BAB II
ALIRAN MELALUI LUBANG KECIL
2.1 PENDAHULUAN
Salah satu bidang pekerjaan sipil adalah keairan, baik itu mengenai
bangunan-bangunan airnya seperti Dam dan saluran irigasi atau pun
berkenaan dengan sumber daya airnya sendiri. Oleh sebab itu adalah
sangat diperlukan sekali pengetahuan-pengertahuan dan ilmu-ilmu yang
besangkutan dengan air, salah satunya disebut sebagai Hidrolika atau ilmu
tentang sifat air. Salah satu bagian dari hidrolika adalah Hidrostatika dan
Hidrodinamika. Dalam hidrodinamika dikenal jenis aliran terbuka baik
yang berupa pengaliran bebas atau berupa pengaliran tak bebas yang
masing-masing terbagi dalam bagian-bagian yang lebih khusus.
Pengaliran melalui lubang kecil (orifis) merupakan jenis pengaliran
yang cukup menarik untuk diamati, oleh karena itu maka dilakukanlah
suatu percobaan di laboratorium guna mempelajari sifat-sifatnya, yaitu
dengan jalan mengamati pelimpahan/pencucuran dari tangki/reservoir
yang memiliki lubang pada dindingnya, yang mana lubang tersebut
berbentuk lingkaran mengakibatkan orificenya juga berbentuk lingkaran.
2.2 TUJUAN PERCOBAAN
Tujuan dari percobaan ini adalah karakteristik dari aliran air melalui
lubang kecil, yaitu :
1.
2.
3.
Kelompok XVII
2.
Atur kaki penyangga alat hingga tegak rata diatas meja hidrolika
dan atur juga arah aliran dari lubang sebidang dengan jajaran jarum
pengukur.
3.
4.
Pipa pembuang yang ada di head tank dinaikkan, isi head tank
dengan membuka keran debit. Atur bukaan keran sedemikian sehingga
air hanya sedikit melimpah melalui pipa pembuang.
5.
6.
7.
8.
Kelompok XVII
vo 2 gh
di mana h = jarak dari permukaan air sampai tengah lubang. Hukum
Torricelli hanya berlaku untuk benda cair yang sempurna/ideal, sebaliknya
air yang dipelajari adalah tidak sempurna dan memiliki kekentalan
(vicosity), sehingga kecepatan air keluar yang sebenarnya (riil) adalah :
v n.vo
v n 2 gh
v Cv 2 gh
Cv
v
2 gh
x
Cv
Cv
Kelompok XVII
t
2 g 2 y 2
t
x
2 hy
2y
x
g 2
t
t ;
Kelompok XVII
Cc
Ac
A
Ac Cc A
dalam hal ini juga berlaku persamaan Kontinuitas,
Q = konstan
Q1= Q2 ; Q1 = debit masuk/menuju ke tangki
Q2 = debit keluar dari lubang
Q = v . Ac
= Cv Cc A 2 gh ; Cv Cc Cd
= Cd A 2 gh
Q
Cd
aliran dari lubang kecil ini juga dipengaruhi oleh bilangan Reynolds,
yaitu
Re
Dv
; Re = Reynolds number
D = diameter
v = kecepatan aliran
= vikositas kinetik air, diambil pada suhu 30oC
Dik : x = 50
h = 300
y=5
Dit :Cv = ?
Cv
x
2 hy
50
2 300.5 0,645
Kelompok XVII
2.
Dik : D = 3 mm
Q = 0.012745 l/det
g = 10 m/s2
h = 30 cm
Dit : Cd =?
A 1 .D 2
4
1 .3.14.(3.10 3 ) 2
4
7.065.10 6 m 2
Q
Cd
A 2 gh
0.012745
Cd
7.065.10 6 2.9.8.0.30
0.744
3.
Dik : Cd = 0.744
Cv = 0.689
Dit : Cc = ?
Cc
Cd
Cv
Cc
0.744
0.689
1.080
4.
Q
A
0.012745 L
det
1.804 m
det
7.065.10 m 2
6
Kelompok XVII
5.
