TUJUAN
1. Mengamati gerakan melingkar elektron dalam medan magnet.
2. Menentukan besarnya muatan spesifik (e/m) elektron.
B.
TEORI DASAR
1. Percepatan Elektron
Elektron dapat dipercepat jika konduktor dipanaskan, maka akan
terjadi pelepasan elektron (discharge thermoelectron). Begitu juga dengan
Katoda (-) yang ada dalam tabung pelucutan gas, elektron yang terlepas
akan dipercepat gerakannya oleh beda potensial antara Katoda (-) dengan
Anoda (+).
Elektron yang terlepas dan bergerak ke Anoda berupa sinar,
sehingga disebut sinar Katoda. Jika Anoda diberi lubang, maka energi
elektron saat melewati lubang memenuhi hukum kekekalan energi.
1
mv 2 eV
2
2eV
m
........................................................................ (1)
= Muatan elektron.
ev B Sin90 o
eB
mv
R
mv 2
R
........................................................................ (2)
2V
RB 2
........................................................................ (3)
o I
R2
2 R 2 z 2 3 2
..................................................... (4)
dB
dl
z
R
8 o NI
53 2 R
................................................................... (5)
C.
DESAIN EKSPERIMEN
....................................................... (6)
D.
LANGKAH EKSPERIMEN
1. Dalam posisi semua peralatan OFF, meneliti apakah set eksperimen sudah
dirangkaikan seperti desain eksperimen.
2. Menghidupkan power supply untuk Coil Helmholtz sampai kira-kira 2 A.
Bersamaan dengan hal ini, menghidupkan pula power supply untuk
tegangan Anoda
tabung
discharge,
secara
perlahan-lahan,
sambil
E.
TABEL PENGAMATAN
F.
ANALISIS DATA
1. Tehnik Analisa Data
Untuk mencari nilai rata-rata e/m dari hasil eksperimen, kita rata-rata
dari semua tabel hasil pengamatan. Sedangkan untuk mencari standar
deviasinya menggunakan statistik selisih kuadrat terkecil, rumus eksperimen
yang digunakan adalah persamaan (3).
e
e
e
I2
2V
RB 2
2V
R 7,79.10 4
2
I2
2V
R 60,68.10 8 I 2
2
m.2
V
e.R .60,68.10 8
.. (7)
.............................................................................(8)
m.2
8
e.R .60,68.10
x V
Kita
menganalisa
data
n( x i . y i ) x i .y i
2
nx i (x i ) 2
melalui
dan nilai Sb
metode
numerik,
maka
nilai
Sb S y
dengan Sy
nx i (x i ) 2
x y i 2xi xi y i y i n xi . y i
1
2
Sy
y i i
2
n2
nxi (xi ) 2
2
Dengan persamaan (8), kita cari standar deviasi e/m dengan menggunakan ralat
mutlak:
b
m.2
e.R .60,68.10 8
2
e
2
2
m
b.R .60,68.10 8
Se
Se
2
m
.S b
2
m
2 1
. . .nst
3 2
2
2 2
.S b
b .R .60,68.10 8
Re
Se
e
100%
4
1
. .10 3
3
8
3
b.R .60,68.10
9
2. Analisa Data
JariNo.
V
I
jari(R)
0,025 m 1.
139
1.68
2.
142
1.72
3.
144
1.75
4.
146
1.77
5.
148
1.80
6.
150
1.84
7.
154
1.87
8.
160
1.91
9.
162
1.95
10.
168
1.97
JUMLAH ( )
1.
157
1.59
2.
163
1.63
3.
169
1.67
4.
175
1.71
5.
181
1.74
6.
188
1.78
7.
195
1.83
8.
202
1.87
9.
213
1.91
10.
223
1.96
JUMLAH ( )
x V
0.00131
0.00134
0.00136
0.00138
0.00140
0.00143
0.00146
0.00149
0.00152
0.00153
2.60 x 1011
139
11
2.53 x 10
142
11
2.48 x 10
144
11
2.46 x 10
146
11
2.41 x 10
148
11
2.34 x 10
150
11
2.32 x 10
154
11
2.31 x 10
160
11
2.25 x 10
162
11
2.28 x 10
168
11
23.97 x 10
1513
11
2.40 x 10 2289169
0.00124
0.00127
0.00130
0.00133
0.00136
0.00139
0.00143
0.00146
0.00149
0.00153
2.27 x 1011
2.25 x 1011
2.22 x 1011
2.19 x 1011
2.19 x 1011
2.17 x 1011
2.13 x 1011
2.12 x 1011
2.14 x 1011
2.13 x 1011
21.80 x 1011
2
0,030
e/m
157
163
169
175
181
188
195
202
213
223
1866
yI2
xi y i
xi
yi
2.82
2.96
3.06
3.13
3.24
3.39
3.50
3.65
3.80
3.88
33.43
1117.58
392.31
420.09
441.00
457.40
479.52
507.84
538.52
583.70
616.01
651.99
5088.38
25891657.84
19321
20164
20736
21316
21904
22500
23716
25600
26244
28224
229725
7.97
8.75
9.38
9.82
10.50
11.46
12.23
13.31
14.46
15.06
112.93
2.53
2.66
2.79
2.92
3.03
3.17
3.35
3.50
3.65
3.84
31.43
396.91
433.07
471.32
511.72
548.00
595.66
653.04
706.37
777.05
856.68
5949.81
24649
26569
28561
30625
32761
35344
38025
40804
45369
49729
352436
6.39
7.06
7.78
8.55
9.17
10.04
11.22
12.23
13.31
14.76
100.49
10
0,035
1.
