(Al-Mukhtashar) Ijtima Ulama MUI 2003-2009 PDF
(Al-Mukhtashar) Ijtima Ulama MUI 2003-2009 PDF
(Al-Mukhtashar) Ijtima Ulama MUI 2003-2009 PDF
Bagian Ketiga
KEPUTUSAN IJTIMA’
ULAMA KOMISI FATWA
SE-INDONESIA
709
710
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
KEPUTUSAN
IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA
SE-INDONESIA
PERTAMA
TAHUN 2003
711
712
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
KEPUTUSAN
IJTIMA ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA
Tentang
Menimbang : dst
Mengingat : dst
MEMUTUSKAN
713
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA PERTAMA TAHUN 2003
MUQADDIMAH
BAB I
KETENTUAN UMUM
715
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA PERTAMA TAHUN 2003
BAB II
DASAR UMUM DAN SIFAT FATWA
BAB III
METODE PENETAPAN FATWA
716
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
BAB IV
PROSEDUR RAPAT
BAB V
FORMAT FATWA
717
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA PERTAMA TAHUN 2003
penetapan fatwa
2. mengingat, memuat dasar-dasar hukum (adillah al-
ahkam)
3. memperhatikan, memuat pendapat peserta rapat,
para ulama, pendapat para ahli, dan hal-hal lain yang
mendukung penetapan fatwa.
Diktum, memuat:
1. substansi hukum yang difatwakan, dan
2. rekomendasi dan/atau jalan keluar, jika dipandang perlu
Penjelasan, berisi uraian dan analisis secukupnya tentang fatwa
Lampiran-lampiran, jika dipandang perlu.
3. Fatwa ditandatangani oleh Ketua dan Sekretaris Komisi.
BAB VI
KEWENANGAN DAN WILAYAH FATWA
BAB VII
PENUTUP
718
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
2. Jika terjadi perbedaan antara Fatwa MUI dan Fatwa MUI Daerah
mengenai masalah yang sama, perlu diadakan pertemuan antara
kedua Dewan Pimpinan untuk mencari penyelesaian yang paling
baik.
3. Hal-hal yang belum diatur dalam Surat Keputusan ini akan
ditetapkan lebih lanjut oleh Dewan Pimpinan.
4. Surat Keputusan ini berlaku sejak tanggal ditetapkan; dengan
ketentuan bila di kemudian hari terdapat kekeliruan dalam Surat
Keputusan ini, akan disempurnakan sebagaimana mestinya.
Ketua Sekretaris
ttd ttd
Prof. Dr. KH. Syeichul Hadi HM. Asrorun Ni’am
Permono, MA Sholeh, MA
719
720
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
Tentang
Menimbang : dst
Mengingat : dst
MEMUTUSKAN
Menetapkan :
721
ﺏ ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﱠﺬﻳﻦ ﻳﻜﹾﺘﻤﻮﻥﹶ ﻣﺎ ﺃﹶﻧﺰﻟﹾﻨﺎ ﻣﻦ ﺍﻟﹾﺒﻴﻨﺎﺕ ﻭﺍﻟﹾﻬﺪﻯ ﻣﻦ ﺑﻌﺪ ﻣﺎ ﺑﻴﻨﺎ ﻩ ﻟﻠﻨﺎﺱﹺ ﻓﻲ ﺍﻟﹾﻜﺘﺎ ﹺ
ﺕﻭﺍﻟﹾﻭﺍﻬﻟﹾ ﻬﺪ
ﻮ ﻥﹶﻣﺎﻣﺎﺃﹶﻧﺃﹶﺰﻧﻟﹾﻨﺰﺎﻟﹾﻨﺎﻣﻣﻦ ﻦﺍﻟﹾﺒﺍﻴﻟﹾﻨﺒﺎﻴﻨﺎﺕ
ﺃﹸﻭﻟﹶﺌﻚﻳﻠﹾﻌﻨﻬﻢﺍﻟﻠﱠﻪﻭﻳﻠﹾﻌﻨﻬﻢﺍﻟﻠﱠﺎﻋﻨﻮﻥﹶ)ﺍﻟﺒﻘﺮﺓ (:ﺇﹺﻥﱠﺇﹺ ﻥﱠﺍﻟﱠﺍﺬﻟﱠﻳﺬﻳﻦ ﻦﻳﻳﻜﹾﺘﻜﹾﻤﺘﻮﻤﻥﹶ
ﺍﻟﺒﻘﺮﺓ:: ﻮﻥﹶ))ﺍﻟﺒﻘﺮﺓ ﻚﻠﹾﻳﻌﻠﹾﻨﻌﻬﻨﻢﻬﻢﺍﻟﻠﱠﺍﻟﻪﻠﱠﻪﻭﻳﻠﹾﻭﻳﻌﻠﹾﻨﻌﻬﻨﻢﻬﻢﺍﻟﻠﱠﺎﺍﻟﻠﻋﱠﺎﻨﻋﻮﻨﻥﹶ
ﺃﹸﻭﺃﻟﹶﺌﹸﻭﻟﹶﺌﻚﻳ
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA PERTAMA TAHUN 2003
ﺑﻼﻋﻮﺽ
ﻋﻮﺽ( ﻋﻮﺽ ﺑﻼﺑﻼ )yang terjadi karena penangguhan dalam pembayaranﺍﻷﺟﻞ
ﺯﻳﺎﺩﺓ
ﺍﻷﺟﻞ
ﺍﻷﺟﻞ ( ﺯﻳﺎﺩﺓ
ﺯﻳﺎﺩﺓ ). Danﺍﺷﺘﺮﹺﻁﹶﻣﻘﺪﻣﺎً ( ) yang diperjanjikan sebelumnya,
inilah yang
disebut riba nasi’ah.ﺍﺷﺘﺮﹺ
ﺍﺷﺘﺮﹺﻁﹶﻁﹶً
ﻣﻘﺪﻣﺎً
ﻣﻘﺪﻣﺎ
2.
)Hukum Bunga (Interest
ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﰱ pembungaanﺟﺎﺀ ﺑﻪ
Praktek ﺍﺧﺘﻠﻒ ﺃﺻﺤﺎﺑﻨﺎ ﻓﻴﻤﺎuangﺍﳌﺎﻭﺭﺩﻯ
saat ini memenuhiﺍﻟﻨﻮﻭﻱ
:telahﻗﺎﻝ ﻗﺎﻝ
ﺃﺻﺤﺎﺑﻨﺎﻓﻴ
ﺍﺧﺘﻠﻒ ﺃﺻﺤﺎﺑﻨﺎ
ﺍﳌﺎﻭﺭﺩﻯ ﺍﺧﺘﻠﻒ
ﻗﺎﻝ ﺍﳌﺎﻭﺭﺩﻯ
ﺍﻟﻨﻮﻭﻱ::ﻗﺎﻝ
ﺍﻟﻨﻮﻭﻱ
kriteria
ﻭﻛﻞ ﻣﺎ ribaﻗﺎﻝ
ﺎﻝ yangﺍﻟﺴﻨﺔ،ﻗ
terjadiﻓﺴﺮﺗﻪ
padaﳎﻤﻞ zaman
ﺃﺣﺪﳘﺎ ﺃﻧﻪ Rasulullah
ﻭﺟﻬﲔ . SAW,ﺍﻟﺮﺑﺎ ﻋﻠﻰ
yakniﲢﺮﱘ
riba nasi’ah. Dengan demikian praktek pembungaan uang ini
ﳎﻤﻞ ﻓﺴ
ﺃﻧﻪ ﳎﻤﻞ ﺃﺣﺪﳘﺎ ﺃﻧﻪ
ﻭﺟﻬﲔ .ﺃﺣﺪﳘﺎ
ﻋﻠﻰ ﻭﺟﻬﲔ.termasukﻋﻠﻰ
ﻧﺴﻴﺌﺔ،
ﲢﺮﱘ ﺍﻟﺮﺑﺎ
ﺍﻟﺮﺑﺎ ﲢﺮﱘ
ﻛﺎﻥﺃﻭ
salahsatuﻧﻘﺪﺍ
ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﺑﻴﺎﻥﻤﻞ
bentuk danﻓﻬﻮ
riba, ﺃﺣﻜﺎﻡ
riba hukumnya.ﺑﻪﺍﻟﺴﻨﺔ
haramﻣﻦ ﺟﺎﺀ
ﻤﻞﺍﻟﻘﺮﺁﻥ
ﺍﻟﻘﺮﺁ ﺑﻴﺎﻥﻤﻞ ﻓﻬﻮﺑﻴﺎﻥ
ﺃﺣﻜﺎﻡﻓﻬﻮ
ﻣﻦﺃﺣﻜﺎﻡﺍﻟﺴﻨﺔﻣﻦ
ﺍﻟﺴﻨﺔ ﺟﺎﺀﺑﻪﺑﻪ
ﻣﻌﻬﻮﺩﺍ Praktek
ﺟﺎﺀ
pembungaanﻣﺎ ﻛﺎﻥ
iniﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﺇﳕﺎ ﺗﻨﺎﻭﻝbanyakﰱ dilakukan oleh Bank,
ﺍﻟﺘﺤﺮﱘ ﺍﻟﺬﻯ ﻭﺍﻟﺜﺎﱏ ﺃﻥ
Asuransi, Pasar Modal, Pegadaian, Koperasi, dan Lembaga
ﺗﻨﺎﻭ
ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﺇﳕﺎﺇﳕﺎ ﺗ
ﺍﻟﺬﻯ ﰱﰱ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ
ﺍﻟﺘﺤﺮﱘ ﺍﻟﺬﻯ
Keuanganﺍﻟﺘﺤﺮﱘ
ﺃﻥﺃﻥ
ﻭﺍﻟﺜﺎﱏﰒ
lainnyaﻭﺍﻟﺜﺎﱏ
ﺍﻷﺟﻞ، termasukﺍﳌﺎﻝ ﺑﺰﻳﺎﺩﺓ
jugaﺍﻟﺰﻳﺎﺩﺓ ﰱ
olehﻭﻃﻠﺐindividu.ﺍﻟﻨﺴﺎﺀ
ﻟﻠﺠﺎﻫﻠﻴﺔ ﻣﻦ ﺭﺑﺎ
ﻟﺰﻳﺎﺩﺓ ﰱ ﰱﺍﳌ
ﻭﻃﻠﺐﺍ ﺍﻟﺰﻳﺎﺩﺓ
ﺍﻟﻨﺴﺎﺀ ﻭﻃﻠﺐ
ﺭﺑﺎ ﺍﻟﻨﺴﺎﺀ ﻣﻦ ﺭﺑﺎ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻣﻦ ﻟﻠﺠﺎﻫﻠﻴﺔ
ﻟﻠﺠﺎﻫﻠﻴﺔ ﻭﺭﺩﺕ ﺍﻟﺴﻨﺔ ﺑﺰﻳﺎﺩﺓ ﺍﻟﺮﺑﺎ ﰱ ﺍﻟﻔﻘﻪ ﻣﻀﺎﻓﺎ ﺇﱃ ﻣﺎ ﺟﺎﺀ ﺑﻪ
3. Bermu’amalah dengan Lembaga Keuangan Konvensional.
ﻣﻀﺎﻓﺎ ﺇﱃ
ﺍﻟﻔﻘﻪ ﻣﻀﺎﻓﺎ
ﰱ ﺍﻟﻔﻘﻪ ﺍﻟﺮﺑﺎ ﰱ
ﺑﺰﻳﺎﺩﺓ ﺍﻟﺮﺑﺎ
ﺑﺰﻳﺎﺩﺓ
ﺍﻟﺴﻨﺔﺎﺏﹺﺍﻟﺴﻨﺔﻜﺘ
a.
ﻭﺭﺩﺕﻓ
ﻭﺭﺩﺕﻲ ﺍﻟﹾ wilayahﺎﻩ ﻟﻠﻨﺎﺱﹺ
Untuk yangﺑﻌﺪ ﻣﺎ ﺑﻴﻨ
sudahﻯ ﻣﻦ
adaﺕ ﻭﺍﻟﹾﻬﺪ (ﻴﻨﺎ
kantor/jaringanﻟﹾﺒ
ﺍ
ﺹﻣﻦ ﺍﻤﻮﻉ ﻣﺝﺎﺃﹶ،ﻧﺰﻟﹾﻨﺎ Lembagaﻜﹾﺘﻤﻮﻥﹶ ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﱠﺬﻳﻦ) ﻳ
ﺏﹺ
ﺍﻤﻮﻉﺝﺍﺍﻟﹾﻟﹾﺝ،ﻜﻜﺘﺘﺎﺎ،ﺹ
ﻲ Keuanganﻓ
Syari’ah,ﻣﺎ ﺑﻴﻨﺎﻩ ﻟ)ﻠﻨﺎﺱﹺ
ﻯ(ﻣﻦ ﺑﻌﺪ tidakﻬﺪ
)ﺕ ﻭﺍﻟﹾ diperbolehkanﻨﺎ
ﻮﻪﻥﹶﻭﻳﻣﻠﹾﺎﻌﻨﺃﹶﻧﻬﺰﻟﹾﻢﻨﺎﺍﻟﻣﻦ ﺍﻟﹾﺒﻴ
melakukanﻤﻤﺍﻟﻠﱠ
ﺇﹺﺇﹺﺃﹸﻭﻥﱠﻥﱠﻟﹶﺌﺍﺍﻟﱠﻟﱠﻚﺬﺬﻳﻳﻳﻠﹾﻦﻦﻌﻨﻳﻳﻬﻜﹾﻜﹾﻢﺘﺘ
((
ﺹﺏﹺ ﺍﻤﻮﻉ
ﻲ yangﺎ ﺑﻴﻨﺎﻩ ﻟﻠﻨ)ﺎﺱﹺ
transaksiﻓ didasarkanﺑﻌﺪ ﻣ
ﻯ ﻣﻦ
ﺍﻟﺒﻘﺮﺓﺍﻟﹾ:ﻬﺪ perhitunganﻠﱠﺎﻣﻋﻦﻨﻮﺍﻟﹾﺒﻥﹶﻴﻨﺎ
kepadaﺕ ﻭ ﻮﻥﹶ ﻣﺎ ﺃﹶﻧﺰﻟﹾﻨﺎ
ﻳﻘﺎﺑﻠﻬﺎ
ﱂ ﺯﻳﺎﺩﺓ ﻛﻞ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﰱ( ﺑﻪﻭﺍﳌﺮﺍﺩ :
ﺍﻟﺰﻳﺎﺩﺓ) ،ﺍﻟﺒﻘﺮﺓ
ﻫﻮﺍﻟﻠﱠﺎﻋﻨﻮﻥﹶ ﺍﻟﻠﻐﺔﻬﻢ bunga.ﻬﻢ
ﻭﺍﻟﺮﺑﺎﺍﻟﻠﱠﻪﰱﻭﻳﻠﹾﻌﻨ ﺃﹸﻭﻟﹶﺌﻚﻳﻠﹾﻌﻨ
b. Untuk wilayah yang ﺍﻟﺒﻘﺮﺓ(: belum adaﻋﻨﻮﻥﹶ) kantorﻬﻢﺍﻟﻠﱠﺎ /jaringanﻢﺍﻟﻠﱠﻪﻭﻳﻠﹾﻌﻨ ﺃﹸﻭﻟﹶﺌﻚﻳﻠﹾﻌﻨﻬ
ﻭﺍﳌﺮﺍﺩ ﺑﻪ ﺑﻪ ﰱ ﰱ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ
ﺍﻟﻘﺮﺁ ﺍﻟﺰﻳﺎﺩﺓ ،ﻭﺍﳌﺮﺍﺩ
ﻫﻮ ﺍﻟﺰﻳﺎﺩﺓ ، ﺍﻟﻠﻐﺔ ﻫﻮ
ﻭﺍﻟﺮﺑﺎ ﰱ ﰱ ﺍﻟﻠﻐﺔ Lembaga
ﻭﺍﻟﺮﺑﺎ Keuangan Syariah, diperbolehkan ﻋﻮﺽ)ﺃﺣﻜﺎﻡﺍﻟﻘﺮﺁﻥ( melakukan ﺑﻼﻋﻮﺽ
kegiatan transaksi di lembaga keuangan konvensional
ﺍﻷﺟﻞ ﻋﻮﺽ ﺯﻳﺎﺩﺓﺑﻼ
( ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ
ﻋﻮﺽ)ﺃﺣﻜﺎﻡﺍﻟﻘﺮﺁﻥ( ﺃﺣﻜﺎﻡ ) ﻋﻮﺽ
berdasarkan prinsip dharurat/hajat. ﺑﻼﻋﻮﺽ
ﻣﻘﺪﻣﺎً ﺯﻳﺎﺩﺓﺍﻷﺟﻞ ﺍﺷﺘﺮﹺ
4. Dasar-dasar ﻋﻠﻰﺃﺻﻞ ﻣﺎﻝﻣﻦ ﺍﻷﺻﻞﻓﻴﻪ)ﺍﻟﺮﺑﺎ(ﺍﻟﺰﻳﺎﺩﺓ.ﻭﻫﻮﰱﺍﻟﺸﺮﻉﺍﻟﺰﻳﺎﺩﺓ
Penetapan ﺯﻳﺎﺩﺓﻁﹶﺍﻷﺟﻞ
Allahﻣﻘﺪﻣﺎً ﺍﺷﺘﺮﹺﻁﹶ
ﺍﻟﺰﻳﺎﺩ ﻭﻫﻮﰱﰱﺍﻟﺸﺮﻉ
ﺍﻟﺸﺮﻉﺍﻟﺰ ﺍﻟﺰﻳﺎﺩﺓ..ﻭﻫﻮ
ﺍﻟﺮﺑﺎ((ﺍﻟﺰﻳﺎﺩﺓ
)a.ﺍﻟﺮﺑﺎ ﺍﻷﺻﻞﻓﻴﻪﻓﻴﻪ)
ﺍﻷﺻﻞ
Bunga memenuhi kriteria riba yang diharamkan
ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻱ( ﺍﻟﻘﺎﺭﻯﻋﻠﻰﺷﺮﺡ ﺍﺷﺘﺮﹺﻁﹶ ﻏﲑﻋﻘﺪﺗﺒﺎﻳﻊ)ﻋﻤﺪﺓ: ً
ﻣﻘﺪﻣﺎ
SWT ﰱ seperti
ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ dikemukakan
ﺑﻪ ﺟﺎﺀ ﻓﻴﻤﺎ ﺃﺻﺤﺎﺑﻨﺎ oleh ﺍﺧﺘﻠﻒ ﻗ ﺎﻝ ﺍﻟﻨﻮﻭﻱ:ﻗﺎﻝ ﺍﳌﺎﻭﺭﺩﻯ
ﺍﻟﺒﺨﺎﺭ
ﺷﺮﺡﺍﻟﺒﺨ ﻋﻠﻰﺷﺮﺡ ﺍﻟﻘﺎﺭﻯﻋﻠﻰ
ﻋﻤﺪﺓﺍﻟﻘﺎﺭﻯ ﺗﺒﺎﻳﻊ))ﻋﻤﺪﺓ ﻋﻘﺪﺗﺒﺎﻳﻊ 1).ﻋﻘﺪ
ﻏﲑ Imam Nawawy dalam Al-Majmu’:ﻏﲑ
ﰱ ﻣﺎ
ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ
ﻭﻛﻞ ﺑﻪ
ﺍﻟﺴﻨﺔ، ﺟﺎﺀ ﻓﻴﻤﺎ
ﻓﺴﺮﺗﻪ ﺃﺻﺤﺎﺑﻨﺎ
ﳎﻤﻞ ﺃﻧﻪ ﺍﺧﺘﻠﻒ
ﺃﺣﺪﳘﺎ ﺍﳌﺎﻭﺭﺩﻯ
. ﻭﺟﻬﲔ ﻗﺎﻝ
ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻨﻮﻭﻱ: ﲢﺮﱘ ﺍﻟﺮﺑﺎ ﻗﺎﻝ
ﺍﳌﺒﺴﻮﻁﺝ ﰱ
ﻭﻛﻞ ﻣﺎ ﻗﺎﻝ ﺍﻟﺮﺑﺎﻫﻮﺍﻟﻔﻀﻞﺍﳋﺎﱃﻋﻠﻰﺍﻟﻌﻮﺽﺍﳌﺸﺮﻭﻁﰱﺍﻟﺒﻴﻊ)
ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﺑﻪ ﺟﺎﺀ ﻓﻴﻤﺎ ﺃﺻﺤﺎﺑﻨﺎ ﺍﺧﺘﻠﻒ ﺍﳌﺎﻭﺭﺩﻯ ﻗﺎﻝ : ﺍﻟﻨﻮﻭﻱ
ﺍﻟﺴﻨﺔ ،
ﻧﻘﺪﺍﻛﺎﻥ ﻓﺴﺮﺗﻪ ﳎﻤﻞ ﺑﻴﺎﻥﺃﻧﻪ ﺃﺣﺪﳘﺎ ﺃﺣﻜﺎﻡ ..ﻓﻬﻮﻋﻠﻰﻣﻦﻭﺟﻬﲔ ﲢﺮﱘ ﺑﻪﺍﻟﺮﺑﺎ
ﺍﳌﺸﺮﻭﻁﰱ
ﺍﻟﻌﻮﺽﺍﳌﺸﺮﻭﻁ ﻋﻠﻰﺍﻟﻌﻮﺽ ﺍﳋﺎﱃﻋﻠﻰ ﺍﻟﻔﻀﻞﺍﳋﺎﱃ
ﻫﻮﺍﻟﻔﻀﻞ ﺍﻟﺮﺑﺎﻫﻮ ﻧﺴﻴﺌﺔ،ﺍﻟﺮﺑﺎ
ﺍﻟﺴﻨﺔ ،ﺃﻭﻭﻛﻞ ﻣﺎ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ
ﻓﺴﺮﺗﻪ ﳎﻤﻞ ﻤﻞﺃﺣﺪﳘﺎ ﺃﻧﻪ ﻭﺟﻬﲔ (
ﻋﻠﻰ ﺍﻟﺴﻨﺔ
ﺹ ﲢﺮﱘ ﺍﻟﺮﺑﺎ ﺟﺎﺀ
ﻣﻌﻬﻮﺩﺍ
ﻛﺎﻥﺃﻭﻧﺴﻴﺌﺔ، ﻣﺎ ﻛﺎﻥﻧﻘﺪﺍ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ
ﺗﻨﺎﻭﻝ
ﻤﻞﺇﳕﺎ ﻤﻞ
ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﺑﻴﺎﻥ ﻓﻬﻮ ﺃﺣﻜﺎﻡ ﻣﻦ ﺍﻟﺴﻨﺔ ﺑﻪ ﺟﺎﺀ
(( ﻧﻘﺪﺍﻛﺎﻥﺃﻭﻧﺴﻴﺌﺔ،ﺹﺹ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻓﻬﻮﰱ ﺑﻴﺎﻥ ﺍﻟﺬﻯ ﺃﺣﻜﺎﻡ ﺍﻟﺘﺤﺮﱘ ﺍﻟﺴﻨﺔﻣﻦ ﻭﺍﻟﺜﺎﱏﺑﻪ ﺃﻥ ﺟﺎﺀ
ﻣﻌﻬﻮﺩﺍ ﻛﺎﻥ ﺗﻨﺎﻭﻝﻣﺎ ﺇﳕﺎﰱ)ﺍﳌﺎﻝ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﺍﻟﺬﻯ ﰱ ﺍﻟﺘﺤﺮﱘ ﻟﻠﺠﺎﻫﻠﻴﺔ ﺃﻥ ﻭﺍﻟﺜﺎﱏ
ﻣﻌﻬﻮﺩﺍ
ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ( ﺍﻷﺟﻞ ،ﰒ
ﻏﺮﻳﺐ ﻛﺎﻥ ﺑﺰﻳﺎﺩﺓ
ﺍﳌﻔﺮﺩﺍﺕﻣﺎ ﰱ
ﺗﻨﺎﻭﻝ ﻟﺰﻳﺎﺩﺓ
ﺇﳕﺎ
ﺍﳌﺎﻝ ﻭﻃﻠﺐﺍﺭﺃﺱ
ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﺍﻟﺰﻳﺎﺩﺓﰱ
ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻨﺴﺎﺀ
ﺍﻟﺬﻯ ﺍﻟﺮﺑﺎ
ﺍﻟﺘﺤﺮﱘ( ﻣﻦ )ﺭﺑﺎ ﻭﺍﻟﺜﺎﱏ ﺃﻥ
ﻫﻮ
ﺍﳌﻔﺮﺩﺍﺕﰱﰱ
ﺍﳌﺎﻝ))ﺍﳌﻔﺮﺩﺍﺕ ﺭﺃﺱﺍﳌﺎﻝ
ﻋﻠﻰﺭﺃﺱ ﺍﻟﺰﻳﺎﺩﺓﻋﻠﻰ
ﺍﻟﺮﺑﺎ((ﺍﻟﺰﻳﺎﺩﺓ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥﻫﻮﻫﻮ))ﺍﻟﺮﺑﺎ
ﺍﻷﺟﻞ ،ﰒ
ﺍﻷﺟﻞ ،ﰒ ﺟﺎﺀﺑﻪ ﺑﺰﻳﺎﺩﺓ
ﺍﳌﺎﻝ ﻣﺎ
ﺑﺰﻳﺎﺩﺓ ﻣﻀﺎﻓﺎ ﺇﱃ
ﺍﳌﺎﻝ
ﻟﺰﻳﺎﺩﺓ ﰱ
ﻟﺰﻳﺎﺩﺓ ﰱ ﺍﻟﻔﻘﻪ ﻭﻃﻠﺐ ﺍ
ﻭﻃﻠﺐ ﺍﺍﻟﺮﺑﺎ ﰱ ﺍﻟﻨﺴﺎﺀ
ﺍﻟﻨﺴﺎﺀ ﺑﺰﻳﺎﺩﺓ ﺍﻟﺴﻨﺔﺭﺑﺎ
ﻣﻦ ﺭﺑﺎ
ﻟﻠﺠﺎﻫﻠﻴﺔ ﻣﻦ
ﻟﻠﺠﺎﻫﻠﻴﺔ ﻭﺭﺩﺕ
ﺍﻷﺟﻞ) ﺭﻭﺍﺋﻊ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥﺟﺎﺀ ﺑﻪ ﻣﻦﺇﱃ ﻣﺎ ﻣﻀﺎﻓﺎ ﻳﺄﺧﺬﻩ ﺍﻟﻔﻘﻪ ﺍﻟﺮﺑﺎ ﰱ ﺑﺰﻳﺎﺩﺓ ﺍﻟﺮﺑﺎ،ﻫﻮ ﺍﻟﺴﻨﺔ )ﻭﺭﺩﺕ
ﺟﺎﺀ ﺑﻪ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﺍﳌﺴﺘﻘﺮﺽ
ﻣﻀﺎﻓﺎ ﺇﱃ ﻣﺎ ﺍﻟﺮﺑﺎﰱ ﺍﻟﻔﻘﻪ
ﺍﳌﻘﺮﺽ ﺯﻳﺎﺩﺓ( ﺑﺰﻳﺎﺩﺓ
ﺹ ﺍﻤﻮﻉﺝ
ﺍﻟﺴﻨﺔ ﻭﺭﺩﺕ
ﺍﳌﺴﺘﻘﺮﺽ
ﻣﻦ ﺍﳌﺴﺘﻘﺮﺽ ﺍﳌﻘﺮﺽ ﻣﻦ
ﻳﺄﺧﺬﻩ ﺍﳌﻘﺮﺽ ﺯﻳﺎﺩﺓ ﻳﺄﺧﺬﻩ
ﻫﻮ ﺯﻳﺎﺩﺓ ﺍﻟﺮﺑﺎ ﻫﻮ ﺍﻟﺮﺑﺎ ( )ﺍﻤﻮﻉﺝ،ﺹ
(ﺁﻳﺎﺕﺍﻟﻘﺮﺁﻥ( ﺗﻔﺴﲑ ﺹ ) ﺍﻤﻮﻉﺝ،
ﺍﻟﺒﻴﺎﻥﰲ
ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ(
ﺁﻳﺎﺕﺍﻟﻘﺮﺁﻥ( ﺗﻔﺴﲑﺁﻳﺎﺕ
ﺍﻟﺒﻴﺎﻥﰲﰲﺗﻔﺴﲑ 2).
ﻳﻘﺎﺑﻠﻬﺎﺍﻟﺒﻴﺎﻥ dalamﻛﻞ ﺯﻳﺎﺩﺓ ﱂ
Ibn al-‘Araby Ahkamﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻭﺍﳌﺮﺍﺩ ﺑﻪ ﰱ ﺍﻟﻠﻐﺔ : ﻫﻮ ﺍﻟﺰﻳﺎﺩﺓ ،
al-Qur’an ﻭﺍﻟﺮﺑﺎ ﰱ
ﻳﻘﺎﺑﻠﻬﺎﺑﻪ ﺍﻟﻨﺎﺱ،ﻭﻳﺘﻌﺎﻣﻞ ﺍﳌﺼﺎﺭﻑ،ﱂ
ﻋﻠﻴﻪﻛﻞ ﺯﻳﺎﺩﺓ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﺍﻟﺬﻱﺑﻪ ﰱ
ﺗﺴﲑ ﻭﺍﳌﺮﺍﺩ
ﻭﺍﻟﺮﺑﺎ ﰱ ﺍﻟﻠﻐﺔ ﻫﻮ ﺍﻟﺰﻳﺎﺩﺓ ،ﻭﺍﳌﺮﺍﺩ ﺑﻪ ﰱ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻛﻞ ﺯﻳﺎﺩﺓ ﱂ ﻳﻘﺎﺑﻠﻬﺎ ﺍﻟﺮﺑﺎ ﺍﻟﺰﻳﺎﺩﺓ ،
ﻫﻮ ( ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ
ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﺃﺣﻜﺎﻡﻫﻮ ﺍﻟﻠﻐﺔ
ﻭﺭﺑﺎ ﻋﻮﺽ)ﰱ ﻭﺍﻟﺮﺑﺎ
ﺍﳌﺼﺎﺭﻑ ﻋﻠﻴﻪ ﺗﺴﲑ ﺍﻟﺬﻱ ﺍﻟﺮﺑﺎ
3).ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻫﻮ ﺍﻟﺮﺑﺎ ﺍﻟﺬﻱ ﺗﺴﲑ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﳌﺼﺎﺭ ﻫﻮ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻭﺭﺑﺎ
Al-‘Aini dalamﻭﺭﺑﺎ (‘Umdahﲝﻮﺙﰲﺍﻟﺮﺑﺎ: al- Qary (:ﺷﻚ). ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ
ﺍﻟﻘﺮﺁﻥﺑﻼ( ﺃﺣﻜﺎﻡﺣﺮﺍﻡ )ﻓﻬﻮ
ﺃﺣﻜﺎﻡ ﻋﻮﺽ)
ﻋﻮﺽ
(
ﺍﻟﺮﺑﺎ(::
ﲝﻮﺙﰲﰲﺍﻟﺮﺑﺎ
ﺷﻚ).).ﲝﻮﺙ ﺑﻼﺷﻚ ﺣﺮﺍﻡﺑﻼ ﻓﻬﻮﺣﺮﺍﻡ ﺍﻷﺻﻞﻓﻴﻪ )ﺍﻟﺮﺑﺎ(ﺍﻟﺰﻳﺎﺩﺓ.ﻭﻫﻮﰱﺍﻟﺸﺮﻉﺍﻟﺰﻳﺎﺩﺓﻋﻠﻰﺃﺻﻞﻣﺎﻝﻣﻦﻓﻬﻮ
ﻋﻠﻰﺃﺻﻞﻣﺎﻝﻣﻦ (ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻱ
ﺍﻟﺸﺮﻉﺍﻟﺰﻳﺎﺩﺓ ﺷﺮﺡ ﻋﻠﻰ
ﻭﻫﻮﰱ ﺍﻟﻘﺎﺭﻯﺍﻟﺰﻳﺎﺩﺓ. ﻋﻤﺪﺓ ﺍﻟﺮﺑﺎ(
) ﺗﺒﺎﻳﻊ ﻋﻘﺪﻓﻴﻪ) ﺍﻷﺻﻞ ﻏﲑ
ﺍﻷﺻﻞﻓﻴﻪ)ﺍﻟﺮﺑﺎ(ﺍﻟﺰﻳﺎﺩﺓ.ﻭﻫﻮﰱ ﺍﻟﺸﺮﻉﺍﻟﺰﻳﺎﺩﺓﻋﻠﻰﺃﺻﻞﻣﺎﻝﻣﻦ
ﻏﲑﻋﻘﺪ1ﺗﺒﺎﻳﻊ)ﻋﻤﺪﺓﺍﻟﻘﺎﺭﻯﻋﻠﻰﺷﺮﺡﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻱ(
ﻏﲑﻋﻘﺪﺗﺒﺎﻳﻊ)ﻋﻤﺪﺓﺍﻟﻘﺎﺭﻯﻋﻠﻰﺷﺮﺡﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻱ(
ﺍﻟﺮﺑﺎﻫﻮﺍﻟﻔﻀﻞﺍﳋﺎﱃﻋﻠﻰﺍﻟﻌﻮﺽﺍﳌﺸﺮﻭﻁﰱﺍﻟﺒﻴﻊ)ﺍﳌﺒﺴﻮﻁﺝ11
722
ﺍﻟﻔﻀﻞﺍﳋﺎﱃﻋﻠﻰﺍﻟﻌﻮﺽﺍﳌﺸﺮﻭﻁﰱﺍﻟﺒﻴﻊ)ﺍﳌﺒﺴﻮﻁﺝ ﻫﻮ( ﻫﻮ ﺍﻟﺮﺑﺎ
ﺹ
ﺍﻟﻔﻀﻞﺍﳋﺎﱃﻋﻠﻰﺍﻟﻌﻮﺽﺍﳌﺸﺮﻭﻁﰱﺍﻟﺒﻴﻊ)ﺍﳌﺒﺴﻮﻁﺝ ﺍﻟﺮﺑﺎ
ﺹ(
ﺹ(
ﺍﻟﺰﻳﺎﺩﺓ ،ﻭﺍﳌﺮﺍﺩ ﺑﻪ ﰱ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻛﻞ ﺯﻳﺎﺩﺓ ﱂ ﻳﻘﺎﺑﻠﻬﺎ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ( ﺃﺣﻜﺎﻡﻫﻮ
ﻋﻮﺽ)ﰱ ﺍﻟﻠﻐﺔ
ﻭﺍﻟﺮﺑﺎ
( ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﺃﺣﻜﺎﻡ ) ﻋﻮﺽ
ﺍﻷﺻﻞﻓﻴﻪ)ﺍﻟﺮﺑﺎ(ﺍﻟﺰﻳﺎﺩﺓ.ﻭﻫﻮﰱﺍﻟﺸﺮﻉﺍﻟﺰﻳﺎﺩﺓﻋﻠﻰﺃﺻﻞﻣﺎﻝﻣﻦ
ﺍﻟﺰﻳﺎﺩﺓﻋﻠﻰﺃﺻﻞﻣﺎﻝﻣﻦ ﺍﻷﺻﻞﻓﻴﻪ)ﺍﻟﺮﺑﺎ(ﺍﻟﺰﻳﺎﺩﺓ.ﻭﻫﻮﰱﺍﻟﺸﺮﻉ
ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻱ( ﻏﲑﻋﻘﺪﺗﺒﺎﻳﻊ)ﻋﻤﺪﺓﺍﻟﻘﺎﺭﻯﻋﻠﻰﺷﺮﺡ
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
( ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻱ
ﺍﻷﺻﻞﻓﻴﻪ)ﺍﻟﺮﺑﺎ(ﺍﻟﺰﻳﺎﺩﺓ.ﻭﻫﻮﰱﺍﻟﺸﺮﻉﺍﻟﺰﻳﺎﺩﺓﻋﻠﻰﺃﺻﻞﻣﺎﻝﻣﻦ ﺷﺮﺡ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻘﺎﺭﻯ ﻋﻤﺪﺓ ) ﺗﺒﺎﻳﻊ ﻋﻘﺪ ﻏﲑ
4). Al-Sarakhsyi dalam Al-Mabsuth :
( ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻱ ﺷﺮﺡ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻘﺎﺭﻯ ﻋﻤﺪﺓ ) ﺗﺒﺎﻳﻊ ﻋﻘﺪ ﻏﲑ
ﺍﻟﺮﺑﺎﻫﻮﺍﻟﻔﻀﻞﺍﳋﺎﱃﻋﻠﻰﺍﻟﻌﻮﺽﺍﳌﺸﺮﻭﻁﰱﺍﻟﺒﻴﻊ)ﺍﳌﺒﺴﻮﻁﺝ
ﺍﻟﺮﺑﺎﻫﻮﺍﻟﻔﻀﻞﺍﳋﺎﱃﻋﻠﻰﺍﻟﻌﻮﺽﺍﳌﺸﺮﻭﻁﰱﺍﻟﺒﻴﻊ)ﺍﳌﺒﺴﻮﻁﺝ
ﺹ(
5). )al-Isfahaniﺍﳌﺒﺴﻮﻁﺝ
Ar-Raghib ﺍﳌﺸﺮﻭﻁﰱﺍﻟﺒﻴﻊ dalam Al-Mufradatﺍﻟﻌﻮﺽ ﺍﻟﻔﻀﻞﺍﳋﺎﱃﻋﻠﻰ ( ﺹ
ﺍﻟﺮﺑﺎﻫﻮ
fi Gharib
al-Qur’an :
( ﺹ
ﻫﻮ)ﺍﻟﺮﺑﺎ(ﺍﻟﺰﻳﺎﺩﺓﻋﻠﻰﺭﺃﺱﺍﳌﺎﻝ)ﺍﳌﻔﺮﺩﺍﺕﰱﻏﺮﻳﺐﺍﻟﻘﺮﺁﻥ(
ﻫﻮ)ﺍﻟﺮﺑﺎ(ﺍﻟﺰﻳﺎﺩﺓﻋﻠﻰﺭﺃﺱﺍﳌﺎﻝ)ﺍﳌﻔﺮﺩﺍﺕﰱﻏﺮﻳﺐﺍﻟﻘﺮﺁﻥ(
6). Muhammad Ali al-Shabuni dalam Rawa-i’ al-
Bayan :
ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ()ﺭﻭﺍﺋﻊ
ﻏﺮﻳﺐﺍﻷﺟﻞ ﺍﳌﺴﺘﻘﺮﺽﰱﻣﻘﺎﺑﻞ ﺍﳌﺎﻝﻣﻦ )ﺍﳌﻔﺮﺩﺍﺕ ﺍﳌﻘﺮﺽ ﻋﻠﻰﺭﺃﺱ ﻳﺄﺧﺬﻩ ﺍﻟﺰﻳﺎﺩﺓ ﺍﻟﺮﺑﺎ)ﻫﻮ
ﺍﻟﺮﺑﺎ(ﺯﻳﺎﺩﺓ ﻫﻮ
ﺍﻟﺮﺑﺎ ﻫﻮ ﺯﻳﺎﺩﺓ ﻳﺄﺧﺬﻩ ﺍﳌﻘﺮﺽ ﻣﻦ ﺍﳌﺴﺘﻘﺮﺽ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺍﻷﺟﻞ )ﺭﻭﺍﺋﻊ
ﺍﻟﺒﻴﺎﻥﰲﺗﻔﺴﲑﺁﻳﺎﺕﺍﻟﻘﺮﺁﻥ(
ﺍﻟﺮﺑﺎ ﻫﻮ ﺯﻳﺎﺩﺓ ﻳﺄﺧﺬﻩ ﺍﳌﻘﺮﺽ ﻣﻦ ﺍﳌﺴﺘﻘﺮﺽ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺍﻷﺟﻞ )ﺭﻭﺍﺋﻊ (ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﺁﻳﺎﺕ ﺗﻔﺴﲑ ﰲ ﺍﻟﺒﻴﺎﻥ
b. Bunga (interest/al-Fa-idah) hukumnya haram, seperti
ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ(
ﻭﻳﺘﻌﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﺍﻟﻨﺎﺱ،
dikemukakan ﺍﳌﺼﺎﺭﻑoleh ،
: ﺗﺴﲑ ﻋﻠﻴﻪ ﺁﻳﺎﺕﺍﻟﺬﻱ ﻫﻮﺍﻟﺮﺑﺎ
ﺗﻔﺴﲑ ﺍﻟﺒﻴﺎﻥﰲ
ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻭﺭﺑﺎ
ﻭﺭﺑﺎ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻫﻮ ﺍﻟﺮﺑﺎ ﺍﻟﺬﻱ ﺗﺴﲑ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﳌﺼﺎﺭﻑ ،ﻭﻳﺘﻌﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﺍﻟﻨﺎﺱ،
1). Muhammad Abu Zahrah ﺍﻟﺮﺑﺎ(: dalam ﲝﻮﺙﰲ Buhuts ﺑﻼfiﺷﻚ). ﻓﻬﻮﺣﺮﺍﻡ
al-Riba :
( : ﺍﻟﺮﺑﺎ
ﻭﺭﺑﺎ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﻫﻮ ﺍﻟﺮﺑﺎ ﺍﻟﺬﻱ ﺗﺴﲑ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﳌﺼﺎﺭﻑ ،ﻭﻳﺘﻌﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﺍﻟﻨﺎﺱ، ﰲ ﲝﻮﺙ ). ﺷﻚ ﺑﻼ ﺣﺮﺍﻡ ﻓﻬﻮ
ﻓﻬﻮﺣﺮﺍﻡﺑﻼﺷﻚ).ﲝﻮﺙﰲﺍﻟﺮﺑﺎ(:
2). Yusuf al-Qardhawy dalam Fawaid al-Bunuk : 1
ﺍﻟﺒﻨﻮﻙ(( ﻓﻮﺍﺋﺪ ) ﺍﳊﺮﺍﻡ
ﻓﻮﺍﺋﺪﺍﻟﺒﻨﻮﻙﻫﻲﺍﻟﺮﺑﺎﺍﳊﺮﺍﻡ)ﻓﻮﺍﺋﺪﺍﻟﺒﻨﻮﻙ ﺍﻟﺮﺑﺎ ﻫﻲ ﺍﻟﺒﻨﻮﻙ ﻓﻮﺍﺋﺪ 1
3). Wahbah al-Zuhaily dalam Al-Fiqh al-Islamy wa
Adillatuh :
1
ﻓﻮﺍﺋﺪ
ﺃﻭ ﻓﻮﺍﺋﺪ
ﺍﳌﺼﺎﺭﻑ ﺃﻭ
ﻭﺭﺑﺎ ﺍﳌﺼﺎﺭﻑ ﺣﺮﺍﻡ ،ﻭﺭﺑﺎ ﺣﺮﺍﻡﺣﺮﺍﻡ، ﺣﺮﺍﻡﺣﺮﺍﻡ (ﺣﺮﺍﻡ ﺍﻟﺒﻨﻮﻙ(
)ﺍﻟﺒﻨﻮﻙ ﺍﳌﺼﺎﺭﻑ)
ﻓﻮﺍﺋﺪ ﺍﳌﺼﺎﺭﻑ ﻓﻮﺍﺋﺪ
ﻷﻥ ﻣﺮﻛﺒﺔ ،ﻷﻥ
ﺑﺴﻴﻄﺔ ﺃﻡﺃﻡ ﻣﺮﻛﺒﺔ،
ﺍﻟﻔﺎﺋﺪﺓ ﺑﺴﻴﻄﺔ ﻛﺎﻧﺖ ﺍﻟﻔﺎﺋﺪﺓ ﺳﻮﺍﺀ ﻛﺎﻧﺖ ﺍﻟﻨﺴﻴﺌﺔ ،ﺳﻮﺍﺀ ﺭﺑﺎ ﺍﻟﻨﺴﻴﺌﺔ، ﻫﻲ ﺭﺑﺎ
ﻫﻲ ﺍﻟﺒﻨﻮﻙ
ﺍﻟﺒﻨﻮﻙ
ﰲ ﺍﻟﺮﺑﺎ ﰲ
ﻣﻀﺎﺭﺭ ﺍﻟﺮﺑﺎ
ﻭﺇﻥ ﻣﻀﺎ
...ﻭﺇﻥ ﻭﺍﻻﻗﺘﺮﺍﺽ ...ﺍﻹﻗﺮﺍﺽ ﻭﺍﻻﻗﺘﺮﺍﺽ ﺍﻷﺻﻠﻲ ﺍﻹﻗﺮﺍﺽ ﺍﻟﺒﻨﻮﻙ ﺍﻷﺻﻠﻲ
ﻋﻤﻞ ﺍﻟﺒﻨﻮﻙ
ﻋﻤﻞ
ﻭﺇﲦﻬﺎ
ﻛﺎﻟﺮﺑﺎ ،ﻭﺇﲦﻬﺎ
ﺣﺮﺍﻡ ﻛﺎﻟﺮﺑﺎ،ﺣﺮﺍﻡ ﺣﺮﺍﻡ ﺣﺮﺍﻡ ﺣﺮﺍﻡ ﻭﻫﻲ ﺣﺮﺍﻡ ﲤﺎﻣﺎ ..ﻭﻫﻲ ﻣﺘﺤﻘﻘﺔ ﲤﺎﻣﺎ ﺍﻟﺒﻨﻮﻙ ﻣﺘﺤﻘﻘﺔ
ﻓﻮﺍﺋﺪ ﺍﻟﺒﻨﻮﻙ
ﻓﻮﺍﺋﺪ
...
