdiri daripada dua

bahagian:
-Bahagian hidrokarbon berantai panjang
(Hidrofobik-larut dalam gris)
-Bahagian ion (Hidrofilik-larut dalam air)

Keberkesanan tindakan pencucian sabun dan detergen

SIFAT

SABUN

DETERGEN

Keberkesanan tindakan
pencucian dalam air lembut

Berkesan

Berkesan

Keberkesanan tindakan
pencucian dalam air liat

Kurang berkesan

Lebih berkesan

Pembentukan kekat

Membentuk kekat dengan air

liat

Tidak membentuk kekat dengan

air liat

Garam tak terlarut yang terbentuk

daripada gabungan anion sabun dan
kation air liat

*Air liat Air yang mengandungi ion Ca2+

dan ion Mg2+
Anion detergen bergabung dengan kation
air liat membentuk garam terlarut
Manakala,
Anion sabun bergabung dengan kation air
liat membentuk garam tak terlarut (kekat).

Bahan tambahan detergen

Pengawet

Menghalang pertumbuhan dan

pembiakan mikroorganisma seperti
bakteria dan kulat dalam makanan dan
membuat makanan tahan lebih lama.
Contoh : Natrium nitrit, natrium benzoat

Pengantioksida dicampurkan ke dalam makanan berminyak utk

mencegah minyak dalam makanan dioksidakan oleh oksigen di udara.
Contoh antipengoksidaan ialah asid (askorbik,sitrik) & askobil palmitat &
isopropil sitrat.

Pewarna dicampurkan kepada makanan utk memberikan warna

tertentu kepada makanan.
Contohnya:
tartrazinakuning
brilliant blue FCFbiru

Penstabil dicampurkan kepada

makanan utk membantu air dan
minyak dalam makanan bercampur
dgn sebati dan kekal dalam keadaan
emulsi sepanjang masa. Contoh : Gam
akasia dan gelatin
Pemekat dicampurkan pada
makanan untuk mengubah
struktur asal bahan makanan
kepada sesuatu yang
mempunyai tekstur yang halus
dan licin

Perisa dicampurkan pada

makanan untuk memberi
atau meningkatkan rasa
makanan.

BAHAN TAMBAH
MAKANAN

KESAN

Natrium nitrat

Menyebabkan penyakit
kanser

Natrium benzoat

Gangguan urat saraf dan

alergi

MSG

Sesak nafas, sakit dada,

pening, lemah badan,
muntah

Tartrazina

Keaktifan lampau, asma,

ruam

5.3 UBAT
UBAT TRADISIONAL
Ubat yang diperoleh
daripada tumbuhan dan haiwan
sejak zaman purba.

UBAT MODEN

Ubat yang dibuat secara besarbesaran untuk para pengguna pada

zaman ini.

Akar Ginseng (Panax ginseng)

Boleh memelihara kesihatan
Asam Jawa (Tamarindus indica)
Jus daripada buahnya boleh
melegakan batuk

Bawang putih (Allium sativum)

Boleh mengurangkan jangkitan dan
tekanan darah tinggi
Buah peria (Momordica charantia)
Boleh mengubati penyakit kencing
manis

Bunga cengkih (Eugenia aromatica)

Boleh melegakan sakit gigi
Daun sirih (piper betle)
Boleh melegakan sakit mata

Halia (Zingiber officinale)

Boleh mengurangkan bengkak
Melancarkan peredaran darah
dan pencernaan

Kunyit (Curcuma longa)

Boleh mengurangkan jerawat

Pokok betik (Carica papaya)

Jusnya boleh melegakan
kerengsaan kulit
Pokok bunga raya (Hibiscus rosasinesis)
Daunnya boleh melegakan sakit
kepala dan mengurangkan rambut
gugur

Pokok kelapa (Cocos nucifera)

Air buah kelapa muda boleh
mengurangkan demam panas
Pokok lidah buaya (Aloe vera)
Jusnya boleh mengurangkan
kesakitan kulit akibat terkena
benda panas

JENiS UBAT MODEN

Analgesik
Antibiotik

Ubat psikoterapeutik
Stimulan
Antidepresan

Antipsikotik

-Analgesik-

Fungsi : Malegakan kesakitan

Aspirin (Asid
asetilsalisilik)

Dapat meredakan sakit demam dan mencegah

sakit jantung.
Merupakan kumpulan asid dan tidak boleh
diambil oleh pesakit gastrik.

Parasetamol

Meredakan sakit kepala dan demam.

Dapat menggantikan aspirin.

Kodeina

Ubat sakit kepala dan ubat batuk.

Contoh Analgesik

-AntibiotikPenisilin
diperoleh daripada
penisilium notatum
digunakan untuk
merawat penyakit
gonorea,sifilis,antraks,pn
eumonia dan meningitis.

Fungsi : Membunuh atau menghalang

pertumbuhan bakteria berjangkit
digunakan unutk
merawat
penyakit batuk
Streptomisin
kering, jangkitan urinari,
penyakit tibi, pneumonia
dan disentri.

-Ubat psikoterapeutikStimulan
Merangsang dan
mengaktifkan kegiatan
otak, badan dan perasan
1. Amfetamin
2. Fenilpropanolamin

Kesan sampingan ubat

Fungsi : Mengawal
simptom penyakit mental

Antidepresan

Merawat
kemurungan

1. Imipramin
2. Amitriptilin

Antipsikotik
Ubat penenang
1.
2.
3.
4.

Trankuilizer
Barbiturate
Dozapin
Haloperidol