184
1.52
2.
195
1.56
3.
202
1.60
4.
214
1.64
5.
223
1.69
6.
234
1.73
7.
242
1.77
8.
252
1.80
9.
273
1.88
10.
285
1.92
JUMLAH ( )
987.81
35400289.01
0.00118
0.00122
0.00125
0.00128
0.00132
0.00135
0.00138
0.00140
0.00146
0.00150
2.14 x 1011
184
11
2.16 x 10
195
11
2.12 x 10
202
11
2.14 x 10
214
11
2.10 x 10
223
11
2.10 x 10
234
11
2.08 x 10
242
11
2.09 x 10
252
11
2.08 x 10
273
11
2.08 x 10
285
11
21.09 x 10
2304
11
2.11 x 10 5308416
2.31
2.43
2.56
2.69
2.86
2.99
3.13
3.24
3.53
3.69
29.44
866.50
425.11
474.55
517.12
575.57
636.91
700.34
758.16
816.48
964.89
1050.62
6919.77
47883160.11
33856
38025
40804
45796
49729
54756
58564
63504
74529
81225
540788
5.34
5.92
6.55
7.23
8.16
8.96
9.82
10.50
12.49
13.59
88.56
0.00115
0.00119
0.00123
0.00128
0.00130
0.00132
0.00136
0.00141
0.00145
0.00148
2.10 x 1011
223
11
2.07 x 10
235
11
2.08 x 10
252
11
2.07 x 10
270
11
2.07 x 10
280
11
2.05 x 10
287
11
2.06 x 10
306
11
2.04 x 10
325
11
2.04 x 10
342
11
2.04 x 10
358
11
20.61 x 10
2878
11
2.06 x 10 8282884
2.19
2.34
2.50
2.69
2.79
2.89
3.06
3.28
3.46
3.61
28.80
829.69
488.46
550.11
629.09
726.19
780.89
829.43
937.13
1064.73
1183.18
1292.38
8481.60
71937508.03
49729
55225
63504
72900
78400
82369
93636
105625
116964
128164
846516
4.80
5.48
6.23
7.23
7.78
8.35
9.38
10.73
11.97
13.03
84.99
2
0,040
1.
223
1.48
2.
235
1.53
3.
252
1.58
4.
270
1.64
5.
280
1.67
6.
287
1.70
7.
306
1.75
8.
325
1.81
9.
342
1.86
10.
358
1.90
JUMLAH ( )
11
12
a. Jari-jari 0,025 m
Rata-rata e/m =
e m 23,97.10
n
10
n=10
x i 1513
y i 33,43
2
x i 229.725
2
y i 112,93
x i y i 5.088,38
x i 2
2.289.169
y i 2
1.117 ,58
x i y i 2
25.891.657,84
n( x i . y i ) x i .y i
2
nx i (x i ) 2
10.5088,38 1513.33,43
10.229725 2289169
303.95
8081.00
0.038
11
2,40.1011 C/kg
13
1
Sy
n 2
y i
2
2
2
xi y i 2xi xi y i y i n xi . y i
2
nxi (xi ) 2
10
2
112 ,93
1
112,93 112.90
8
1
0,03
8
0,0035
0,059
n
2
nxi (xi ) 2
0,059
10
10.229725 2289169
0,059 0,035
0,0021
10.229725 2289169
Sb S y
14
Ralat mutlak
Se
2
.S b
2
2
b .R .60,68.10 8
2
5,88.1019 1,37.1019
7,25.1019
4
1
. .10 3
3
8
3
b.R .60,68.10
.0,0021
8,5.10 9
Re
m
Se
e
100%
8,5.10 9
100%
2,40.1011
3,5 %
e S e 2,40.1011 8,5.10 9
m m
m
1
. .10 3
3
15
b. Jari-jari 0,030 m
Rata-rata e/m =
e m 21,80.10
n
10
n=10
xi 1866
y i 31,43
2
xi 352436
2
y i 100,49
xi y i 5949,81
xi 2
3481956
y i 2
987,81
x i y i 2
35400289,01
n( x i . y i ) x i .y i
2
nx i (x i ) 2
10.5949,81 1866.31,43
10.352436 3481956
850.70
42404.00
0.020
11
2,18.1011 C/kg
16
1
Sy
n 2
y i
2
2
2
xi y i 2xi xi y i y i n xi . y i
2
nxi (xi ) 2
10
2
100,49
1
100,49 100.488
8
1
0,01
8
0,0007
0,027
n
2
nxi (xi ) 2
0,027
10
10.352436 3481956
0,027 0,015
0,0004
10.352436 3481956
Sb S y
17
Ralat mutlak
Se
2
.S b
2
2
b .R .60,68.10 8
2
4
1
. .10 3
3
8
3
b.R .60,68.10
1,34.1019 1,66.1019
3.1019
.0,0004
5,48.10 9
Re
m
Se