ﺱﺃﹶﺃﹶﻣﻣﻮﻮﺍﺍﻟﻟﻜﹸﻜﹸﻢﻢ...
:ﻭﻭﺇﹺﺇﹺﻥﹾﻥﹾﺗﺗﺒﺒﺘﺘﻢﻢﻓﹶﻓﹶﻠﹶﻠﹶﻜﹸﻜﹸﻢﻢﺭﺭﺅﺅﻭﻭﺱ
ﺗﻌﺎﱃ:
ﻭﻟﻘﻮﻟﻪﺗﻌﺎﱃ
ﻛﺈﲦﻪ،ﻭﻟﻘﻮﻟﻪ
ﻛﺈﲦﻪ،
c. Bunga uang dari pinjaman/simpanan yang berlaku di
atasﻭﻭﺍﺍﻟﻟﹶﹶﻪﻪ burukﻋﻋﻠﹶﻠﹶﻴﻴﻜﹸﻜﹸﻢﻢ
lebihﻓﻓﹶﺎﹶﺎﻗﹾﻗﹾﺪﺪﺭﺭ dariﻓﹶﻓﹶﺈﹺﺈﹺﻥﹾﻥﹾﻏﹸﻏﹸﻢﻢ
ﻰﺗﺗﺮﺮﻭﻭﻩﻩ ﻻﹶﻻﹶﺗﺼﻮﻣﻮﺍﺣﺘﻰﺗﺮﻭﺍﺍﻟﹾﻬﹺﻼﹶﻝﹶﻭﻻﹶﺗﻔﹾﻄ ﺮﻭﺍﺣﺘﻰ
ribaﺘﺣ
ﺍ
ﻭ ﺮ
yangﻄ
ﻔ
ﹾ ﺗ
ﻻ
ﹶ ﻭ
diharamkan ﻝ
ﹶ ﻼ
ﹶ ﻬ
ﹺ ﻟ
ﹾ ﺍ ﺍﻭ ﺮ
ﺗ
ﻰ ﺘ ﺣ
Allah ﻮﺍ ﻣ ﻮ
ﺼ
SWT ﺗ
dalam Al-Quran, karena riba hanya dikenakan tambahan
pada saat si peminjam tidak mampu mengembalikan
pinjaman padaﺓﹶﺓﹶﺷﺷﻌﻌﺒﺒﺎﺎﻥﹶﻥﹶﺛﹶﺛﹶﻼﹶ
ﻼﹶﺛﺛﻴﻴﻦﻦ saatﻤﻤﻠﹸﻠﹸﻮﻮﺍﺍﻋﻋﺪﺪjatuhﻜﹸﻜﹸﻢﻢﻓﹶﻓﹶﺄﹾﺄﹾﻛﹾﻛﹾ
tempo.ﻏﹸﻏﹸﺒﹺﺒﹺﻲﻲﻋﻋﻠﹶﻠﹶﻴﻴ
Sedangkanﺮﺮﺅﺅﻳﻳﺘﺘﻪﻪﻓﹶﻓﹶﺈﹺﺈﹺﻥﹾﻥﹾ
bungaﻟﻟﺮﺮﺅﺅﻳﻳﺘﺘﻪﻪﻭﻭﺃﹶﺃﹶﻓﹾﻓﹾﻄﻄﺮﺮﻭﻭﺍﺍﻟﻟ
ﺻﻮﻮﻣﻣﻮﻮﺍﺍ
ﺻ
sudah langsung dikenakan tambahan sejak terjadinya
transaksi.
ﺴﻨﹺﻨﹺﻴﻴﻦﻦ
ﻮﺭﺭﺍﺍ ﻭﻭﻗﹶﻗﹶﺪﺪﺭﺭﻩﻩ ﻣﻣﻨﻨﺎﺎﺯﹺﺯﹺﻝﹶﻝﹶ ﻟﻟﺘﺘﻌﻌﻠﹶﻠﹶﻤﻤﻮﻮﺍﺍ ﻋﻋﺪﺪﺩﺩ ﺍﻟﺍﻟﺴ
ﺿﻴﻴﺎﺎﺀًﺀً ﻭﻭﺍﺍﻟﹾﻟﹾﻘﹶﻘﹶﻤﻤﺮﺮ ﻧﻧﻮ
ﺲ ﺿﺸﻤﻤﺲ ﻯ ﺟﺟﻌﻌﻞﹶﻞﹶ ﺍﻟﺍﻟﺸ ﻫﻫﻮﻮ ﺍﺍﻟﱠﻟﱠﺬﺬﻯ
d. Telah adanya ketetapan akan keharaman bunga
... ﺏ...: ﺴﺎﺎﺏ ﺤﺴ ﻭﻭﺍﺍﻟﹾﻟﹾﺤ
bank
oleh berbagai forum Ulama Internasional, yaitu
1). Majma’ul Buhuts al-Islamiyyah di al-Azhar Mesir
Meiﻨﻨﻜﹸﻜﹸﻢﻢ
pada 1965.ﻷَﻷَﻣﻣﺮﹺﺮﹺﻣﻣ
ﻰﺍﹾﺍﹾ
ﷲَﻭﻭﺃﹶﺃﹶﻃﻃﻴﻴﻌﻌﻮﻮﺍﺍﺍﻟﺍﻟﺮﺮﺳﺳﻮﻮﻝﹶﻝﹶﻭﻭﺃﹸﺃﹸﻭﻭﻟﻟﻰ ﻳﺂﻳﺂﺃﹶﺃﹶﻳﻳﻬﻬﺎﺎﺍﺍﻟﱠﻟﱠﺬﺬﻳﻳﻦﻦﺁﺁﻣﻣﻨﻨﻮﻮﺍﺍﺃﹶﺃﹶﻃﻃﻴﻴﻌﻌﻮﻮﺍﺍﺍﺍﷲَ
ﺸﻲﻲ
ﺍﻟﻄﻄﱠﺎﱠﺎﻋﻋﺔﺔﻭﻭﺍﺍﻥﹾﻥﹾﻭﻭﻟﱢﻟﱢﻲﻲﻋﻋﻠﹶﻠﹶﻴﻴﻜﹸﻜﹸﻢﻢﻋﻋﺒﺒﺪﺪﺣﺣﺒﺒ
ﺸ ﺴﻤﻤﻊﹺﻊﹺﻭﻭﺍﻟ
ﹺﺎﻟﺴ
723ﻜﹸﻜﹸﻢﻢﺑﺑﹺﺎﻟ
ﻋﻋﻠﹶﻠﹶﻴﻴ
ﻑ
ﻼﹶﻑ
ﺨﻼﹶ
ﺤﺎﺎﻛﻛﻢﹺﻢﹺﺇﹺﺇﹺﻟﹾﻟﹾﺰﺰﺍﺍﻡﻡﻭﻭﻳﻳﺮﺮﻓﹶﻓﹶﻊﻊﺍﺍﻟﹾﻟﹾﺨ
ﺣﺣﻜﹾﻜﹾﻢﻢﺍﺍﻟﹾﻟﹾﺤ
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA PERTAMA TAHUN 2003
ﻦﻴﺛﹶﻼﹶﺛﺎﻥﹶﺒﻌﺷﺓﹶﺪﻋﺍﻠﹸﻮﻓﹶﺄﹾﻛﹾﻤﻜﹸﻢﻠﹶﻴﻋﻏﹸﺒﹺﻲﻓﹶﺈﹺﻥﹾﻪﺘﻳﺅﺮﻟﺍﻭﺮﺃﹶﻓﹾﻄﻭﻪﺘﻳﺅﺮﻟﺍﻮﻣﻮﺻ
724
ﻦﻨﹺﻴﺍﻟﺴ ﺩﺪﻋ ﺍﻮﻠﹶﻤﻌﺘﻟ ﺎﺯﹺﻝﹶﻨﻣ ﻩﺭﻗﹶﺪﻭ ﺍﻮﺭﻧ ﺮﺍﻟﹾﻘﹶﻤﻭ ًﺎﺀﻴﺿ ﺲﻤﺍﻟﺸ ﻞﹶﻌﺟ ﻯﺍﻟﱠﺬ ﻮﻫ
...ﺎﺏﺴﺍﻟﹾﺤﻭ
ﻓﻮﺍﺋﺪ ﺍﳌﺼﺎﺭﻑ)ﺍﻟﺒﻨﻮﻙ(ﺣﺮﺍﻡﺣﺮﺍﻡﺣﺮﺍﻡ ،ﻭﺭﺑﺎ ﺍﳌﺼﺎﺭﻑ ﺃﻭ ﻓﻮﺍﺋﺪ
ﺍﻟﻔﺎﺋﺪﺓ ﺑﺴﻴﻄﺔ ﺃﻡ ﻣﺮﻛﺒﺔ ،ﻷﻥ ﺍﻟﺒﻨﻮﻙ( ﻛﺎﻧﺖ ﺳﻮﺍﺀ ﻓﻮﺍﺋﺪ ﺍﳊﺮﺍﻡ) ﺍﻟﻨﺴﻴﺌﺔ ، ﻫﻲﺍﻟﺮﺑﺎ ﺍﻟﺒﻨﻮﻙﺭﺑﺎ ﺍﻟﺒﻨﻮﻙﻫﻲ ﻓﻮﺍﺋﺪ
( ﺍﻟﺒﻨﻮﻙ ﻓﻮﺍﺋﺪ ) ﺍﳊﺮﺍﻡ ﺍﻟﺮﺑﺎ ﻫﻲ ﺍﻟﺒﻨﻮﻙ ﻓﻮﺍﺋﺪ
ﻭﺍﻻﻗﺘﺮﺍﺽ( ...ﻭﺇﻥ ﻣﻀﺎﺭ ﺍﻟﺮﺑﺎ ﰲ
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
ﺍﻹﻗﺮﺍﺽ
ﻓﻮﺍﺋﺪﺍﻟﺒﻨﻮﻙ ﺍﻟﺮﺑﺎﺍﳊﺮﺍﻡ) ﺍﻷﺻﻠﻲ ﻓﻮﺍﺋﺪﺍﻟﺒﻨﻮﻙﻫﻲ ﻋﻤﻞ
ﻓﻮﺍﺋﺪ ﺍﳌﺼﺎﺭﻑ)ﺍﻟﺒﻨﻮﻙ(ﺣﺮﺍﻡﺣﺮﺍﻡﺣﺮﺍﻡ ،ﻭﺭﺑﺎ ﺍﳌﺼﺎﺭﻑ ﺃﻭ ﻓﻮﺍﺋﺪ
“Janganlah ﻭﺇﲦﻬﺎ
ﻛﺎﻟﺮﺑﺎ،ﺃﻭ ﻓﻮﺍﺋﺪ kamu
ﺍﳌﺼﺎﺭﻑ ﺣﺮﺍﻡ berpuasa
ﻭﺭﺑﺎ ﺣﺮﺍﻡ ﺣﺮﺍﻡ ، ﺣﺮﺍﻡ
ﺍﻟﺒﻨﻮﻙ( ﺣﺮﺍﻡ ﻓﻮﺍﺋﺪ ﻭﻫﻲ )(Ramadhan
ﺣﺮﺍﻡ ﺍﳊﺮﺍﻡ ) ﲤﺎﻣﺎ. ﺍﻟﺒﻨﻮﻙ( ﻣﺘﺤﻘﻘﺔ
)ﺍﻟﺮﺑﺎ ﻫﻲ ﺍﳌﺼﺎﺭﻑﺍﻟﺒﻨﻮﻙ ﻓﻮﺍﺋﺪﺍﻟﺒﻨﻮﻙ
sehingga
melihat tanggal ﻷﻥ ﻣﺮﻛﺒﺔ،
(satu ﺃﻡ ﺑﺴﻴﻄﺔ )Ramadhan ﺍﻟﻔﺎﺋﺪﺓ ﻛﺎﻧﺖ
dan ﺳﻮﺍﺀ ﺍﻟﻨﺴﻴﺌﺔ،
janganlah ﺭﺑﺎ ﻫﻲberbuka ﺍﻟﺒﻨﻮﻙ
(mengakhiri ﻷﻥﻣﺮﻛﺒﺔ ،ﻓﻮﺍﺋﺪ puasa ﺍﳌﺼﺎﺭﻑ ﺃﻭ )...Ramadhanﺃﻡ ﻭﺭﺑﺎ ﻜﹸﻢ
ﺑﺴﻴﻄﺔ ﺍﻟﻔﺎﺋﺪﺓﻣﻮﺍﻟ ﺣﺮﺍﻡ،ﺃﹶ ﻛﺎﻧﺖﺭﺅﻭﺱ ﺣﺮﺍﻡ sehinggaﻢﺣﺮﺍﻡﻓﹶﻠﹶﻜﹸ (ﺗﺒﺘﻢ
ﺳﻮﺍﺀ ﺍﻟﻨﺴﻴﺌﺔ،ﻥﹾﺍﻟﺒﻨﻮﻙ
melihatﻭﺇﹺﺗﻌﺎﱃ: ﺭﺑﺎ ) ﺍﳌﺼﺎﺭﻑ
ﻭﻟﻘﻮﻟﻪ ﻫﻲ tanggal ﻛﺈﲦﻪ، ﻓﻮﺍﺋﺪ
ﺍﻟﺒﻨﻮﻙ
ﻷﻥﰲ ﺍﻟﺮﺑﺎ ﺭ
ﻣﻀﺎ ﻭﺇﻥ ... (ﻭﺍﻻﻗﺘﺮﺍﺽ
ﺍﻟﺒﻨﻮﻙ ﻓﻮﺍﺋﺪ ﺍﻹﻗﺮﺍﺽ
) ﺍﳊﺮﺍﻡ
ﺍﻷﺻﻠﻲ
ﺍﻟﺮﺑﺎ ﻫﻲ ﺍﻟﺒﻨﻮﻙ
ﺍﻟﺒﻨﻮﻙ
ﻋﻤﻞ
ﻓﻮﺍﺋﺪ
ﺍﻟﺮﺑﺎ ﻣﺮﻛﺒﺔ، ﺑﺴﻴﻄﺔ ﺃﻡ ﺍﻟﻔﺎﺋﺪﺓ ﻛﺎﻧﺖ (ﺳﻮﺍﺀ ﺍﻟﻨﺴﻴﺌﺔ ، ﺭﺑﺎ ) ﺍﻟﺒﻨﻮﻙﻫﻲ
(satu Syawwal). ﻓﻮﺍﺋﺪ ﺍﳌﺼﺎﺭﻑﺭﺃﻭ Jika dihalangi oleh awan/ mendung maka
kira-kirakanlah”. ﰲ ﻣﻀﺎ ﻭﺭﺑﺎ ﻭﺇﻥ ... ﺣﺮﺍﻡ ، ﻭﺍﻻﻗﺘﺮﺍﺽ ﺍﻹﻗﺮﺍﺽﺣﺮﺍﻡ ﺣﺮﺍﻡ ﺍﻟﺒﻨﻮﻙ ﺍﻷﺻﻠﻲ ﺍﳌﺼﺎﺭﻑ ﺍﻟﺒﻨﻮﻙ ﻓﻮﺍﺋﺪ
ﻋﻤﻞ
ﻷﻥﻓﹶﺎﻗﹾﺪﺭﻭﺍﻟﹶﻪ ﻭﺇﲦﻬﺎ
ﺍﻟﺮﺑﺎﻜﹸ ﻢ ﻛﺎﻟﺮﺑﺎ،
ﻣﻀﺎﻢﺭﻋﻠﹶﻴ
ﺑﺴﻴﻄﺔﻓﹶﺈﹺﻥﹾﺃﻡﻏﹸ ﺣﺮﺍﻡ ...ﺗ ﺮﻭﻩ ﺣﺮﺍﻡ
ﻰ
ﻭﺍﻻﻗﺘﺮﺍﺽﺣﺘ ﺣﺮﺍﻡ
ﻛﺎﻧﺖﺮﻭﺍ
ﺍﻹﻗﺮﺍﺽﻻﹶﺗﻔﹾﻄ ﻭﻫﻲ ﺳﻮﺍﺀﻭ . ﲤﺎﻣﺎ
ﺍﻟﻨﺴﻴﺌﺔ،ﻬﹺﻼﹶﻝﹶ ﻣﺘﺤﻘﻘﺔ
ﺍﻷﺻﻠﻲﺍﻟﹾ
ﻰﺗﺮﻭﺍ ﺍﻟﺒﻨﻮﻙ ﻓﻮﺍﺋﺪ
2. Hadis Riwayat ﰲ
ﻭﺇﲦﻬﺎ ﻣﺮﻛﺒﺔ،ﻛﺎﻟﺮﺑﺎ ، Bukhari ﺣﺮﺍﻡ ﻭﺇﻥ Muslim ﺣﺮﺍﻡ ﺍﻟﻔﺎﺋﺪﺓ ﺣﺮﺍﻡ dari ﻭﻫﻲ Abu ﲤﺎﻣﺎ . Hurairah: ﻣﺘﺤﻘﻘﺔ ﺍﻟﺒﻨﻮﻙﺣﺘﺭﺑﺎ ﺍﻟﺒﻨﻮﻙ ﺍﻟﺒﻨﻮﻙﻮﻣﻮﺍ
ﻫﻲ ﻋﻤﻞﺼ
ﻓﻮﺍﺋﺪ
ﻻﹶﺗ
ﻭﺇﲦﻬﺎ
ﻛﺎﻟﺮﺑﺎ،ﺃﻭﻓﻮﺍﺋﺪ ﺍﳌﺼﺎﺭﻑ ... ﺣﺮﺍﻡ ﻭﺭﺑﺎ ﻜﹸﻢ ﺣﺮﺍﻡﻮﺍﻟ ﺣﺮﺍﻡ،ﺃﹶﻣ ﺣﺮﺍﻡﻭﺱ ﺣﺮﺍﻡﺭﺅ ﻭﻫﻲﻜﹸ ﻢ ﺣﺮﺍﻡﻓﹶﻠﹶ ﲤﺎﻣﺎﺒ.ﺘ ﻢ ﺍﻟﺒﻨﻮﻙﻥﹾ(ﺗ ﻣﺘﺤﻘﻘﺔﻭﺇﹺ
ﺗﻌﺎﱃ: ﺍﳌﺼﺎﺭﻑ) ﻭﻟﻘﻮﻟﻪ ﻛﺈﲦﻪ،ﺍﻟﺒﻨﻮﻙ ﻓﻮﺍﺋﺪ
ﰲ ﻣﻀﺎﺭ ﺍﻟﺮﺑﺎ ... ﻭﺇﻥ
ﻢ
ﻜ
ﹸ ...ﻮﺍﻟ ﻣ
ﺃ
ﹶ ﺱ
ﻭﺍﻻﻗﺘﺮﺍﺽ
ﻭ
ﺅ
ﺭ
ﻢ
ﻜ
ﹸ ﺍﻹﻗﺮﺍﺽﻓﹶ
ﻠ
ﹶ ﻢ
ﺘ
ﺒ
ﺗ
ﻥ
ﹾ ﺇ
ﹺ ﻭ
ﺍﻷﺻﻠﻲ : ﺗﻌﺎﱃ ﻭﻟﻘﻮﻟﻪ ﻛﺈﲦﻪ،ﻓﻮﺍﺋﺪ
ﻋﻤﻞ
ﻷﻥﺛﹶﻼﹶﺛﻴﻦ ﻣﺮﻛﺒﺔ،ﺒﺎﻥﹶ ﺑﺴﻴﻄﺔﻠﹸﻮﺍﺃﻡﻋﺪﺓﹶﺷﻌ ﺍﻟﻔﺎﺋﺪﺓﻢﻓﹶﺄﹾﻛﹾﻤ ﻛﺎﻧﺖﻲﻋﻠﹶﻴﻜﹸ ﺳﻮﺍﺀﻓﹶﺈﹺﻥﹾﻏﹸﺒﹺ ﺍﻟﻨﺴﻴﺌﺔ،ﺮﺅﻳﺘﻪ ﻫﻲﻳﺘﻪﺭﺑﺎﻭﺃﹶﻓﹾﻄﺮﻭﺍﻟ ﺍﻟﺒﻨﻮﻙﻮﺍﻟﺮﺅ ﺻﻮﻣ
ﻭﺇﲦﻬﺎ ﻛﺎﻟﺮﺑﺎ،
ﻻﹶﺗﺼﻮﻣﻮﺍﺣﺘﻰﺗﺮﻭﺍﺍﻟﹾﻬﹺﻼﹶﻝﹶﻭﻻﹶﺗﻔﹾﻄ ﺮﻭﺍﺣﺘﻰﺗﺮﻭﻩﻓﹶﺈﹺﻥﹾﻏﹸﻢﻋﻠﹶﻴﻜﹸﻢﻓﹶﺎﻗﹾﺪﺭﻭﺍﻟﹶﻪ
“Berpuasalah )(Ramadhan ...
ﺣﺮﺍﻡ ﻢ
ﻜ
ﹸ ﻟ
ﺍ
ﻮﺣﺮﺍﻡ ﻣ
ﺃ
ﹶ ﺱ
ﻭ
ﺣﺮﺍﻡ ﺅ
ﺭ
karena ﻢ
ﻜ
ﹸ
ﻭﻫﻲ ﻠ
ﹶ ﻓ
ﹶ ﻢ
ﺘ
. ﺒ
ﺗ
ﲤﺎﻣﺎ ﻥ
ﹾ melihat ﺇ
ﹺ ﻭ
:
ﻣﺘﺤﻘﻘﺔ ﺗﻌﺎﱃ ﻭﻟﻘﻮﻟﻪ
ﺍﻟﺒﻨﻮﻙ tanggal ﻛﺈﲦﻪ،ﻓﻮﺍﺋﺪ
Ramadhan).ﺪﺭﻭﺍﻟﹶﻪ
(satu ﺍﻟﺮﺑﺎﻜﹸ ﻢﰲﻓﹶﺎﻗﹾ ﻣﻀﺎﻢﺭﻋﻠﹶﻴ ﻭﺇﻥﻓﹶﺈﹺ...ﻥﹾﻏﹸ melihatﻭﻜﹸﻩﻢ
Dan ...ﻮﺗﺍﻟﺮ
berbukalahﺃﹶﻰﻣ
ﺱﺘ ﻭﺍﻻﻗﺘﺮﺍﺽﺣ
ﺍﻹﻗﺮﺍﺽﻓﹶﻠﹶﻻﹶﺗﻜﹸﻔﹾﻢﻄﺭﺮﺅﻭﺍﻭ (satuﻬﹺﻥﹾﻼﹶﺗﺒﺘﻝﹶﻢﻭ
(mengakhiri ﺍﻷﺻﻠﻲ
ﺗﻌﺎﱃﻭﺍ:ﺍﻭﻟﹾﺇﹺ ﻭﻟﻘﻮﻟﻪﺘﻰﺗﺮ ﺍﻟﺒﻨﻮﻙﺣ puasaﻣﻮﺍ ﻛﺈﲦﻪ،ﻮ ﻋﻤﻞﺼ ﻻﹶﺗ
ﻭﺇﲦﻬﺎﻓﹶﺎﺪﻗﹾﺩﺪﺭﺍﻟﻭﺍﺴﻨﹺﻟﹶﻴﻪﻦ
)Ramadhan ﻛﺎﻟﺮﺑﺎ،ﻋﻠﹶﻠﹶﻴﻤﻮﻜﹸﺍ ﻢﻋ ﺣﺮﺍﻡﻨﺈﹺﺎﻥﹾﺯﹺﻝﹶﻏﹸﻟﻢﺘﻌ
karena ﺣﺮﺍﻡﺗﺪﺮﺭﻭﻩﻩﻣﻓﹶ ﻰﻗﹶ ﻮﺭﺍﺣﺘﻭ ﻧ
ﺮ ﻤ
tanggal ﻘ
ﹶ ﻟ
ﹾ ﺍ ﻭ ﺀ
ً ﺎ ﻴ ﺿ
ﺲ
ﻤ
ﺸ
ﺍﻟ ﻞ
ﹶ ﻌ
Syawwal). ﺟ
ﻯ ﺬ ﻟ
ﱠ ﺍ ﻫﻻﹶﻮ
Apabila kamuﻼﹶﺛﻴﻦ terhalangi,ﺷﻌﺒﺎﻥﹶﺛﹶ sehinggaﻢﻓﹶﺄﹾﻛﹾﻤﻠﹸﻮﺍﻋﺪﺓﹶ ﺣﺮﺍﻡﻋﻠﹶﻴﻜﹸ ﻭﻫﻲﺗﻔﹾﻏﹸﺒﹺﻄ ﺮﻲﻭﺍ tidakﺈﹺﻻﹶﻥﹾ ﲤﺎﻣﺎﻳ.ﺘﻝﹶﻪﻭﻓﹶ dapatﻟﻬﹺﺮﻼﹶﺅ ﻣﺘﺤﻘﻘﺔﻭﺍﺍﻟﹾ melihatnyaﻰﻭﺃﹶﻓﹾﺗﺮﻄﻭﺮﺍ ﺍﻟﺒﻨﻮﻙﺘﺣﻪﺘﻮﺍﺅﻳ ﻓﻮﺍﺋﺪﺼﻮﺍﻮﻟﻣﺮ ﺻﺗﻮﻣ
ﻦ
ﻴ
ﺛ
ﻼ
ﹶ ﺛ
ﹶ ﻥ
ﹶ ﺎ ﺒ ﻌ
ﺷ
ﺱﺘﺃﹶﻰﻣﻮﺗﺍﻟﺮﻭﻜﹸﻩﻢﻓﹶﺈﹺ...ﻥﹾﻏﹸﻢﻋﻠﹶﻴﻜﹸﻢﻓﹶﺎﻗﹾﺪﺭﻭﺍﻟﹶﻪ
maka sempurnakanlah ﺓ
ﹶ ﺪ
ﻋ
ﺍﻮ ﻠ
ﹸ ﻤ
ﻛ
ﹾ ﺄ
ﹾ ﻓ
ﹶ
bilangan ﻢ
ﻜ
ﹸ ﻴ
ﻠ
ﹶ ﻋ
ﻲ
ﺒ
ﹺ ﻏ
ﹸ ﻥ
ﹾ ﺈ
ﹺ ﻓ
ﹶ
ﺗﻌﺎﱃﻭﺍ:ﺍﻭﻟﹾﺇﹺﻬﹺﻥﹾﻼﹶﺗﺒﺘﻝﹶﻢﻭﻓﹶﻠﻻﹶﺗﻜﹸﻔﹾﻢﻄﺭﺮﺅﻭﺍﻭﺣ
Sya’ban ﻪ
ﺘ
ﻳ
ﺅ
ﺮ
ﻟ
tiga ﺍ
ﻭ ﺮ
ﻄ
ﻓ
ﹾ ﺃ
ﹶﻭ
ﻭﻟﻘﻮﻟﻪﺘﻰﺗﺮ
puluh ...
ﻪ
ﺘ
ﻳ
ﺅ
ﻛﺈﲦﻪ،ﻮﻣﻮﺍﺣﺏ
ﺮ
ﻟ
hari”. ﺎ ﺴ
ﺍﻮ ﻭﻻﹶﺗﺼ
ﺤ
ﻣ
ﻮ
ﻟ
ﹾ ﺻ
ﺍ
3. Firman Allahﻼﹶﺛﻴﻦ QSﺷﻌﺒﺎﻥﹶﺛﹶ Yunusﺪﺓﹶ [10]:ﺄﹾﻛﹾﻤﻠﹸﻮﺍﻋ ﺻﻮﻣﻮﺍﻟﺮﺅﻳﺘﻪﻭﺃﹶﻓﹾﻄﺮﻭﺍﻟﺮﺅﻳﺘﻪﻓﹶﺈﹺﻥﹾﻏﹸﺒﹺﻲﻋ5ﻠﹶﻴﻜﹸﻢﻓﹶ
ﻫﻮ ﺍﻟﱠﺬﻯ ﺟﻌﻞﹶ ﺍﻟﺸﻤﺲ ﺿﻴﺎﺀً ﻭﺍﻟﹾﻘﹶﻤﺮ ﻧﻮﺭﺍ ﻭﻗﹶﺪﺭﻩ ﻣﻨﺎﺯﹺﻝﹶ ﻟﺘﻌﻠﹶﻤﻮﺍ ﻋﺪﺩ ﺍﻟﺴﻨﹺﻴﻦ
ﻰﻤﻠﹸﻣﻓﹶﻨﺍﹾﺈﹺﻮﺎﺍﻥﹾﻷَﺯﹺﻣﻋﻝﹶﻏﹸﺮﹺﺪﻟﻢﺓﹶﺘﻣﻨﻌﻋﻠﹶﻠﹶﺷﻜﹸﻴﻤﻌﻢﺒﻮﻜﹸﺎﺍ ﻢﻥﹶﻋﻓﺛﹶﹶﺎﺪﻗﹾﻼﹶﺩﺛﺪﻴﺭﺍﻟﻦﻭﺍﺴﻨﹺﻟﹶﻴﻪﻦ ﻰﻢﻗﹶﺗﻭﻓﹶﺃﹸﺪﺮﺄﹾﺭﻭﻭﻟﻩﻛﹾﻩ ﻮﻠﹶﺳﺭﻴﺍﺣﻮﺘﻜﹸﻝﹶﻭ
ﷲَﻝﹶﻴﺎﻪﺀًﻭﻓﺃﹶﺈﹺﻻﹶﻭﻃﺍﻴﻥﹾﻟﹾﺗﻌﻘﹶﻔﹾﻏﹸﻮﻤﺍﺒﹺﻄﺮﺮﻲﺍﻟﻭﻧﺮﺍﻋﺿﺘﺲﻟﻬﹺﺍﺮﺍﻼﹶﺅﻳﻰﻭﺃﹶﻮﺍﻓﹾﺍﻟﺗﺮﺃﹶﻄﺸﻭﺮﻃﺍﻤﻴﻭﺍﺍﻌﻟﹾﻮ ﻮﺍﺅﻦﻳﺟﺘﺣﻌﺁﻪﺘﻣﻞﹶﻨ ﻫﻳﺂﻻﹶﺻﺃﹶﻮﻳﺗﻮﻬﺍﻣﺎﻟﱠﺼﻮﺍﺬﺍﻮﻟﱠﻟﻣﺬ
ﻯﺮﻳ
...ﻞﹶ ﺍﻟﺸﻤﺲ ﺿﻴﺎﺀً ﻭﺍﻟﹾﻘﹶﻤﺮ ﻧﻮﺭﺍ ﻭﻗﹶﺪﺭﻩ ﻣﻨﺎﺯﹺﻝﹶ ﻟﺘﻌﻠﹶﻤﻮﺍ ﻋﺪﺩ ﺍﻟﺴﻨﹺﻴﻦ ... ﺏﺟﻌ ﺏ
ﺴﺬﺎﺎﻯ ﺤ
ﻭﻭﻫﺍﺍﻟﹾﻟﹾﻮ ﺍ
ﺤﻟﱠﺴ
QS.ﺷﻌﺒﺎﻥﹶﺛﹶﻼﹶﺛﻴﻦ [4]:ﻢﺣﻓﹶﺒﺄﹾﻛﹾﺸﻤﻲﻠﹸﻮﺍﻋﺪﺓﹶ 59ﻢﻋﻠﹶﻴﻜﹸ ...ﻊﹺﻭﺃﹶﻭﻓﹾﺍﻟﻄﻄﺮﱠﺎﻭﻋﺍﺔﻟﺮﺅﻳﺘﻪﻓﹶﺈﹺﻥﹾﻏﹸﺒﹺﻲ ﺴﺎﺑﻟﹺﺎﻟﺮﺅﻳﺘﻪ ﺻﻟﹾﻴﻮﻣﻮﺍ
4. Firman
Allahﺩ ﺍﻟﺴﻨﹺﻴﻦ ’an-Nisaﻝﹶ ﻟﺘﻌﻠﹶﻤﻮﺍ ﻋﺪ ﻮﺭﻋﺍﺒﺪﻭﻗﹶﺪﺭﻩ ﻣﻨﺎﺯﹺ ﺲﻭﺍﺿﻥﹾﻴﺎﺀًﻭﻟﱢﻭﻲﺍﻟﹾﻘﹶﻋﻠﹶﻤﻴﺮﻜﹸﻧ ﺏﺴﺟﻤﻌﻞﹶ ﺍﻟﺸﻤ ﺤﻜﹸﻟﱠﻢﺬﻯ ﻭﻋﻫﺍﻠﹶﻮ ﺍ
ﻳﺂﺃﹶﻳﻬﺎﺍﻟﱠﺬﻳﻦﺁﻣﻨﻮﺍﺃﹶﻃﻴﻌﻮﺍﺍﷲَﻭﺃﹶﻃﻴﻌﻮﺍﺍﻟﺮﺳﻮﻝﹶﻭﺃﹸﻭﻟﻰﺍﹾﻷَﻣﺮﹺﻣﻨﻜﹸﻢ
yangﻰﺍﹾﻷَﻣﺮﹺﻣﻨﻜﹸﻢ beriman,ﻮﻝﹶﻭﺃﹸﻭﻟ taatlahﺨﻭﺃﹶﻼﹶﻃﻴﻌﻮﺍﺍﻟﺮﺳ ﷲَ ﺲﻓﹶﺍﻊﺍﺍ kepadaﺃﹶﻡﻃﻴﻭﻳﻌﺮﻮ ...ﻣﻨﺇﹺﻟﹾﻮﺍﺰﺍ ﺏﺎﻦﺟﻛﻌﺁﻢﹺ Allah,ﺬﺤﻳﺤﺎﻟﱠﻢﺴﺬﺍﺍﻟﱠﺎﻟﹾﻭﻳﺂﺣﺍﺃﹶﻟﹾﻳﻜﹾﻬ
“Wahai orang-orang
taatlah kepadaﺩ ﺍﻟﺴﻨﹺﻴﻦ Rasulﺘﻣﻨﻌﻠﹶﻜﹸﻤﻢﻮﺍ ﻋﺪ ﻰﻣﻨﺍﹾﺎﻷَﺯﹺﻣﻝﹶﺮﹺﻟ dan ulil-amriﻝﹶﻭﻗﹶﻭﺃﹸﺪﺭﻭﻟﻩ ﻑﻘﹶﻮﻤﺍﺮﺍﻟﻧﺮﻮﺳﺭﺍﻮ antaraﺎﺀًﻭﺃﹶdiﻭﻃﺍﻴﻟﻌﹾ ﷲَﻴﺿﻟﹾ ﻤ
ﺸ
ﺍﻟ ﻞ
ﹶ ﻋﻫﻳﺂﻠﹶﺃﹶﻮﻴﻳﻬﻜﹸﺎﻢﺍﻟﱠﺑﺬﹺﺎﻟﻳﻦ
ﻯ ﺍ
kamu”.ﺃﹶﻄﻃﱠﺎﻴﻋﻌﺔﻮﺍﻭﺍﺍﻥﹾﻭﻟﱢﻲﻋﻠﹶﻴﻜﹸﻢﻋﺒﺪﺣﺒﺸﻲ ﺴﻤﺁﻣﻊﹺﻨﻮﻭﺍﺍﻟ
dariﻟﺸﻰﺣﻲﺍﹾﻜﹶﻷَﻢﻣﺑﺮﹺﻪﻣﻨﺣﻜﹸﺎﻢﻛﻢﻳﺮﺍﻩ ﻭﺟﺐ ﺏﻟﹾ ... ﻭﺍﻟﹾﺤﺴﺎ
ﺤﻭﻭﻜﹸﻟﱢﺃﹶﻢﻃﻲﻴﺑﹺﻌﻋﻪﻠﹶﻮﺍﻴﻜﹸﺍﻟﺣﺎﺮﻢﻛﺳﻋﻢﺒﻮ،ﺪﻝﹶﻓﹶﺈﹺﻭﺣﺃﹸﺒﻥﹾﻭ ﻑﺍﻟ:ﺃﹶﺇﹺﻄﻃﺫﱠﺎﹶﺍﻴﻋﻌﻟﹶﺔﻮﺍﻢﻭﺍﺍﻳﻥﹾﷲَ ﺴﺨﻤﺁﻼﹶﻣﻊﹺﻨﻮﻭﺍ ﻭﻋﻳﺂﻠﹶﺃﹶﻴﻳﻣﻬﻜﹸﺎﺤﻢﺍﻟﱠﻞﱡﺑﺬﹺﺎﻟﺍﻳﻦ
5. Hadis riwayat Bukhari Irbadh bin Sariyah
ﻋﺣﻠﹶﻴﻜﹾﻜﹸﻢﻢﺍﻟﹾﺑﹺﺎﻟﺤﺎﺴﻛﻤﻢﹺﻊﹺﺇﹺﻟﹾﻭﺰﺍﺍﻟﻡﻄﱠﺎﻭﻳﻋﺔﺮﻓﹶﻭﻊﺍﺍﻥﹾﻟﹾﺨﻭﻟﱢﻼﹶﻲﻑﻋﻠﹶﻴﻜﹸﻢﻋﺒﺪﺣﺒﺸﻲ
ﺾﹺ meskipunﻟﹾﻜﹶﺎﻓﱠﺔﻭﻟﹶﻢﻳﻨﻘﹶ ﺍﻟﺼﻮﻡﻋﻠﹶﻰﺍ
“Wajib bagi kalian untuk taat (kepada
kalianﺮﹺﻣﻨﻜﹸﻢ ituﺒﻭﻟﺸﻰﻲﺍﹾ ﻷَﻣ seorangﺪﻝﹶﻭﺣﺃﹸ
hambaﻃﻲﻴﻌﻋﻠﹶﻮﺍﻴﻜﹸﺍﻟﺮﻢﺳﻋﺒﻮ ﻑ
ﻼ
ﹶ ﺨ
ﻟ
ﹾ ﺍ
pemimpin), ﻊ
sahayaﻋﻌﺔﻮﺍﻭﺍﻥﹾﷲَ ﻭﻟﱢﺃﹶ ﻓ
ﹶ ﺮ
ﻳ
ﻭ
Habsyi”.ﻛﻤﺁﻣﻊﹺﻨﻮﻭﺍﺍﻟﺃﹶﻄﻃﱠﺎﻴ
ﻡ
ﺍﺰ ﻟ
ﹾ ﺇ
ﹺ ﻢ
ﹺ ﺴ ﻋﻳﺂﺣﻠﺃﹶﻴﻳﻜﹾﻬﻜﹸﺎﻢﻢﺍﺍﻟﱠﻟﹾﺑﺬﹺﺎﻟﺤﻳﺎﻦ
yang memimpin
6. Kaidahﺐﻢ ﳛﻜ Fiqhiyah:ﺃﻩﻥﹾﻭﺟ ﻲﺮﺍ ﻟﻠﻘﺎﻢﺿﻳ ﺻﺮﻳﺣﺢﻜﹶﻢﰱﺑﹺﺃﻪ ﻥﹼﺣﺎﻛ ﻭﻫﻮﺈﹺﻥﹾ ﻮﻋﻪ،ﻛﻢ ،ﻓﹶ ﻑﻪﻤﺣﺎ ﳎﺍﻟﻨﻮﻭﻳﺍﻟﹾﻱﺤﺨﻜﹸﰱﻼﹶﻢﺑﹺ ﹶﺎﻟﻪﺫﹶﺍﻭﻳﻟﹶﺮﻓﹶﻢﻊ ﻑﺍﻡﺇﹺ
ﻗ
ﺤﻟﹾﺎﻛﺨﻢﹺﻼﹶﺇﹺﻟﹾﺰ
. ﺎ ﻋ ﺎ ﻤ ﺟ
ﺍﻟﹾﻭﺣﺤﻜﹾﻣﻜﹾﻢﺤﻢﺍﻟﹾﻞﱡﺇﹺﺍ
ﻑﻋﻪﻠﹶﻴﻜﹸﺣﺎﻢﻛﻋﻢﺒ،ﺪﻓﹶﺈﹺﺣﺒﻥﹾ ﺸﺣﻲﻜﹶﻢ ﺑﹺﻪ ﺣﺎﻛﻢ ﻳﺮﺍﻩ ﻭﺟﺐ ﺤﺨﻭﻜﹸﻟﱢﻼﹶﻢﻲﺑﹺ ﻑﺍﺔﺍﻟﻡﺇﹺﻄﻭﺫﱠﺎﻟﹶﹶﺍﻭﻳﻋﻢﻟﹶﺔﺮﻓﹶﻳﻢﻨﻭﻊﻘﹶﺍﻳﺍﻥﻟﹾ
ﺤﻟﹾﺎﹶﻰﺴﻛﺨﺍﻤﻟﹾﻢﹺﻼﹶﻊﹺﻜﺇﹺﻟﹾﹶﺎﻓﱠﻭﺰ ﻭﻋﺣﻠﹶﻴﻜﹾﻣﻜﹸﻢﺤﻢﺍﻟﹾﻞﱡﺑﹺﺎﻟﺍ
( ﺹ ﺟﺰﺀ ﺍﻟﺸﺮﻭﺍﱏ،
ﺣﺎﺷﻴﺔ ﺾ
ﹺ ). ﻥ
ﹶ ﺭﻣﻀﺎ ﺑﻜﻮﻮﻡﻋﻠ ﺍﻟﺼ
pemerintahﻛﻢ ﻳﺮﺍﻩ ﻭﺟﺐ
“Keputusan ituﺈﹺﻥﹾ ﺣﻜﹶﻢ ﺑﹺﻪ ﺣﺎ mengikatﻢ ،ﻓﹶ ﺾﹺﻜﹸﻢ ﺑﹺﻪ ﺣﺎﻛ (wajibﺤ )dipatuhiﺇﹺﻭﺫﻟﹶﹶﺍ ﻢﻟﻳﻢﻨ ﻘﹶﻳ ﻑﺔ danﻥﺤﻡﻞﱡﺍﻟﻋﻠﻠﺍﻟﹾﹶﻰﺨﺍﻟﹾﻼﹶﻜﹶﺎﻓﱠ
ﻣﻦ ﺔ
ﱠﻴﻠ ﺍﻟﻭ ﺼﻣﻮ
ﺍﻟ ﺼﻮﻡﻋﻠﹶﻰﺍﻟﹾﻜﹶﺎﻓﱠﺔﻭﻟﹶﻢﻳﻨﻘﹶﺾﹺmenghilangkan silang pendapat”.