Dv
1.804 m
det
.(3.10 3 m)
0.804.10
6731.343
2.6 DATA PERHITUNGAN
TINGGI KONSTAN
Tabel 2.1 (D) 3 mm
Head h
Tinggi
(mm)
Y (mm)
1
300
300
300
300
300
300
300
300
JUMLAH
Rata-rata
2
0
5
16
30
51
75
104
138
TINGGI KONSTAN
Tabel 2.2 (D) 3 mm
Head h
Tinggi Y
(mm)
(mm)
1
Kelompok XVII
Jarak X
(mm)
X2
X2 / h
Cv
3
0
50
100
150
200
250
300
350
4 = (3)2
0
2500
10000
22500
40000
62500
90000
122500
5 = (4/1)
0
8.333
33.333
75
133.333
208.333
300
408.333
6 = (3/(2*(1*2)0.5)
0
0.645
0.722
0.791
0.808
0.833
0.849
0.860
5.509
0.689
Jarak X
(mm)
X2
X2 / h
Cv
4 = (3)2
5 = (4/1)
6 = (3/(2*(1*2)0.5)
0
6
16
31
48
72
99
132
TINGGI KONSTAN
Tabel 2.3 (D)3 mm
Head (h) Tinggi (Y)
(mm)
(mm)
1
320
320
320
320
320
320
320
320
JUMLAH
Rata-rata
2
0
6
15
29
46
70
96
128
TINGGI KONSTAN
Tabel 2.4 (D)3 mm
Head (h) Tinggi (Y)
(mm)
(mm)
1
330
330
2
0
7
Kelompok XVII
0
50
100
150
200
250
300
350
0
2500
10000
22500
40000
62500
90000
122500
0
8.064
32.258
72.581
129.032
201.613
290.323
395.161
0
0.580
0.710
0.765
0.820
0.837
0.856
0.865
5.433
0.679
Jarak (X)
(mm)
X2
X2 / h
Cv
3
0
50
100
150
200
250
300
350
4 = (3)2
0
2500
10000
22500
40000
62500
90000
122500
5 = (4/1)
0
7.813
31.250
70.313
125.000
195.313
281.250
382.813
6 = (3/(2*(1*2)0.5)
0
0.571
0.722
0.779
0.824
0.835
0.856
0.865
5.451
0.681
Jarak (X)
(mm)
X2
X2 / h
Cv
3
0
50
4 = (3)2
0
2500
5 = (4/1)
0
7.576
6 = (3/(2*(1*2)0.5)
0
0.520
16
30
46
70
95
127
TINGGI KONSTAN
Tabel 2.5 (D)3 mm
Head (h) Tinggi (Y)
(mm)
(mm)
1
340
340
340
340
340
340
340
340
JUMLAH
Rata-rata
2
0
6
15
28
44
67
91
120
TINGGI KONSTAN
Tabel 2.6 (D)6 mm
Head (h) Tinggi (Y)
(mm)
(mm)
1
300
300
300
300
2
0
7
16
31
Kelompok XVII
100
150
200
250
300
350
10000
22500
40000
62500
90000
122500
30.303
68.182
121.212
189.394
272.727
371.212
0.688
0.754
0.812
0.822
0.847
0.855
5.298
0.662
Jarak (X)
(mm)
X2
X2 / h
Cv
3
0
50
100
150
200
250
300
350
4 = (3)2
0
2500
10000
22500
40000
62500
90000
122500
5 = (4/1)
0
7.353
29.412
66.176
117.647
183.824
264.706
360.294
6 = (3/(2*(1*2)0.5)
0
0.554
0.700
0.769
0.818
0.828
0.853
0.866
5.387
0.673
Jarak (X)
(mm)
X2
X2 / h
Cv
3
0
50
100
150
4 = (3)2
0
2500
10000
22500
5 = (4/1)
0
8.333
33.333
75
6 = (3/(2*(1*2)0.5)
0
0.546
0.722
0.778
50
75
102
134
TINGGI KONSTAN
Tabel 2.7 (D)6 mm
Head (h) Tinggi (Y)
(mm)
(mm)
1
310
310
310
310
310
310
310
310
JUMLAH
Rata-rata
2
0
6
16
30
46
71
100
130
TINGGI KONSTAN
Tabel 2.8 (D)6 mm
Head (h) Tinggi (Y)
(mm)
(mm)
1
320
320
320
320
2
0
7
17
31
Kelompok XVII
200
250
300
350
40000
62500
90000
122500
133.333
208.333
300
408.333
0.816
0.833
0.857
0.873
5.425
0.678
Jarak (X)
(mm)
X2
X2 / h
Cv
3
0
50
100
150
200
250
300
350
4 = (3)2
0
2500
10000
22500
40000
62500
90000
122500
5 = (4/1)
0
8.064
32.258
72.581
129.032
201.613
290.323
395.161
6 = (3/(2*(1*2)0.5)
0