e
100%
5,48.10 9
100%
2,18.1011
2,5 %
e S e 2,18.1011 5,48.10 9
m m
m
1
. .10 3
3
18
c. Jari-jari 0,035 m
Rata-rata e/m =
e m 21,09.10
n
10
n=10
xi 2304
y i 29,44
2
xi 540788
2
y i 88,56
xi y i 6919,77
xi 2
5308416
yi 2
866,50
x i y i 2
47883160,11
n( x i . y i ) x i .y i
2
nx i (x i ) 2
10.6919,77 2304.29,44
10.540788 5308416
1376.42
99464.00
0.014
11
2,11.1011 C/kg
19
1
Sy
n 2
y i
2
2
2
xi y i 2xi xi y i y i n xi . y i
2
nxi (xi ) 2
10
2
88,56
1
88,56 88,55
8
1
0,01
8
0,0007
0,027
n
2
nxi (xi ) 2
0,027
10
10.540788 5308416
0,027 0,01
0,00027
10.540788 5308416
Sb S y
20
Ralat mutlak
Se
2
.S b
2
2
b .R .60,68.10 8
2
4
1
. .10 3
3
8
3
b.R .60,68.10
1,37.1019 1,34.1019
2,71.1019
.0,00027
5,20.10 9
Re
m
Se
e
100%
5,20.10 9
100%
2,11.1011
2,5 %
e S e 2,11.1011 5,20.10 9
m m
m
1
. .10 3
3
21
d. Jari-jari 0,035 m
Rata-rata e/m =
e m 20,61.10
n
10
n=10
xi 2878
y i 28,80
2
xi 846516
2
y i 84,99
xi y i 8481,60
xi 2
8282884
y i 2
829,69
xi yi 2
71937508,03
n( x i . y i ) x i .y i
2
nx i (x i ) 2
10.8481,60 2878.28,80
10.846516 8282884
1916.92
182276.00
0.011
11
2,06.1011 C/kg
22
1
Sy
n 2
y i
2
2
2
xi y i 2xi xi y i y i n xi . y i
2
nxi (xi ) 2
10
2
84,99
1
84,986 84,985
8
1
0,001
8
0,0001
0,01
n
2
nxi (xi ) 2
0,01
10
10.846516 8282884
0,01 0,007
0,00007
10.846516 8282884
Sb S y
23
Ralat mutlak
Se
2
.S b
2
2
b .R .60,68.10 8
2
4
1
. .10 3
3
8
3
b.R .60,68.10
1,42.1018 9,74.1018
11,16.1018
.0,00007
3,34.10 9
Re
m
Se
e
100%
3,34.10 9
100%
2,06.1011
1,6 %
e S e 2,06.1011 3,34.10 9
m m
m
1
. .10 3
3
24
G.
KESIMPULAN
1. Apabila elektron bergerak dengan arah tegak lurus terhadap medan magnet,
maka elektron akan bergerak melinkar beraturan.
2. Katoda menghasilkan elektron yang dipercepat dengan beda potensial
menuju Anoda dengan membentuk sinar katoda, sehingga pergerakan
elektron dapat diamati dalam tabung discharge.
3. Loncatan elektron yang dipercepat dengan beda potensial antara katoda dan
anoda berlaku juga hukum kekekalan energi: eV
1
mv 2
2
ev B
e B
mv 2
R
mv
R
5. Medan magnet yang dihasilkan oleh sepasang coil Helmholtz dengan arah
arus sama adalah:
B
8 o NI
53 2 R
e S e 2,40.1011 8,5.10 9
m
m
e S e 2,18.1011 5,48.10 9
m
m
e S e 2,11.1011 5,20.10 9
m
m
25
H.
e S e 2,06.1011 3,34.10 9
m m
m
26
dengan cara memberikan medan listrik ke dalam tabung dengan arah dan
besarnya kira-kira dapat menghilangkan efek medan magnet bumi.
Sehingga dalam set eksperimen tidak ada lagi medan magnet bumi yang
berpengaruh.
27
I.
DAFTAR PUSTAKA
28
LAPORAN PRAKTIKUM
FISIKA DASAR I
MODUL 2
PERCOBAAN GAYA GESEKAN
Oleh
Kelompok 7
Offering M
1. TATIK SETIYAWATI
NIM 303322466353
2. HAIDAR UBAIDILLAH
NIM 303322466384
3. IRMA APRILDA SINAGA NIM 303322466387
Dosen Pembimbing:
MUDJIHARTONO
UNIVERSITAS NEGERI MALANG
FAKULTAS MATEMATIKA DAN ILMU PENGETAHUAN ALAM
JURUSAN FISIKA
2003
29