ﻑﻪ ﺣﺎﻛﻢ ،ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﺣﻜﹶﻢ ﺑﹺﻪ ﺣﺎﻛﻢ ﻳﺮﺍﻩ ﻭﺟﺐ ﻑﺍﻡﺇﹺﺫﹶﺍﻭﻳﻟﹶﺮﻓﹶﻢﻊﻳﺍﻟﹾﺤﺨﻜﹸﻼﹶﻢ ﺑﹺ ﺤﻟﹾﺎﻛﺨﻢﹺﻼﹶﺇﹺﻟﹾﺰ ﻭﺣﻜﹾﻣﻢﺤﺍﻟﹾﻞﱡ ﺍ
7. Imam al-Syarwaniﻥﹾﳛﻜﻢ dalamﰱﺃﻥﹼﻟﻠﻘﺎﺿﻲﺃ ﻭﻫﻮﺻﺮﻳﺢ Hasyiyah ﻮﻋﻪ، . ﻭﺃﺧﺎﻓﻬﻢ al-Syarwaniﳎﻤ ﺍﻟﺴﻼﺡﻱﰱ ﹶﺎﻟﻪﺍﻟﻨﻮﻭ ﺍﻟﻨﺎﺱ ﻋﻠﻰﻋﺎ .:ﻗ ﲪﻞﺇﹺﺟﻤﺎ ﺍﻟﹾﻣﻦﺤﻜﹾﻢ
ﺾﹺﰱﳎﻤﻮﻋﻪ،ﻭﻫﻮﺻﺮﻳﺢﰱﺃﻥﹼﻟﻠﻘﺎﺿﻲﺃﻥﹾﳛﻜﻢ ﺍﻟﻨﻮﻭﻱ ﹶﺎﻟﻪﻟﹶﻢﻳﻨﻘﹶ .ﻗﺔﻭ ﺼﻮﻜﹾﻡﻢﺇﹺﻋﻠﺟﹶﻰﻤﺎﺍﻟﹾﻋﺎﻜﹶﺎﻓﱠ ﺍﻟﹾﺍﻟ ﺤ
ﳛﻜﺐﻢ ﻲﺮﺍﺃﻩﻥﹾﻭﺟ ﻟﻠﻘﺎﻢﺿﻳ
ﻪ(ﻥﹼﺣﺎﻛ (
ﺹﻢﰱﺑﹺﺃ ﺹﺻﺮﻳﺣﺢﻜﹶ ﺟﺰﺀ ﺍﻟﺸﺮﻭﺍﱏ، ﺣﺎﺷﻴﺔ ). ﻥ
ﹶ ﺭﻣﻀﺎ ﻣﻦ ﺔ
ﱠﻴﻠ ﻠ ﺍﻟ ﻥ
ﺑﻜﻮ
ﺟﺰﺀ ﻭﻫﻮﺈﹺﻥﹾ ﺍﻟﺸﺮﻭﺍﱏ،،ﻓﹶ ﻮﻋﻪ،ﻛﻢ ﺣﺎﺷﻴﺔﺑﹺﳎﻪﻤﺣﺎ ).ﻳﻱﺤﻜﹸﰱﻢ ﺭﻣﻀﺎﻟﹶﻥﹶﻢ
ﺍﻟﻨﻮﻭ ﹶﺎﻟﻪﺫﹶﺍ ﻑﻗﺇﹺ ﻣﻦ. ﺑﻜﻮﻜﹾﻥﺤﻢﻞﱡﺍﻟﺇﹺﻠﺍﱠﻴﻠﻟﹾﺟﺔﻤﺨﺎﻋﻼﹶﺎ ﺍﻟﹾﻭ ﺤﻣ
ﺾ
ﹺ ﻘ
ﹶ ﻨ
ﻳ
ﻢ
ﻟ
ﹶ ﻭ
ﺔ
ﻓ
ﱠ ﹶﺎ ﻜ ﻟ
ﹾ ﺍ ﹶﻰ ﻠ ﻋ
ﻡ
ﻮ
ﺼ
ﺍﻟ
ﺃﻭ ﳛﻜﻢ ﻲﺃﻳﻘﻥﹾﺘﻠﻮﺍ ﻓﺴﺎﺩﺍ ﺿﺃﻥ
ﺍﻷﺭﺽﺃﻥﹼﻟﻠﻘﺎ ( ﺻﺮﻳﺢﰱ
ﺹ
ﺴﻌﻮﻥﰱ
ﺟﺰﺀ ﻮﻋﻪ،ﻭﻫﻮ ﺍﻟﺸﺮﻭﺍﱏ، ﻭﺃﺧﺎﻓﻬﻢ.ﻭﻳ ﻭﺭﺳﻮﻟﻪ
ﺍﻟﻨﻮﻭﺍﷲﻱﰱﳎﻤ ﺣﺎﺷﻴﺔ ). ﻥ
ﹶ
ﳛﺎﺭﺑﻮﻥ ﺭﻣﻀﺎ
ﺍﻟﺬﻳﻦ .ﻗﹶﺎﻟﻪ ﻣﻦ
ﺟﺰﺍﺀ ﺟﻤﺎﻋﺎ ﺔ
ﱠﻴﻠ ﻠ ﺍﻟ
ﺇﳕﺎﺤﻜﹾﻢﺇﹺ ﻥ
ﺑﻜﻮ ﺍﻟﹾ
ﻣﻦﲪﻞﻋﻠﻰﺍﻟﻨﺎﺱﺍﻟﺴﻼﺡ
ﻣﻦ. ﻭﺃﺧﺎﻓﻬﻢ ﺍﻟﺴﻼﺡ ﺍﻟﻨﺎﺱ
C. FATWA ﺫﻟﻚ ﳍﻢ TENTANG ﺍﻷﺭﺽ. ﻣﻦ( ﻳﻨﻔﻮﺍ
TERORISME ﺟﺰﺀﺃﻭﺹ ﺧﻼﻑ ﺍﻟﺸﺮﻭﺍﱏ، ﹸﻬﻢ ﺣﺎﺷﻴﺔ ﻭﺃﺭﺟﻠ ﺃﻳﺪﻳﻬﻢ ). ﺭﻣﻀﺎﻥﹶ ﱠﻊ ﻣﻦ ﻋﻠﻰﻄ ﲪﻞﻠﺃﻭﱠﻴﻠﺔﺗﻘ ﱠﺒﻮﺍ ﺍﻟ ﺑﻜﻮﻥ ﻳﺼﻠ ﻣﻦ
Terorismeﻲﺃﻥﹾﳛﻜﻢ danﺢﰱﺃﻥﹼﻟﻠﻘﺎﺿ Perbedaannyaﺻﺮﻳ ﻮﻋﻪ،ﻭﻫﻮ ﻭﺃﺧﺎﻓﻬﻢ. ﺍﻟﺴﻼﺡﻱﰱﳎﻤ ﹶﺎﻟﻪﺍﻟﻨﻮﻭ ﺍﻟﻨﺎﺱ ﻋﻠﻰﻋﺎ.ﻗ ﲪﻞﺇﹺﺟﻤﺎ ﺍﻟﹾﻣﻦﺤﻜﹾﻢ
1. Pengertian
ﺍﻵﺧﺮﺓﻋﺬﺍﺏﻋﻈﻴﻢ. dengan
Jihadﻭﳍﻢﰱ ﺣﺰﻱﰱﺍﻟﺪﻧﻴﺎ
( ﺟﺰﺀﰱﺹ ﺍﻟﺸﺮﻭﺍﱏ، ﺣﺎﺷﻴﺔ ). ﺭﻣﻀﺎﻥﹶ
ﻓﺴﺎﺩﺍ ﺃﻥ ﻳﻘﺘﻠﻮﺍ ﺃﻭ
Meskipun belum ﺍﻷﺭﺽ ada ﺴﻌﻮﻥ kesepakatan ﻭﺃﺧﺎﻓﻬﻢ.ﻭﻳ ﻭﺭﺳﻮﻟﻪ ﺍﷲ mengenai
ﺍﻟﺴﻼﺡ ﳛﺎﺭﺑﻮﻥ ﺍﻟﻨﺎﺱ ﺍﻟﺬﻳﻦﻋﻠﻰﻣﻦpengertianﱠﻴﻠﺔ ﺟﺰﺍﺀ ﲪﻞﻠﺑﻜﻮﻥﺍﻟ ﻣﻦ ﺇﳕﺎ
ﺇﳕﺎ ﺟﺰﺍﺀ ﺍﻟﺬﻳﻦ ﳛﺎﺭﺑﻮﻥ ﺍﷲ ﻭﺭﺳﻮﻟﻪ ﻭﻳﺴﻌﻮﻥ ﰱ ﺍﻷﺭﺽ ﻓﺴﺎﺩﺍ ﺃﻥ ﻳﻘﺘﻠﻮﺍ ﺃﻭ
terorisme, namun secara umum dapat dipahami bahwa
ﺃﻭ
terorismeﻠﻮﺍﳍﻢ ﺫﻟﻚ . ﺍﻷﺭﺽ
merupakan ﻣﻦ ﻳﻨﻔﻮﺍ
kejahatan ﺃﻭ ﺧﻼﻑ ﻣﻦ terhadap ﹸﻬﻢ ﻠ ﻭﺃﺭﺟ ﺃﻳﺪﻳﻬﻢ
kemanusiaan ﱠﻊ ﻄ ﺗﻘ ﺃﻭ ﱠﺒﻮﺍ dan ﻠ ﻳﺼ
ﺫﻟﻚ ﳍﻢ ﺍﻷﺭﺽﺃﻥ.ﻳﻘﺘ ﺍﻷﺭﺽﻣﻦ ﻓﺴﺎﺩﺍ ﺴﻌﻮﻥﺃﻭﰱﻳﻨﻔﻮﺍ ﻣﻦ.ﻭﻳﺧﻼﻑ ﻭﺭﺳﻮﻟﻪ ﻭﺃﺭﺟﻠﹸﻬﻢ ﳛﺎﺭﺑﻮﻥﺍﷲ ﺃﻳﺪﻳﻬﻢ ﺍﻟﺬﻳﻦﱠﻊ ﻋﻠﻰﻄ terhadapﺗﻘ ﺟﺰﺍﺀﺃﻭ ﻳﺼﻠﱠﺒﻮﺍ ﺇﳕﺎ
peradaban yang menimbulkan
ﺧﻼﻑ ﻣﻦﻋﻈﻴﻢ. ﻭﺃﺧﺎﻓﻬﻢ
ﻋﺬﺍﺏ ancaman
ﻭﺃﺭﺟﻠ ﺍﻟﺴﻼﺡ
ﺃﻳﺪﻳﻬﻢ ﺍﻵﺧﺮﺓ serius
ﺍﻟﺪﻧﻴﺎﻄﱠﻊ ﻭﳍﻢﰱ ﺍﻟﻨﺎﺱ ﲪﻞ
ﱠﺒﻮﺍ ﰱ ﺣﺰﻱ ﻣﻦ
ﺃﻭﻠﻮﺍﳍﻢ ﺫﻟﻚ . ﺍﻷﺭﺽ
ﺴﻌﻮﻥﰱ ﺍﻷﺭﺽ ﻓﺴﺎﺩﺍ ﺃﻥ ﻳﻘﺘ ﻣﻦ ﻳﻨﻔﻮﺍ ﺃﻭ ﻋﺬﺍﺏﻭﻳﻋﻈﻴﻢ. ﺍﻵﺧﺮﺓﻭﺭﺳﻮﻟﻪ ﹸﻬﻢ ﳛﺎﺭﺑﻮﻥ ﺍﷲ ﺍﻟﺬﻳﻦ ﻭﳍﻢﰱ ﺗﻘ
ﺟﺰﺍﺀﺍﻟﺪﻧﻴﺎ ﺃﻭ ﺣﺰﻱﰱ ﻠ
ﺇﳕﺎ ﻳﺼ
ﺧﻼﻑ ﺃﻭ ﻳﻨﻔﻮﺍ ﻣﻦ ﺍﻷﺭﺽ.ﺫﻟﻚ ﳍﻢ ﻣﻦﻋﻈﻴﻢ. ﻋﺬﺍﺏ ﻭﺃﺭﺟﻠﹸﻬﻢ ﺃﻳﺪﻳﻬﻢ ﺍﻵﺧﺮﺓ ﺍﻟﺪﻧﻴﺎﻄﱠﻊ ﻭﳍﻢﰱ ﱠﺒﻮﺍ ﰱﺃﻭ ﺗﻘ ﺣﺰﻱ ﻳﺼﻠ
ﺇﳕﺎ ﺟﺰﺍﺀ ﺍﻟﺬﻳﻦ ﳛﺎﺭﺑﻮﻥ ﺍﷲ ﻭﺭﺳﻮﻟﻪ ﻭﻳﺴﻌﻮﻥ ﰱ ﺍﻷﺭﺽ ﻓﺴﺎﺩﺍ ﺃﻥ ﻳﻘﺘﻠﻮﺍ ﺃﻭ 725
ﺣﺰﻱﰱﺍﻟﺪﻧﻴﺎﻭﳍﻢﰱﺍﻵﺧﺮﺓﻋﺬﺍﺏﻋﻈﻴﻢ.
ﻳﺼﻠﱠﺒﻮﺍ ﺃﻭ ﺗﻘﻄﱠﻊ ﺃﻳﺪﻳﻬﻢ ﻭﺃﺭﺟﻠﹸﻬﻢ ﻣﻦ ﺧﻼﻑ ﺃﻭ ﻳﻨﻔﻮﺍ ﻣﻦ ﺍﻷﺭﺽ.ﺫﻟﻚ ﳍﻢ
ﻲﺸﺒﺣﺪﺒﻋﻜﹸﻢﻠﹶﻴﻋﻟﱢﻲﻭﻥﹾﺍﻭﺔﺍﻟﻄﱠﺎﻋﻭﻊﹺﻤﺑﹺﺎﻟﺴﻜﹸﻢﻠﹶﻴﻋ
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA PERTAMA TAHUN 2003 ﻼﹶﻑﺍﻟﹾﺨﻓﹶﻊﺮﻳﻭﺍﻡﺇﹺﻟﹾﺰﻢﹺﺎﻛﺍﻟﹾﺤﻜﹾﻢﺣ
726
ﻟﹶﻪﺍﻭﺭﻓﹶﺎﻗﹾﺪﻜﹸﻢﻠﹶﻴﻋﻏﹸﻢﻓﹶﺈﹺﻥﹾﻩﻭﺮﺗﻰﺘﺣﺍﻭﺮﻔﹾﻄﺗﻻﹶﻭﺍﻟﹾﻬﹺﻼﹶﻝﹶﺍﻭﺮﺗﻰﺘﺣﻮﺍﻣﻮﺼﺗﻻﹶ
ﻦﻴﺛﹶﻼﹶﺛﺎﻥﹶﺒﻌﺷﺓﹶﺪﻋﺍﻠﹸﻮﻛﹾﻤHIMPUNAN ﻓﹶﺄﹾﻜﹸﻢﻠﹶﻴﻋﻲFATWA
ﻏﹸﺒﹺﻓﹶﺈﹺﻥﹾﻪMAJELIS
ﺘﻳﺅﺮﻟﺍﻭﺮULAMA
ﺃﹶﻓﹾﻄﻭﻪﺘINDONESIA
ﻳﺅﺮﻟﺍﻮﻣﻮﺻ
4. Bomﻦ
bunuh
ﻨﹺﻴﺍﻟﺴ ﺩﺪﻋdiri ﻠﹶﻌﺘﻟ ﻝﹶAmaliyah
ﺍﻮﻤdan ﺎﺯﹺﻨﻣ ﻩﺭﻗﹶﺪﻭ ﺍﺭal-Istisyhad
ﻮﻧ ﺮﺍﻟﹾﻘﹶﻤﻭ ًﺎﺀﻴﺿ ﺲﻤﺍﻟﺸ ﻞﹶﻌﺟ ﻯﺍﻟﱠﺬ ﻮﻫ
a. Orang yang bunuh diri itu membunuh dirinya untuk
kepentingan pribadinya sendiri sementara ...ﺏpelaku ﺎﺴﺍﻟﹾﺤﻭ
amaliyah al-istisyhad mempersembahkan dirinya sebagai
korban demi agama dan umatnya. Orang yang bunuh diri
adalah orang ﻜﹸﻢﻨyang
ﻣﺮﹺﺍﹾﻷَﻣpesimis
ﻰﻟﺃﹸﻭﻭﻝﹶﻮﺳatas ﺍﻟﺮﺍﻮdirinya
ﻌﻴﺃﹶﻃﻭَﺍﷲdan ﺍﻮﻌﻴﻃatas
ﺃﹶﺍﻮﻨﻣketentuan
ﺁﻦﻳﺍﻟﱠﺬﺎﻬﻳﺂﺃﹶﻳ
Allah sedangkan pelaku amaliyah al-Istisyhad adalah
manusia yang seluruh cita-citanya tertuju untuk mencari
rahmat dan keridhaan ﻲﺸﺒﺣAllah
ﺪﺒﻋﻢSubhanahu
ﻜﹸﻠﹶﻴﻋﻟﱢﻲﻭﻥﹾﺍﻭﺔwa
ﻄﱠﺎﻋTa’ala.
ﺍﻟﻭﻊﹺﻤﺑﹺﺎﻟﺴﻜﹸﻢﻠﹶﻴﻋ
b. Bom bunuh diri hukumnya Haram karena merupakan
salah satu bentuk tindakan keputusasaan (al-ya’su)
ﻼﹶﻑﺍﻟﹾﺨﻓﹶﻊﺮﻳﻭﺍﻡﺇﹺﻟﹾﺰﻢﹺﺎﻛﺍﻟﹾﺤﻜﹾﻢﺣ dan
mencelakakan diri sendiri (ihlak an-nafs), baik dilakukan
di daerah damai (daar al-shulh/daar al-salaam/daar al-
ﺐda’wah)
ﺟﻭ ﺍﻩﺮﻳ maupun
ﻢﺎﻛﺣ ﺑﹺﻪ ﻢdi
ﻜﹶﺣdaerah
ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ،ﻢﻛperang
ﺎﺣ ﺑﹺﻪ (ﻜﹸﻢdaar
ﺤﻳ ﻟﹶﻢal-harb).
ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻼﹶﻑﺍﻟﹾﺨ ﻞﱡﺤﻣ ﻭ
c. Amaliyah al-Istisyhad (tindakan mencari kesyahidan)
dibolehkan karena merupakan bagian dari jihad bin-nafsi
ﻘﹶﺾﹺﻨﻳﻟﹶﻢﻭﺍﻟﹾﻜﹶﺎﻓﱠﺔﻠﹶﻰﻋﻡﻮﺍﻟﺼ
yang dilakukan di daerah perang (daar al-harb) atau
dalam keadaan perang dengan tujuan untuk menimbulkan
ﻢrasa
ﳛﻜﻥﹾtakut
ﺃﻲﻟﻠﻘﺎﺿ ﺃﻥﹼﰱﺻﺮﻳﺢﻭﻫﻮ،ﻮﻋﻪﳎﻤﰱﺍﻟﻨﻮﻭﻱﻗﹶﺎﻟﻪ.ﺎﺎﻋﻤﺇﹺﺟﻜﹾﻢﺍﻟﹾﺤ
(irhab) dan kerugian yang lebih besar di pihak
musuh Islam, ( ﺹﺟﺰﺀmelakukan
termasuk ،ﺍﻟﺸﺮﻭﺍﱏﺣﺎﺷﻴﺔtindakan ).ﺭﻣﻀﺎﻥﹶﻣﻦ yangﺍﻟﻠﱠﻴﻠﺔdapat
ﺑﻜﻮﻥ
mengakibatkan terbunuhnya diri sendiri. Amaliyah al-
Istisyhad berbeda dengan bunuh diri.
.ﻭﺃﺧﺎﻓﻬﻢﺍﻟﺴﻼﺡﺍﻟﻨﺎﺱﻋﻠﻰﲪﻞﻣﻦ
5. Dasar-Dasar Penetapan Fatwa :
a. Firman Allah
ﺃﻭ ﻠﻮﺍﻳﻘﺘ ﺃﻥ ﻓﺴﺎﺩﺍ ﺍﻷﺭﺽ ﰱ ﻭﻳﺴﻌﻮﻥ ﻭﺭﺳﻮﻟﻪ ﺍﷲ ﳛﺎﺭﺑﻮﻥ ﺍﻟﺬﻳﻦ ﺟﺰﺍﺀ ﺇﳕﺎ
ﳍﻢ ﺫﻟﻚ.ﺍﻷﺭﺽ ﻣﻦ ﻳﻨﻔﻮﺍ ﺃﻭ ﺧﻼﻑ ﻣﻦ ﻭﺃﺭﺟﻠﹸﻬﻢ ﺃﻳﺪﻳﻬﻢ ﺗﻘﻄﱠﻊ ﺃﻭ ﻳﺼﻠﱠﺒﻮﺍ
.ﻋﻈﻴﻢﻋﺬﺍﺏﺍﻵﺧﺮﺓﰱﻭﳍﻢﺍﻟﺪﻧﻴﺎﰱﺣﺰﻱ
“Sesungguhnya balasan bagi orang-orang yang
memerangi Allah dan Rasul-Nya dan berusaha melakukan
2 kerusakan di muka bumi, yaitu mereka dibunuh atau
disalib atau dipotong tangan dan kaki mereka secara
bersilang. Yang demikian itu suatu kehinaan bagi mereka
di dunia sedangkan di akhirat mereka mendapat siksa
yang pedih.” (QS Al-Maidah: 33)
ﺃﺧﺮﺟﻮﺍ ﺍﻟﺬﻳﻦ.ﻟﻘﺪﻳﺮ ﻧﺼﺮﻫﻢ ﻋﻠﻰ ﺍﷲ ﻭﺇﻥ ﻇﻠﻤﻮﺍ ﻢﺑﺄ ﻳﻘﺎﺗﻠﻮﻥ ﻟﻠﺬﻳﻦ ﺃﺫﻥ
...ﺍﷲﺭﺑﻨﺎﻳﻘﻮﻟﻮﺍﺃﻥﺇﻻﺣﻖﺑﻐﲑﺩﻳﺎﺭﻫﻢﻣﻦ
“Telah diizinkan (berperang) bagi orang-orang yang
diperangi, karena sesungguhnya mereka telah dianiaya.
ﻭﻋﺪﻭﻛﻢﺍﷲﻋﺪﻭﺑﻪﺗﺮﻫﺒﻮﻥﺍﳋﻴﻞﺭﺑﺎﻁﻭﻣﻦﻗﻮﺓﻣﻦﺍﺳﺘﻄﻌﺘﻢﻣﺎﳍﻢﻭﺃﻋﺪﻭﺍ
Dan sesungguhnya Allah Maha Kuasa menolong
...ﻳﻌﻠﻤﻬﻢ
mereka, yaitu orang-orang ﺍﷲﻢﺗﻌﻠﻤﻮ
yang diusirﻻdari
ﻢﺩﻭkampung
ﻣﻦﻭﺀﺍﺧﺮﻳﻦ
ﻭﻇﻠﻤﺎ ﻋﺪﻭﺍﻧﺎ ﺫﻟﻚ ﻳﻔﻌﻞ ﻭﻣﻦ.ﺭﺣﻴﻤﺎ ﺑﻜﻢ ﻛﺎﻥ ﺍﷲ ﺇﻥ ﺃﻧﻔﺴﻜﻢ ﺗﻘﺘﻠﻮﺍ727
ﻭﻻ
ﻳﺴﲑﺍﺍﷲﻋﻠﻰﺫﻟﻚﻭﻛﺎﻥﻧﺎﺭﺍﻧﺼﻠﻴﻪﻓﺴﻮﻑ
...ﲨﻴﻌﺎﺍﻟﻨﺎﺱﻗﺘﻞﻓﻜﺄﳕﺎﺍﻷﺭﺽﰱﻓﺴﺎﺩﺃﻭﻧﻔﺲﺑﻐﲑﻧﻔﺴﺎﻗﺘﻞﻣﻦ
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA PERTAMA TAHUN 2003
ﺃﺫﻥ ﻟﻠﺬﻳﻦ ﻳﻘﺎﺗﻠﻮﻥ ﺑﺄﻢ ﻇﻠﻤﻮﺍ ﻭﺇﻥ ﺍﷲ ﻋﻠﻰ ﻧﺼﺮﻫﻢ ﻟﻘﺪﻳﺮ.ﺍﻟﺬﻳﻦ ﺃﺧﺮﺟﻮﺍ
halamannya tanpa alasan yang benar kecuali mereka
hanya berkata Tuhan... hanyalahﺭﺑﻨﺎﺍﷲ
kami ”Allahﺇﻻﺃﻥﻳﻘﻮﻟﻮﺍ
(QS.ﺑﻐﲑﺣﻖ ﻣﻦ
Al-ﺩﻳﺎﺭﻫﻢ
)Hajj: 39-40
ﻭﺃﻋﺪﻭﺍﳍﻢﻣﺎﺍﺳﺘﻄﻌﺘﻢﻣﻦﻗﻮﺓﻭﻣﻦﺭﺑﺎﻁﺍﳋﻴﻞﺗﺮﻫﺒﻮﻥﺑﻪﻋﺪﻭﺍﷲﻭﻋﺪﻭﻛﻢ
ﺃﺫﻥ ﻟﻠﺬﻳﻦ ﻳﻘﺎﺗﻠﻮﻥ ﺑﺄﻢ ﻇﻠﻤﻮﺍ ﻭﺇﻥ ﺍﷲ ﻋﻠﻰ ﻧﺼﺮﻫﻢ ﻟﻘﺪﻳﺮ.ﺍﻟﺬﻳﻦ ﺃﺧﺮﺟﻮﺍ
ﻭﺀﺍﺧﺮﻳﻦﻣﻦﺩﻭﻢﻻﺗﻌﻠﻤﻮﻢﺍﷲﻳﻌﻠﻤﻬﻢ...
ﻣﻦﺩﻳﺎﺭﻫﻢﺑﻐﲑﺣﻖﺇﻻﺃﻥﻳﻘﻮﻟﻮﺍﺭﺑﻨﺎﺍﷲ...
“Dan siapkanlah untuk menghadapi mereka kekuatan apa
saja
yangﻭﻇﻠﻤﺎkamuﻋﺪﻭﺍﻧﺎﻳﻔﻌﻞ ﺫﻟﻚ ﺭﺣﻴﻤﺎ.ﻭﻣﻦ
sanggupi dan dariﺑﻜﻢ kudaﻛﺎﻥ yangﺇﻥ ﺍﷲ ditambatﺃﻧﻔﺴﻜﻢ ﻭﻻ ﺗﻘﺘﻠﻮﺍ
ﻭﺃﻋﺪﻭﺍﳍﻢﻣﺎﺍﺳﺘﻄﻌﺘﻢﻣﻦﻗﻮﺓﻭﻣﻦﺭﺑﺎﻁﺍﳋﻴﻞﺗﺮﻫﺒﻮﻥﺑﻪﻋﺪﻭﺍﷲﻭﻋﺪﻭﻛﻢ
untuk berperang (yang dengan persiapan itu)kamu
menggetarkan musuh Allah, musuhmuﺍﷲﻳﺴﲑﺍ ﻭﻛﺎﻥﺫﻟﻚﻋﻠﻰ ﻧﺎﺭﺍdan ﻓﺴﻮﻑﻧﺼﻠﻴﻪ
orang-orang
ﺃﺧﺮﺟﻮﺍ
ﺍﻟﺬﻳﻦ yangselain ﻟﻘﺪﻳﺮ. mereka yangﻧﺼﺮﻫﻢ ...
ﻳﻌﻠﻤﻬﻢﻋﻠﻰkamuﺍﷲ ﻭﺇﻥ ﻇﻠﻤﻮﺍ ﺍﷲﺗﻌﻠﻤﻮﻢ
tidak ﺑﺄﻢ ;mengetahuinya
ﺩﻭﻢﻻ ﻳﻘﺎﺗﻠﻮﻥ ﻟﻠﺬﻳﻦ ﻣﻦ ﻭﺀﺍﺧﺮﻳﻦ ﺃﺫﻥ
Allahﲨﻴﻌﺎ ...
sedangkan ﻗﺘﻞﺍﻟﻨﺎﺱ ﻣﻦﻗﺘﻞﻧﻔﺴﺎﺑﻐﲑﻧﻔﺲﺃﻭﻓﺴﺎﺩﰱﺍﻷﺭﺽﻓﻜﺄﳕﺎ
”mengetahuinya.
ﻣﻦﺩﻳﺎﺭﻫﻢﺑﻐﲑﺣﻖﺇﻻﺃﻥﻳﻘﻮﻟﻮﺍﺭﺑﻨﺎﺍﷲ...
ﻭﻻ ﺗﻘﺘﻠﻮﺍ ﺃﻧﻔﺴﻜﻢ ﺇﻥ ﺍﷲ ﻛﺎﻥ ﺑﻜﻢ ﺭﺣﻴﻤﺎ.ﻭﻣﻦ ﻳﻔﻌﻞ ﺫﻟﻚ ﻋﺪﻭﺍﻧﺎ ﻭﻇﻠﻤﺎ
ﻭﻻﺗﻠﻘﻮﺍﺑﺄﻳﺪﻳﻜﻢﺇﱃﺍﻟﺘﻬﻠﻜﺔ ...
ﺃﺧﺮﺟﻮﺍ
ﻭﻋﺪﻭﻛﻢ ﺍﻟﺬﻳﻦ
.ﺍﷲ ﻋﺪﻭﻟﻘﺪﻳﺮ ﺗﺮﻫﺒﻮﻥﺑﻪ ﺍﳋﻴﻞﻧﺼﺮﻫﻢ ﻋﻠﻰ ﻳﺴﲑﺍ ﻭﺇﻥﺍﷲﺍﷲ
ﺭﺑﺎﻁ ﻋﻠﻰ
ﻭﻣﻦ ﻇﻠﻤﻮﺍ ﺫﻟﻚ
ﻗﻮﺓ ﺑﺄﻢﻣﻦﻭﻛﺎﻥ ﻧﺼﻠﻴﻪﻧﺎﺭﺍ
ﻳﻘﺎﺗﻠﻮﻥ
ﺍﺳﺘﻄﻌﺘﻢ ﻓﺴﻮﻑﳍﻢ
ﻟﻠﺬﻳﻦﻣﺎ ﺃﺫﻥ
ﻭﺃﻋﺪﻭﺍ
“Dan ... kamuﺍﻟﻨﺎﺱﲨﻴﻌﺎ
janganlah ﻓﻜﺄﳕﺎﻗﺘﻞ ﺍﻷﺭﺽ...
membunuh
... ﺍﷲﰱﺭﺑﻨﺎﺍﷲ
ﻳﻌﻠﻤﻬﻢ ﻓﺴﺎﺩ
ﻳﻘﻮﻟﻮﺍ dirimu.
ﺗﻌﻠﻤﻮﻢ ﺇﻻﺃﻭﺃﻥ ﻧﻔﺲ ﺣﻖﻻ ﺩﻭﻢ
ﺑﻐﲑ
Sesungguhnya
ﺑﻐﲑ ﻧﻔﺴﺎ
ﻣﻦﺩﻳﺎﺭﻫﻢ ﻣﻦﻗﺘﻞ
ﻭﺀﺍﺧﺮﻳﻦ ﻣﻦ
Allah Maha Penyayang kepada kamu. Dan barangsiapa
ﺃﺧﺮﺟﻮﺍ ﻟﻘﺪﻳﺮ.ﺍﻟﺬﻳﻦ
berbuat demikian ﻋﻤﺮ( ﻧﺼﺮﻫﻢ ﻋﻠﻰﻋﻦﺍﺑﻦ
dengan ﺩﺍﻭﺩ melanggar
ﺃﺑﻮﺍﷲ ﻭﺇﻥ ﺭﻭﺍﻩ ﻇﻠﻤﻮﺍ ﻣﺴﻠﻤﺎﹰ) dan ﺑﺄﻢ dianiayaﻉ
ﻳﻘﺎﺗﻠﻮﻥﻭ
ﳌﺴﻠﻢﺃﻥﻳﺮ ﻟﻠﺬﻳﻦ ﺃﺫﻥﳛﻞﱡ
maka ﻻ
ﺃﺧﺮﺟﻮﺍ ﺍﻟﺬﻳﻦ akanﻟﻘﺪﻳﺮ. ﻧﺼﺮﻫﻢ ﻋﻠﻰ ﺭﺑﻨﺎﺍﷲﺍﷲ ﻭﺇﻥ ﻇﻠﻤﻮﺍ
... ke ﺑﺄﻢ ﻳﻘﺎﺗﻠﻮﻥ ﻟﻠﺬﻳﻦ ﺃﺫﻥ
ﻭﻋﺪﻭﻛﻢ
ﻭﻇﻠﻤﺎ
Kami kelakﺍﷲ
ﻋﺪﻭﺍﻧﺎ ﻋﺪﻭﺫﻟﻚ ﺗﺮﻫﺒﻮﻥ ﺑﻪﻭﻣﻦ ﻳﻔﻌﻞ ﺍﳋﻴﻞ ....
memasukkannya ﺭﺑﺎﻁ
ﺭﺣﻴﻤﺎ ﻭﻣﻦ
ﺑﻜﻢﻳﻘﻮﻟﻮﺍ ﺍﻟﺘﻬﻠﻜﺔﻛﺎﻥ
ﻗﻮﺓ ﺃﻥﻣﻦ
ﺍﷲ ﺇﱃﺇﻥ
ﺍﺳﺘﻄﻌﺘﻢﺇﻻﺣﻖ ﺑﺄﻳﺪﻳﻜﻢ
ﺃﻧﻔﺴﻜﻢ
dalam ﺑﻐﲑﺩﻳﺎﺭﻫﻢﻣﺎ ﳍﻢﺗﻘﺘﻠﻮﺍ
ﺗﻠﻘﻮﺍ
ﻭﺃﻋﺪﻭﺍ
neraka. ﻭﻻ ﻣﻦ
ﻭﻻ
Yang demikian
)ituﺭﻭﺍﻩﻣﺴﻠﻢ( ﻳﻨﺘﻬﻲ ﺣﱴﺍﷲ... mudahﺗﻠﻌﻨﻪ
ﺭﺑﻨﺎ
ﺍﳌﻼﺋﻜﺔ ﻓﺈﻥﻳﻘﻮﻟﻮﺍ bagi
”Allahﺇﻻﺃﻥ ﺃﺧﻴﻪﺣﻖ ﺩﻳﺎﺭﻫﻢﺇﱃﺑﻐﲑ ﻣﻦ
ﲝﺪﻳﺪﺓﺫﻟﻚ ﻭﺀﺍﺧﺮﻳﻦﻣﻦ ﺃﺷﺎﺭ
adalah (QS An-
)Nisa: 29 ﻳﺴﲑﺍ
... ﻳﻌﻠﻤﻬﻢ ﺍﷲ ﺍﷲﺗﻌﻠﻤﻮﻢﻋﻠﻰ ﺩﻭﻢﻻ
ﻭﻛﺎﻥ ﻧﺼﻠﻴﻪﻧﺎﺭﺍ ﻓﺴﻮﻑ
ﻭﺃﻋﺪﻭﺍﳍﻢﻣﺎﺍﺳﺘﻄﻌﺘﻢﻣﻦﻗﻮﺓﻭﻣﻦﺭﺑﺎﻁﺍﳋﻴﻞﺗﺮﻫﺒﻮﻥﺑﻪﻋﺪﻭﺍﷲﻭﻋﺪﻭﻛﻢ
ﻭﻋﺪﻭﻛﻢ ...