0.580
0.710
0.778
0.837
0.843
0.852
0.872
5.471
0.684
Jarak (X)
(mm)
X2
X2 / h
Cv
3
0
50
100
150
4 = (3)2
0
2500
10000
22500
5 = (4/1)
0
7.813
31.250
70.313
6 = (3/(2*(1*2)0.5)
0
0.528
0.678
0.753
48
71
96
129
TINGGI KONSTAN
Tabel 2.9 (D)6 mm
Head (h) Tinggi (Y)
(mm)
(mm)
1
330
330
330
330
330
330
330
330
JUMLAH
Rata-rata
2
0
7
16
29
47
70
98
128
TINGGI KONSTAN
Tabel 2.10 (D)6 mm
Head (h) Tinggi (Y)
(mm)
(mm)
1
340
340
340
340
340
2
0
6
16
30
46
Kelompok XVII
200
250
300
350
40000
62500
90000
122500
125.000
195.313
281.250
382.813
0.807
0.829
0.856
0.861
5.312
0.664
Jarak (X)
(mm)
X2
X2 / h
Cv
3
0
50
100
150
200
250
300
350
4 = (3)2
0
2500
10000
22500
40000
62500
90000
122500
5 = (4/1)
0
7.576
30.303
68.182
121.212
189.394
272.727
371.212
6 = (3/(2*(1*2)0.5)
0
0.520
0.688
0.767
0.803
0.822
0.834
0.851
5.286
0.661
Jarak (X)
(mm)
X2
X2 / h
Cv
3
0
50
100
150
200
4 = (3)2
0
2500
10000
22500
40000
5 = (4/1)
0
7.353
29.412
66.176
117.647
6 = (3/(2*(1*2)0.5)
0
0.554
0.678
0.743
0.800
69
93
124
Kelompok XVII
250
300
350
62500
90000
122500
183.824
264.706
360.294
0.816
0.844
0.852
5.286
0.661
50
100
150
200
250
300
0
20
40
60
Y (mm)
80
100
120
140
160
X (mm)
Diameter 3 mm
Kelompok XVII
Diameter 6 mm
350
400
50
100
150
200
250
300
350
400
0
20
40
Y (mm)
60
80
100
120
140
X (mm)
Diameter 3 mm
Diameter 6 mm
Kelompok XVII
Grafi
50
100
150
200
250
300
350
400
350
400
0
20
40
Y (mm)
60
80
100
120
140
X (mm)
Diameter 3 mm
50
100
Diameter 6 mm
150
200
250
300
0
20
40
Y (mm)
60
80
100
120
140
X (mm)
Diameter = 3 mm
Diameter = 6 mm
Diameter 3 mm
Diameter 6 mm
Diameter 3 mm
Diameter 6 mm
Kelompok XVII
Grafi
50
100
150
200
250
300
350
400
0
20
40
Y (mm)
60
80
100
120
140
X (mm)
Diameter = 3 mm
Diameter = 6 mm
Diameter 3 mm
Diameter 6 mm
Diameter 3 mm
Diameter 6 mm
Diameter 3 mm
Diameter 6 mm
Kelompok XVII
Diameter 3 mm
0
50
100
150
200
250
300
350
400
0
20
40
60
Y (mm)
80
100
120
140
160
X (mm)
Head 300 mm
Head 310 mm
Kelompok XVII
Head 320 mm
head 330 mm
Head 340 mm
Diameter 6 mm
0
50
100
150
200
250
300
350
0
20
40
60
Y (mm)
80
100
120
140
160
X (mm)
Head 300 mm
Head 310 mm
head 330 mm
Head 340 mm
Kelompok XVII
Head 320 mm
400
2.7 KESIMPULAN
Dari percobaan yang telah dilakukan dapat diambil beberapa kesimpulan,
yaitu :
1.
Diameter 6 mm
3.
Kelompok XVII
Diameter 6 mm
debitnya
Berdasarkan pengamatan maka di dapat koefisien debit (Cd) yang didapat,
Diameter 3 mm
Diameter 6 mm
5.
Kelompok XVII
DAFTAR NOTASI
No.
1.
Notasi
Cv
Pengertian
Koefisien kecepatan
Satuan
-
2.
Cc
Koefisien Kontraksi
3.
Cd
Koefisien debit
4.
Viskositas (0,804.10-6)
5.
Re
Reynold number
6.
m/det
7.
vo
m/det
7.
Head (ketinggian)
8.
mm2
9.
Ac
mm2
10.
Jarak horizontal
mm
11.
Jarak Vertikal
mm
12.
Debit aliran
l/det
13.
Volume air
m3
14.
Waktu
det
Kelompok XVII