ﲨﻴﻌﺎﺍﷲ
ﻋﺪﻭﺍﻧﺎﳐﻠﺪﺍ
ﺧﺎﻟﺪﺍ ﻋﺪﻭ ﺍﻟﻨﺎﺱﻓﻴﻬﺎ
ﺫﻟﻚ ﻗﺘﻞﻳﺘﺮﺩ
ﻳﻔﻌﻞﻯﺑﻪ
ﺗﺮﻫﺒﻮﻥ(
ﻋﻤﺮ ﻓﻜﺄﳕﺎ
ﺍﺑﻦ
ﺟﻬﻨﻢﻧﺎﺭﻋﻦ
ﺍﳋﻴﻞ ﺩﺍﻭﺩ
ﺍﻷﺭﺽﺃﺑﻮﰱ
ﻳﻌﻠﻤﻬﻢ
ﺭﺑﺎﻁ ﺑﻜﻢﺭﻭﺍﻩﰱ
ﻭﻣﻦ
ﻓﻬﻮ ﻓﺴﺎﺩﻣﺴﻠﻤﺎﹰ)
ﻗﻮﺓ
ﻧﻔﺴﻪ ﻣﻦﻓﻘﺘﻞﻭ
ﺍﷲ ﻧﻔﺲﺃﺟﺒﻞﻭ ﻉ
ﺍﺳﺘﻄﻌﺘﻢ ﺑﻐﲑﺮ
ﻣﻦﻣﺎ ﺃﻥﻳ
ﻧﻔﺴﺎ
ﳌﺴﻠﻢ
ﻯﳍﻢ ﻗﺘﻞﺩ ﻭﻻﳛﻞﱡﺗﺮ
ﻭﺃﻋﺪﻭﺍ ﻣﻦ
ﻻ
ﻣﻦ
ﻭﻇﻠﻤﺎ
ﻭﻣﻦ ...
. ﺭﺣﻴﻤﺎ ﺍﷲ ﺗﻌﻠﻤﻮﻢ
ﻛﺎﻥ
ﺇﻥ ﻻ ﺩﻭﻢ
ﺃﻧﻔﺴﻜﻢ ﻣﻦ ﻭﺀﺍﺧﺮﻳﻦ
ﺗﻘﺘﻠﻮﺍ
“Barangsiapa yang membunuh seorang manusia bukan
karena orang itu membunuh ﻳﻌﻠﻤﻬﻢ...
ﺣﱴ ﻳﺴﲑﺍ (
ﺍﳌﻼﺋﻜﺔﺍﷲ
orangﺍﷲ
ﺿﺤﺎﻙ
ﻋﻠﻰ
ﺗﻌﻠﻤﻮﻢ
...
ﺫﻟﻚ ﻋﻦ
ﺍﻟﺘﻬﻠﻜﺔ
ﻭﻛﺎﻥ
ﺩﻭﻢﻻ
ﻭﻣﺴﻠﻢ
lainﻧﺎﺭﺍﺇﱃ ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻯ
ﺃﺧﻴﻪ
ﻭﺀﺍﺧﺮﻳﻦﻣﻦ
ﻧﺼﻠﻴﻪ
ﺑﺄﻳﺪﻳﻜﻢ
atau ﺃﺧﺮﺟﻪ
ﺗﻠﻘﻮﺍ
ﺃﺷﺎﺭ ﻓﺴﻮﻑ
bukan )ﻭﻻ
ﻣﻦ
( ﻣﺴﻠﻢ ﺭﻭﺍﻩ ) ﻳﻨﺘﻬﻲ ﺗﻠﻌﻨﻪ ﻓﺈﻥ ﲝﺪﻳﺪﺓ ﺇﱃ
ﻭﻇﻠﻤﺎ membuatﻋﺪﻭﺍﻧﺎ
karena kerusakanﻳﻔﻌﻞ ﺫﻟﻚ diﺭﺣﻴﻤﺎ.ﻭﻣﻦ mukaﺑﻜﻢ ﺍﷲ ﻛﺎﻥ bumi ﺃﻧﻔﺴﻜﻢ ﺇﻥ makaseakan- ﻭﻻ ﺗﻘﺘﻠﻮﺍ
ﲨﻴﻌﺎ ...ia ﺍﻟﻨﺎﺱ ﻗﺘﻞ ﻓﻜﺄﳕﺎ ﺍﻷﺭﺽ ﰱ ﻓﺴﺎﺩ ﻭ ﺃ ﻧﻔﺲ ﺑﻐﲑ ﻧﻔﺴﺎ ﻗﺘﻞﺍﻟ
ﻳﺴﲑﺍ .ﻭﻣﻦ ﻳﻔﻌﻞ ﺫﻟﻚ ﻋﺪﻭﺍﻧﺎ ﻭﻇﻠﻤﺎ
akan telah membunuh ﺭﺣﻴﻤﺎ ﺑﻜﻢﺎﻡ
manusia
ﺍﷲ ﻛﺎﻥﺮﺭﺍ
ﻋﻠﻰﻟﹾﻌ ﺍﷲﻊﹺﺍﻟ
”…seluruhnya
ﺫﻟﻚﻀ ﺇﻥﻟﺪ
ﻭﻛﺎﻥﻓﹾ ﺃﻧﻔﺴﻜﻢﺹﻧﺎﺭﺍﺎ
ﻧﺼﻠﻴﻪﺍﻟﹾﺨ
ﻀﺮﺭ ﺗﻘﺘﻠﻮﺍ
(QS
Al-ﻤﻞﹸ
ﻓﺴﻮﻑ ﻣﻦ
ﻳﺘﻭﻻﺤ
ﻣﻦ ﺗﺮﺩﻯ ﻣﻦ ﺟﺒﻞ ﻓﻘﺘﻞ ﻧﻔﺴﻪ ﻓﻬﻮ ﰱ ﻧﺎﺭ ﺟﻬﻨﻢ ﻳﺘﺮﺩﻯ ﻓﻴﻬﺎ ﺧﺎﻟﺪﺍ ﳐﻠﺪﺍ
Maidah: )32
ﻳﺴﲑﺍﻋﻦﺍﺑﻦﻋﻤﺮ(
ﺍﻷﺭﺽﻓﻜﺄﳕﺎﻗﺘﻞﺍﻟﻨﺎﺱﲨﻴﻌﺎ ...
ﺍﷲﺩﺍﻭﺩ ﰱﺃﺑﻮ ﻋﻠﻰ
ﺭﻭﺍﻩ
ﻓﺴﺎﺩ ﺫﻟﻚ) ﻭﻛﺎﻥﺃﻭ
ﻣﺴﻠﻤﺎﹰ ﻧﻔﺲ ﺑﻐﲑﻭﻉ ﻧﺎﺭﺍ
ﺃﻥﻳﺮ ﻧﺼﻠﻴﻪ
ﳌﺴﻠﻢ
ﻧﻔﺴﺎ ﻓﺴﻮﻑ
ﺗﻠﻘﻮﺍ ﻻﻣﻦﳛﻞﱡ
ﺿﺤﺎﻙﺎ(ﺿﺮﺭﺍﹰﺑﹺﺎﺭﺗﻜﹶﺎﺏﹺﺃﹶﺧﻔﱢﻬﹺﻤﺎ ...ﻤ
ﺍﻟﺘﻬﻠﻜﺔﻋﻈﹶﻤﻬ
ﻋﻦ ﻭﻣﺴﻠﻢﻋﻲﺃﹶ ﺇﱃﺭﻭﺑﺄﻳﺪﻳﻜﻢﺎﻥ
ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻯﺪﺗ
ﺽﻣﻔﹾﺴ ﻗﺘﻞﻭﻻﺗﻌﺎﺭ
ﺃﺧﺮﺟﻪ ﺇﹺ)ﺫﹶﺍ
...janganlah
“Dan kamuﻗﺘﻞﺍﻟﻨﺎﺱﲨﻴﻌﺎ ﺍﻷﺭﺽﻓﻜﺄﳕﺎ menjatuhkan dirimuﺃﻭﻓﺴﺎﺩﰱ ﻧﻔﺴﺎﺑﻐﲑﻧﻔﺲ sendiri keﻣﻦﻗﺘﻞ
dalam ”… (kebinasaan
ﺣﱴﻳﻨﺘﻬﻲ)ﺭﻭﺍﻩﻣﺴﻠﻢ ﺗﻠﻌﻨﻪ(QS ﺍﻟﺘﻬﻠﻜﺔﺍﳌﻼﺋﻜﺔ
Al-Maidah: )32ﻓﺈﻥ ﺑﺄﻳﺪﻳﻜﻢﲝﺪﻳﺪﺓ ﻭﻻﺃﺷﺎﺭﺇﱃﺃﺧﻴﻪ ﻣﻦ
...ﺍﻟﹾ ﻌﺎﻡ
ﺇﱃﻟﺪﻓﹾﻊﹺﺍﻟﻀﺮﺭ ﺗﻠﻘﻮﺍﻀﺮﺭﺍﻟﹾﺨﺎﺹ ﻳﺘﺤﻤﻞﹸﺍﻟ
ﺭﻭﺍﻩﺃﺑﻮﺩﺍﻭﺩﻋﻦﺍﺑﻦﻋﻤﺮ( ... ﺍﻟﺘﻬﻠﻜﺔﺎﹰ)
ﺑﺄﻳﺪﻳﻜﻢﺮﻭﺇﱃﻉﻣﺴﻠﻤ ﳌﺴﻠﻢﺃﻥﻳ ﺗﻠﻘﻮﺍ ﻭﻻﳛﻞﱡ ﻻ
ﳐﻠﺪﺍb.
Nabiﻓﻴﻬﺎ ﺧﺎﻟﺪﺍ
Hadis-hadis Sawﻳﺘﺮﺩﻯ ﻣﻦ ﺗﺮﺩﻯ ﻣﻦ ﺟﺒﻞ ﻓﻘﺘﻞ ﻧﻔﺴﻪ ﻓﻬﻮ ﰱ ﻧﺎﺭ :ﺟﻬﻨﻢ
ﺇﹺﺫﹶﺍﺗﻌﺎﺭﺽﻣﻔﹾﺴﺪﺗﺎﻥﺭﻭﻋﻲﺃﹶﻋﻈﹶﻤﻬﻤﺎﺿﺮﺭﺍﹰﺑﹺﺎﺭﺗﻜﹶﺎﺏﹺﺃﹶﺧﻔﱢﻬﹺﻤﺎ
ﺭﻭﺍﻩﻣﺴﻠﻢ( ﻋﻤﺮ( ﻋﻦﺍﺑﻦ
ﻳﻨﺘﻬﻲ) ﺩﺍﻭﺩﺣﱴ ﺍﳌﻼﺋﻜﺔ(ﺃﺑﻮﺗﻠﻌﻨﻪ
ﺿﺤﺎﻙ
ﻓﺈﻥﺎﹰ)ﺭﻭﺍﻩ ﻣﺴﻠﻤ
ﲝﺪﻳﺪﺓﻋﻦ ﺃﺧﻴﻪﻳﺮﻭﻉ
ﻭﻣﺴﻠﻢ ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻯ
ﳌﺴﻠﻢﺃﻥ ﺃﺷﺎﺭﺇﱃ ﺃﺧﺮﺟﻪﻣﻦﳛﻞﱡ )ﻻ
( ﻋﻤﺮ ﺍﺑﻦ ﻋﻦ
“Tidak halal bagi seorang muslim menakut-nakuti orang
ﺩﺍﻭﺩ ﺃﺑﻮ ﺭﻭﺍﻩ ) ﺎ
ﹰﻣﺴﻠﻤ ﻉ
ﻭ
ﺮ
ﻳ
ﺃﻥ ﳌﺴﻠﻢ ﻞ
ﱡ ﳛ ﻻ
ﳐﻠﺪﺍ ﻣﺴﻠﻢ(
ﺧﺎﻟﺪﺍ
muslim ﺭﻭﺍﻩﻓﻴﻬﺎ
” lainnya ﻳﻨﺘﻬﻲﻳﺘﺮ)ﺩﻯ (HR
ﺟﻬﻨﻢ ﺣﱴ Abuﺗﻠﻌﻨﻪﻧﺎﺭ ﺍﳌﻼﺋﻜﺔﺎﻡ
)Dawudﰱ ﻓﻬﻮ
ﻧﻔﺴﻪﺮﺭﺍﻟﹾﻌ ﻓﺈﻥﻀ
ﻓﻘﺘﻞﻊﹺﺍﻟ ﲝﺪﻳﺪﺓ
ﺟﺒﻞﺹﻟﺪﻓﹾ ﺃﺧﻴﻪﺎ
ﻣﻦﺍﻟﹾﺨ ﺇﱃﺭﻯﻀﺮﺃﺷﺎﺭ
ﻣﻦﻤﻞﹸﺗﺮﺩﺍﻟ ﻳﺘ ﺤ
ﻣﻦﺃﺷﺎﺭﺇﱃﺃﺧﻴﻪﲝﺪﻳﺪﺓﻓﺈﻥﺍﳌﻼﺋﻜﺔﺗﻠﻌﻨﻪﺣﱴﻳﻨﺘﻬﻲ)ﺭﻭﺍﻩﻣﺴﻠﻢ(
)ﺃﺧﺮﺟﻪﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻯﻭﻣﺴﻠﻢﻋﻦﺿﺤﺎﻙ(
“Barangsiapa mengacungkan senjata tajam kepada
ﳐﻠﺪﺍ ﺏﹺﺃﹶﻳﺘﺮﺧﺩﻔﱢﻬﹺﻯﻤﺎﻓﻴﻬﺎ ﺧﺎﻟﺪﺍ ﺟﻬﻨﻢﹶﺎ
ﻜ
saudaranya (muslim) maka Malaikat akan melaknatnya
ﺗ
ﻧﺎﺭﹺﺎ
ﺭ
ﺑ ﺍ
ﹰ ﻓﻬﻮ ﺿﰱﺮ
ﺭ ﻧﻔﺴﻪﻤﻬﻤﺎ ﻓﻘﺘﻞﻲﺃﹶﻋﻈﹶ ﺟﺒﻞﺭﻭﻋ ﻯﻣﻔﹾﻣﻦﺴﺪﺗﺎﻥ ﻣﻦﺗ ﻌﺎﺗﺮﺭﺩﺽ ﺇﹺﺫﹶﺍ
ﳐﻠﺪﺍ ﻓﻬﻮ (ﰱ ﻧﺎﺭ ﺟﻬﻨﻢ ﻳﺘﺮﺩﻯ ﻓﻴﻬﺎ ﺧﺎﻟﺪﺍ
)sehingga ia berhenti” (HRMuslim
ﻓﻘﺘﻞ ﻧﻔﺴﻪ ﻯ ﻣﻦ ﺟﺒﻞ ﻣﻦ ﺗﺮﺩ
ﺿﺤﺎﻙﻌﺎﻡ
ﻋﻦﺍﻟﻀﺮﺭﺍﻟﹾ ﻭﻣﺴﻠﻢﺪﻓﹾﻊﹺ ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻯﺨﺎﺹﻟ ﺃﺧﺮﺟﻪﺍﻟﻀﺮﺭﺍﻟﹾ ﻳ)ﺘﺤﻤﻞﹸ
)ﺃﺧﺮﺟﻪﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻯﻭﻣﺴﻠﻢﻋﻦﺿﺤﺎﻙ(
ﺹﺭﻟﻭﺪﻋﻓﹾﻲﻊﹺﺃﹶﺍﻟﻋﻀﻈﹶﺮﻤﺭﻬﺍﻤﻟﹾﺎﻌﺎﻡﺿ ﺮﺭﺍﹰﺑﹺﺎﺭﺗﻜﹶﺎﺏﹺﺃﹶﺧﻔﱢﻬﹺﻤﺎ ﺨﺎﻥ ﺤﺗﻤﻌﺎﻞﹸﺭﺍﻟﺽﻀﺮﻣﺭﻔﹾﺍﺴﻟﹾﺪﺗ ﺇﹺﻳﺘﺫﹶﺍ
ﻳﺘﺤﻤﻞﹸﺍﻟﻀﺮﺭﺍﻟﹾﺨﺎﺹﻟﺪﻓﹾﻊﹺﺍﻟﻀﺮﺭﺍﻟﹾﻌﺎﻡ
728
ﺇﹺ ﺫﹶﺍﺗﻌﺎﺭﺽﻣﻔﹾﺴﺪﺗﺎﻥﺭﻭﻋﻲﺃﹶﻋﻈﹶﻤﻬﻤﺎﺿﺮﺭﺍﹰﺑﹺﺎﺭﺗﻜﹶﺎﺏﹺﺃﹶﺧﻔﱢﻬﹺﻤﺎ
ﺇﹺ3ﺫﹶﺍﺗﻌﺎﺭﺽﻣﻔﹾﺴﺪﺗﺎﻥﺭﻭﻋﻲﺃﹶﻋﻈﹶﻤﻬﻤﺎﺿﺮﺭﺍﹰﺑﹺﺎﺭﺗﻜﹶﺎﺏﹺﺃﹶﺧﻔﱢﻬﹺﻤﺎ
ﻭﻻ ﺗﻘﺘﻠﻮﺍ ﺃﻧﻔﺴﻜﻢ ﺇﻥ ﺍﷲ ﻛﺎﻥ ﺑﻜﻢ ﺭﺣﻴﻤﺎ.ﻭﻣﻦ ﻳﻔﻌﻞ ﺫﻟﻚ ﻋﺪﻭﺍﻧﺎ ﻭﻇﻠﻤﺎ
ﺍﻟﻨﺎﺱﲨﻴﻌﺎ ... ﺍﺑﻦﻗﺘﻞ
ﻋﻤﺮ( ﻓﻜﺄﳕﺎ
ﺍﻷﺭﺽﻋﻦ
ﺭﻭﺍﻩﰱﺃﺑﻮﺩﺍﻭﺩ
ﻓﺴﺎﺩ
ﻣﺴﻠﻤﺎﹰ)
ﻧﻔﺲﺃﻭﺑﻐﲑﻭﻉ
ﻧﻔﺴﺎﺃﻥﻳﺮ
ﻗﺘﻞﳌﺴﻠﻢ
ﻻﻣﻦﳛﻞﱡ
ﻓﺴﻮﻑﻧﺼﻠﻴﻪﻧﺎﺭﺍﻭﻛﺎﻥﺫﻟﻚﻋﻠﻰﺍﷲﻳﺴﲑﺍ
... ﲨﻴﻌﺎ ﺍﻟﻨﺎﺱ ﻗﺘﻞ ﻓﻜﺄﳕﺎ
HIMPUNANﻳﻨﺘﻬﻲ)ﺭﻭﺍﻩﻣﺴﻠﻢ( ﺍﻷﺭﺽ ﰱ ﻓﺴﺎﺩ ﻭ
ﺍﻟﺘﻬﻠﻜﺔ...
ﺍﳌﻼﺋﻜﺔﺗﻠﻌﻨﻪﺣﱴ
FATWA ﻓﺈﻥ ﺃ ﻧﻔﺲ
ﲝﺪﻳﺪﺓ
MAJELIS ﺑﻐﲑ
ULAMAﺇﱃ
ﺑﺄﻳﺪﻳﻜﻢﻧﻔﺴﺎ
ﺇﱃﺃﺧﻴﻪ ﻗﺘﻞ
ﺗﻠﻘﻮﺍ ﻣﻦ
ﻣﻦ
ﻭﻻﺃﺷﺎﺭ
INDONESIA
...ﻓﻬﻮﰱ ﻧﺎﺭ ﺟﻬﻨﻢ ﻳﺘﺮﺩﻯ ﻓﻴﻬﺎ ﺧﺎﻟﺪﺍ ﳐﻠﺪﺍ ﺍﻟﺘﻬﻠﻜﺔ
ﻧﻔﺴﻪ ﺇﱃﻓﻘﺘﻞ ﺑﺄﻳﺪﻳﻜﻢ
ﺟﺒﻞ ﻯ ﻣﻦ
ﺃﺫﻥ ﻟﻠﺬﻳﻦ ﻳﻘﺎﺗﻠﻮﻥ ﺑﺄﻢ ﻇﻠﻤﻮﺍ ﻭﺇﻥ ﺍﷲ ﻋﻠﻰ ﻧﺼﺮﻫﻢ ﻟﻘﺪﻳﺮ.ﺍﻟﺬﻳﻦ ﺃﺧﺮﺟﻮﺍ
ﺗﻠﻘﻮﺍ
ﻭﻻﺗﺮﺩ
ﻣﻦ
ﻻﳛﻞﱡﳌﺴﻠﻢﺃﻥﻳﺮﻭﻉﻣﺴﻠﻤﺎﹰ)ﺭﻭﺍﻩﺃﺑﻮﺩﺍﻭﺩﻋﻦﺍﺑﻦﻋﻤﺮ(
ﺭﺑﻨﺎﺍﷲ... ﺿﺤﺎﻙ( ﻋﻦﻳﻘﻮﻟﻮﺍ ﻭﻣﺴﻠﻢﺃﻥ ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻯﺣﻖﺇﻻ ﺩﻳﺎﺭﻫﻢﺑﻐﲑ ﺃﺧﺮﺟﻪ )ﻣﻦ
ﺭﻭﺍﻩﻣﺴﻠﻢ(
“Barangsiapa ﻋﻤﺮ( ﻋﻦﺍﺑﻦ
)yang
ﻳﻨﺘﻬﻲ menjatuhkanﺣﱴ
ﺩﺍﻭﺩ
ﺍﳌﻼﺋﻜﺔﺃﺑﻮﺗﻠﻌﻨﻪ
ﻓﺈﻥﺎﹰ)ﺭﻭﺍﻩ ﻣﺴﻠﻤ diri
ﲝﺪﻳﺪﺓ ﺃﺧﻴﻪﻳﺮﻭﻉ
ﳌﺴﻠﻢﺃﻥ
dari ﻣﻦﳛﻞﱡ
sebuah
nerakaﺇﱃ
ﺃﺷﺎﺭ ﻻ
ﻳﺘﻭﺃﻋﺪﻭﺍﳍﻢﻣﺎﺍﺳﺘﻄﻌﺘﻢﻣﻦﻗﻮﺓﻭﻣﻦﺭﺑﺎﻁﺍﳋﻴﻞﺗﺮﻫﺒﻮﻥﺑﻪﻋﺪﻭﺍﷲ
ﻡ
ﺎﻌ ﻟ
ﹾ ﺍ ﺭ
ﺮ
ﻀ
ﺍﻟ ﻊ
ﹺ ﻓ
ﹾ ﺪ
ﻟ
ﺹ
ﺎﺨ ﻟ
ﹾ ﺍ ﺭ
ﺮ
ﻀ
ﺍﻟ ﻞ
ﹸ ﻤ
ﺤ
gunung lalu ia terbunuh maka ia akan masuk
ﻭﻋﺪﻭﻛﻢ
dalam keadaan terhempas di dalamnya, kekal lagi
ﻣﺴﻠﻢ(
ﳐﻠﺪﺍ ﺧﺎﻟﺪﺍ
dikekalkan ﺭﻭﺍﻩﻓﻴﻬﺎ ﻳﻨﺘﻬﻲﻳﺘﺮ)
dalamnyaﺩﻯ
di ﺣﱴ
ﺟﻬﻨﻢ ﺗﻠﻌﻨﻪﻧﺎﺭ
... ﺍﳌﻼﺋﻜﺔﰱ
ﻳﻌﻠﻤﻬﻢ ﻓﻬﻮ
”selama-lamanyaﻧﻔﺴﻪ ﺍﷲ ﻓﻘﺘﻞ ﻓﺈﻥ
ﺗﻌﻠﻤﻮﻢ ﲝﺪﻳﺪﺓ (HR.
ﺟﺒﻞ ﻻ
ﺩﻭﻢﺃﺧﻴﻪ ﻣﻦ ﻣﻦ Bukhariﺇﱃ
ﻭﺀﺍﺧﺮﻳﻦ
ﻯ ﺃﺷﺎﺭ
ﻣﻦﺗﺮﺩ ﻣﻦ
dan Muslim dariﻤﺎ
)al-Dhahhakﺃﹶﺧﻔﱢﻬﹺ
ﺇﹺ ﺫﹶﺍﺗﻌﺎﺭﺽﻣﻔﹾﺴﺪﺗﺎﻥﺭﻭﻋﻲﺃﹶﻋﻈﹶﻤﻬﻤﺎﺿﺮﺭﺍﹰﺑﹺﺎﺭﺗﻜﹶﺎﺏﹺ
)ﺃﺧﺮﺟﻪﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻯﻭﻣﺴﻠﻢﻋﻦﺿﺤﺎﻙ(
ﻭﻇﻠﻤﺎ
ﺧﺎﻟﺪﺍ ﳐﻠﺪﺍ ﻓﻴﻬﺎ ﻯ ﺩ
ﻳﺘﺮ ﺟﻬﻨﻢ
ﺭﺣﻴﻤﺎ.ﻭﻣﻦ ﻳﻔﻌﻞ ﺫﻟﻚ ﻋﺪﻭﺍﻧﺎ ﻧﺎﺭ ﻓﻬﻮﰱ ﻧﻔﺴﻪﺑﻜﻢ ﺍﷲﻛﺎﻥ ﻓﻘﺘﻞ ﺟﺒﻞ ﺇﻥ ﺃﻧﻔﺴﻜﻢ ﻯ ﻣﻦ ﻭﻻ ﺗﺮﺩ
ﺗﻘﺘﻠﻮﺍ ﻣﻦ
c. Qa’idah Fiqh :
ﻳﺴﲑﺍ (ﻡ
ﺿﺤﺎﻙﻌﺎ
ﺍﷲ ﺫﻟﻚﻀﺮﺭ
ﻋﻠﻰﺍﻟﹾ ﻋﻦﺍﻟﻭﻣﺴﻠﻢﺪﻓﹾﻊﹺ ﺨﺎﺹﻟ
ﻭﻛﺎﻥ ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻯ
ﻧﺎﺭﺍﻧﺼﻠﻴﻪﺭﺍﻟﹾ ﺃﺧﺮﺟﻪﺍﻟﻀﺮ
ﻳ)ﺘﺤﻤﻞﹸ
ﻓﺴﻮﻑ
“Dharar yang bersifat khusus harus ditanggung untuk
ﻣﻦﻗﺘﻞﻧﻔﺴﺎﺑﻐﲑﻧﻔﺲﺃﻭﻓﺴﺎﺩﰱﺍﻷﺭﺽﻓﻜﺄﳕﺎﻗﺘﻞﺍﻟﻨﺎﺱﲨﻴﻌﺎ ...
bersifatﻀﻈﹶﺮﻤﺭﻬﺍﻤﻟﹾﺎﻌﺎﻡﺿﺮﺭﺍﹰﺑﹺﺎﺭﺗﻜﹶﺎﺏﹺﺃﹶﺧﻔﱢﻬﹺﻤﺎ
menghindarkan dharar yang
”luas).
ﺹﺭﻟﻭﺪﻋﻓﹾﻲﻊﹺﺃﹶﺍﻟﻋ
umumﺎﺎﻥ
ﺨ
(lebihﺭﺍﻟﺽﻀﺮﻣﺭﻔﹾﺍﺴﻟﹾﺪﺗ
ﺤﺗﻤﻌﺎﻞﹸ
ﺇﹺﻳﺘﺫﹶﺍ
ﻭﻻﺗﻠﻘﻮﺍﺑﺄﻳﺪﻳﻜﻢﺇﱃﺍﻟﺘﻬﻠﻜﺔ ...
ﺇﹺﺫﹶﺍﺗﻌﺎﺭﺽﻣﻔﹾﺴﺪﺗﺎﻥﺭﻭﻋﻲﺃﹶﻋﻈﹶﻤﻬﻤﺎﺿﺮﺭﺍﹰﺑﹺﺎﺭﺗﻜﹶﺎﺏﹺﺃﹶﺧﻔﱢﻬﹺﻤﺎ
“Apabila terdapat dua mafsadat yang saling bertentangan
maka harus diperhatikan salah salah satunya dengan
ﻻﳛﻞﱡﳌﺴﻠﻢﺃﻥﻳﺮﻭﻉﻣﺴﻠﻤﺎﹰ)ﺭﻭﺍﻩﺃﺑﻮﺩﺍﻭﺩﻋﻦﺍﺑﻦﻋﻤﺮ(
”mengambil dharar yang lebih ringan.
ﻣﻦﺃﺷﺎﺭﺇﱃﺃﺧﻴﻪﲝﺪﻳﺪﺓﻓﺈﻥﺍﳌﻼﺋﻜﺔﺗﻠﻌﻨﻪﺣﱴﻳﻨﺘﻬﻲ)ﺭﻭﺍﻩﻣﺴﻠﻢ(
Jakarta, 22 Syawal 1424 H
16ﻧﻔﺴﻪ ﻓﻬﻮ ﰱ ﻧﺎﺭ ﺟﻬﻨﻢ ﻳﺘﺮﺩﻯ ﻓﻴﻬﺎ ﺧﺎﻟﺪﺍ ﳐﻠﺪﺍ
ﻓﻘﺘﻞ 2003ﻣﻦ ﺟﺒﻞ
Desember ﻣﻦ ﺗﺮﺩﻯ
M
)3ﺃﺧﺮﺟﻪﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻯﻭﻣﺴﻠﻢﻋﻦﺿﺤﺎﻙ(
Pimpinan Sidang Komisi B
ﻳﺘﺤﻤﻞﹸﺍﻟﻀﺮﺭﺍﻟﹾﺨﺎﺹﻟﺪﻓﹾﻊﹺﺍﻟﻀﺮﺭﺍﻟﹾﻌﺎﻡ
Ketua Sekretaris
ﺇﹺﺫﹶﺍﺗﻌﺎﺭﺽﻣﻔﹾﺴﺪﺗﺎﻥﺭﻭﻋﻲﺃﹶﻋﻈﹶﻤﻬﻤﺎﺿﺮﺭﺍﹰﺑﹺﺎﺭﺗﻜﹶﺎﺏﹺﺃﹶﺧﻔﱢﻬﹺﻤﺎ
ttd ttd 3
729
730
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
REKOMENDASI
IJTIMA ULAMA KOMISI FATWA SE INDONESIA
Atas
BERBAGAI RANCANGAN UNDANG-UNDANG (RUU) DAN
RANCANGAN PERATURAN PEMERINTAH (RPP)
Menimbang : dst
Mengingat : dsb
Memperhatikan :
1. Pidato Menteri Agama RI dalam acara Ijtima Ulama Komisi Fatwa
se-Indonesia
2. Pidato Iftitah Ketua Umum MUI
3. Penjelasan Ketua Komisi Fatwa
4. Pendapat-Pendapat yang berkembang pada sidang-sidang Komisi
Ijtima Ulama Komisi Fatwa se-Indonesia
MEMUTUSKAN
Menetapkan :
731
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA PERTAMA TAHUN 2003
732
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
733
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA PERTAMA TAHUN 2003
734
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
735
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA PERTAMA TAHUN 2003
10. Catatan
Catatan-Catatan yang menjadi lampiran dalam rekomendasi
ini, menjadi masukan dan bahan pertimbangan yang perlu
diperhatikan.
Ketua Sekretaris
736
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
LAMPIRAN
737
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA PERTAMA TAHUN 2003
738
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
739
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA PERTAMA TAHUN 2003
740
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
741
742
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
KEPUTUSAN
IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA
SE-INDONESIA
KEDUA
TAHUN 2006
743
744
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
KEPUTUSAN
IJTIMA’ ULAMA
KOMISI FATWA SE-INDONESIA II TAHUN 2006
KOMISI A
MASAIL DINIYYAH ASASIYYAH WATHANIYYAH
SUB TEMA
745
746
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
KEPUTUSAN KOMISI A
IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA MAJELIS ULAMA
INDONESIA SE- INDONESIA II
tentang
MASAIL ASASIYAH WATHANIYAH
747
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KEDUA TAHUN 2006
Memperhatikan
a. : Pidato Ketua Mahkamah Agung RI
b. Pidato Menteri Sosial RI
c. Pidato Iftitah Ketua Umum MUI
d. Penjelasan umum Ketua Komisi Fatwa MUI
e. Pendapat-pendapat peserta komisi A Ijtima
Ulama Komisi Fatwa II se- Indonesia
MEMUTUSKAN
Menetapkan :
748
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
Dasar Penetapan
1. QS. Al-Hujurat : 9
ﻠﹶﻰﻋ ﺎﻤﺍﻫﺪﺇﹺﺣ ﺖﻐﺑ ﻓﹶﺈﹺﻥ ﺎﻤﻬﻨﻴﺑ ﻮﺍﺤﻠﻓﹶﺄﹶﺻ ﻠﹸﻮﺍﺘﺍﻗﹾﺘ ﻨﹺﲔﻣﺆﺍﻟﹾﻤ ﻦﻣ ﺎﻥﻔﹶﺘﻃﹶﺎﺋ ﺇﹺﻥﻭ
ﺎﻤﻬﻨﻴﺑ ﻮﺍﺤﻠﻓﹶﺄﹶﺻ ﻓﹶﺎﺀﺕ ﻓﹶﺈﹺﻥ ﺍﻟﻠﱠﻪ ﺮﹺﺃﹶﻣ ﺇﹺﻟﹶﻰ َﻲﺀﻔﺗ ﻰﺘﺣ ﻲﻐﺒﺗ ﻲﺍﻟﱠﺘ ﻠﹸﻮﺍﻓﹶﻘﹶﺎﺗ ﻯﺮﺍﻟﹾﺄﹸﺧ
ﲔﻘﹾﺴِﻄﺍﻟﹾﻤﺐﺤﻳﺍﻟﻠﱠﻪﺇﹺﻥﱠﺃﹶﻗﹾﺴِﻄﹸﻮﺍﻭﻝﹺﺪﺑﹺﺎﻟﹾﻌ
“Dan kalau ada dua golongan dari mereka yang beriman
itu
ﺇﹺﻥﱠ ﹸﻮﺍ ﻓﺎﺭﻌﺘﻟ ﻞﹶﺎﺋﻗﹶﺒﻭhendaklah
berperang ﻮﺑﺎﹰﻌﺷ ﺎﻛﹸﻢﻠﹾﻨﻌkamu ﺟﻭ ﺃﹸﻧﺜﹶﻰdamaikan ﻭ ﺫﹶﻛﹶﺮﹴ ﻦﻣ ﻛﹸﻢantara ﺎﻠﹶﻘﹾﻨﺧ ﺎﺇﹺﻧkeduanya!
ﺎﺱﺍﻟﻨ ﺎﻬﺃﹶﻳ ﺎﻳ
Tapi kalau yang satu melanggar perjanjian terhadap yang
lain, hendaklah yang melanggar ﺒﹺﲑﺧﻴﻢﻠﻋﺍﻟﻠﱠﻪperjanjian ﺇﹺﻥﱠﻘﹶﺎﻛﹸﻢﺃﹶﺗﺍﻟﻠﱠﻪitu ﻨﺪﻋﻢkamu ﻜﹸﻣﺃﹶﻛﹾﺮ
perangi sampai surut kembali pada perintah Allah. Kalau
diaﻓﹶﺈﹺﻥ ﻢtelah
ﻨﻜﹸﻣ ﺮﹺﻣsurut, َﺍﻷ ﻲﻟﺃﹸﻭﻭdamaikanlah ﻮﻝﹶﺳﺍﻟﺮ ﻮﺍﹾﻴﻌﺃﹶﻃﻭantara ﺍﻟﻠﹼﻪ ﻮﺍﹾﻴﻌﻃkeduanya ﺃﹶ ﻮﺍﹾﻨﺁﻣ ﻳﻦﺍﻟﱠﺬmenurut ﺎﻬﺃﹶﻳ ﺎﻳ
keadilan, dan hendaklah kamu berlaku adil; sesungguhnya
ﹶﻰ
ﺮﹺﻠﺧﺍﻵﻋ ﺎﻡﹺﻤﻫﻮmencintai
ﺍﺍﻟﹾﺪﻴﻭﺣﺇﹺﻪﻠﹼﺖ
ﺑﹺﺎﻟﻥﹶﻐﺑﻮﻨﹺﻥﻣorang-orang
ﻓﹶﺈﺆﺗﺎﻤﻢﻬﹸﻨﺘﻛﻨﻴﺑ ﹺﻥ
ﻮﺍﺤﺇ ﻝﹺﻠﻮﺻﻓﹶﺄﹶﺳﺮﺍﻟﹸﻮﺍ
ﻠﻭﺘﻪﺍﻟﺍﻠﹼﻗﹾﺘberlaku
ﺇﹺﻟﻨﹺﹶﻰﲔﻣﺆﻩﻭﻤﺍﺩﻟﹾﻓﹶﺮﻦﺀٍﻣﻲﻥﺎﺷﺘﻲﻔﹶ ﻃﻓﹶﺎﺋﹺﻥﻢ ﻭﺯﺎﻨﺗ
ﺘﺇﻋal-
Allah yang adil” (QS
Hujurat
ﺎﻤﻬﻨﻴﺑ ﻮﺍ[ﺤ49] ﻠﻓﹶﺄﹶﺻ ﺕ : 9). ﻓﹶﺎﺀ ﻓﹶﺈﹺﻥ ﺍﻟﻠﱠﻪ ﺮﹺﺃﹶﻣ ﺇﹺﻟﹶﻰ َﻲﺀﻔﺗ ﻰﺘﺣﻲﻐﻼﹰﹺﻳﺒﻭﺗﻲﺄﹾ ﺗﺘﺍﻟﱠﻦﺴ
ﹸﻮﺍ
ﺃﹶﻠﺣﺗﻘﹶﺎﻭﻓﹶﺮﻯﻴ
ﺧﺮﻚ ﺄﹸﺧﺍﻟﹾﺫﹶﻟ
ﲔﻘﹾﺴِﻄﺍﻟﹾﻤﺐﺤﻳﺍﻟﻠﱠﻪﺇﹺﻥﱠﺃﹶﻗﹾﺴِﻄﹸﻮﺍﻭﻝﹺﺪﻌﺑﹺﺎﻟﹾ
2. QS.
ﻻﹶﻭ ﻪAl-Hujurat
ﺍﻟﻠﹼ ﺇﹺﻻﱠ ﺪﺒﻌﻧ ﻻﱠ:ﺃﹶ13 ﻜﹸﻢﻨﻴﺑﻭ ﺎﻨﻨﻴﺑ ﺍﺀﻮﺳ ﺔﻛﹶﻠﹶﻤ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﹾﺎﻟﹶﻮﻌﺗ ﺎﺏﹺﺘﺍﻟﹾﻜ ﻞﹶﺃﹶﻫ ﺎﻳ ﻗﹸﻞﹾ
ﻟﺇﹺﹸﻮﺍﹾﻥﱠﹸﻮﺍﹸﻮ
ﻓﻓﹶﻘﺎﺍﹾﺭﻟﱠﻌﻮﺘﻮﻟﻞﹶﺗ ﹺﻥ
ﺎﺋﻓﹶﻗﹶﺈﺒﻭ ﻮﺑﻠﹼﺎﹰﻪ
ﺍﻟﻌﻥﻭﺷﺩﻢﻦﻛﹸﺎﻠﹾﻣﻨﻌﺎﺑﺎﹰﺟﺑﻭﺭ ﹶﻰﺃﹶ
ﻀﹸﻧﺎﹰﺜ
ﺃﻌﻭ ﺮﹴﺑﺎﻛﹶﻨﺫﹶﻀ ﻦﻣﻌﺑ ﹸﻢ
ﻛﺬﹶﺎﺨﻨﺘﻘﹾﻳﻻﹶﻠﹶﺧﻭﺎﺇﹺﺎﹰﻧﺌﻴﺱ
ﺷﺎﻨﺑﹺﺍﻟﻪﺎﻬﻙﺃﹶﺮﹺﻳﺎﺸﻳﻧ
ﺒﹺﲑﺧﻴﻢﻠﻋﺍﻟﻠﱠﻪﺇﹺﻥﱠﻢ ﻛﹸﻥﹶﻘﹶﺎﻮﺗﺃﹶﻤﻪﻠﱠﻠﺴ
ﺍﻟﻣﺪﻨﺎﺄﹶﻧﻋﺑﹺﻢﻭﻜﹸﺍﹾﺪﻣﺮﻛﹾﻬﺍﺃﹶﺷ
Hai manusia, sesungguhnya Kami menciptakan kamu dari
seorang
ﻻﹺﻥﻩﻮﻓﹶﺈﻣﻢﹶﻰ
kamu ﻨﻠﻜﹸﻣﻋlaki-laki
ﺮﹺﻞﻷَﻛﹶﻣﺍﻮﻲﻫ
ﱞberbangsa-bangsa ﻟﻭﺃﹸﺀٍﻭﻲﻭﻝﹶﺷﻮﻰﻠﹶﺳﻋﺮﺍﻟﺭﻮﻘﹾﺍﹾﺪﻌﻳﻴﻻﹶﻃdan
dan seorangﺃﹶﻭperempuan
ﻜﹶﻢ ﻪﻠﹼﺃﹶﺑﺎﺍﻟﻤbersuku-suku ﺃﹶﻳ ﺎﺮﻳﺿﻭ
ﻮﺍﹾﻫﻌﺪﻴﺣﺃﹶﺃﹶﻃﺍﹾﻦﹺﻮﻴﻨﻠﹶﺟﺁﻣﺭﻼﹰﻳﻦﺬﺜﹶﻣﺍﻟﱠﻪﺎﺍﻟﻠﹼsupaya
dan menjadikan ﻬﺏ
kamu
ﺮﹺﺍﺧﺍﻵﺮﺻﹶﻰﻡﹺ
ﻁ ﻮsaling
ﻠﻴﺍﻟﹾﻋﻭ ﻮﻪﻠﹼﻫﹺﺎﻟﻭﺑﻝﹺkenal-mengenal.
ﻥﹶﻮﺪﻟﹾﻨﻌﺑﹺﺎﻣﺆﺗﺮﻣﺄﹾﻢﺘﹸﻨﻳﻦﻛﹺﻥﻣﺇﻭﻝﹺﻮﻮﻫﹺﻱﺳﺮSesungguhnya
ﺍﻟﻮﻭﺘﺴ ﻪﻳﻞﹾﺍﻟﻠﹼﹶﻰﻫ ﺇﹺﺮﹴﻟﻴﺨﻭﻩﺩﺑﹺ ﺕ ﻓﹶﺮﺀٍﺄﹾﻳorang
ﻻﹶﻲﺷﻲﻪﻬﻓﺟﻮﻢyang ﻳﺘﺎﻋﻤﺎﺯﻨﻨﻳﺃﹶﺗ
ﺄﹾﻭﹺﻳﻼﹰﺗﻦﺴﺃﹶﺣﻭﺮﻴﻴﻢﹴﺧﻘﻚ
ﺘﺴﺫﹶﻟﻣ
ﻻﹶﻭ ﺍﻟﻠﹼﻪ ﺇﹺﻻﱠ ﺪﺒﻌﻧ ﺃﹶﻻﱠ ﻜﹸﻢﻨﻴﺑﻭ ﺎﻨﻨﻴﺑ ﺍﺀﻮﺳ ﺔﻛﹶﻠﹶﻤ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﹾﺎﻟﹶﻮﻌﺗ ﺎﺏﹺﺘﺍﻟﹾﻜ ﻞﹶﺃﹶﻫ ﺎﻳ749
ﺍﳌﺴﻠﻤﻮﻥ:ﻭﺳﻠﻢ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﺭﺳﻮﻝ ﻗﺎﻝ ﻋﻨﻪ ﺍﷲ ﺭﺿﻰ ﻫﺮﻳﺮﺓ ﺃﰉ ﻋﻦ ﻗﹸﻞﹾ
ﻓﹶﻘﹸﻮﻟﹸﻮﺍﹾ ﺍﹾﻟﱠﻮﻮﺗ ﻓﹶﺈﹺﻥ ﺍﻟﻠﹼﻪ ﻭﻥﺩ ﻦﻣ ﺎﺑﺎﹰﺑﺃﹶﺭﻀ(ﺎﹰ
ﻌﺑ ﺎﻨﻀﺩﺍﻭﺩﻌ
ﻭﺍﳊﺎﻛﻢ ﺑ ﺬﹶﺃﺑﻮﺨﺘﻳﺭﻭﺍﻩ
ﻻﹶﻭ)ﺷﺮﻭﻃﻬﻢﺎﹰ
ﺌﻴﺷ ﺑﹺﻪ ﻙﻋﻠﻰ
ﺮﹺﺸﻧ
ﻭﺇﹺﻥ ﻃﹶﺎﺋﻔﹶﺘﺎﻥ ﻣﻦ ﺍﻟﹾﻤﺆﻣﻨﹺﲔ ﺍﻗﹾﺘﺘﻠﹸﻮﺍ ﻓﹶﺄﹶﺻﻠﺤﻮﺍ ﺑﻴﻨﻬﻤﺎ ﻓﹶﺈﹺﻥ ﺑﻐﺖ ﺇﹺﺣﺪﺍﻫﻤﺎ ﻋﻠﹶﻰ
ﺍﻟﹾﺄﹸﺧﺮﻯ ﻓﹶﻘﹶﺎﺗﻠﹸﻮﺍ ﺍﻟﱠﺘﻲ ﺗﺒﻐﻲ ﺣﺘﻰ ﺗﻔﻲﺀَ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺃﹶﻣﺮﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ ﻓﹶﺈﹺﻥ ﻓﹶﺎﺀﺕ ﻓﹶﺄﹶﺻﻠﺤﻮﺍ ﺑﻴﻨﻬﻤﺎ
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KEDUA TAHUN 2006
ﺑﹺﺎﻟﹾﻌﺪﻝﹺﻭﺃﹶﻗﹾﺴِﻄﹸﻮﺍﺇﹺﻥﱠﺍﻟﻠﱠﻪﻳﺤﺐﺍﻟﹾﻤﻘﹾﺴِﻄﲔ
paling mulia diantara kamu disisi Allah ialah orang yang
paling
taqwaﺘﻌﺎﺭﻓﹸﻮﺍ ﺇﹺﻥﱠ
diantaraﺎﹰ ﻭﻗﹶﺒﺎﺋﻞﹶ ﻟ
kamu.ﻌﻠﹾﻨﺎﻛﹸﻢ ﺷﻌﻮﺑ
Sesungguhnyaﻭﺃﹸﻧﺜﹶﻰ ﻭﺟ
Allahﺧﻠﹶﻘﹾﻨﺎﻛﹸﻢ ﻣﻦ ﺫﹶﻛﹶﺮﹴ
Mahaﺍﻟﻨﺎﺱ ﺇﹺﻧﺎ
ﻳﺎ ﺃﹶﻳﻬﺎ
Mengetahui lagi Maha Mengenal.
ﺃﹶﻛﹾﺮﻣﻜﹸﻢﻋﻨﺪﺍﻟﻠﱠﻪﺃﹶﺗﻘﹶﺎﻛﹸﻢﺇﹺﻥﱠﺍﻟﻠﱠﻪﻋﻠﻴﻢﺧﺒﹺﲑ
ﻭﺇﹺﻥ ﻃﹶﺎﺋﻔﹶﺘﺎﻥ ﻣﻦ ﺍﻟﹾﻤﺆﻣﻨﹺﲔ ﺍﻗﹾﺘﺘﻠﹸﻮﺍ ﻓﹶﺄﹶﺻﻠﺤﻮﺍ ﺑﻴﻨﻬﻤﺎ ﻓﹶﺈﹺﻥ ﺑﻐﺖ ﺇﹺﺣﺪﺍﻫﻤﺎ ﻋﻠﹶﻰ
3. QS. ’Al-Nisa : 59
ﹶﺎﺀﻲﺕﺍﻓﹶﻷَﺄﹶﻣﺻﺮﹺﻠﺤﻣﻨﻮﺍﻜﹸﺑﻢﻴﻨﻓﹶﻬﺈﻤﹺﻥﺎ ﹺﻥﻭﺃﹸﻓﻭﻟﹶﻰﻌﻮﺃﹶﺍﹾﻣﺮﹺﺍﻟﺮﺍﻟﻠﱠﺳﻪﻮﻓﹶﻝﹶﺈ ﻲﻃﻴﻌﺣﺘﻮﺍﹾﻰﺗﺍﻟﻠﹼﻔﻪﻲﺀَﻭﺃﹶﺇﹺﻟﻃﻴ ﹸﻮﺍﻳ ﻦﺍﻟﱠﺘﺁﻲﻣﻨﺗﻮﺒﺍﹾﻐﺃﹶ ﻯﻳﻬﻓﹶﺎﻘﹶﺎﺍﺗﻟﱠﻠﺬ ﺍﻟﹾﺄﹸﺧﻳﺎﺮ ﺃﹶ
ﺐﺍﻟﺍﻠﹼﻟﹾﻪﻤﻘﹾﻭﺍﻟﺴِﺮﻄﺳﲔﻮﻝﹺﺇﹺﻥ ﻛﹸﻨﺘﻢ ﺗﺆﻣﻨﻮﻥﹶ ﺑﹺﺎﻟﻠﹼﻪ ﻭﺍﻟﹾﻴﻮﻡﹺ ﺍﻵﺧﺮﹺ ﺴِﻄﺷﹸﻮﺍﻲﺀٍﺇﹺﻓﹶﻥﱠﺮﺍﻟﺩﻠﱠﻭﻪﻩﻳﺇﹺﻟﺤﹶﻰ ﺑﺗﻨﹺﺎﻟﹾﺎﻌﺯﺪﻋﺘﻝﹺﻢﻭﻓﺃﹶﻗﹾﻲ
ﺫﹶﻟﻚﺧﻴﺮﻭﺃﹶﺣﺴﻦﺗﺄﹾﻭﹺﻳﻼﹰ
Allahﹸﻢ ﻣﻦ ﺫﹶﻛﹶﺮﹴ ﻭﺃﹸﻧﺜﹶﻰ ﻭﺟﻌﻠﹾﻨﺎﻛﹸﻢ ﺷﻌﻮﺑﺎﹰ ﻭﻗﹶﺒﺎﺋﻞﹶ ﻟﺘﻌﺎﺭﻓﹸﻮﺍ ﺇﹺﻥﱠ
Hai orang-orang yang beriman, ta’atilah danﺧﻠﹶﻘﹾﻨﺎﻛ ta’atilahﺱ ﺇﹺﻧﺎ ﻳﺎﺃﹶﻳﻬﺎ ﺍﻟﻨﺎ
Rasul (Nya), dan ulil amri
ﹶﻰﻠﱠﻪﻛﹶﻋﻠﹶﻠﻴﻤﻢﺔﺧﺳﺒﹺﻮﲑﺍﺀ ﺑﻴﻨﻨﺎ ﻭﺑﻴﻨﻜﹸﻢ ﺃﹶﻻﱠ ﻧﻌﺒﺪ ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﹼﻪ ﻭﻻﹶ di antara kamu. Kemudian
jika kamu berlainan pendapat tentang sesuatu,ﻘﹶﺎﺗﻌﻛﹸﺎﻟﹶﻢﻮﺍﹾﺇﹺ ﻥﱠﺇﹺﻟﺍﻟ ﺏﹺmakaﺃﹶﻢﻫﻋﻞﹶﻨﺍﺪﻟﹾﺍﻟﻜﻠﱠﺘﺎﻪﺃﹶﺗﺃﹶﻗﹸﻛﹾﻞﹾﺮﻳﻣﺎﻜﹸ
kembalikanlah
iaﺍﻟﻠﹼﻪ ﻓﹶﺈﹺﻥ ﺗﻮﻟﱠﻮﺍﹾ ﻓﹶﻘﹸﻮﻟﹸﻮﺍﹾ kepadaﻭﻥ Allahﺃﹶﺭﺑﺎﺑﺎﹰ ﻣﻦ ﺩ (Alﺎ ﺑﻌﻀﺎﹰ )Qur’anﺑﻌﻀﻨ danﻭﻻﹶ ﻳﺘﺨﺬﹶ Rasulﺑﹺﻪ ﺷﻴﺌﺎﹰ ﻧﺸﺮﹺﻙ
Allahﺍﹾﻳﺑﹺﻬﺄﹶﺎﻧﺎﺍﻟﱠﻣﺬﻳﺴﻠﻦﻤﻮﺁﻣﻥﹶﻨﻮﺍﹾ ﺃﹶﻃﻴﻌﻮﺍﹾ ﺍﻟﻠﹼﻪ ﻭﺃﹶﻃﻴﻌﻮﺍﹾ ﺍﻟﺮﺳﻮﻝﹶ ﻭﺃﹸﻭﻟﻲ ﺍﻷَﻣﺮﹺ ﻣﻨﻜﹸﻢ ﻓﹶﺈﹺﻥ
(sunnahnya), jika kamu benar-benar beriman kepada
ﻬﻳﺎﺪ ﻭﺃﹶ
ﺍﺷ
dan
hariﻋﻠﹶﻰ kemudian.ﺣﺪﺍﻫﻤﺎYangﺎ ﻓﹶﺈﹺﻥ ﺑﻐﺖ ﺇﹺ ﻮﺍ ﺑﻴﻨﻬﻤ ituﺘﻠﹸﻮﺍ ﻓﹶﺄﹶﺻﻠﺤ
demikian ﲔ ﺍﻗﹾﺘ lebih utamaﻟﹾﻤﺆﻣﻨﹺ )(bagimuﺎﻥ ﻣﻦ ﺍ ﻭﺇﹺﻥ ﻃﹶﺎﺋﻔﹶﺘ
lebihﺍﻵﺧﺮﹺ ”akibatnya.ﻥﹶ ﺑﹺﺎﻟﻠﹼﻪ ﻭﺍﻟﹾﻴﻮﻡﹺ
(QS.ﺇﹺﻥ ﻛﹸﻨﺘﻢ ﺗﺆﻣﻨﻮ ’Al-Nisaﺮﺳﻮﻝﹺ [4]:59).ﻟﹶﻰ ﺍﻟﻠﹼﻪ ﻭﺍﻟ ﺗﻨﺎﺯﻋﺘﻢ ﻓﻲ ﺷﻲﺀٍ ﻓﹶﺮﺩﻭﻩ ﺇﹺ
dan
baikﺻﻞﱞﻠﺤﻋﻠﻮﺍﹶﻰﺑﻴﻣﻨﻮﻬﻻﻤﻩﺎ
ﺕﻮﻓﹶﺄﻛﹶﹶﻲﺃﹶﺣﺪﻫﻤﺎﺃﹶﺑﻜﹶﻢﻻﹶﻳﻘﹾﺪﺭﻋﻠﹶﻰﺷﻲﺀٍﻭﻫ
ﹶﺎﺀﻓ ﹺﻥ ﺈ ﻓ
ﹶ ﻪ
ﻠ
ﱠﺍﻟ ﺮ
ﹺ ﻣ
ﺃ
ﹶ ﹶﻰ ﻟﺇ
ﹺ َ
ﺀ ﻲ ﻔ ﺗ
ﻰ ﺘ ﺣ
ﻲﺄﹾﺟﻭﻠﹶﺗﹺﻳﻴﺒﻐﻦﹺﻼﹰ ﺍﻟﹾﻭﺄﹸﺿﺧﺮﺮﻯ ﻓﹶﻘﹶﺎﺗﻠﹸﻮﺍ ﺍﻟﱠﺘ
ﺏﻴﺮﺍﻟﻠﹼﻭﻪﺃﹶﻣﺣﺜﹶﺴﻼﹰﻦﺭﺗ ﺫﹶﻟﻚﺧ
4. QS. Ali Imran : 64
ﺃﹶﺑﻳﹺﺎﻨﻟﹾﻌﻤﺎﺪﻳﻝﹺﻮﺟﻬﻪ ﻻﹶ ﻳﺄﹾﺕ ﺑﹺﺨﻴﺮﹴ ﻫﻞﹾ ﻳﺴﺘﻮﹺﻱ ﻫﻮ ﻭﻣﻦ ﻳﺄﹾﻣﺮ ﺑﹺﺎﻟﹾﻌﺪﻝﹺ ﻭﻫﻮ ﻋﻠﹶﻰ ﺻﺮﺍﻁ
ﲔ
ﻄ
ﺴ
ِ ﻘ
ﹾ ﻤ
ﻟ
ﹾ ﺍ ﺐ
ﺤ
ﻳ
ﻪ
ﻠ
ﱠ ﺍﻟ ﻥ
ﱠ ﺇ
ﹺ ﹸﻮﺍ ﻄ ﺴ
ِ ﻗ
ﹾ ﺃ
ﹶ ﻭ
ﻣﻗﹸﻞﹾﺴﺘﻘﻳﻴﺎﻢﹴﺃﹶﻫ ﻞﹶ ﺍﻟﹾﻜﺘﺎﺏﹺ ﺗﻌﺎﻟﹶﻮﺍﹾ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻛﹶﻠﹶﻤﺔ ﺳﻮﺍﺀ ﺑﻴﻨﻨﺎ ﻭﺑﻴﻨﻜﹸﻢ ﺃﹶﻻﱠ ﻧﻌﺒﺪ ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﹼﻪ ﻭﻻﹶ
ﻳﺎ ﺃﹶﻳﻬﺎ ﺍﻟﻨﺎﺱ ﺇﹺﻧﺎ ﺧﻠﹶﻘﹾﻨﺎﻛﹸﻢ ﻣﻦ ﺫﹶﻛﹶﺮﹴ ﻭﺃﹸﻧﺜﹶﻰ ﻭﺟﻌﻠﹾﻨﺎﻛﹸﻢ ﺷﻌﻮﺑﺎﹰ ﻭﻗﹶﺒﺎﺋﻞﹶ ﻟﺘﻌﺎﺭﻓﹸﻮﺍ ﺇﹺﻥﱠ
ﻧﺸﺮﹺﻙ ﺑﹺﻪ ﺷﻴﺌﺎﹰ ﻭﻻﹶ ﻳﺘﺨﺬﹶ ﺑﻌﻀﻨﺎ ﺑﻌﻀﺎﹰ ﺃﹶﺭﺑﺎﺑﺎﹰ ﻣﻦ ﺩﻭﻥ ﺍﻟﻠﹼﻪ ﻓﹶﺈﹺﻥ ﺗﻮﻟﱠﻮﺍﹾ ﻓﹶﻘﹸﻮﻟﹸﻮﺍﹾ
ﺭﺳﻮﻝﲑﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ:ﺍﳌﺴﻠﻤﻮﻥ ﻗﺎﻝﻋﻠﻴﻢﺧﺒﹺ ﻋﻨﻪﺍﻟﻠﱠﻪ ﺍﷲﺇﹺﻥﱠ ﺭﺿﻰﹶﺎﻛﹸﻢ ﺃﰉﻢﻋﻨﺪﺍﻟﻠﱠﻪﺃﹶﺗﻘ
ﻫﺮﻳﺮﺓﺴﻠﻤﻮﻥﹶ
ﺃﹶﻛﹾﺮﻣﻜﹸ
ﻋﻦﻬ ﺪﻭﺍﹾﺑﹺﺄﹶﻧﺎﻣ ﺍﺷ
“Hai Ahli Kitab,(marilah ﺷﺮﻭﻃﻬﻢ)ﺭﻭﺍﻩﺃﺑﻮﺩﺍﻭﺩﻭﺍﳊﺎﻛﻢ ﻋﻠﻰ
Katakanlah:ﹺﻥ
ﻲ ﺍﻷَﻣﺮﹺ ﻣﻨﻜﹸﻢ ﻓﹶﺈ )(berpegangﻴﻌﻮﺍﹾ ﺍﻟﻠﹼﻪ ﻭﺃﹶﻃﻴﻌﻮﺍﹾ ﺍﻟﺮﺳﻮﻝﹶ ﻭﺃﹸﻭﻟ kepadaﺎ ﺍﻟﱠﺬﻳﻦ ﺁﻣﻨﻮﺍﹾ ﺃﹶﻃ ﻳﺎ ﺃﹶﻳﻬ
suatu
ﹶﻰﻣﻮﻻﻩ
ﺷﺮﻁ kalimatﻋﻠﻛﻞ
ﻭﺳﻠﻢﻞﱞ:
ﻋﻠﻴﻪﻭﻫﻮﻛﹶ )(ketetapanﺀٍ
ﺻﻠﻰﻰﺍﷲﺷﻲ ﺍﷲﺪﺭﻋﻠﹶ ﺭﺳﻮﻝﻻﹶﻳﻘﹾ ﻗﺎﻝﺃﹶﺑﻜﹶﻢ
yang tidakﻤﺎ
ﺍﷲﺃﹶﺣﻋﻨﻪﺪ ﻫ adaﻦﹺﺭﺿﻰﺟﻠﹶﻴ perselisihanﻼﹰﺭ
ﻋﺒﺎﺱﺜﹶ
ﺏﺍﻟﻠﹼﻪﻣ ﻭﻋﻦﺿﺮﺍﺑﻦ
antara
kamiﻟﹾﻴﻮﻡﹺ ﺍﻵﺧﺮﹺ danﺑﹺﺎﻟﻠﹼﻪ ﻭﺍ kamu,ﺆﻣﻨﻮﻥﹶ bahwaﹺﻥ ﻛﹸﻨﺘﻢ ﺗ tidakﺍﻟﺮﺳﻮﻝﹺ ﺇ kitaﹶﻰ ﺍﻟﻠﹼﻪ ﻭ sembahﺩﻭﻩ ﺇﹺﻟ kecualiﻲ ﺷﻲﺀٍ ﻓﹶﺮ ﺗﻨﺎﺯﻋﺘﻢ ﻓ
Allah
ﹶﻰ ﺻﺮﺍﻁ (dan tidakﻮ ﻋﻠ
ﻭﺍﻟﺒﺰﺍﺭ ﺍﻟﻄﱪﺍﱐﻭﻫ
kitaﻌﺪﻝﹺ ﺭﻭﺍﻩﺑﹺﺎﻟﹾ
persekutukanﻣﺮ
ﺷﺮﻁﻳ)ﺄﹾ
ﻣﺎﺋﺔﻮﻭﻣﻦ ﹺﻱ ﻫ ﻛﺎﻥ ﻭﺇﻥﺴﺘﻮ Diaﻳ
ﺑﺎﻃﻞﻫﻞﹾ ﻓﻬﻮﺑﹺﺨﻴﺮﹴ ﻛﺘﺎﺏﻻﹶ ﻳﺍﷲﺄﹾﺕ ﻟﻴﺲﺎﻳﰱﻮﺟﻬﻪ ﺃﹶﻳﻨﻤ
dengan sesuatupunﺴﻦﺗﺄﹾﻭﹺﻳﻼﹰ ﺫﹶﻟﻚﺧﻴﺮﻭﺃﹶﺣ
dan tidak (pula) sebagian kita menjadikan sebagian yangﻢﹴ ﻣﺴﺘﻘﻴ
lainﻋﻦﺃﻧﺲﺑﻦﻣﺎﻟﻚﺃﻥﺭﺳﻮﻝﺍﷲﺻﻠﻰﺍﷲﻋﻠﻴﻪﻭﺳﻠﻢﻗﺎﻝ:ﺍﲰﻌﻮﺍﻭﺃﻃﻴﻌﻮﺍﻭﺍﻥ
sebagai tuhan selain Allah”. Jika mereka berpaling
maka
katakanlahﺍﻟﻠﹼﻪ ﻭﻻﹶ kepadaﻨﻜﹸﻢ ﺃﹶﻻﱠ ﻧﻌﺒﺪ ﺇﹺﻻﱠ mereka:ﻮﺍﺀ ﺑﻴﻨﻨﺎ ﻭﺑﻴ “Saksikanlah,ﹶﻰ ﻛﹶﻠﹶﻤﺔ ﺳ bahwaﻫﻞﹶ ﺍﻟﹾﻜﺘﺎﺏﹺ ﺗﻌﺎﻟﹶﻮﺍﹾ ﺇﹺﻟ ﻗﹸﻞﹾ ﻳﺎ ﺃﹶ
kami adalahﺍﳌﺴﻠﻤﻮﻥ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ: ﺯﺑﻴﺒﺔ.ﺍﷲﺻﻠﻰ ﺍﷲ
orang-orang ﺭﺳﻮﻝ yang ﺭﺃﺳﻪberserahﻗﺎﻝ ﺣﺒﺸﻲﻋﻨﻪ
ﻛﺄﻥ ﺭﺿﻰ ﺍﷲ ﻋﺒﺪ diri ﻫﺮﻳﺮﺓ ﻋﻠﻴﻜﻢ ﺃﰉ
(kepada ﺍﺳﺘﺄﻣﺮ ﻋﻦ
ﻧﺸﺮﹺﻙ ﺑﹺﻪ ﺷﻴﺌﺎﹰ ﻭﻻﹶ ﻳﺘﺨﺬﹶ ﺑﻌﻀﻨﺎ ﺑﻌﻀﺎﹰ ﺃﹶﺭﺑﺎﺑﺎﹰ ﻣﻦ ﺩﻭﻥ ﺍﻟﻠﹼﻪ ﻓﹶﺈﹺﻥ ﺗﻮﻟﱠﻮﺍﹾ ﻓﹶﻘﹸﻮﻟﹸﻮﺍﹾ
)Allah)”. (QS. Ali Imran [3]:64 ﻋﻠﻰﺷﺮﻭﻃﻬﻢ)ﺭﻭﺍﻩﺃﺑﻮﺩﺍﻭﺩﻭﺍﳊﺎﻛﻢ(
QS.
ﺇﺩﺍ
ﺷﺮﻁ ﻭﺳﻠﻢ: Al-Nahl
:ﻛﻞ ﻋﻠﻴﻪ
ﻭﺳﻠﻢ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ
ﺍﷲ ﺻﻠﻰﺭﺳﻮﻝ ﺍﷲ ﻗﺎﻝ
ﺭﺳﻮﻝ ﻗﺎﻝﻋﻨﻪ ﻋﻨﻪﺍﷲ ﺭﺿﻰ ﺍﷲ ﺍﳋﺪﺭﻱ
ﺳﻌﻴﺪ ﺴﻠﻤﻮﻥﹶ
ﺭﺿﻰ ﻋﺒﺎﺱ
ﺃﰉﺑﹺﺄﹶﻧﺎﻣ
ﻋﻦﻬﺪﻭﺍﹾ
ﺍﺑﻦ ﻋﻦ
ﺍﺷ
5. : 76
ﺩﺍﻭﺩ( )ﺭﻭﺍﻩﺃﺑﻮ ﺑﺎﻃﻞﺃﺣﺪﻫﻢ ﺳﻔﺮﻓﻠﻴﺆﻣﺮﻭﺍ ﺛﻼﺛﺔﰲ ﺧﺮﺝﰱ
ﻭﺍﻟﺒﺰﺍﺭﻠ(ﹶﻰﻣﻮﻻﻩ ﺍﻟﻄﱪﺍﱐﻛﹶﻞﱞﻋ ﺭﻭﺍﻩﺷﻲﺀٍﻭﻫﻮ ﺷﺮﻁﻋﻠﹶ)ﻰ ﻣﺎﺋﺔﻳﻘﹾﺪﺭ ﻛﺎﻥﻢﻻﹶ ﻭﺇﻥﺎﺃﹶﺑﻜﹶ ﻓﻬﻮﻴﻦﹺﺃﹶﺣﺪﻫﻤ ﻛﺘﺎﺏﺜﹶﻼﹰﺍﷲﺭﺟﻠﹶ ﺏﺍﻟﻠﹼﻪﻣ ﻟﻴﺲﺮ
ﻭﺿ
ﺟﺎﻫﻠﻴﺔﻫﻮﻋﻠﹶﻰ ﺻﺮﺍﻁ ﻣﻴﺘﺔﻌﺪﻝﹺ ﻭ ﻓﻤﻴﺘﺘﻪﺮﺑﹺﺎﻟﹾ
ﻭﻣﺎﺕﻣﻦ ﻳﺄﹾﻣ ﺍﳉﻤﺎﻋﺔﻫﻮ ﻭ ﻭﻓﺎﺭﻕﻳﺴﺘﻮﹺﻱ ﺍﻟﻄﺎﻋﺔﺨﻴﺮﹴ ﻫﻞﹾ ﻋﻦﻳﺄﹾﺕ ﺑﹺ ﺧﺮﺝﻻﹶ ﻣﻦﻳﻮﺟﻬﻪ ﺃﹶﻳﻨﻤﺎ
ﻋﻦﺃﻧﺲﺑﻦﻣﺎﻟﻚﺃﻥﺭﺳﻮﻝﺍﷲﺻﻠﻰﺍﷲﻋﻠﻴﻪﻭﺳﻠﻢﻗﺎﻝ:ﺍﲰﻌﻮﺍﻭﺃﻃﻴﻌﻮﺍﻭﺍﻥ
ﻣﺴﺘﻘﻴﻢﹴ
ﺍﺳﺘﺄﻣﺮﻋﻠﻴﻜﻢﻋﺒﺪﺣﺒﺸﻲﻛﺄﻥﺭﺃﺳﻪﺯﺑﻴﺒﺔ.
Dan Allah membuat (pula) perumpamaan: dua orang
lelaki
yangﺍﳌﺴﻠﻤﻮﻥ
seorangﻭﺳﻠﻢ:
ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ tidakﺍﷲ
bisu, dapatﺭﺳﻮﻝ
berbuatﻋﻨﻪ ﻗﺎﻝ
sesuatupunﺭﺿﻰ ﺍﷲ
ﻋﻦ ﺃﰉ ﻫﺮﻳﺮﺓ
ﻋﻦ ﺃﰉ ﺳﻌﻴﺪ ﺍﳋﺪﺭﻱ ﺭﺿﻰ ﺍﷲ ﻋﻨﻪ ﻗﺎﻝ ﺭﺳﻮﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ:ﺇﺩﺍ
ﻋﻠﻰﺷﺮﻭﻃﻬﻢ)ﺭﻭﺍﻩﺃﺑﻮﺩﺍﻭﺩﻭﺍﳊﺎﻛﻢ(
750 ﺧﺮﺝﺛﻼﺛﺔﰲﺳﻔﺮﻓﻠﻴﺆﻣﺮﻭﺍﺃﺣﺪﻫﻢ)ﺭﻭﺍﻩﺃﺑﻮﺩﺍﻭﺩ(
ﻋﻦ ﺍﺑﻦ ﻋﺒﺎﺱ ﺭﺿﻰ ﺍﷲ ﻋﻨﻪ ﻗﺎﻝ ﺭﺳﻮﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ:ﻛﻞ ﺷﺮﻁ
ﻭﺍﻟﺒﺰﺍﺭ( ﺍﻟﻄﱪﺍﱐ
ﺟﺎﻫﻠﻴﺔ ﺭﻭﺍﻩ
ﻣﻴﺘﺔ ﺷﺮﻁ)
ﻓﻤﻴﺘﺘﻪ ﺍﳉﻤﺎﻋﺔﻣﺎﺋﺔ
ﻭﻣﺎﺕ ﻭﺇﻥﻛﺎﻥﺍﻟﻄﺎﻋﺔﺑﺎﻃﻞ
ﻭﻓﺎﺭﻕ ﺍﷲﻓﻬﻮﻛﺘﺎﺏﻋﻦ
ﰱﺧﺮﺝ
ﻟﻴﺲﻣﻦ
ﺗﺫﹶﻨﻟﺎﺯﻚﻋﺘﻢﺧﻴﻓﺮﻲﻭﺃﹶﺷﺣﻲﺴﺀٍﻦﻓﹶﺗﺮﺄﹾﺩﻭﹺﻳﻭﻩﻼﹰﺇﹺﻟﹶﻰﺍﻟﻠﹼﻪ ﻭﺍﻟﺮﺳﻮﻝﹺ ﺇﹺﻥ ﻛﹸﻨﺘﻢ ﺗﺆﻣﻨﻮﻥﹶ ﺑﹺﺎﻟﻠﹼﻪ ﻭﺍﻟﹾﻴﻮﻡﹺ ﺍﻵﺧﺮﹺ
ﻚﺧﺧﻴﻴﺮﺮﻭﻭﺃﹶﺃﹶﺣﺣﺴﺴﻦﻦﺗﺗﺄﹾﺄﹾﻭﻭﹺﻳﹺﻳﻼﹰﻼﹰ ﺫﹶﺫﹶﻟﻟﻚ
ﻗﹸﻞﹾ ﻳﺎ ﺃﹶﻫﻞﹶ ﺍﻟﹾﻜﺘﺎﺏﹺ ﺗﻌﺎﻟﹶﻮﺍﹾ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻛﹶﻠﹶﻤﺔ ﺳﻮﺍﺀ ﺑﻴﻨﻨﺎ ﻭﺑﻴﻨﻜﹸﻢ ﺃﹶﻻﱠ ﻧﻌﺒﺪ ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﹼﻪ ﻭﻻﹶ
HIMPUNANﺎﺎ ﻭﻭﺑﺑﻴﻴﻨﻨﻜﹸﻜﹸﻢﻢ ﺃﹶﺃﹶﻻﱠﻻﱠ ﻧﻧﻌﻌﺒﺒﺪﺪ ﺇﹺﺇﹺﻻﱠﻻﱠ ﺍﻟﺍﻟﻠﹼﻠﹼﻪﻪ ﻭﻭﻻﹶﻻﹶ
ﺍﺀ ﺑﺑﻴﻴﻨﻨﻨﻨ
FATWAﻤﻤﺔﺔ ﺳﺳﻮﻮﺍﺀ
ﹶﻰ ﻛﹶﻛﹶﻠﹶﻠﹶ MAJELISﺇﹺﻟﻟﹶﻰ
ﺏﹺ ﺗﺗﻌﻌﺎﺎﻟﹶﻟﹶﻮﻮﺍﹾﺍﹾ ﺇﹺINDONESIAﺍﺍﻟﹾﻟﹾﻜﻜﺘﺘﺎﺎﺏﹺ
ULAMA ﻗﹸﻗﹸﻞﹾﻞﹾ ﻳﻳﺎﺎ ﺃﹶﺃﹶﻫﻫﻞﹶﻞﹶ
ﻧﺸﺮﹺﻙ ﺑﹺﻪ ﺷﻴﺌﺎﹰ ﻭﻻﹶ ﻳﺘﺨﺬﹶ ﺑﻌﻀﻨﺎ ﺑﻌﻀﺎﹰ ﺃﹶﺭﺑﺎﺑﺎﹰ ﻣﻦ ﺩﻭﻥ ﺍﻟﻠﹼﻪ ﻓﹶﺈﹺﻥ ﺗﻮﻟﱠﻮﺍﹾ ﻓﹶﻘﹸﻮﻟﹸﻮﺍﹾ
ﹺﻥ ﺗﺗﻮﻮﻟﱠﻟﱠﻮﻮﺍﹾﺍﹾ ﻓﹶﻓﹶﻘﻘﹸﻮﹸﻮﻟﻟﹸﻮﹸﻮﺍﹾﺍﹾ
ﻦ ﺩﺩﻭﻭﻥﻥ ﺍﻟﺍﻟﻠﹼﻠﹼﻪﻪ ﻓﹶﻓﹶﺈﺈﹺﻥ ﺎﺑﺎﹰﺎﹰ ﻣﻣﻦ ﻀﺎﹰﺎﹰ ﺃﹶﺃﹶﺭﺭﺑﺑﺎﺑ
ﻀﻨﻨﺎﺎ ﺑﺑﻌﻌﻀ ﻧﻧﺸﺸﺮﹺﺮﹺﻙﻙ ﺑﹺﺑﹺﻪﻪ ﺷﺷﻴﻴﺌﺌﺎﹰﺎﹰ ﻭﻭﻻﹶﻻﹶ ﻳﻳﺘﺘﺨﺨﺬﹶﺬﹶ ﺑﺑﻌﻌﻀ
dan dia menjadi beban atas penanggungnya, keﻣﺴﻠﻤﻮﻥﹶ manaﺑﹺﺄﹶﻧﺎ ﺍﺷﻬﺪﻭﺍﹾ
saja dia disuruh oleh penanggungnya itu,dia tidakﻠﻠﻤﻤﻮﻮﻥﹶﻥﹶ
dapatﺑﹺﺑﹺﺄﹶﺄﹶﻧﻧﺎﺎﻣﻣﺴﺴ
ﺍﺍﺷﺷﻬﻬﺪﺪﻭﻭﺍﹾﺍﹾ
mendatangkan suatu kebajikanpun. Samakah orang itu
dengan
orangﻋﻠﹶﻰﻣﻮﻻﻩ menyuruhﻰﺷﻲﺀٍﻭﻫﻮﻛﹶﻞﱞ keadilan,ﺃﹶﺣﺪﻫﻤﺎﺃﹶﺑﻜﹶﻢﻻﹶﻳﻘﹾﺪﺭﻋﻠﹶ diaﺮﺏﺍﻟﻠﹼﻪﻣﺜﹶﻼﹰﺭﺟﻠﹶﻴﻦﹺ ﻭﺿ
ﻻﻩﻩ
ﹶﻰﻣﻣﻮﻮﻻ yangﻭﻭﻫﻫﻮﻮﻛﹶﻛﹶﻞﱞﻞﱞﻋﻋﻠﻠﹶﻰ berbuatﻜﹶﻜﹶﻢﻢﻻﹶﻻﹶﻳﻳﻘﹾﻘﹾﺪﺪﺭﺭﻋﻋﻠﹶﻠﹶﻰﻰﺷﺷﻲﻲﺀٍﺀٍ danﻠﹼﻪﻪﻣﻣﺜﹶﺜﹶﻼﹰﻼﹰﺭﺭﺟﺟﻠﹶﻠﹶﻴﻴﻦﹺﻦﹺﺃﹶﺃﹶﺣﺣﺪﺪﻫﻫﻤﻤﺎﺎﺃﹶﺃﹶﺑﺑ ﺏﺍﻟﺍﻟﻠﹼ ﺿﺮﺮﺏ ﻭﻭﺿ
berada
pulaﻠﹶﻰ ﺻﺮﺍﻁ diﻭﻫﻮ ﻋ atasﺪﻝﹺ jalanﺮ ﺑﹺﺎﻟﹾﻌ
yangﻣﻦ ﻳﺄﹾﻣ ﹺﻱ ﻫﻮ ﻭ (QS.ﻞﹾ ﻳﺴﺘﻮ
?lurus Al-Nahlﺨﻴﺮﹴ ﻫ )[16]:76ﻪ ﻻﹶ ﻳﺄﹾﺕ ﺑﹺ ﺃﹶﻳﻨﻤﺎ ﻳﻮﺟﻬ
ﺻﺮﺮﺍﺍﻁﻁ ﹶﻰﺻ ﻦﻳﻳﺄﹾﺄﹾﻣﻣﺮﺮﺑﺑﹺﺎﹺﺎﻟﹾﻟﹾﻌﻌﺪﺪﻝﹺﻝﹺﻭﻭﻫﻫﻮﻮﻋﻋﻠﻠﹶﻰ ﹺﻱﻫﻫﻮﻮﻭﻭﻣﻣﻦ ﺕﺑﹺﺑﹺﺨﺨﻴﻴﺮﹴﺮﹴﻫﻫﻞﹾﻞﹾﻳﻳﺴﺴﺘﺘﻮﻮﹺﻱ ﺃﹶﺃﹶﻳﻳﻨﻨﻤﻤﺎﺎﻳﻳﻮﻮﺟﺟﻬﻬﻪﻪﻻﹶﻻﹶﻳﻳﺄﹾﺄﹾﺕ
ﻣﺴﺘﻘﻴﻢﹴ
6. Hadits Nabi saw
ﻣﻣﺴﺴﺘﺘﻘﻘﻴﻴﻢﹴﻢﹴ
ﻋﻦ ﺃﰉ ﻫﺮﻳﺮﺓ ﺭﺿﻰ ﺍﷲ ﻋﻨﻪ ﻗﺎﻝ ﺭﺳﻮﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ:ﺍﳌﺴﻠﻤﻮﻥ
ﺍﳌﺴﻠﻤﻮﻥ
:ﺍﳌﺴﻠﻤﻮﻥﻭﺳﻠﻢ:
ﻋﻠﻴﻪﻭﺳﻠﻢ
ﺍﷲﻋﻠﻴﻪ
ﺻﻠﻰﺍﷲ
ﺍﷲﺻﻠﻰ
ﺭﺳﻮﻝﺍﷲ
ﻗﺎﻝﺭﺳﻮﻝ ﻋﻨﻪﻗﺎﻝ
ﺍﷲﻋﻨﻪ
ﺭﺿﻰﺍﷲ
ﻫﺮﻳﺮﺓﺭﺿﻰ
ﺃﰉﻫﺮﻳﺮﺓ
ﻋﻦﺃﰉ
ﻋﻦ
ﻋﻠﻰﺷﺮﻭﻃﻬﻢ)ﺭﻭﺍﻩﺃﺑﻮﺩﺍﻭﺩﻭﺍﳊﺎﻛﻢ(
ﻭﺍﳊﺎﻛﻢ((
ﺩﺍﻭﺩﻭﺍﳊﺎﻛﻢ
ﺃﺑﻮﺩﺍﻭﺩ
ﺭﻭﺍﻩﺃﺑﻮ ﻋﻠﻰﺷﺮﻭﻃﻬﻢ
ﺷﺮﻭﻃﻬﻢ))ﺭﻭﺍﻩ ﻋﻠﻰ
ﻋﻦ ﺍﺑﻦ ﻋﺒﺎﺱ ﺭﺿﻰ ﺍﷲ ﻋﻨﻪ ﻗﺎﻝ ﺭﺳﻮﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ:ﻛﻞ ﺷﺮﻁ
ﺷﺮﻁ
ﻛﻞﺷﺮﻁ:ﻛﻞﻭﺳﻠﻢ:
ﻋﻠﻴﻪﻭﺳﻠﻢ
ﺍﷲﻋﻠﻴﻪ
ﺻﻠﻰﺍﷲ
ﺍﷲﺻﻠﻰ
ﺭﺳﻮﻝﺍﷲ
ﻗﺎﻝﺭﺳﻮﻝ ﻋﻨﻪﻗﺎﻝ
ﺍﷲﻋﻨﻪ
ﺭﺿﻰﺍﷲ
ﻋﺒﺎﺱﺭﺿﻰﺍﺑﻦﻋﺒﺎﺱ
ﻋﻦﺍﺑﻦ
ﻋﻦ
ﻟﻴﺲﰱﻛﺘﺎﺏﺍﷲﻓﻬﻮﺑﺎﻃﻞﻭﺇﻥﻛﺎﻥﻣﺎﺋﺔﺷﺮﻁ)ﺭﻭﺍﻩﺍﻟﻄﱪﺍﱐﻭﺍﻟﺒﺰﺍﺭ(
ﻭﺍﻟﺒﺰﺍﺭ((
ﺍﻟﻄﱪﺍﱐﻭﺍﻟﺒﺰﺍﺭ
ﺭﻭﺍﻩﺍﻟﻄﱪﺍﱐ
)ﺭﻭﺍﻩ
ﺷﺮﻁ)
ﻣﺎﺋﺔﺷﺮﻁ
ﻛﺎﻥﻣﺎﺋﺔ
ﻭﺇﻥﻛﺎﻥ
ﺑﺎﻃﻞﻭﺇﻥ
ﻓﻬﻮﺑﺎﻃﻞ
ﺍﷲﻓﻬﻮ
ﻛﺘﺎﺏﺍﷲ
ﻛﺘﺎﺏ ﻟﻴﺲﰱ
ﻟﻴﺲﰱ
7. Hadits Nabi saw
ﺑﻦﻣﺎﻟﻚﺃﻥﺭﺳﻮﻝﺍﷲﺻﻠﻰﺍﷲﻋﻠﻴﻪﻭﺳﻠﻢﻗﺎﻝ:ﺍﲰﻌﻮﺍﻭﺃﻃﻴﻌﻮﺍﻭﺍﻥ ﻋﻦﺃﻧﺲ
ﻭﺍﻥ
ﺃﻧﺲﺑﻦﻣﺎﻟﻚﺃﻥﺭﺳﻮﻝﺍﷲﺻﻠﻰﺍﷲﻋﻠﻴﻪﻭﺳﻠﻢﻗﺎﻝ:ﺍﲰﻌﻮﺍﻭﺃﻃﻴﻌﻮﺍﻭﺍﻥ
ﻭﺃﻃﻴﻌﻮﺍ ﺍﲰﻌﻮﺍ : ﻗﺎﻝ ﻭﺳﻠﻢ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﺭﺳﻮﻝ ﺃﻥ ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ﻋﻦﺃﻧﺲ
ﻋﻦ
ﺍﺳﺘﺄﻣﺮﻋﻠﻴﻜﻢﻋﺒﺪﺣﺒﺸﻲﻛﺄﻥﺭﺃﺳﻪﺯﺑﻴﺒﺔ.
ﺯﺑﻴﺒﺔ..
ﺭﺃﺳﻪﺯﺑﻴﺒﺔ
ﻛﺄﻥﺭﺃﺳﻪ
ﺣﺒﺸﻲﻛﺄﻥ
ﻋﺒﺪﺣﺒﺸﻲ ﺍﺳﺘﺄﻣﺮﻋﻠﻴﻜﻢ
ﻋﻠﻴﻜﻢﻋﺒﺪ ﺍﺳﺘﺄﻣﺮ
8. Hadits Nabi saw
ﻋﻦ ﺃﰉ ﺳﻌﻴﺪ ﺍﳋﺪﺭﻱ ﺭﺿﻰ ﺍﷲ ﻋﻨﻪ ﻗﺎﻝ ﺭﺳﻮﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ:ﺇﺩﺍ
ﺇﺩﺍ
:ﺇﺩﺍ
ﻭﺳﻠﻢ:
ﻋﻠﻴﻪﻭﺳﻠﻢ
ﺍﷲﻋﻠﻴﻪﺻﻠﻰﺍﷲ
ﺍﷲﺻﻠﻰﺭﺳﻮﻝﺍﷲ
ﻗﺎﻝﺭﺳﻮﻝ ﻋﻨﻪﻗﺎﻝ
ﺍﷲﻋﻨﻪ
ﺭﺿﻰﺍﷲ
ﺍﳋﺪﺭﻱﺭﺿﻰ
ﺳﻌﻴﺪﺍﳋﺪﺭﻱ ﺃﰉﺳﻌﻴﺪ ﻋﻦﺃﰉ
ﻋﻦ
ﺧﺮﺝﺛﻼﺛﺔﰲﺳﻔﺮﻓﻠﻴﺆﻣﺮﻭﺍﺃﺣﺪﻫﻢ)ﺭﻭﺍﻩﺃﺑﻮﺩﺍﻭﺩ(
ﺩﺍﻭﺩ((
ﺃﺑﻮﺩﺍﻭﺩ
ﺭﻭﺍﻩﺃﺑﻮ
ﺃﺣﺪﻫﻢ))ﺭﻭﺍﻩ
ﻓﻠﻴﺆﻣﺮﻭﺍﺃﺣﺪﻫﻢ
ﺳﻔﺮﻓﻠﻴﺆﻣﺮﻭﺍ
ﺛﻼﺛﺔﰲﰲﺳﻔﺮ
ﺧﺮﺝﺛﻼﺛﺔ
ﺧﺮﺝ
9. Hadits Nabi saw
ﻣﻦﺧﺮﺝﻋﻦﺍﻟﻄﺎﻋﺔﻭﻓﺎﺭﻕﺍﳉﻤﺎﻋﺔﻭﻣﺎﺕﻓﻤﻴﺘﺘﻪﻣﻴﺘﺔﺟﺎﻫﻠﻴﺔ
ﺟﺎﻫﻠﻴﺔ
ﻣﻴﺘﺔﺟﺎﻫﻠﻴﺔ
ﻓﻤﻴﺘﺘﻪﻣﻴﺘﺔ
ﻭﻣﺎﺕﻓﻤﻴﺘﺘﻪ
ﺍﳉﻤﺎﻋﺔﻭﻣﺎﺕﻭﻓﺎﺭﻕﺍﳉﻤﺎﻋﺔ
ﺍﻟﻄﺎﻋﺔﻭﻓﺎﺭﻕ
ﻋﻦﺍﻟﻄﺎﻋﺔ
ﺧﺮﺝﻋﻦ
ﻣﻦﺧﺮﺝ ﻣﻦ
ﻋﻦ ﺍﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺭﺿﻰ ﺍﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻗﺎﻝ ﺭﺳﻮﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ:ﻭﻣﻦ ﻣﺎﺕ
ﻋﻦ ﺍﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺭﺿﻰ ﺍﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻗﺎﻝ ﺭﺳﻮﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ:ﻭﻣﻦ ﻣﺎﺕ
ﻭﻫﻮﻣﻔﺎﺭﻕﻟﻠﺠﻤﺎﻋﺔﻓﺈﻧﻪﳝﻮﺕﻣﻴﺘﺔﺟﺎﻫﻠﻴﺔ)ﺭﻭﺍﻩﻣﺴﻠﻢ(
ﻭﻫﻮﻣﻔﺎﺭﻕﻟﻠﺠﻤﺎﻋﺔﻓﺈﻧﻪﳝﻮﺕﻣﻴﺘﺔﺟﺎﻫﻠﻴﺔ)ﺭﻭﺍﻩﻣﺴﻠﻢ(10. Hadits Nabi saw
ﻣﻦﻛﺮﻩﻣﻦﺃﻣﲑﻩﺷﻴﺄﻓﻠﻴﺼﱪﻓﺈﻧﻪﻣﻦﺧﺮﺝﻣﻦﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥﺷﱪﺍ
ﻣﻦﻛﺮﻩﻣﻦﺃﻣﲑﻩﺷﻴﺄﻓﻠﻴﺼﱪﻓﺈﻧﻪﻣﻦﺧﺮﺝﻣﻦﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥﺷﱪﺍ
’11. Pendapat Shahib al-Majmu
ﻓﺼﻞﺇﺫﺍﺧﺮﺟﺖﻋﻠﻰﺍﻹﻣﺎﻡﻃﺎﺋﻔﺔﻣﻦﺍﳌﺴﻠﻤﲔﻭﺭﺍﻣﺖﺧﻠﻌﻪﺑﺘﺄﻭﻳﻞﺃﻭﻣﻨﻌﺖ
ﻓﺼﻞﺇﺫﺍﺧﺮﺟﺖﻋﻠﻰﺍﻹﻣﺎﻡﻃﺎﺋﻔﺔﻣﻦﺍﳌﺴﻠﻤﲔﻭﺭﺍﻣﺖﺧﻠﻌﻪﺑﺘﺄﻭﻳﻞﺃﻭﻣﻨﻌﺖ
ﺣﻘﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﻋﻠﻴﻬﺎﺑﺘﺄﻭﻳﻞ ﻭﺧﺮﺟﺖ ﻋﻦ ﻗﺒﻀﺔ ﺍﻹﻣﺎﻡ ﻭﺍﻣﺘﻨﻌﺖ ﲟﻨﻌﺔ ﻗﺘﻠﻬﺎ ﺍﻹﻣﺎﻡ
ﺣﻘﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﻋﻠﻴﻬﺎﺑﺘﺄﻭﻳﻞ ﻭﺧﺮﺟﺖ ﻋﻦ ﻗﺒﻀﺔ ﺍﻹﻣﺎﻡ ﻭﺍﻣﺘﻨﻌﺖ ﲟﻨﻌﺔ ﻗﺘﻠﻬﺎ ﺍﻹﻣﺎﻡ
ﻟﻘﻮﻟﻪ ﻋﺰ ﻭﺟﻞ ﻭﺍﻥ ﻃﺎﺋﻔﺘﺎﻥ ﻣﻦ ﺍﳌﺆﻣﻦ ﺍﻗﺘﺘﻠﻮﺍ ﻓﺄﺻﻠﺤﻮﺍ ﺑﻴﻨﻤﺎﻓﺈﻥ ﺑﻐﺖ ﺇﺣﺪﺍﳘﺎ
ﻟﻘﻮﻟﻪ ﻋﺰ ﻭﺟﻞ ﻭﺍﻥ ﻃﺎﺋﻔﺘﺎﻥ ﻣﻦ ﺍﳌﺆﻣﻦ ﺍﻗﺘﺘﻠﻮﺍ ﻓﺄﺻﻠﺤﻮﺍ ﺑﻴﻨﻤﺎﻓﺈﻥ ﺑﻐﺖ ﺇﺣﺪﺍﳘﺎ
ﻋﻠﻰﺍﻷﺧﺮﻯﻓﻘﺎﺗﻠﻮﺍﺍﻟﱴﺗﺒﻐﻰﺣﱴﺗﻔﺊﺇﱃ ﺃﻣﺮﺍﷲﺍﱃﺃﻥﻗﺎﻝﻭﻻﻳﺒﺪﺃﺑﺎﻟﻘﺘﺎﻝ
ﻋﻠﻰﺍﻷﺧﺮﻯﻓﻘﺎﺗﻠﻮﺍﺍﻟﱴﺗﺒﻐﻰﺣﱴﺗﻔﺊﺇﱃ ﺃﻣﺮﺍﷲﺍﱃﺃﻥﻗﺎﻝﻭﻻﻳﺒﺪﺃﺑﺎﻟﻘﺘﺎﻝ
ﺣﱴ ﻳﺴﺄﳍﻢ ﻣﺎ ﻳﻨﻘﻤﻮﻥ ﻣﻨﻪ ﻓﺈﻥ ﺫﻛﺮﻭﺍ ﻣﻈﻠﻤﺔ ﺃﺯﺍﳍﺎ ﻭﺇﻥ ﺫﻛﺮﻭﺍ ﻋﻠﺔ ﻳﻜﻤﻦ
ﺣﱴ ﻳﺴﺄﳍﻢ ﻣﺎ ﻳﻨﻘﻤﻮﻥ ﻣﻨﻪ ﻓﺈﻥ ﺫﻛﺮﻭﺍ ﻣﻈﻠﻤﺔ ﺃﺯﺍﳍﺎ ﻭﺇﻥ ﺫﻛﺮﻭﺍ ﻋﻠﺔ ﻳﻜﻤﻦ
(
ﺇﺯﺍﺣﺘﻬﺎﺍﻫـ).ﺍﻤﻮﻉﺍﳉﺰﺀﺍﻟﺘﺎﺳﻊﻋﺸﺮﺓﺹ
ﺇﺯﺍﺣﺘﻬﺎﺍﻫـ).ﺍﻤﻮﻉﺍﳉﺰﺀﺍﻟﺘﺎﺳﻊﻋﺸﺮﺓﺹ (
)ﻗﻮﻟﻪﻣﻦﻛﺮﻩﻣﻦﺃﻣﲑﻩﺷﻴﺄﻓﻠﻴﺼﱪﻓﺈﻧﻪﻣﻦﺧﺮﺝﻣﻦﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ(ﺍﻱﻣﻦﻃﺎﻋﺔ
ﻗﻮﻟﻪﻣﻦﻛﺮﻩﻣﻦﺃﻣﲑﻩﺷﻴﺄﻓﻠﻴﺼﱪﻓﺈﻧﻪﻣﻦﺧﺮﺝﻣﻦﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ(ﺍﻱﻣﻦﻃﺎﻋﺔ )
751
ﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﺇﱃ ﺃﻥﻗﺎﻝ...ﻭﰱ ﺍﻟﺮﻭﺍﻳﺔ ﺍﻟﺜﺎﻧﻴﺔ ﻣﻦ ﻓﺎﺭﻕ ﺍﳉﻤﺎﻋﺔ )ﻭﻗﻮﻟﻪ ﺷﱪﺍ(ﻭﻫﻰ
ﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﺇﱃ ﺃﻥﻗﺎﻝ...ﻭﰱ ﺍﻟﺮﻭﺍﻳﺔ ﺍﻟﺜﺎﻧﻴﺔ ﻣﻦ ﻓﺎﺭﻕ ﺍﳉﻤﺎﻋﺔ )ﻭﻗﻮﻟﻪ ﺷﱪﺍ(ﻭﻫﻰ
ﻛﻨﺎﻳﺔ ﻋﻦ ﻣﻌﺼﻴﺔ ﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﻭ ﳏﺎﺭﺑﺘﻪ ﻗﺎﻝ ﺍﺑﻦ ﺃﰉ ﲨﺮﺓ ﺍﳌﺮﺍﺩ ﺑﺎﳌﻔﺎﺭﻗﺔ ﺍﻟﺴﻌﻲ ﰱ
ﻛﻨﺎﻳﺔ ﻋﻦ ﻣﻌﺼﻴﺔ ﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﻭ ﳏﺎﺭﺑﺘﻪ ﻗﺎﻝ ﺍﺑﻦ ﺃﰉ ﲨﺮﺓ ﺍﳌﺮﺍﺩ ﺑﺎﳌﻔﺎﺭﻗﺔ ﺍﻟﺴﻌﻲ ﰱ
ﻟﻘﻮﻟﻪ ﻋﺰ ﻭﺟﻞ ﻭﺍﻥ ﻃﺎﺋﻔﺘﺎﻥ ﻣﻦ ﺍﳌﺆﻣﻦ ﺍﻗﺘﺘﻠﻮﺍ ﻓﺄﺻﻠﺤﻮﺍ ﺑﻴﻨﻤﺎﻓﺈﻥ ﺑﻐﺖ ﺇﺣﺪﺍﳘﺎ
ﺇﺣﺪﺍﳘﺎ
ﺍﻹﻣﺎﻡ
ﺑﺎﻟﻘﺘﺎﻝ ﻳﺒﺪﺃ
ﻗﺘﻠﻬﺎ ﺑﻐﺖ ﻭﻻ ﺑﻴﻨﻤﺎﻓﺈﻥ
ﲟﻨﻌﺔ ﻓﺄﺻﻠﺤﻮﺍﺃﻥ
ﻭﺍﻣﺘﻨﻌﺖ
ﻗﺎﻝ ﺍﻹﻣﺎﻡﺍﱃ
ﺃﻣﺮﺍﷲ ﺍﻗﺘﺘﻠﻮﺍ
ﺗﻔﺊﺇﱃ
ﻗﺒﻀﺔ ﺍﳌﺆﻣﻦ
ﺣﱴﻋﻦ ﺗﺒﻐﻰﻣﻦ
ﻭﺧﺮﺟﺖ ﻃﺎﺋﻔﺘﺎﻥ ﺍﻟﱴ ﻭﺍﻥﺍ
ﻋﻠﻴﻬﺎﺑﺘﺄﻭﻳﻞ
ﻓﻘﺎﺗﻠﻮ ﻭﺟﻞ ﻟﻘﻮﻟﻪﻋﺰ
ﺗﻮﺟﻪ
ﺍﻷﺧﺮﻯ ﺣﻘﺎ
ﻋﻠﻰ
ﺑﺎﻟﻘﺘﺎﻝ
ﻋﻠﺔﻳﻜﻤﻦ
ﺇﺣﺪﺍﳘﺎ ﻳﺒﺪﺃ
ﺑﻐﺖ ﺫﻛﺮﻭﺍ
ﻭﻻ ﻭﺇﻥ ﻗﺎﻝ
ﺑﻴﻨﻤﺎﻓﺈﻥ ﻓﺄﺻﻠﺤﻮﺍ ﺃﻥ
ﺍﱃ
ﺃﺯﺍﳍﺎﻣﻈﻠﻤﺔ ﺍﷲ
ﺃﻣﺮ ﺫﻛﺮﻭﺍ ﺇﱃ
ﺍﻗﺘﺘﻠﻮﺍ ﺗﻔﺊ
ﺍﳌﺆﻣﻦ ﺣﱴ ﺗﺒﻐﻰﻣﻦ
ﻓﺈﻥ ﺍﻟﱴﻣﻨﻪ
ﻃﺎﺋﻔﺘﺎﻥ ﻭﺍﻥﺍ
ﻳﻨﻘﻤﻮﻥ ﻓﻘﺎﺗﻠﻮ ﺍﻷﺧﺮﻯ
ﻭﺟﻞﻣﺎ ﻋﻠﻰ
ﻟﻘﻮﻟﻪﻋﺰ
ﻳﺴﺄﳍﻢ ﺣﱴ
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KEDUA TAHUN 2006
ﻋﻠﺔﻳﻜﻤﻦ
ﺑﺎﻟﻘﺘﺎﻝ ﻭﻻ ﻳﺒﺪﺃﺫﻛﺮﻭﺍ ﻭﺇﻥ ﻗﺎﻝﺃﺯﺍﳍﺎﺍﱃﺃﻥ ﻣﻈﻠﻤﺔﺍﷲ
( ﺃﻣﺮ
ﺇﱃ ﺹ ﺫﻛﺮﻭﺍ
ﻋﺸﺮﺓ ﺍﻟﺘﺎﺳﻊﺗﻔﺊ ﺣﱴﺗﺒﻐﻰﻓﺈﻥ
ﺍﳉﺰﺀ
ﺍﻟﱴﻣﻨﻪﻳﻨﻘﻤﻮﻥ
ﻓﻘﺎﺗﻠﻮﺍ
ﺍﻤﻮﻉ ).
ﺍﻷﺧﺮﻯﻣﺎ
ﻳﺴﺄﳍﻢ
ﺍﻫـ ﻋﻠﻰ
ﺇﺯﺍﺣﺘﻬﺎﺣﱴ
ﻳﻜﻤﻦ12. ﺫﻛﺮﻭﺍ ﻋﻠﺔ
Pendapat Ibn Hajarﺃﺯﺍﳍﺎﻭﺇﻥ ﻋﺸﺮﺓﺹ
(al-‘Asqalany,
ﻣﻈﻠﻤﺔ ﺫﻛﺮﻭﺍ ﺍﻟﺘﺎﺳﻊ ﺍﳉﺰﺀ ﻓﺈﻥ
dalam “Fathﻣﻨﻪﺍﻤﻮﻉ
ﻳﻨﻘﻤﻮﻥ ).
ﺍﻫـﻣﺎ
”al-Bari ﻳﺴﺄﳍﻢ ﺇﺯﺍﺣﺘﻬﺎ
ﺣﱴ
(ﻣﻦﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ(ﺍﻱﻣﻦﻃﺎﻋﺔ ﺹﺧﺮﺝ ﻋﺸﺮﺓﻣﻦﻓﻠﻴﺼﱪﻓﺈﻧﻪ ﺍﳉﺰﺀﺍﻟﺘﺎﺳﻊ ﺃﻣﲑﻩﺷﻴﺄ ﺍﻤﻮﻉ ).ﻣﻦ ﺍﻫـﻛﺮﻩﺇﺯﺍﺣﺘﻬﺎﻣﻦ
)ﻗﻮﻟﻪ
ﻭﻫﻰ
ﻣﻦ(ﻃﺎﻋﺔ ﺷﱪﺍ ﻭﻗﻮﻟﻪ ﺍﻱ
ﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ(
ﺍﳉﻤﺎﻋﺔ ) ﺧﺮﺝﻣﻦ ﻣﻦﻓﺎﺭﻕ ﻓﺈﻧﻪﻣﻦ
ﻓﻠﻴﺼﱪﺍﻟﺜﺎﻧﻴﺔﺷﻴﺄﺍﻟﺮﻭﺍﻳﺔ ﺃﻣﲑﻩﻭﰱ ﻗﺎﻝ... ﺃﻥﻣﻦ ﺇﱃ ﻛﺮﻩ
ﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﻣﻦ
)ﻗﻮﻟﻪ
ﻭﻫﻰ
ﻃﺎﻋﺔ
ﰱ (
ﺷﱪﺍﻣﻦ
ﺍﻟﺴﻌﻲ ﻭﻗﻮﻟﻪ
ﺑﺎﳌﻔﺎﺭﻗﺔﺍﻱ
ﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ(ﺍﳌﺮﺍﺩ )
ﺍﳉﻤﺎﻋﺔﻣﻦﲨﺮﺓ ﺧﺮﺝ
ﻓﺎﺭﻕﻣﻦﺃﰉ ﺍﻟﺜﺎﻧﻴﺔ
ﻓﺈﻧﻪﺍﺑﻦ
ﻓﻠﻴﺼﱪﻗﺎﻝ ﺷﻴﺄﺍﻟﺮﻭﺍﻳﺔ
ﳏﺎﺭﺑﺘﻪ ﻭﰱﻭ ﻗﺎﻝ...
ﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ
ﺃﻣﲑﻩ ﺇﱃ ﺃﻥ
ﻣﻌﺼﻴﺔ ﻣﻦ
ﻛﺮﻩ ﻣﻦ ﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ
ﻋﻦ ﻗﻮﻟﻪ )
ﻛﻨﺎﻳﺔ
ﻭﻫﻰﰱ ﺍﻟﺴﻌﻲ
ﲟﻘﺪﺍﺭ ﺷﱪﺍ(ﻋﻨﻬﺎﺑﺎﳌﻔﺎﺭﻗﺔ
ﺷﻴﺊ)ﻓﻜﲏ
ﻭﻗﻮﻟﻪ ﲨﺮﺓ ﺍﳌﺮﺍﺩ
ﺍﳉﻤﺎﻋﺔ ﻓﺎﺭﻕ
ﺑﺈﺩﱏ ﺃﰉ
ﻭﻟﻮﻣﻦﺍﺑﻦ ﺍﻟﺜﺎﻧﻴﺔ
ﺍﻷﻣﲑ ﻟﺬﻟﻚﻗﺎﻝ ﳏﺎﺭﺑﺘﻪ
ﺣﺼﻠﺖ ﺍﻟﺮﻭﺍﻳﺔ
ﻭﰱﻭﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﻣﻌﺼﻴﺔﻗﺎﻝ
ﺍﻟﱴ ... ﺃﻥ ﻋﻦﺇﱃ
ﺍﻟﺒﻴﻌﺔ ﻛﻨﺎﻳﺔ
ﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ
ﻋﻘﺪ ﺣﻞ
ﲟﻘﺪﺍﺭ
ﺍﻟﻔﻘﻬﺎﺀﰱ ﻋﻨﻬﺎ
ﺍﻟﺴﻌﻲ ﻓﻜﲏﺍﳌﺮﺍﺩﻖ ﻭﻗﺪ
ﺑﺎﳌﻔﺎﺭﻗﺔ
ﺃﲨﻊ ﺷﻴﺊ
ﺑﻐﲑﺣ ﺑﺈﺩﱏ
ﲨﺮﺓ ﺍﺑﻦ ﻭﻟﻮﺃﰉ
ﺍﻟﺪﻣﺎﺀ ﺳﻔﻚ
ﺍﻷﻣﲑ
ﺇﱃ ﻗﺎﻝ ﻟﺬﻟﻚ
ﳏﺎﺭﺑﺘﻪ
ﻳﺆﻭﻝ ﺣﺼﻠﺖ ﺍﻟﱴ ﺫﻟﻚ
ﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﻭ ﺍﻷﺧﺬ
ﻣﻌﺼﻴﺔ ﰱ ﻷﻥﺍﻟﺒﻴﻌﺔ ﻋﻦ ﺍﻟﺸﱪ
ﻛﻨﺎﻳﺔ ﻋﻘﺪ ﺣﻞ
ﻋﻨﻬﺎ ﺍﻟﻔﻘﻬﺎﺀ
ﲟﻘﺪﺍﺭ
ﺍﳋﺮﻭﺝ ﺃﲨﻊ
ﻓﻜﲏ ﻣﻦ
ﺧﲑ ﻃﺎﻋﺘﻪﻭﻗﺪﺑﻐﲑﺣﻖ
ﺷﻴﺊ ﺑﺈﺩﱏ
ﻭﺃﻥ ﺍﻟﺪﻣﺎﺀ ﺳﻔﻚ
ﻭﺍﳉﻬﺎﺩ ﻭﻟﻮ
ﻣﻌﻪ ﻟﺬﻟﻚ ﺍﻷﻣﲑ ﻳﺆﻭﻝ ﺇﱃ
ﺍﳌﺘﻐﻠﺐ ﺣﺼﻠﺖ ﺍﻟﱴﺫﻟﻚ
ﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﰱ ﺍﻷﺧﺬ
ﻃﺎﻋﺔ ﺍﻟﺒﻴﻌﺔ ﻷﻥ
ﻭﺟﻮﺏ ﺍﻟﺸﱪﻋﻘﺪ ﺣﻞ
ﻋﻠﻰ
ﺍﳋﺮﻭﺝ
ﺍﻟﻔﻘﻬﺎﺀ
ﳑﺎ ﻭﻏﲑﻩ ﺃﲨﻊ
ﻣﻦ ﺧﲑ
ﺍﳋﱪ ﻭﻗﺪ ﻃﺎﻋﺘﻪ
ﻫﺬﺍ ﺑﻐﲑ ﺣ
ﻭﺣﺠﺘﻬﻢ ﻖ ﺍﻟﺪﻣﺎﺀ ﻭﺃﻥ
ﻣﻌﻪ ﻭﺍﳉﻬﺎﺩ
ﺍﻟﺪﳘﺎﺀ ﺳﻔﻚ ﻭﺗﺴﻜﲔ ﺇﱃ ﺍﳌﺘﻐﻠﺐﻳﺆﻭﻝ ﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ
ﺍﻟﺪﻣﺎﺀ ﻃﺎﻋﺔﰱ ﰱ ﺣﻘﻦ
ﺫﻟﻚ ﺍﻷﺧﺬ
ﺫﻟﻚ ﻭﺟﻮﺏ
ﰱ ﺍﻟﺸﱪ ﳌﺎ ﻷﻥ
ﻋﻠﻰ
ﻋﻠﻴﻪ
ﺍﳋﺮﻭﺝ
ﳑﺎ
ﲡﻮﺯﻭﻏﲑﻩ
ﻣﻦ ﻓﻼﺍﻟﺼﺮﻳﺢ
ﺍﳋﱪ
ﻫﺬﺍ ﺧﲑ ﻭﺣﺠﺘﻬﻢ
ﻃﺎﻋﺘﻪ
ﺍﻟﻜﻔﺮ ﻭﺃﻥ
ﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﻣﻌﻪ
ﺍﻟﺪﳘﺎﺀ
ﻣﻦ ﻭﻗﻊ
ﻭﺍﳉﻬﺎﺩ ﻭﺗﺴﻜﲔ ﺇﺫﺍ
ﺍﳌﺘﻐﻠﺐﺍﻟﺪﻣﺎﺀ ﺇﻻ
ﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ
ﺫﻟﻚ ﺣﻘﻦ ﻃﺎﻋﺔ
ﻳﺴﺘﺸﻨﻮﺍﻣﻦ ﺫﻟﻚ ﰱ ﻳﺴﺎﻋﺪﻩﰱ
ﻭﺟﻮﺏ
ﻭﱂ ﻋﻠﻰﳌﺎ
ﻋﻠﻴﻪ
ﲡﻮﺯﳑﺎ
ﺑﻌﺪﻩ ﻓﻼ
ﻭﻏﲑﻩ ﺍﻟﺬﻯ ﺍﻟﺼﺮﻳﺢ
ﺍﳋﱪ ﻫﺬﺍ
ﺍﳊﺪﻳﺚ ﺍﻟﻜﻔﺮ ﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥﰱ
ﻭﺣﺠﺘﻬﻢ ﺍﻟﺪﳘﺎﺀ ﻛﻤﺎ ﻗﺪﺭ ﻣﻦ
ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻭﻗﻊ ﳌﻦ
ﻭﺗﺴﻜﲔ ﺇﻻﺇﺫﺍ ﺣﻘﻦﺫﻟﻚ
ﺍﻟﺪﻣﺎﺀ
ﳎﺎﻫﺪﺗﻪ ﻳﺴﺘﺸﻨﻮﺍﻣﻦ
ﲡﺐ ﺫﻟﻚﺑﻞﰱ ﺫﻟﻚ ﻭﱂﻳﺴﺎﻋﺪﻩﰱﰱ
ﻃﺎﻋﺘﻪ ﳌﺎ
ﻋﻠﻴﻪ
ﲡﻮﺯ
ﻓﻼﺑﻌﺪﻩ ﺍﻟﺬﻯ ﺍﳊﺪﻳﺚ
ﺍﻟﺼﺮﻳﺢ ﺍﻟﻜﻔﺮﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥﰱ
ﻋﻠﻴﻬﺎﻛﻤﺎ ﻣﻦ(ﻗﺪﺭ–
ﳌﻦﺹ
ﻭﻗﻊ ﺇﻻ
ﻋﺸﺮﺇﺫﺍ ﳎﺎﻫﺪﺗﻪﻣﻦ ﺫﻟﻚ
ﺍﻟﺜﺎﻟﺚ ﲡﺐ
ﺍﳉﺰﺀ ﺍﻟﺒﺎﺭﻯﺑﻞ
ﻳﺴﺘﺸﻨﻮﺍ ﺫﻟﻚ ﻭﱂﻳﺴﺎﻋﺪﻩﰱ
ﻓﺘﺢ ﻃﺎﻋﺘﻪ
). ﺍﻫـ
ﻋﻠﻴﻬﺎﻛﻤﺎ ﰱ ﺍﳊﺪﻳﺚ ﺍﻟﺬﻯ ﺑﻌﺪﻩ ﻗﺪﺭ(– ﳌﻦ ﺹ ﻋﺸﺮ ﲡﺐ ﺍﻟﺜﺎﻟﺚ
ﳎﺎﻫﺪﺗﻪ ﺍﻟﺒﺎﺭﻯﺑﻞ ﺍﳉﺰﺀ
ﻓﺘﺢﺫﻟﻚ ).ﰱ ﻃﺎﻋﺘﻪ ﺍﻫـ
13. Pendapat
ﻛﺪﻓﻊ ﺯﻛﺎﺓ ﺍﳌﺎﻝ dalam Bughyatﻭﻻﻳﺔ al-Mustarsyidinﻣﺎ(ﻟﻪ ﻓﻴﻪ
)ﻣﺴﺌﻠﺔ ﻙ (ﳚﺐ ﺇﻣﺘﺜﺎﻝ ﺃﻣﺮ ﺍﻹﻣﺎﻡ ﰱ ﻛﻞ
ﺍﻫـ).ﻓﺘﺢﺍﻟﺒﺎﺭﻯﺍﳉﺰﺀﺍﻟﺜﺎﻟﺚﻋﺸﺮﺹ–
ﺍﳌﺎﻝ ﺟﺎﺯﺯﻛﺎﺓ
ﺍﻟﺪﻓﻊﺇﻟﻴﻪ ﻛﺪﻓﻊ ﺍﻟﻮﺍﺟﺒﺔﻓﻴﻪﺃﻭﻭﻻﻳﺔ
ﺍﳌﻨﺪﻭﺑﺔ ﺍﳊﻘﻮﻕﻣﺎ ﻟﻪ ﻣﻦﰱ ﻛﻞ ﺍﻹﻣﺎﻡ ﻭﻫﻮ ﻭﻻﻳﺔﺃﻣﺮ
ﺇﻣﺘﺜﺎﻝ ﳚﺐﻓﻴﻪ(ﺗﻜﻢ ﻓﺈﻥﻙﱂ ﻣﺴﺌﻠﺔ
ﺍﻟﻈﺎﻫﺮ )
ﺍﳌﺎﻝ
ﺍﻟﺪﻓﻊﺇﻟﻴﻪ
ﺣﺮﺍﻣﺎ ﻣﻜﺮﻭﻫﺎﺃﻭ
ﺯﻛﺎﺓ ﺟﺎﺯ
ﻛﺪﻓﻊ ﺍﳌﻨﺪﻭﺑﺔ
ﻭﻻﻳﺔ ﺍﻟﻮﺍﺟﺒﺔﻓﻴﻪﺃﻭ
ﻣﺒﺎﺣﺎ ﺃﻭ ﻛﻞﺍﳊﻘﻮﻕ
ﺍﳌﺄﻣﻮﺭﻣﺎﺑﻪﻟﻪ ﰱ ﺍﻹﻣﺎﻡﻛﺎﻥ
ﻣﻦ ﻭﻫﻮ
ﻭﺇﻥ ﺃﻣﺮ ﻭﻻﻳﺔ
ﺇﻣﺘﺜﺎﻝ
ﻣﺼﺎﺭﻓﻪ ﻓﻴﻪ ﺑﺼﺮﻓﻪ
ﳚﺐ ﰱ(ﺗﻜﻢ ﻭﺍﻹﺳﺘﻘﻼﻝﻙﱂ
ﻓﺈﻥ ﺍﻟﻈﺎﻫﺮ
ﻣﺴﺌﻠﺔ )
ﺣﺮﺍﻣﺎ
ﺇﻟﻴﻪ
ﺍﻟﻮﺟﻮﺏ ﺇﱃﺃﻭ
ﺍﻟﺪﻓﻊ ﻣﻜﺮﻭﻫﺎ
ﺟﺎﺯ ﺍﻟﺘﺤﻔﺔﺃﻭﰒ
ﺍﳌﻨﺪﻭﺑﺔ
ﻣﺎﻝ ﻣﺒﺎﺣﺎ ﻓﻴﻪﺑﻪﰱ
ﺍﻟﻮﺍﺟﺒﺔﺃﻭ ﺍﳌﺄﻣﻮﺭ
ﺍﳊﻘﻮﻕ
ﻭﺗﺮﺩﺩ ﻛﺎﻥ
ﻣﻦﺭ ﻭﺇﻥﻡ ﻣﺼﺎﺭﻓﻪ ﻗﺎﻟﻪ
ﻭﻫﻮ ﻓﻴﻪﻭﻻﻳﺔ
ﻛﻤﺎ ﻓﻴﻪ
ﺃﻣﺮﻩﰱﺑﺼﺮﻓﻪ
ﺗﻜﻢ ﻭﺍﻹﺳﺘﻘﻼﻝ ﱂ
ﺇﻣﺘﺴﺎﻝ ﳚﺐﻓﺈﻥ ﺍﻟﻈﺎﻫﺮ ﱂ
ﺍﻟﻮﺟﻮﺏ
ﺣﺮﺍﻣﺎ ﺇﱃ ﺃﻭ ﺃﻭﰒ ﻣﺎﻝ
ﻣﻜﺮﻭﻫﺎ ﺍﻟﺘﺤﻔﺔ
ﻣﺒﺎﺣﺎ ﻓﻴﻪﺑﻪﰱ
ﺍﳌﺴﺘﺮﺷﺪﻳﻦﺹ ﺍﳌﺄﻣﻮﺭﻭﺗﺮﺩﺩ ﻛﺎﻥﻭﺇﻥﻡﺭ
ﺑﻐﻴﺔ ﻗﺎﻟﻪ.ﻣﺼﺎﺭﻓﻪ
ﳏﺮﻣﺎ ﻛﻤﺎﻓﻴﻪﻭﻟﻮ ﺃﻣﺮﻩﰱ
ﺍﻹﻣﺎﻡ ﺇﻣﺘﺴﺎﻝﺑﻪ
ﺑﺼﺮﻓﻪ ﳚﺐﻣﺎ
ﻭﺍﻹﺳﺘﻘﻼﻝ
ﺃﻣﺮ ﱂﰱﻛﻞ
ﰒ ﻣﺎﻝﺇﱃﺍﻟﻮﺟﻮﺏ ﺍﳌﺴﺘﺮﺷﺪﻳﻦﺹ
ﺍﻟﺘﺤﻔﺔ ﻭﺗﺮﺩﺩﻓﻴﻪﰱ ﺑﻐﻴﺔ ﻗﺎﻟﻪ.ﻡ
ﺍﳌﺼﺎﱀﺭ ﳏﺮﻣﺎ
ﺟﻠﺐ
ﻛﻤﺎ ﻋﻠﻰﻓﻴﻪﻭﻟﻮ
ﺍﻹﻣﺎﻡ
ﺃﻣﺮﻩ ﺇﻣﺘﺴﺎﻝﺑﻪ
ﻣﻘﺪﻣﺎ ﺃﻣﺮ ﳚﺐﻣﺎ
ﺍﳌﻔﺎﺳﺪ ﺩﺭﺀﻛﻞ ﰱﱂ
14. Kaedah Ushuliyah ﺑﻐﻴﺔﺍﳌﺴﺘﺮﺷﺪﻳﻦﺹ ﺍﳌﺼﺎﱀ
ﳏﺮﻣﺎ. ﺟﻠﺐ ﻋﻠﻰﻭﻟﻮ ﺍﻹﻣﺎﻡﻣﻘﺪﻣﺎ
ﺃﻣﺮﺑﻪ ﺩﺭﺀﻛﻞﻣﺎ
ﺍﳌﻔﺎﺳﺪ ﰱ
ﺩﺭﺀﺍﳌﻔﺎﺳﺪﻣﻘﺪﻣﺎﻋﻠﻰﺟﻠﺐﺍﳌﺼﺎﱀ
752
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
Dasar-Dasar Penetapan
1. QS. Al-Anbiya’: 107
ﲔﺎﻟﹶﻤﻟﱢﻠﹾﻌﺔﹰﻤﺣﺭﺇﹺﻟﱠﺎﺎﻙﻠﹾﻨﺳﺃﹶﺭﺎﻣﻭ
“Dan tiadalah Kami mengutus kamu, melainkan
untuk
ﺎﺕﺒﺍﻟﻄﱠﻴ (menjadi)
ﻦﻣ ﻢﺎﻫﻗﹾﻨﺯﺭﻭrahmat
ﺮﹺﺤﺍﻟﹾﺒﻭ ﺮﺒbagi
ﺍﻟﹾ ﻲﻓ semesta
ﻢﺎﻫﻠﹾﻨﻤﺣﻭ ﻡalam.”
ﺁﺩ ﻨﹺﻲﺑ ﺎ(ﻨQS.
ﻣﻛﹶﺮ ﺪAl-
ﻟﹶﻘﹶﻭ
Anbiya’[21]:107)
ﻴﻼﹰﻔﹾﻀﺗﺎﻠﹶﻘﹾﻨﺧﻦﻤﻣﲑﹴﻛﹶﺜﻠﹶﻰﻋﻢﺎﻫﻠﹾﻨﻓﹶﻀﻭ
ﲔﺎﻟﹶﻤﻟﱢﻠﹾﻌﺔﹰﻤﺣﺭﺇﹺﻟﱠﺎﺎﻙﻠﹾﻨﺳﺃﹶﺭﺎﻣﻭ
2. QS. Al-Isra’[17]:70
ﻦﻣﺓﹸﺮﻴﺍﻟﹾﺨﻢﻟﹶﻬﻜﹸﻮﻥﹶﻳﺃﹶﻥﺮﺍﹰﺃﹶﻣﻮﻟﹸﻪﺳﺭﻭﺍﻟﻠﱠﻪﻰﻗﹶﻀﺇﹺﺫﹶﺍﺔﻨﻣﺆﻣﻟﹶﺎﻭﻦﹴﻣﺆﻤﻟﻛﹶﺎﻥﹶﺎﻣﻭ
ﺎﺕﺒﺍﻟﻄﱠﻴ ﻦﻣ ﻢﺎﻫﻗﹾﻨﺯﺭﻭ ﺮﹺﺤﺍﻟﹾﺒﻭ ﺮﺍﻟﹾﺒ ﻲﻓ ﻢﺎﻫﻠﹾﻨﻤﺣﻭ ﻡﺁﺩ ﻨﹺﻲﺑ ﺎﻨﻣﻛﹶﺮ ﻟﹶﻘﹶﺪﻭ
ﺒﹺﻴﻨﺎﹰﻣﻠﹶﺎﻻﹰﺿﻞﱠﺿﻓﹶﻘﹶﺪﻮﻟﹶﻪﺳﺭﻭﺍﻟﻠﱠﻪﺺﹺﻌﻳﻦﻣﻭﻢﺮﹺﻫﺃﹶﻣ
ﻴﻼﹰﻔﹾﻀﺗﺎﻠﹶﻘﹾﻨﺧﻦﻤﻣﲑﹴﻛﹶﺜﻠﹶﻰﻋﻢﺎﻫﻠﹾﻨﻓﹶﻀﻭ
“Dan sesungguhnya telah Kami muliakan anak-anak Adam,
ﻪﻦﻧﻓﹶﺈﹺﻣﺓﹸﻥﺮﹶﺎﻴﻄﺨangkut
Kami ﻟﹾﻴﺍﺸﺍﻟﻢﻬﺕ
ﻟﹶﺍﻥﹶﻄﹸﹸﻮﻮmereka
ﻜﺧﻳﹶﻥﺃﻊﺒﹺﺍﹰﺘﺮﻳﻦﻣﺃﹶﻣdi
ﻪﻮﻟﹸﻭ
ﺳﻥdaratan
ﹶﺎﻄﺭﻭﻴﺸﺍﻟﺍﻟﻠﱠﻪﺕ
ﻰﻀ ﻗﹶﻄﹸﲔ
ﺍﻮdan ﺫﹶﺍﺧﻤﺇﹺﻮﺍﻟﹶ
ﺎﻌﺔﻌﻨﻟﱢﺒﹺﻠﹾﻣﺆﺘlautan862,
di ﺔﹰﺗﻣﻤﹶﺎﻟﹶﺎﺣﻟﻮﺍﻭ
ﺭﻨﻦﹴﺁﻟﱠﺎﻣﺇﹺﻣﺆﻦﻙﻳﻤﺎﺬﻟﻟﱠﻥﹶﻠﹾﻨﺍﺳKami
ﹶﺎﺎﻛﺭﺃﹶﻬﺎﻳﺃﹶﺎﻣﻳﻭ
beri mereka rezki dari yang baik-baik dan Kami lebihkan
ﺪﺃﹶﺣﻦﻣﹸﻢdengan ﻨﻜﻣﻛﹶﺎﺯﺎﻣﻪﺘﻤﹺﻴﻨﺎﹰﺣ ﺒﺭﻭﻣﻠﹶﺎﻜﹸﻻﹰﻢﻴﻠﹶﺿﻋﻞﱠﻠﱠﻪﺍﻟﺿsempurna
ﻞﹸﺪﻀ ﻓﹶﻓﹶﻘﹶﻮﻟﻟﹶﹶﺎﻪﻟﹶﺳﻮﻭﺭﺮﹺﻭﻜﹶﻨﻠﱠﻪﻤﺍﻟﺺﹺﻟﹾ ﺍﻭﺎﺀ ﻌﺸﻳﻦﻣﺤﻟﹾﻔﹶﻭﺎﺑﹺﻢﻫﺮﹺﺮﻣﺄﹾﻣﺃﹶﻳ
mereka
ﺎﺕﺒﺍﻟﻄﱠﻴ ﻦﻣ ﻢﺎﻫﻗﹾﻨﺯkelebihan ﺭﻭ ﺮﹺﺤﺍﻟﹾﺒﻭ ﺮyang ﺍﻟﹾﺒ ﻲﻓ ﻢﺎﻫﻠﹾﻨﻤﺣﻭ ﻡatas ﺁﺩ ﹺﻲkebanyakan ﻨﺑ ﺎﻨﻣﻛﹶﺮ ﻟﹶﻘﹶﺪﻭ
makhluk yang telah Kami ﻴﻢﻠﻋciptakan.”
ﻴﻊﻤﺳﺍﻟﻠﱠﻪﻭُ(ﺀQS. ﺎﺸﻳﻦAl-Isra’[17]:70 ﻣﻛﱢﻲﺰﻳﺍﻟﻠﱠﻪﻦﻟﹶﻜﻭﺪ)ﺍﹰﺃﹶﺑ
ﻴﻼﹰﻔﹾﻀﺗﺎﻠﹶﻘﹾﻨﺧﻦﻤﻣﲑﹴﻛﹶﺜﻠﹶﻰﻋﻢﺎﻫﻠﹾﻨﻓﹶﻀﻭ
3. QS.
ﻪﻓﹶﺈﹺﻧﻥAl-ahzab[33]:36
ﻄﹶﺎﻴﺍﻟﺸ ﺍﺕﻄﹸﻮﺧ ﺒﹺﻊﺘﻳ ﻦﻣﻭ ﻄﹶﺎﻥﻴﺍﻟﺸ ﺍﺕﻄﹸﻮﺧ ﻮﺍﺒﹺﻌﺘﺗ ﻟﹶﺎ ﻮﺍﻨﺁﻣ ﻳﻦﺍﻟﱠﺬ ﺎﻬﺃﹶﻳ ﺎﻳ
ﺇﹺﻥﹾﻭ ﺍﻟﻈﱠﻦ ﺇﹺﻻﱠ ﻮﻥﹶﺒﹺﻌﺘﻳ ﺇﹺﻥ ﺍﻟﻠﹼﻪ ﺒﹺﻴﻞﹺﺳ ﻦﻋ ﻠﱡﻮﻙﻀﻳ ﺽﹺﺍﻷَﺭ ﻲﻓ ﻦﻣ ﺃﹶﻛﹾﺜﹶﺮ ﻊﻄﺗ ﺇﹺﻥﻭ
ﺪﻦﺣﻣﺓﹸﺃﹶﺮﻦﻴﻣﺨﺍﹸﻢﻟﹾﻜﻨﻢﻟﹶﻣﻬﹸﻮﻛﻥﹶﹶﺎﻜﺯﺎﻣﻳﹶﻥﺃﻪﺘﺮﺍﹰﻤﻣﺣﺃﹶﺭﻭﻪﻟﹸﻮﻢﻜﹸﺳﺭﻠﹶﻴﻭﻋﻪﺍﻟﺍﻟﻠﱠﻠﱠﻪﻰ
ﻀﻞﹸ
ﻓﹶﻗﹶﻀﻟﺫﹶﺎﹶﺍﺇﹺﻮﻟﹶﺔﻭﻨﺮﹺﻣﻜﹶﺆﻣﻨﻟﹾﻟﹶﺎﻤﺍﻭﻭﻦﹴﺎﺀ
ﻣﺸﺆﻤﺤﻟﻛﺑﹺﹶﺎﺎﻟﹾﻥﹶﻔﹶﺮﺎﻣﺄﹾﻣﻭﻳ
ﻮﻥﹶﺻﺮﺨﻳﺇﹺﻻﱠﻢﻫ
ﹺﻴﻨﺎﹰ ﺒﻣﻢﻴﻠﻻﹰﻠﹶﺎﻋﺿﻴﻊﻞﱠﻤﺳﺿﻪﺍﻟﻠﱠﺪﻓﹶﻭﻘﹶُﺀﺎﻪﻮﻟﹶ
ﺳﺸﻳﻦﺭﻣﻭﱢﻲﻪ ﻛﺍﻟﻠﱠﺺﹺ ﺰﻳﻪﻠﱠﻌﺍﻟﻳﻦ
ﻣﻦﻭﻜﻟﹶﻢﻭﻫﺪﺮﹺﺍﹰﺃﹶﺃﹶﺑﻣ
ﻢﺎﻫﻨﻴﺃﹶﺗ ﻞﹾﺑ ﻴﻬﹺﻦﻓ ﻦﻣﻭ ﺽﺍﻟﹾﺄﹶﺭﻭ ﺍﺕﺎﻭﻤﺍﻟﺴ ﺕﺪﻟﹶﻔﹶﺴ ﻢﺍﺀﻫﻮﺃﹶﻫ ﻖﺍﻟﹾﺤ ﻊﺒﺍﺗ ﻟﹶﻮﹺﻭ
ﺇﹺﻥﹾﻭ ﺍﻟﻈﱠﻦ ﺇﹺﻻﱠ ﻮﻥﹶﺒﹺﻌﺘﻳ ﺇﹺﻥ ﺍﻟﻠﹼﻪ ﺒﹺﻴﻞﹺﺳ ﻦﻋ ﻠﱡﻮﻙﻀﻳ ﺽﹺﺍﻷَﺭ ﻲﻓ ﻦﻣ ﺃﹶﻛﹾﺜﹶﺮ ﻊﻄﺗ753 ﺇﹺﻥﻭ
ﻪﻓﹶﺈﹺﻧﻄﹶﺎﻥﻴﺍﻟﺸ ﺍﺕﻄﹸﻮﺧ ﺒﹺﻊﺘﻳ ﻦﻣﻭ ﻄﹶﺎﻥﻴﺸﺍﻟﻮﻥﹶﺕ
ﺍﺮﹺﻄﹸﺿﻮﺧﻌﻮﺍﻣ
ﻢﺒﹺﻫﻌﺮﹺﺘﺗﻟﹶﺎﻛﹾﺫﻮﺍ
ﻦﻋﻨﻣﺁﻢ ﻦﻳﻓﹶﻬﺬﺍﻟﱠﻢﻫ ﺎﻛﹾﻬﺮﹺﺃﹶﻳﺬ ﺎﻳﺑﹺ
ﻮﻥﹶﺻﺮﺨﻳﺇﹺﻻﱠﻢﻫ
ﺪﺃﹶﺣﻦﻣﻨﻜﹸﻢﻣﻛﹶﺎﺯﺎﻣﻪﺘﻤﺣﺭﻭﻜﹸﻢﻠﹶﻴﻋﺍﻟﻠﱠﻪﻞﹸﻓﹶﻀﻟﹶﺎﻟﹶﻮﻭﻨﻜﹶﺮﹺﺍﻟﹾﻤﻭﺎﺀﺸﺑﹺﺎﻟﹾﻔﹶﺤﺮﺄﹾﻣﻳ
ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﺭﺳﻮﻝ ﻭﻋﻈﻨﺎ: ﻗﺎﻝ ﻋﻨﻪ ﺍﷲ ﺭﺿﻲ ﺳﺎﺭﻳﺔ ﺑﻦ ﺍﻟﻌﺮﺑﺎﺽ ﳒﻴﺢ ﺃﰊ ﻋﻦ
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KEDUA TAHUN 2006
ﻭﻣﺎﺃﹶﺭﺳﻠﹾﻨﺎﻙﺇﹺﻟﱠﺎﺭﺣﻤﺔﹰﻟﱢﻠﹾﻌﺎﻟﹶﻤﲔ
“Dan tidaklah patut bagi laki-laki yang mu’min dan tidak
)(pula
bagiﺍﻟﻄﱠﻴﺒﺎﺕ
perempuanﻫﻢ ﻣﻦ
yangﻭﺍﻟﹾﺒﺤﺮﹺ ﻭﺭﺯﻗﹾﻨﺎ
mu’min,ﻓﻲ ﺍﻟﹾﺒﺮ
apabilaﻭﺣﻤﻠﹾﻨﺎﻫﻢ
Allahﺑﻨﹺﻲ ﺁﺩﻡ
danﻛﹶﺮﻣﻨﺎﻭﻟﹶﻘﹶﺪ
Rasul-Nya telah menetapkan suatu ketetapan, akan ada
)bagi mereka pilihan (yanglain tentangﺗﻔﹾﻀﻴﻼﹰ
urusanﻣﻤﻦﺧﻠﹶﻘﹾﻨﺎ
mereka.ﻋﻠﹶﻰﻛﹶﺜﲑﹴ
ﻭﻓﹶﻀﻠﹾﻨﺎﻫﻢ
Dan barangsiapa mendurhakai Allah dan Rasul-Nya maka
sungguhlah
diaﻥﹶﻟﹶﻬﻢﺍﻟﹾﺨﻴﺮﺓﹸﻣﻦ
telahﹶﻥﻳﻜﹸﻮ
sesat,ﻪﺃﹶﻣﺮﺍﹰﺃ
sesatﻠﱠﻪﻭﺭﺳﻮﻟﹸ
yangﻗﹶﻀﻰﺍﻟ nyata.ﻣﺆﻣﻨﺔﺇﹺﺫﹶﺍ
(QS.ﻤﺆﻣﻦﹴﻭﻟﹶﺎ
Al-ﻛﹶﺎﻥﹶﻟ
ﻭﻣﺎ
)ahzab[33]:36
ﺃﹶﻣﺮﹺﻫﻢﻭﻣﻦﻳﻌﺺﹺﺍﻟﻠﱠﻪﻭﺭﺳﻮﻟﹶﻪﻓﹶﻘﹶﺪﺿﻞﱠﺿﻠﹶﺎﻻﹰﻣﺒﹺﻴﻨﺎﹰ
4. QS. al-Nur [24]:21
ﻳﺎ ﺃﹶﻳﻬﺎ ﺍﻟﱠﺬﻳﻦ ﺁﻣﻨﻮﺍ ﻟﹶﺎ ﺗﺘﺒﹺﻌﻮﺍ ﺧﻄﹸﻮﺍﺕ ﺍﻟﺸﻴﻄﹶﺎﻥ ﻭﻣﻦ ﻳﺘﺒﹺﻊ ﺧﻄﹸﻮﺍﺕ ﺍﻟﺸﻴﻄﹶﺎﻥﻓﹶﺈﹺﻧﻪ
ﻀﻞﹸﺍﻟﻠﱠﻪﻋﻠﹶﻴﻜﹸﻢﻭﺭﺣﻤﺘﻪﻣﺎﺯﻛﹶﺎﻣﻨﻜﹸﻢﻣﻦﺃﹶﺣﺪ ﲔﻓﹶ ﺎﺀﱠﺎﻭﺭﺍﻟﹾﺣﻤﻨﻤﺔﹰﻜﹶﻟﱢﺮﹺﻠﹾﻌﻭﺎﻟﹶﻮﻤﻟﹶﺎ
ﻳﻭﺄﹾﻣﺎﻣﺮﺃﹶﺭﺑﹺﺎﻟﹾﺳﻠﹾﻔﹶﻨﺎﺤﻙﺸﺇﹺﻟ
ﺃﹶﺑﺪﺍﹰﻭﻟﹶﻜﻦﺍﻟﻠﱠﻪﻳﺰﻛﱢﻲﻣﻦﻳﺸﺎﺀُﻭﺍﻟﻠﱠﻪﺳﻤﻴﻊﻋﻠﻴﻢ
“Hai
orang-orangﺍﻟﻄﱠﻴﺒﺎﺕ
yangﺒﺤﺮﹺ ﻭﺭﺯﻗﹾﻨﺎﻫﻢ ﻣﻦ beriman,ﺍﻟﹾﺒﺮ ﻭﺍﻟﹾ
janganlahﻭﺣﻤﻠﹾﻨﺎﻫﻢ ﻓﻲ kamuﻛﹶﺮﻣﻨﺎ ﺑﻨﹺﻲ ﺁﺩﻡ ﻭﻟﹶﻘﹶﺪ
mengikuti
langkah-langkahﻥﹶ ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻈﱠﻦ ﻭﺇﹺﻥﹾ
syaitan.ﻼﹰﻋﻦ ﺳﺒﹺﻴﻞﹺ ﺍﻟﻠﹼﻪ ﺇﹺﻥ ﻳﺘﺒﹺﻌﻮ
ﺽﹺﻘﹾﻨﻳﺎﺗﻀﻔﹾﻠﱡﻮﻀﻴﻙ
Barangsiapaﺭﺧﻠﹶ
ﻦﺜﻓﲑﹴﻲﻣﺍﻤﻷَﻦ yangﻨﻄﺎﻊﻫ ﻢﺃﹶﻛﹾﻋﺜﹶﻠﺮﹶﻰﻣﻛﹶ
ﻀﺗﻠﹾ
ﻭﺇﻭﻓﹶﹺﻥ
mengikuti langkah-langkah syaitan, maka sesungguhnya
syaitan itu menyuruh mengerjakan perbuatan yangﺻﻮﻥﹶ kejiﺇﹺﻻﱠﻳﺨﺮ ﻫﻢ
dan
yangﻴﺮﺓﹸﻣﻦ
mungkar.ﻟﹶﻬﻢﺍﻟﹾﺨ
Sekiranyaﺃﹶﻣﺮﺍﹰﺃﹶﻥﻳﻜﹸﻮﻥﹶ
tidaklahﻀﻰﺍﻟﻠﱠﻪﻭﺭﺳﻮﻟﹸﻪkarenaﻤﺔﹰﻣﻟﱢﺆﻠﹾﻣﻌﻨﺎﺔﻟﹶﻤﺇﹺﺫﹶﺍﲔﻗﹶ
kurniaﻨﺎﻟﻙﻤﺇﹺﺆﻟﻣﱠﺎﻦﹴﺭﻭﺣﻟﹶﺎ
ﻭﻭﻣﻣﺎﺎﺃﹶﺭﻛﹶﺎﺳﻠﹾﻥﹶ
Allah
danﺃﹶﺗﻴﻨﺎﻫﻢ rahmat-Nyaﻦ ﺑﻞﹾ
kepadaﺍﺒﻟﹾﺄﹶﹺﻴﻨﺎﹰﺭﺽ ﻭﻣﻦ ﻓﻴﻬﹺ ﺿﻠﹶﺎﺕﻻﹰﻭﻣ kamuﺴﻞﱠﻤﺎﻭﺍ ﺕﺪﺍﻟﺿ sekalian,ﻪﺪﻓﹶﻘﹶ
ﺺﹺﻫﻮﺍﻟﻠﱠﺍﺀﻪﻫﻭﻢﺭﻟﹶﺳﻔﹶﻮﻟﹶﺴtidakﺒﻊﻭﻣﺍﻟﹾﻦﺤﻳﻌﻖ ﺃﹶ
niscaya ﺃﹶﻭﻟﹶﻣﻮﺮﹺ ﻫﺍﺗﻢ
ﻭﻟﹶﻘﹶﺪ ﻛﹶﺮﻣﻨﺎ ﺑﻨﹺﻲ ﺁﺩﻡ ﻭﺣﻤﻠﹾﻨﺎﻫﻢ ﻓﻲ ﺍﻟﹾﺒﺮ ﻭﺍﻟﹾﺒﺤﺮﹺ ﻭﺭﺯﻗﹾﻨﺎﻫﻢ ﻣﻦ ﺍﻟﻄﱠﻴﺒﺎﺕ
seorangpun dari kamu bersih (dari perbuatan-perbuatan
keji dan mungkar itu) selama-lamanya, tetapiﻦﺫﻛﹾﺮﹺﻫﻢﻣﻌﺮﹺﺿﻮﻥﹶ Allahﻫﻢﻓﹶﻬﻢﻋ ﺑﹺﺬﻛﹾﺮﹺ
membersihkan siapa yang dikehendaki-Nya. Dan Allah ﻼ
ﹰ ﻴ
ﻀ ﻔ
ﹾ ﺗ
ﺎ ﻨ ﻘ
ﹾ ﻠ
ﹶ ﺧ
ﻦ
ﻤ
ﻣ
ﲑ
ﹴ ﺜ
ﻛ
ﹶ ﹶﻰ ﻠ ﻋ
ﻢ
ﻫ
ﺎ ﻨ ﻭﻓﹶﻀﻠﹾ
Maha
ﺻﻠﻰﻪ
ﺍﷲ ﻥﻓﹶﺈﹺﻧ
Mendengarﻴﻄﹶﺎ
ﺭﺳﻮﻝﺸﻭﻋﻈﻨﺎﻮﺍﺕ ﺍﻟ lagiﻳﺘﺒﹺ:ﻊ ﺧﻄﹸ
ﻗﺎﻝMahaﻋﻨﻪﻭﻣﻦﺭﺿﻲ ﺸﻴﺍﷲﻄﹶﺎﻥ ﺕ ﺍﻟ ﺍﻮ ﻄ
ﹸ ﺧ
ﺍﻟﻌﺮﺑﺎﺽ ﺑﻦ ﺳﺎﺭﻳﺔ
”Mengetahui. ﻮﺍ ﻌ ﺒ
ﹺ ﺘ
ﺗ
ﹶﺎ ﻟ ﻮﺍ ﻨ ﻣ
(QS. ﺁ ﻦ
al-Nurﳒﻴﺢ ﻳﺬ ﻟ
ﱠ ﻋﻦﺃﹶﻳﺃﰊ
ﺍ ﺎﻬ ﻳﺎ
ﹶﻥﻳﻣﺎﻜﹸﻮﺯﻥﹶﻛﹶﺎﻟﹶﻬﻣﻨﻢﻜﺍﻟﹾﹸﻢﺨﻴﻣﺮﻦﺓﹸﺃﹶﻣﺣﻦ
)[24]:21 ﻭﻳﻣﺄﹾﺎﻣﺮﻛﹶﺎﺑﹺﺎﻟﹾﻥﹶﻔﹶﻟﺤﻤﺆﺸﻣﺎﺀﻦﹴﻭﻭﺍﻟﹾﹶﺎﻤﻨﻣﻜﹶﺆﺮﹺﻣﻨﺔﻭﻟﹶﺇﹺﻮﺫﻟﹶﺍﹶﺎﻗﹶﻓﹶﻀﻀﻰﻞﹸﺍﻟﻠﱠﻪﻭﻋﻠﹶﺭﻴﺳﻜﹸﻮﻟﹸﻢﻪﻭﺃﹶﺭﻣﺮﺣﺍﹰﺃ
:ﺪﻳﺎ ﻭﺫﺭﻓﺖﻤﺘﻪﻣﻨﻬﺎ ﺍﻟﻌﻴﻮﻥ -ﻓﻘﻠﻨﺎ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ ﻣﻮﻋﻈﺔ ﻭﺟﻠﺖ ﻣﻨﻬﺎ ﺍﻟﻘﻠﻮﺏ
ﻦﺳﻳﻮﻟﹶﺸﺎﻪﺀُﻓﹶﻘﹶﻭﺍﻟﺪﻠﱠﻪﺿﺳﻞﱠﻤﻴﺿﻊﻠﹶﺎﻋﻠﻻﹰﻴﻣﻢﺒﹺﻴﻨﺎﹰ ﱢﻲﻣﻭﺭ ﺺﹺﺰﺍﻟﻛﻠﱠﻪ ﻦﻳﺍﻟﻠﱠﻌﻪﻳﺭﺳﻮﻝﻟﹶ ﻭﻜﻣﻦ
ﺃﹶﺃﹶﻣﺑﺮﹺﺪﺍﹰﻫﻢﻭ
5. QS.al-An’amﻭﺟﻞﺑﺘﻘﻮﻯ ﺍﷲ ﻋﺰ : 16 ﻣﻮﻋﻈﺔ ﻣﻮﺩﻉ ﻓﺄﻭﺻﺎﻧﺎ ﻗﺎﻝ :ﺃﻭﺻﻴﻜﻢ ﻛﺄﺎ ﺍﷲ
ﻭﺍﻟﺴﻤﻊ ﻭﺍﻟﻄﺎﻋﺔ ﻭﺍﻥ ﺗﺄﻣﺮ ﻋﻠﻴﻜﻢ ﻋﺒﺪ ﺣﺒﺸﻲ ﻓﺈﻧﻪ ﻣﻦ ﻳﻌﺶ ﻣﻨﻜﻢ ﻓﺴﲑﻯ
ﻭﺇﹺﻥ ﺗﻄﻊ ﺃﹶﻛﹾﺜﹶﺮ ﻣﻦ ﻓﻲ ﺍﻷَﺭﺽﹺ ﻳﻀﻠﱡﻮﻙ ﻋﻦ ﺳﺒﹺﻴﻞﹺ ﺍﻟﻠﹼﻪ ﺇﹺﻥ ﻳﺘﺒﹺﻌﻮﻥﹶ ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻈﱠﻦ ﻭﺇﹺﻥﹾ
ﻋﻠﻴﻬﺎ
ﻋﻀﻮﺍﻥﻓﹶﺈﹺﻧﻪ ﺍﳌﻬﺪﻳﲔ ﺍﻟﺸﻴﻄﹶﺎ ﺍﻟﺮﺍﺷﺪﻳﻦ ﺧﻄﹸﻮﺍﺕ
ﺍﳋﻠﻔﺎﺀ ﻭﻣﻦ ﻳﺘﺒﹺﻊ ﻭﺳﻨﺔﺍﻟ ﺸﻴﻄﹶﺎﻥ ﺑﺴﻨﱴﻮﺍﺕ ﻮﺍ ﺧﻄﹸ ﻓﻌﻠﻴﻜﻢﻌ
ﻮﺍ ﻟﹶﺎ ﺗﺘﺒﹺ ﺇﺧﺘﻼﻓﺎﻛﺜﲑﺍﺁﻣﻨ–
ﻳﺎ ﺃﹶﻳﻬﺎ ﺍﻟﱠﺬﻳﻦ
ﻫﻢﺇﹺﻻﱠﻳﺨﺮﺻﻮﻥﹶ
ﺩﺍﻭﺩ
“Danﺃﺑﻮ ﺃﹶﺣﺪ ﹸﻢ ﻣﻦ ﺭﻭﺍﻩﺿﻼﻟﺔ ﻛﹶﺎ–ﻣﻨﻜ ﺑﺪﻋﺔﻤﺘﻪﻣﺎﺯﻛﻞ ﻭﺭﺣ ﻓﺈﻥﻴﻜﹸﻢ ﺍﻷﻣﻮﺭﻪﻋﻠﹶ ﻭﳏﺪﺛﺎﺕﻓﹶﻀﻞﹸﺍﻟﱠﻠ ﻭﺇﻳﺎﻛﻢ ﻜﹶﺮﹺﻭﻟﹶﻮﻟﹶﺎ ﺤ–ﺸ ﺎﺀﻭﺍﻟﹾﻤﻨ ﻳﺄﹾﻣﺮﺑﹺﺎﻟﹾﻔﹶ
ﺑﺎﻟﻨﻮﺍﺟﺬ
jika kamu menuruti kebanyakan orang-orang yang
di mukaﺎﻫﻢ
bumiﻦ ﺑﻞﹾ ﺃﹶﺗﻴﻨ ini,ﻣﻦ ﻓﻴﻬﹺ niscayaﺽ ﻭ ﺕﻴ ﻢﻭﺍﻟﹾﺄﹶﺭ
merekaﻊﻭﺍﻋﻠ
ﺻﺤﻴﺢﺴﻤﻤﻴﺎ
ﺕﻠﱠﻪﺍﻟﺳﺣﺴﻦﺪﻭﺍﻟ
akanﺀُ
ﺣﺪﻳﺚﻦﻢﻳﻟﹶﻔﹶﺸﺎﺴ
menyesatkanmuﻣﻫ
ﱢﻲ
ﺍﺀ ﻭﻗﺎﻝﺰﺃﹶﻫﻛﻮ ﺃﹶﺑﻭﻟﹶﺪﻮﹺﺍﹰﺍﻭﺗﻟﹶﺒﻜﻊ ﻦ
ﻭﺍﻟﺘﺮﻣﺬﻯﺍﻟﹾﺍﻟﻠﱠﺤﻪﻖﻳ
dari jalan Allah. Mereka tidak lain hanyalah mengikuti
persangkaan belaka, dan
tidakﻌﺮﹺﺿﻮﻥﹶ
mereka
lainﺫﻛﹾﺮﹺﻫﻢﻣ
hanyalahﻢﻋﻦ
ﺑﹺﺬﻛﹾﺮﹺﻫﻢﻓﹶﻬ
ﺍﷲ
:ﻦ ﺇﻥﻭﺇﹺﻥﹾ
berdusta ﻗﺎﻝﺍﻟﻈﱠ
ﻭﺳﻠﻢﺇﹺﻻﱠ
ﻋﻠﻴﻪﻳﺘﺒﹺﻌﻮﻥﹶ
ﺍﷲﺇﹺﻥ
ﺻﻠﻰﺍﻟﻠﹼﻪ
ﺭﺳﻮﻝ ﻋﻦﺍﷲﺳﺒﹺﻴﻞﹺ
ﻋﻦ ﻀﻠﱡﻮﻙ
ﺽﹺ ﻳ ﺍﷲﺍﻷَﺭ
ﻋﻨﻪ ﺛﻌﻠﺒﺔﺮﻣﻦ ﻓﻲ
ﺃﰉﻊ ﺃﹶﻛﹾﺜﹶ
ﻋﻦﺗﻄ
ﻭﺇﹺﻥ
(terhadap Allah). (QS. al-An’am ﺭﺿﻰ [6]
):116
ﺻﻠﻰ ﺭﺳﻮﻝﺍﷲ
ﺃﺷﻴﺎﺀ ﻓﻼ ﻭﻋﻈﻨﺎﻭﺣﺮﻡ
ﺗﻌﺘﺪﻭﻫﺎﻓﻼ :
ﺣﺪﻭﺩﺍﻗﺎﻝ
ﺭﺿﻲﺪﺍﷲ ﻋﻨﻪ ﺑﻦ ﺳﺎﺭﻳﺔ
ﺗﻀﻴﻌﻮﻫﺎ ﻭﺣ ﺻﻮﻥﹶ
ﺍﻟﻌﺮﺑﺎﺽ
ﻓﻼ ﻓﺮﺍﺋﺾ ﺃﰊﻳﺨﺮ
ﳒﻴﺢ
ﻓﺮﺽ ﺗﻌﺎﱃﻻﱠ
ﻋﻦﺇﹺ
ﻫﻢ
6. QS. al-Mukminun: 71
–:ﻳﺎ ﺗﺒﺤﺜﻮﺍ ﻓﻘﻠﻨﺎ
ﻋﻨﻬﺎ ﺍﻟﻌﻴﻮﻥ -ﻣﻨﻬﺎﻓﻼ ﻭﺫﺭﻓﺖ
ﻧﺴﻴﺎﻥ ﻣﻦﻏﲑ ﺍﻟﻘﻠﻮﺏ
ﻣﻨﻬﺎﻟﻜﻢ
ﻭﺟﻠﺖ ﺭﲪﺔ
ﻋﻦ ﺃﺷﻴﺎﺀ
ﻣﻮﻋﻈﺔ
ﻭﺳﻜﺖ ﺗﻨﺘﻬﻜﻮﻫﺎ ﻭﺳﻠﻢ
ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ
ﻭﻟﹶﻮﹺ ﺍﺗﺒﻊ ﺍﻟﹾﺤﻖ ﺃﹶﻫﻮﺍﺀﻫﻢ ﻟﹶﻔﹶﺴﺪﺕ ﺍﻟﺴﻤﺎﻭﺍﺕ ﻭﺍﻟﹾﺄﹶﺭﺽ ﻭﻣﻦ ﻓﻴﻬﹺﻦ ﺑﻞﹾ ﺃﹶﺗﻴﻨﺎﻫﻢ
ﻓﺄﻭﺻﺎﻧﺎ ﻗﺎﻝ :ﺃﻭﺻﻴﻜﻢ ﺑﺘﻘﻮﻯ ﺍﷲ ﻋﺰ ﻭﺟﻞ ﻣﻮﺩﻉ
ﻭﻏﲑﻩ ﻣﻮﻋﻈﺔ ﻗﻄﲎ
ﻛﺄﺎﺭﺍﻩﺍﻟﺪﺍﺭ
ﺣﺴﻦﺣﺪﻳﺚﺍﷲ
ﺭﺳﻮﻝ
ﺑﹺﺬﻛﹾﺮﹺﻫﻢﻓﹶﻬﻢﻋﻦﺫﻛﹾﺮﹺﻫﻢﻣﻌﺮﹺﺿﻮﻥﹶ
ﻭﺍﻟﺴﻤﻊ ﻭﺍﻟﻄﺎﻋﺔ ﻭﺍﻥ ﺗﺄﻣﺮ ﻋﻠﻴﻜﻢ ﻋﺒﺪ ﺣﺒﺸﻲ ﻓﺈﻧﻪ ﻣﻦ ﻳﻌﺶ ﻣﻨﻜﻢ ﻓﺴﲑﻯ
754
ﻋﻠﻴﻬﺎ
ﻋﻀﻮﺍﺻﻠﻰ ﺭﺳﻮﻝ ﺍﷲﺍﳌﻬﺪﻳﲔ ﻗﺎﻝ:
ﻣﺴﻠﻢ
ﺍﻟﺮﺍﺷﺪﻳﻦ
ﻭﻋﻈﻨﺎ ﺍﷲ –ﻋﻨ
ﺍﳋﻠﻔﺎﺀﻪﺭﺿﻲﺎ
ﺃﺣﻖ
ﻭﺟﺪﻫﺎﻭﺳﻨﺔ
ﺑﻦﺑﺴﻨﱴ
ﺳﺎﺭﻳﺔ ﺃﻳﻨﻤﺎ ﺍﳌﺆﻣﻦ
ﻓﻌﻠﻴﻜﻢ ﺿﺎﻟﺔ –
ﺍﻟﻌﺮﺑﺎﺽ ﺍﳊﻜﻤﺔﳒﻴﺢ
ﺇﺧﺘﻼﻓﺎﻛﺜﲑﺍ ﻋﻦ ﺃﰊ
ﺩﺍﻭﺩ
ﺃﺑﻮ :ﻳﺎ
ﺭﻭﺍﻩ ﻓﻘﻠﻨﺎ ﺿﻼﻟﺔ –
ﺍﻟﻌﻴﻮﻥ - ﺑﺪﻋﺔ ﻣﻨﻬﺎ ﺍﻟﻘﻠﻮﺏ ﻛﻞ
ﻭﺫﺭﻓﺖ ﺍﻷﻣﻮﺭ ﻓﺈﻥ
ﻭﺟﻠﺖﻣﻨﻬﺎ
ﻭﳏﺪﺛﺎﺕ ﻭﺇﻳﺎﻛﻢ
ﻣﻮﻋﻈﺔ ﺑﺎﻟﻨﻮﺍﺟﺬ –
ﻭﺳﻠﻢ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ
ﻓﺄﻭﺻﺎﻧﺎ ﻗﺎﻝ :ﺃﻭﺻﻴﻜﻢ ﺑﺘﻘﻮﻯ ﺍﷲ ﻋﺰ ﻭﺟﻞ ﻣﻮﺩﻉ ﺻﺤﻴﺢ
ﻣﻮﻋﻈﺔﺣﺴﻦ
ﻛﺄﺎﺣﺪﻳﺚ
ﺍﷲﻭﻗﺎﻝ
ﻭﺍﻟﺘﺮﻣﺬﻯ
ﺭﺳﻮﻝ
ﻳﺎ ﺃﹶﻳﻬﺎ ﺍﻟﱠﺬﻳﻦ ﺁﻣﻨﻮﺍ ﻟﹶﺎ ﺗﺘﺒﹺﻌﻮﺍ ﺧﻄﹸﻮﺍﺕ ﺍﻟﺸﻴﻄﹶﺎﻥ ﻭﻣﻦ ﻳﺘﺒﹺﻊ ﺧﻄﹸﻮﺍﺕ ﺍﻟﺸﻴﻄﹶﺎﻥﻓﹶﺈﹺﻧﻪ
ﹸﻢﻣﻣﻦﻦﺃﹶﺃﹶﺣﺣﺪﺪ
ﻀﻞﹸﻞﹸﺍﻟﺍﻟﱠﱠﻠﻠﻪﻪﻋﻋﻠﹶﻠﹶﻴﻴﻜﹸﻜﹸﻢﻢﻭﻭﺭﺭﺣﺣﻤﻤﺘﺘﻪﻪﻣﻣﺎﺎﺯﺯﻛﻛﹶﺎﹶﺎﻣﻣﻨﻨﻜﻜﹸﻢ ﺎﺀﻭﻭﺍﺍﻟﹾﻟﹾﻤﻤﻨﻨﻜﹶﻜﹶﺮﹺﺮﹺﻭﻭﻟﹶﻟﹶﻮﻮﻟﻟﹶﺎﹶﺎﻓﹶﻓﹶﻀ
ﺸﺎﺀ ﺤﺸ ﻳﻳﺄﹾﺄﹾﻣﻣﺮﺮﺑﹺﺑﹺﺎﺎﻟﹾﻟﹾﻔﹶﻔﹶﺤ
HIMPUNAN
FATWAﺳﺳﻤﻤﻴﻴﻊﻊﻋﻋﻠﻠﻴﻴﻢﻢﺸﺎﺎﺀُﺀُﻭﻭﺍﻟﺍﻟﻠﱠﻠﱠﻪﻪ
ﺸ ﻦﻳﻳ
MAJELIS ﱢﻲﻣﻣﻦ ULAMAﱢﻲ ﺪﺍﹰﺍﹰﻭﻭﻟﹶﻟﹶﻜﻜﻦﻦ
INDONESIAﺍﻟﺍﻟﻠﱠﻠﱠﻪﻪﻳﻳﺰﺰﻛﻛ ﺃﹶﺃﹶﺑﺑﺪ
kebenaranﻥﹶﻥﹶ ﺇﹺﺇﹺﻻﱠﻻﱠ ﺍﻟﺍﻟﻈﱠﻈﱠﻦﻦ ﻭﻭﺇﹺﺇﹺﻥﹾﻥﹾ
“Andaikata ﻮ
ﹺﻥ ﻳﻳﺘﺘﺒﹺﺒﹺﻌﻌﻮ
ituﻞﹺﻞﹺ ﺍﻟﺍﻟﻠﹼﻠﹼﻪﻪ ﺇﺇﹺﻥ
ﻦ ﺳﺳﺒﺒﹺﻴﹺﻴ
ﱡﻮﻙﻙ ﻋﻋ
menuruti
ﻦ ﻀﻠﻠﱡﻮ
ﺽﹺ ﻳﻳﻀ ﻲ ﺍﺍﻷَﻷَﺭﺭ
hawaﺽﹺ nafsuﻓﻓﻲ
ﻦ
mereka,ﻛﹾﻛﹾﺜﹶﺜﹶﺮﺮ ﻣﻣﻦ
ﹺﻥ ﺗﺗﻄﻄﻊﻊ ﺃﹶﺃﹶ ﻭﻭﺇﺇﹺﻥ
pasti binasalah langit dan bumi ini, dan semua yang ada di
dalamnya. Sebenarnya Kami telah mendatangkan ﻮﻥﹶﻥﹶ
ﺻﻮ ﺨﺮﺮﺻ kepadaﺨ ﻫﻫﻢﻢﺇﹺﺇﹺﻻﱠﻻﱠﻳﻳ
mereka kebanggaan (Al Qur’an) mereka tetapi mereka
dariﻦ ﺑﻞﹾ ﺃﹶﺗﻴﻨﺎﻫﻢ
berpaling ﻦ ﻓﻴﻬﹺ ”itu.ﺍﺕ ﻭﺍﻟﹾﺄﹶﺭﺽ ﻭﻣ
kebanggaan (QSﺍﻟﺴﻤﺎﻭ
ﻭﻟﹶﻮﹺ ﺍﺗﺒﻊ ﺍﻟﹾﺤﻖ ﺃﹶﻫﻮﺍﺀﻫﻢ ﻟﹶﻔﹶﺴﺪﺕ ﺍﻟﺴﻤﺎﻭﺍﺕ ﻭﺍﻟﹾﺄﹶﺭﺽ ﻭﻣﻦ ﻓﻴﻬﹺﻦ ﺑﻞﹾ ﺃﹶﺗﻴﻨﺎﻫﻢ al-mukminunﺪﺕ
)[23]:71ﺤﻖ ﺃﹶﻫﻮﺍﺀﻫﻢ ﻟﹶﻔﹶﺴ ﻭﻟﹶﻮﹺ ﺍﺗﺒﻊ ﺍﻟﹾ
ﻮﻥﹶﻥﹶ
ﺿﻮ
ﻢﻣﻣﻌﻌﺮﹺﺮﹺﺿ
ﻦﺫﺫﻛﹾﻛﹾﺮﹺﺮﹺﻫﻫﻢ
ﺑﹺﺑﹺﺬﺬﻛﹾﻛﹾﺮﹺﺮﹺﻫﻫﻢﻢﻓﹶﻓﹶﻬﻬﻢﻢﻋﻋﻦ
7. Hadits Nabi saw
ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ
ﺭﺳﻮﻝ ﺍﷲ
ﻭﻋﻈﻨﺎ ﺭﺳﻮﻝ
:ﻭﻋﻈﻨﺎ ﻗﺎﻝ :
ﻋﻨﻪﻪ ﻗﺎﻝ
ﺍﷲ ﻋﻨ
ﺭﺿﻲ ﺍﷲ
ﺳﺎﺭﻳﺔ ﺭﺿﻲ
ﺑﻦ ﺳﺎﺭﻳﺔ
ﺍﻟﻌﺮﺑﺎﺽ ﺑﻦ
ﳒﻴﺢ ﺍﻟﻌﺮﺑﺎﺽ
ﺃﰊ ﳒﻴﺢ
ﻋﻦ ﺃﰊ
ﻋﻦ
:ﻳﺎﻳﺎ
ﻓﻘﻠﻨﺎ :
ﺍﻟﻌﻴﻮﻥ --ﻓﻘﻠﻨﺎ
ﻣﻨﻬﺎ ﺍﻟﻌﻴﻮﻥ
ﻭﺫﺭﻓﺖ ﻣﻨﻬﺎ
ﺍﻟﻘﻠﻮﺏ ﻭﺫﺭﻓﺖ
ﻣﻨﻬﺎ ﺍﻟﻘﻠﻮﺏ
ﻭﺟﻠﺖ ﻣﻨﻬﺎ
ﻣﻮﻋﻈﺔ ﻭﺟﻠﺖ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ
ﻭﺳﻠﻢ ﻣﻮﻋﻈﺔ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ
ﺍﷲ
ﻭﺟﻞ
ﻋﺰ ﻭﺟﻞﺍﷲ ﻋﺰ
ﺑﺘﻘﻮﻯ ﺍﷲ
ﺃﻭﺻﻴﻜﻢ ﺑﺘﻘﻮﻯ
:ﺃﻭﺻﻴﻜﻢ ﻗﺎﻝ :
ﻓﺄﻭﺻﺎﻧﺎ ﻗﺎﻝ
ﻣﻮﺩﻉ ﻓﺄﻭﺻﺎﻧﺎ
ﻣﻮﻋﻈﺔ ﻣﻮﺩﻉ
ﻛﺄﺎ ﻣﻮﻋﻈﺔ
ﺍﷲ ﻛﺄﺎ
ﺭﺳﻮﻝ ﺍﷲ
ﺭﺳﻮﻝ
ﻓﺴﲑﻯ
ﻣﻨﻜﻢ ﻓﺴﲑﻯ
ﻳﻌﺶ ﻣﻨﻜﻢ
ﻣﻦ ﻳﻌﺶ ﺣﺒﺸﻲ ﻓﺈﻧﻪ
ﻓﺈﻧﻪ ﻣﻦ ﻋﺒﺪ ﺣﺒﺸﻲ
ﻋﻠﻴﻜﻢ ﻋﺒﺪ
ﺗﺄﻣﺮ ﻋﻠﻴﻜﻢ
ﻭﺍﻥ ﺗﺄﻣﺮ
ﻭﺍﻟﻄﺎﻋﺔ ﻭﺍﻥ
ﻭﺍﻟﺴﻤﻊ ﻭﺍﻟﻄﺎﻋﺔ
ﻭﺍﻟﺴﻤﻊ
ﻋﻠﻴﻬﺎ
ﻋﻀﻮﺍ ﻋﻠﻴﻬﺎ
ﺍﳌﻬﺪﻳﲔ ﻋﻀﻮﺍ
ﺍﻟﺮﺍﺷﺪﻳﻦ ﺍﳌﻬﺪﻳﲔ
ﺍﳋﻠﻔﺎﺀ ﺍﻟﺮﺍﺷﺪﻳﻦ
ﻭﺳﻨﺔ ﺍﳋﻠﻔﺎﺀ
ﺑﺴﻨﱴ ﻭﺳﻨﺔ
ﻓﻌﻠﻴﻜﻢ ﺑﺴﻨﱴ
ﺇﺧﺘﻼﻓﺎﻛﺜﲑﺍ ––ﻓﻌﻠﻴﻜﻢ
ﺇﺧﺘﻼﻓﺎﻛﺜﲑﺍ
ﺑﺎﻟﻨﻮﺍﺟﺬ –ﻭﺇﻳﺎﻛﻢ ﻭﳏﺪﺛﺎﺕ ﺍﻷﻣﻮﺭ ﻓﺈﻥ ﻛﻞ ﺑﺪﻋﺔ ﺿﻼﻟﺔ –ﺭﻭﺍﻩ ﺃﺑﻮ ﺩﺍﻭﺩ
ﻭﺍﻟﺘﺮﻣﺬﻯﻭﻗﺎﻝﺣﺪﻳﺚﺣﺴﻦﺻﺤﻴﺢ
8. Hadits Nabi saw
ﻋﻦ ﺃﰉ ﺛﻌﻠﺒﺔ ﺭﺿﻰ ﺍﷲ ﻋﻨﻪ ﻋﻦ ﺭﺳﻮﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ ﻗﺎﻝ :ﺇﻥ ﺍﷲ
ﺗﻌﺎﱃ ﻓﺮﺽ ﻓﺮﺍﺋﺾ ﻓﻼ ﺗﻀﻴﻌﻮﻫﺎ ﻭﺣﺪ ﺣﺪﻭﺩﺍ ﻓﻼ ﺗﻌﺘﺪﻭﻫﺎ ﻭﺣﺮﻡ ﺃﺷﻴﺎﺀ ﻓﻼ
ﻋﻨﻬﺎ ––
ﺗﺒﺤﺜﻮﺍ ﻋﻨﻬﺎ
ﻓﻼ ﺗﺒﺤﺜﻮﺍ
ﻧﺴﻴﺎﻥ ﻓﻼ ﻣﻦ ﻏﲑ
ﻏﲑ ﻧﺴﻴﺎﻥ ﻟﻜﻢ ﻣﻦ
ﺭﲪﺔ ﻟﻜﻢ
ﺃﺷﻴﺎﺀ ﺭﲪﺔ
ﻋﻦ ﺃﺷﻴﺎﺀ
ﻭﺳﻜﺖ ﻋﻦ
ﺗﻨﺘﻬﻜﻮﻫﺎ ﻭﺳﻜﺖ
ﺗﻨﺘﻬﻜﻮﻫﺎ
ﻭﻏﲑﻩ
ﺣﺪﻳﺚﺣﺴﻦﺭﺍﻩﺍﻟﺪﺍﺭﻗﻄﲎﻭﻏﲑﻩ
ﻗﻄﲎ ﺍﻟﺪﺍﺭ ﺭﺍﻩ ﺣﺴﻦ ﺣﺪﻳﺚ
9. Hadits Nabi saw
ﻣﺴﻠﻢ
ﺎ––ﻣﺴﻠﻢ
ﺃﺣﻖﺎ
ﻭﺟﺪﻫﺎﺃﺣﻖ
ﺃﻳﻨﻤﺎﻭﺟﺪﻫﺎ
ﺍﳌﺆﻣﻦﺃﻳﻨﻤﺎ
ﺿﺎﻟﺔﺍﳌﺆﻣﻦ
ﺍﳊﻜﻤﺔﺿﺎﻟﺔ
ﺍﳊﻜﻤﺔ
755
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KEDUA TAHUN 2006
Dasar-dasar Penetapan
1. QS. Al-Nahl: 125
ﻦـﺴﺃﹶﺣﻲﻫﻲﺑﹺﺎﻟﱠﺘﻢﻟﹾﻬﺎﺩﺟﻭﺔﻨﺴﺍﻟﹾﺤﻈﹶﺔﻋﻮﺍﻟﹾﻤﻭﺔﻜﹾﻤﺑﹺﺎﻟﹾﺤﻚﺑﺭﺒﹺﻴﻞﹺﺳﻰﺇﹺﻟﻉﺍﺩ
ﻳﻦﺪﺘﻬﺑﹺﺎﻟﹾﻤﻠﹶﻢﺃﹶﻋﻮﻫﻭﻪﺒﹺﻴﻠﺳﻦﻋﻞﱠﺿﻦﺑﹺﻤﻠﹶﻢﺃﹶﻋﻮﻫﻚﺑﺭﺇﹺﻥﱠ
Serulah (manusia) kepada jalan Tuhan-mu dengan hikmah
danـﻮpelajaran
ﻫﺓﺮﻔﻐﺍﻟﹾﻤﻊﺳyang
ﺍﻭﻚﺑﺭbaik
ﺇﹺﻥﱠﻢﻠﱠﻤdan
ﺍﻟﺇﹺﻟﱠﺎﺶbantahlah
ﺍﺣﺍﻟﹾﻔﹶﻮﻭﺍﻟﹾﺈﹺﺛﹾﻢﹺmereka
ﺮﺎﺋﻛﹶﺒﻮﻥﹶﻨﹺﺒﺘdengan
ﺠﻳﻳﻦﺍﻟﱠﺬ
cara yang baik. Sesungguhnya Tuhanmu Dialah yang lebih
ﻛﱡـﻮﺍﺰﺗﻓﹶﻠﹶﺎﻜﹸﻢtentang
mengetahui ﺎﺗﻬﺃﹸﻣﻄﹸﻮﻥsiapa
ﺑﻲﻓﺔﹲﺟﹺﻨyang
ﺃﹶﻢﺃﹶﻧﺘtersesat
ﺇﹺﺫﹾﻭﺽﹺﺍﻟﹾﺄﹶﺭdari
ﻦﻣﻛﹸﻢjalan-Nya
ﺄﹶﺃﹶﻧﺸﺇﹺﺫﹾﺑﹺﻜﹸﻢdan
ﻠﹶﻢﺃﹶﻋ
Dialah yang lebih mengetahui orang-orang ﻘﹶﻰﺍﺗﻦﹺyang ﺑﹺﻤﻠﹶﻢﻋmendapat
ﺃﹶﻮﻫﻜﹸﻢﺃﹶﻧﻔﹸﺴ
petunjuk (QS. Al-Nahl[16]:125).
ﱢﻟﻪﻮﻧﻨﹺﲔﻣﺆﺍﻟﹾﻤﺒﹺﻴﻞﹺﺳﺮﻏﹶﻴﺒﹺﻊﺘﻳﻭﻯﺪﺍﻟﹾﻬﻟﹶﻪﻦﻴﺒﺗﺎﻣﺪﻌﺑﻦﻣﻮﻝﹶﺳﺍﻟﺮﻖﹺﺎﻗﺸﻳﻦﻣﻭ
756
ﲑﺍﹰﺼﻣﺎﺀﺕﺳﻭﻢﻨﻬﺟﻪﻠﺼﻧﻭﻟﱠﻰﻮﺗﺎﻣ
HIMPUNANﺔﻭﺟﺎﺩﻟﹾﻬﻢﺑﹺﺎﻟﱠﺘﻲﻫﻲﺃﹶﺣـﺴﻦ
FATWAﻮﻋﻈﹶﺔﺍﻟﹾﺤﺴﻨ
MAJELISﻤﺔﻭﺍﻟﹾﻤ
ﻚﺑﹺﺎﻟﹾﺤﻜﹾ ﺍﺩﻉﺇﹺﻟﻰﺳﺒﹺﻴﻞﹺﺭﺑ
ULAMA INDONESIA
ﺇﹺﻥﱠﺭﺑﻚﻫﻮﺃﹶﻋﻠﹶﻢﺑﹺﻤﻦﺿﻞﱠﻋﻦﺳﺒﹺﻴﻠﻪﻭﻫﻮﺃﹶﻋﻠﹶﻢﺑﹺﺎﻟﹾﻤﻬﺘﺪﻳﻦ
2. QS. Al-Najm : 32
ﺍﻟﱠﺬﻳﻦﻳﺠﺘﻨﹺﺒﻮﻥﹶﻛﹶﺒﺎﺋﺮﺍﻟﹾﺈﹺﺛﹾﻢﹺﻭﺍﻟﹾﻔﹶﻮﺍﺣﺶﺇﹺﻟﱠﺎﺍﻟﻠﱠﻤﻢﺇﹺﻥﱠﺭﺑﻚﻭﺍﺳﻊﺍﻟﹾﻤﻐﻔﺮﺓﻫـﻮ
ﺃﹶﻋﻠﹶﻢﺑﹺﻜﹸﻢﺇﹺﺫﹾﺃﹶﻧﺸﺄﹶﻛﹸﻢﻣﻦﺍﻟﹾﺄﹶﺭﺽﹺﻭﺇﹺﺫﹾﺃﹶﻧﺘﻢﺃﹶﺟﹺﻨﺔﹲﻓﻲﺑﻄﹸﻮﻥﺃﹸﻣﻬﺎﺗﻜﹸﻢﻓﹶﻠﹶﺎﺗﺰﻛﱡـﻮﺍ
ﺃﹶﻧﻔﹸﺴﻜﹸﻢﻫﻮﺃﹶﻋﻠﹶﻢﺑﹺﻤﻦﹺﺍﺗﻘﹶﻰ
(Yaitu) orang-orang yang menjauhi dosa-dosa besar dan
kejiﻫﻲﺃﹶﺣـﺴﻦ
perbuatan yangﺑﹺﺎﻟﱠﺘﻲ
selainﺟﺎﺩﻟﹾﻬﻢ
dariﻟﹾﺤﺴﻨﺔﻭ
kesalahan-kesalahanﻮﻋﻈﹶﺔﺍ
kecil.ﻰﺳﺒﹺﻴﻞﹺﺭﺑﻚﺑﹺﺎﻟﹾﺤﻜﹾﻤﺔﻭﺍﻟﹾﻤ ﺍﺩﻉﺇﹺﻟ
Tuhanmuﺳﺒﹺﻴﻞﹺﺍﻟﹾﻤﺆﻣﻨﹺﲔﻧﻮﱢﻟﻪ
Sesungguhnya luasﻴﻦﻟﹶﻪﺍﻟﹾﻬﺪﻯﻭﻳﺘﺒﹺﻊﻏﹶﻴﺮDanﻳﺸﺎﻗﻖﹺﺍﻟﺮﺳﻮﻝﹶﻣﻦﺑﻌﺪﻣﺎﺗﺒ ﻭﻣﻦ
mahaﺃﹶﻋﻠﹶﻢﺑﹺﺎﻟﹾﻤﻬﺘﺪﻳﻦ ampunanNya.ﻞﱠﻋﻦﺳﺒﹺﻴﻠﻪﻭﻫﻮ
ﺇﹺﻥﱠﺭﺑﻚﻫﻮﺃﹶﻋﻠﹶﻢﺑﹺﻤﻦﺿ
Dia lebih mengetahui (tentang keadaan)muﺼﲑﺍﹰ
ketikaﻪﺟﻬﻨﻢﻭﺳﺎﺀﺕﻣ Diaﻮﻟﱠﻰﻭﻧﺼﻠﻣﺎﺗ
menjadikan kamu dari tanah dan ketika kamu masih janin
perutﺓﻫـﻮ
dalam ;ibumuﻊﺍﻟﹾﻤﻐﻔﺮ
makaﺭﺑﻚﻭﺍﺳjanganlahﺍﻟﻠﱠﻤﻢﺇﹺﻥﱠ
kamuﻢﹺﻭﺍﻟﹾﻔﹶﻮﺍﺣﺶﺇﹺﻟﱠﺎ ﺍﻟﱠ ﺬﻳﻦﻳﺠﺘﻨﹺﺒﻮﻥﹶ
mengatakanﻛﹶﺒﺎﺋﺮﺍﻟﹾﺈﹺﺛﹾ
Dialahﺒﹺﺮﻭﺍﹾﺇﹺﻥﱠﺍﻟﻠﹼﻪﻣﻊ
dirimu palingﺬﹾﻫﺐﺭﹺﳛﻜﹸﻢﻭﺍﺻ tentangﻟﹶﻪﻭﻻﹶﺗﻨﺎﺯﻋﻮﺍﹾﻓﹶﺘﻔﹾﺸﻠﹸﻮﺍﹾﻭﺗ
ﻭﺃﹶﻃﻴﻌﻮﺍﹾﺍﻟﻠﹼﻪﻭﺭﺳﻮ
suci.ﺗﺰﻛﱡـﻮﺍyangﻄﹸﻮﻥﺃﹸﻣﻬﺎﺗﻜﹸﻢﻓﹶﻠﹶﺎ
mengetahuiﺫﹾﺃﹶﻧﺘﻢﺃﹶﺟﹺﻨﺔﹲﻓﻲﺑ
orangﻢﺇﹺﺫﹾﺃﹶﻧﺸﺄﹶﻛﹸﻢﻣﻦﺍﻟﹾﺄﹶﺭﺽﹺﻭﺇﹺ ﺃﹶﻋﻠﹶﻢﺑﹺﻜﹸ
)yang bertakwa. (QS. Al-Najm [53]:32
ﺍﻟﺼﺎﺑﹺﺮﹺﻳﻦ
ﹶﻰﻤﺔﻭﺍﻟﹾﻤﻮﻋﻈﹶﺔﺍﻟﹾﺤﺴﻨﺔﻭﺟﺎﺩﻟﹾﻬﻢﺑﹺﺎﻟﱠﺘﻲﻫﻲﺃﹶﺣـﺴﻦ ﻰﻫﺳﻮﺒﹺﻴﺃﹶﻞﹺﻋﻠﹶﺭﻢﺑﺑﹺﻚﻤﺑﻦﹺﹺﺎﻟﹾﺍﺗﺤﻘﻜﹾ ﺃﺍﹶﻧﺩﻔﹸﻉﺴﺇﹺﻜﹸﻟﻢ
3. QS. Al-Nisa: 115
ﲔ ﺇﹺﻻﱠﻣﻦﺭﺣـﻢ ﻦﻭﺍﺳﺒﹺﻴﺣﻠﺪﻪﺓﹰﻭﻭﻫﻻﹶﻮﻳﺃﹶﺰﻋﺍﻠﹶﻟﹸﻮﻢﻥﹶﺑﹺﺎﻟﹾﻣﻤﺨﻬﺘﻠﺪﻔﻳﻦ ﻦﺍﻟﻨﺎﺿﺱﻞﱠﺃﹸﻋﻣﺔﹰ ﺎﺀﻫﺭﺑﻮﺃﹶﻚﻋﻠﻟﹶﻢﺠﺑﹺﻌﻤﻞﹶ ﺇﹺﻭﻥﱠﻟﹶﻮﺭﺑﺷﻚ
ﻭﻣﻦﻳﺸﺎﻗﻖﹺﺍﻟﺮﺳﻮﻝﹶﻣﻦﺑﻌﺪﻣﺎﺗﺒﻴﻦﻟﹶﻪﺍﻟﹾﻬﺪﻯﻭﻳﺘﺒﹺﻊﻏﹶﻴﺮﺳﺒﹺﻴﻞﹺﺍﻟﹾﻤﺆﻣﻨﹺﲔﻧﻮﱢﻟﻪ
ﺭﺑﻚﻭﻟﺬﹶﻟﻚﺧﻠﹶﻘﹶﻬﻢﻭﺗﻤﺖﻛﹶﻠﻤﺔﹸﺭﺑﻚﻷَﻣﻸﻥﱠﺟﻬﻨﻢﻣﻦﺍﻟﹾﺠﹺﻨـﺔﻭﺍﻟﻨـﺎﺱﹺ
ﺶﺇﹺﻟﱠﺎﺍﻟﻠﱠﻤﻢﺇﹺﻥﱠﺭﺑﻚﻭﺍﺳﻊﺍﻟﹾﻤﻐﻔﺮﺓﻫـﻮ ﺼﲑﺍﹰ ﺕﻔﹶﻮﻣﺍﺣ ﺎﺀﻭﺍﻟﹾ ﺼﻠﻥﹶﻪﻛﹶﺟﺒﺎﻬﺋﻨﺮﻢﺍﻟﹾﻭﺈﹺﺛﹾﺳﻢﹺ ﱠﻰﺠﻭﺘﻧﻨﹺﺒﻮ ﺍﻣﻟﱠﺎﺬﺗﻳﻮﻦﻟﻳ
ﺃﹶﺟﻤﻌﲔ
barangsiapaﺰﻛﱡـﻮﺍ
“Dan yangﻄﹸﻮﻥﺃﹸﻣﻬﺎﺗﻜﹸﻢﻓﹶﻠﹶﺎﺗ menentangﺟﹺﻨﺔﹲﻓﻲﺑ Rasulﺄﹶﺭﺽﹺﻭﺇﹺﺫﹾﺃﹶﻧﺘﻢﺃﹶ sesudahﻛﹸﻢﻣﻦﺍﻟﹾ jelasﺑﹺﻜﹸﻢﺇﹺﺫﹾﺃﹶﻧﺸﺄﹶ ﺃﹶﻋﻠﹶﻢ
ـﻣﺴﻊﻦ
kebenaran ﺣ ﺃ
ﹶ ﻲ
ﻫ
ﻲ ﺘﻟ
ﱠ
baginya,ﹺﺎ
ﺑ ﻢ ﻬ ﻟ
ﹾ ﺩ
ﺎ
ﺟ danﻭ
ﺔ
ﹶﻰﺎﺯﻋﻮﺍﹾﻓﹶﺘﻔﹾﺸﻠﹸﻮﺍﹾﻭﺗﺬﹾﻫﺐﺭﹺﳛﻜﹸﻢﻭﺍﺻﺒﹺﺮﻭﺍﹾﺇﹺﻥﱠﺍﻟﻠﹼﻪ ﻨ
ﺴ
ﺤ
mengikutiﻟ
ﹾ ﺍ ﺔ
ﻈ
ﹶ ﻋ
ﻮ
ﻤ
ﻟ
ﹾﺍ ﻭ
jalanﺔ
ﻤ
ﻜ
ﹾ
ﺃﺍﹶﻧﻭﺩﺃﹶﻔﹸﻃﻉﺴﻴﻌﻜﹸﻮﺍﹾﻢﺍﻟﻫﻠﹼﻮﻪﺃﹶﻭﻋﺭﻠﹶﻢﺳﻮﺑﹺﻟﹶﻤﻪﻦﹺﻭﺍﺗﻻﹶﻘﺗﻨ
ﺤ
ﻟ
ﹾ
yang ﹺﺎﺑ ﻚ
ﺑ
ﺭ
ﻞ
ﹺ
bukan ﹺﻴ ﺒ ﺳ
ﻰ ﻟﺇ
ﹺ
jalan
ﻭﺳﻠﻢﻗﺎﻝ:ﺇﻥﺍﷲ
orang-orang ﻋﻠﻴﻪ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﺭﺳﻮﻝ ﻋﻦ ﺛﻌﻠﺒﺔﺭﺿﻰﺍﷲﻋﻨﻪ ﻋﻦﺃﰉ
mu’min,
Kamiﺑﹺﺎﻟﹾﻤﻬﺘﺪﻳﻦ biarkanﻭﻫﻮﺃﹶﻋﻠﹶﻢ iaﻋﻦﺳﺒﹺﻴﻠﻪ leluasaﺿﻞﱠ terhadapﺃﹶﻋﻠﹶﻢﺑﹺﻤﻦ ﺼﺎﺭﺑﹺﺑﺮﹺﻳﻚﻦﻫﻮ ﺇﹺﺍﻟﻥﱠ
ﺗﻌﺎﱃﻓﺮﺽﻓﺮﺍﺋﺾﻓﻼﺗﻀﻴﻌﻮﻫﺎﻭﺣﺪﺣﺪﻭﺩﺍﻓﻼﺗﻌﺘﺪﻭﻫﺎﻭﺣﺮﻡﺃﺷﻴﺎﺀﻓـﻼ
kesesatan yang telah dikuasainya itu dan Kami masukkan
ia ke dalam Jahannam, dan Jahannam itu seburuk-buruk
ﺣﺪﻳﺚﻪ
ـﻮﱢﻟﻮ
ﻋﻨﻬﺎﻤﻤﻐﺆﻔﻣﺮﻨﹺﺓﲔﻧ
ﻚﺮﻭﺍﺳﺒﹺﻴﻞﹺﺍﻟﹾ ﻓﻼﻏﹶﻴ ﻏﲑﻬﺍﻟﻠﱠﺪﻤﻯﻢﺇﹺﻭﻳﺘﺒﹺﻊ ﺶﻟﹶﻪﺍﻟﹾ ﺃﺷﻴﺎﺀﻭﺪﺍﻟﹾﻣﻔﹶﺎﻮﺍﺗﺒﻴﺣﻦ
ﻦﺛﹾﺑﻢﹺﻌ ﻭﺳﻜﺖﺒﻮﺎﺋﻝﹶﺮﻣ
ﺍﻟﱠﻭﻣﺬﻳﻦﻦﻳﻳﺸﺎﻗﻖﹺﺍﻟﺮﺳ
ـﻢ
tempat ﻦﺭﻫﺣ ﺗﺒﺤﺜﻮﺍﺳﻊﺍﻟﹾﺇﹺﻻﱠﻣ
kembali”. (QS.ﻔﲔ ﻧﺴﻴﺎﻥﻥﹶﻥﱠﻣﺭﺑﺨﺘﻠ
ﺭﲪﺔﻟﻜﻢﺓﹰﺇﹺﻟﱠﺎﻭﻻﹶﻳﺰﺍﻟﹸﻮ
Al-Nisa )[4]:115ﺪ
ﺱﺃﹸﻣﺔﹰﻭﺍﺣ ﻋﻦﺍﻟﹾﺍﻟﻨﺈﹺﺎ
ﺗﻨﺘﻬﻜﻮﻫﺎﺠﺘﻨﹺﺭﺒﺑﻮﻚﻥﹶﻟﹶﻛﹶﺠﻌﻞﹶ ﻭﻟﹶﻮﺷﺎﺀ
ﱡـﻮﺍ ﻛ ﺽﹺﺼﻭﺇﹺﲑﺫﹾﺍﹰﺃﹶﻧﺘ ﻭﻏﲑﻩﺭﺕﻣ ﺎﺀ ﻗﻄﲎﻣﻭﻦﺳ ﺍﻟﺪﺍﺭﺸﺄﹶﺟﻬﻛﻨﹸﻢﻢ
ﺭﻭﺍﻩﺇﹺﺫﹾﺼﻠﺃﹶﻧﻪ
ﺣﺴﻦﺑﹺﱠﻰﻜﹸﻢﻭﻧ ﺃﹶﻣﺎﻋﻠﹶﺗﻢﻮﻟ
ﻚﻭﻟﺬﹶﻟﻚﺧﻠﹶﻘﹶﻬﻢﻭﺗﻤﺖﻛﹶﻠﻤﺔﹸﺭﺑﻚﻷَﻣﻸﻥﱠﺟﻬﻨﻢﻣﻦﺍﻟﹾ46ﺠﹺﻨـﺔﻭﺍﻟﻨـﺎ
Al-Anfal:ﺱﹺﺰ
ﺗ
ﹶﺎ ﻠ ﻓ
ﹶ ﻢ
ﻜ
ﹸ ﺗ
ﺎ
ﻬ ﻣ
ﺃ
ﹸ ﻥ
ﹸﻮ ﻄ ﺑ
ﻲ ﻓ ﺔ
ﹲ ﻨ
ﺟ
ﹺ ﺃ
ﹶ ﻢ
ﺄ
ﹶ ﻟ
ﹾ ﺍ ﺭﺑ
4. QS.
ﺃﺃﹶﹶﻧ ﻔﹸﺟﻤﺴﻌﻜﹸﲔﻢ ﻫﻮﺃﹶﻋﻠﹶﻢﺑﹺﻤﻦﹺﺍﺗﻘﹶﻰ
ﻭﺃﹶﻃﻴﻌﻮﺍﹾﺍﻟﻠﹼﻪﻭﺭﺳﻮﻟﹶﻪﻭﻻﹶﺗﻨﺎﺯﻋﻮﺍﹾﻓﹶﺘﻔﹾﺸﻠﹸﻮﺍﹾﻭﺗﺬﹾﻫﺐﺭﹺﳛﻜﹸﻢﻭﺍﺻﺒﹺﺮﻭﺍﹾﺇﹺﻥﱠﺍﻟﻠﹼﻪﻣﻊ
ﺍﻟﻴﻬﻮﺩﻋﻠﻰﺍﺣﺪﻯﻭﺳﺒﻌﲔﻓﺮﻗﺔﻭﺍﻓﺘﺮﻗﺖﺍﻟﻨﺼﺎﺭﻯ…….ﻭﺳﺘﻔﺘﺮﻕ ﺍﻓﺘﺮﻗﺖ
:ﲔﻧﺇﻥﻮﱢﻟﻪ ﻗﺎﻝﺆﻣﻨﹺ ﻭﺳﻠﻢﺍﻟﹾﻤ
ﻋﻠﻴﻪﺮﺳﺒﹺﻴﻞﹺ ﺻﻠﻰﻭﻳﺘﺒﹺﺍﷲﻊﻏﹶﻴ ﺭﺳﻮﻝﻪﺍﻟﹾﺍﷲﻬﺪﻯ ﻋﻦﺎﺗﺒﻴﻦﻟﹶ ﻋﻨﻪﺪﻣ ﻦﺑﻌ ﺭﺿﻰﻝﹶﻣ ﺛﻌﻠﺒﺔﺍﻟﺮﺳﻮ ﻦ
ﻦﻳﺃﰉﺸﺎﻗﻖﹺ ﹺﻳﺮ ﺑ
ﹺ ﺎﺼ ﺍﻟﻭﻣ
ﺍﷲ ﺍﷲ ﻋﻦ
Dan ta’atlah kepada Allah dan Rasul-Nya ﻭﺳﺒﻌﲔﻓﺮﻗﺔ dan ﺛﻼﺙ janganlah ﺃﻣﱴﻋﻠﻰ
ﻼ
ﻓـ ﺃﺷﻴﺎﺀ ﻭﺣﺮﻡ ﺗﻌﺘﺪﻭﻫﺎ ﻓﻼ ﺣﺪﻭﺩﺍ
ﺪ
ﺍ
ﹰﲑ
ﻭﺣ ﺼ ﻣ
ﺕ
ﺗﻀﻴﻌﻮﻫﺎ ﺎﺀ ﺳ ﻭ
ﻓﻼ ﻢ
ﻨ
ﻬ
ﺟ
ﻓﺮﺍﺋﺾ ﻪ
ﻠ
ﺼ
ﻧ
ﻓﺮﺽ ﺗﻌﺎﱃﻮﻟﱠﻰﻭ ﻣﺎﺗ
berbantah-bantahan,ﻦﺭﺣـﻢ
kamu yangﺓﹰﻭﻻﹶﻳﺰﺍﻟﹸﻮﻥﹶﻣﺨﺘﻠﻔﲔ ﺇﹺﻻﱠﻣ menyebabkanﻣﺔﹰﻭﺍﺣﺪ kamuﺎﺀﺭﺑﻚﻟﹶﺠﻌﻞﹶﺍﻟﻨﺎﺱﺃﹸ ﻭﻟﹶﻮﺷ
menjadi gentar dan hilang kekuatanmu dan bersabarlah.
ﺣﺪﻳﺚ
Sesungguhnya ﻭﺳﻨﺔﻭﺍﻟﻨـﺎ
ﺭﺳﻮﻟﻪﺱﹺ ﻋﻨﻬﺎﺔ
ﺠﹺﻨـ ﺍﷲ ﻛﺘﺎﺏﺍ
ﺗﺒﺤﺜﻮﺍ
Allahﻟﹾﻓﻼﻢﻣﻦ besertaﻬﻨ
ﺃﺑﺪﺍ ﺗﻀﻠﻮﺍﻥﱠ
ﻧﺴﻴﺎﻥﺟ ﻏﲑﻷَﻣﻸ orang-orang
ﻚﻟﻦ ﲤﺴﻜﺘﻢﺭﺑﻪﺑ
ﺭﲪﺔﻟﻜﻢ ﺃﺷﻴﺎﺀﻛﹶﻠﻤﺔﹸ yangﻭﺗﻤﺇﻥﺖ ﻋﻦﻣﺎﺃﻣﺮﻳﻦﻢ
ﻭﺳﻜﺖﻬ ﻓﻴﻜﻢ
sabar.ﺧﻠﹶﻘﹶ ﺗﻨﺘﻬﻜﻮﻫﺎﺬﹶﻟﻚ ﺗﺮﻛﺖﻭﻟ
(QS.
ﺭﺑﻚ
ﻭﺃﹶﻃﻴﻌﻮﺍﹾﺍﻟﻠﹼﻪﻭﺭﺳﻮﻟﹶﻪﻭﻻﹶﺗﻨﺎﺯﻋﻮﺍﹾﻓﹶﺘﻔﹾﺸﻠﹸﻮﺍﹾﻭﺗﺬﹾﻫﺐﺭﹺﳛﻜﹸﻢﻭﺍﺻﺒﹺﺮﻭﺍﹾﺇﹺﻥﱠﺍﻟﻠﹼﻪﻣﻊ
)[8]:46ﺍﷲﻭﺳـﻨﺔ
Al-Anfal ﺍﻋﺘﺼﻤﺘﻢﻤﺎﻓﻠﻦﺗﻀﻠﻮﺍﺃﺑﺪﺍﻛﺘـﺎﺏ ﻭﻏﲑﻩ ﻗﻄﲎﺇﻥ ﺃﻣﺮﻳﻦﻣﺎ ﻓﻴﻜﻢﺍﻟﺪﺍﺭ ﺭﻭﺍﻩﺗﺮﻛﺖﲔ ﺣﺴﻦ
ﺃﹶﺟﻤﻌ
ﺍﻟ ﺼﺎﺑﹺﺮﹺﻳﻦ
ﺭﺳﻮﻟﻪ)ﺭﻭﺍﻩﻣﺎﻟﻚ(
5. QS. Hud: 118 – 119
ﻋﻦﺃﰉﺛﻌﻠﺒﺔﺭﺿﻰﺍﷲﻋﻨﻪﻋﻦﺭﺳﻮﻝﺍﷲﺻﻠﻰﺍﷲﻋﻠﻴﻪﻭﺳﻠﻢﻗﺎﻝ:ﺇﻥﺍﷲ
ﻭﺳﺘﻔﺘﺮﻕﻢ
…….ﻣﻦﺭﺣـ ﺍﻟﻨﺼﺎﺭﻯ ﺇﹺﻻﱠ ﻭﺍﻓﺘﺮﻗﺖﻥﹶﻣﺨﺘﻠﻔﲔ ﻓﺮﻗﺔﻭﻻﹶﻳﺰﺍﻟﹸﻮ ﻭﺳﺒﻌﲔﺣﺪﺓﹰ ﺱﺃﹸﻣﺔﹰﻭﺍ ﺍﺣﺪﻯ ﻋﻠﻰﻞﹶﺍﻟﻨﺎ ﺍﻟﻴﻬﻮﺩﻟﹶﺠﻌﺎﺀﺭﺑﻚ ﺍﻓﺘﺮﻗﺖ ﻭﻟﹶﻮﺷ
ﺗﻀﻴﻌﻮﻫﺎﻭﺣﺪﺣﺪﻭﺩﺍﻓﻼﺗﻌﺘﺪﻭﻫﺎﻭﺣﺮﻡﺃﺷﻴﺎﺀﻓـﻼ ﻣﺴﺘﺤﺐ ﺍﳋﻼﻑﻓﻼ ﻣﻦﻓﺮﺍﺋﺾ ﻓﺮﺽ ﺍﳋﺮﻭﺝ ﺗﻌﺎﱃ
ﺭﺑﻚﻷَﻣﻸﻥﱠﺟﻬﻨﻢﻣﻦﺍﻟﹾﺠﹺﻨـﺔﻭﺍﻟﻨـﺎﺱﹺ ﻓﺮﻗﺔﻛﹶﻠﻤﺔﹸ ﻭﺳﺒﻌﲔﻤﺖ ﺛﻼﺙﺧﻠﹶﻘﹶﻬﻢﻭﺗ ﻋﻠﻰﺬﹶﻟﻚ ﺃﻣﱴﻚﻭﻟ ﺭﺑ
ﺍﳌﺼﺎﱀﻏﲑﻧﺴﻴﺎﻥﻓﻼﺗﺒﺤﺜﻮﺍﻋﻨﻬﺎﺣﺪﻳﺚ ﺭﲪﺔﻟﻜﻢ ﺟﻠﺐ ﻋﻠﻰﺃﺷﻴﺎﺀ ﻣﻘﺪﻣﺎﻋﻦ ﻭﺳﻜﺖ ﺍﳌﻔﺎﺳﺪ ﺗﻨﺘﻬﻜﻮﻫﺎ ﺩﺭﺀ
ﺃﹶﺟﻤﻌﲔ
ﺗﺮﻛﺖﻓﻴﻜﻢﺃﻣﺮﻳﻦﻣﺎ ﺇﻥﲤﺴﻜﺘﻢﺑﻪﻟﻦﺗﻀﻠﻮﺍﺃﺑﺪﺍﻛﺘﺎﺏﺍﷲﻭﺳﻨﺔﺭﺳﻮﻟﻪ ﻭﻏﲑﻩ ﻗﻄﲎ ﺍﻟﺪﺍﺭ ﺭﻭﺍﻩ ﺣﺴﻦ
ﺍﷲ ﻭﺳـﻨﺔ :ﺇﻥ ﻭﺳﻠﻢﺏﻗﺎﻝﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪﻛﺘـﺎ ﺍﷲﺃﺑﺪﺍ ﺗﻀﻠﻮﺍﺻﻠﻰ ﻓﻠﻦ ﻤﺎﺍﷲ ﺭﺳﻮﻝ ﺍﻋﺘﺼﻤﺘﻢ ﻋﻨﻪﻋﻦ ﺍﷲﺇﻥ ﺃﻣﺮﻳﻦﻣﺎ ﻓﻴﻜﻢﺭﺿﻰ ﺃﰉﺛﻌﻠﺒﺔ ﺗﺮﻛﺖ ﻋﻦ
757
ﻭﺳﺘﻔﺘﺮﻕﻼﺃﺷﻴﺎﺀﻓـ ……. ﺍﻟﻨﺼﺎﺭﻯﻭﺣﺮﻡ ﻭﺍﻓﺘﺮﻗﺖﺗﻌﺘﺪﻭﻫﺎ ﺣﺪﻭﺩﺍﻓﻼ ﻓﺮﻗﺔ ﻭﺣﺪ ﻭﺳﺒﻌﲔ ﺗﻀﻴﻌﻮﻫﺎ ﺍﺣﺪﻯ ﻓﻼ ﻋﻠﻰ( ﻓﺮﺍﺋﺾ
ﻣﺎﻟﻚ ﺭﻭﺍﻩ
ﺍﻟﻴﻬﻮﺩ ﻓﺮﺽ ﺍﻓﺘﺮﻗﺖ) ﺗﻌﺎﱃ
ﺭﺳﻮﻟﻪ
ﻭﻣﺎﻛﹶﺎﻥﹶﻟﻤﺆﻣﻦﹴﻭﻟﹶﺎﻣﺆﻣﻨﺔﺇﹺﺫﹶﺍﻗﹶﻀﻰﺍﻟﻠﱠﻪﻭﺭﺳﻮﻟﹸﻪﺃﹶﻣﺮﺍﹰﺃﹶﻥﻳﻜﹸﻮﻥﹶﻟﹶﻬﻢﺍﻟﹾﺨﻴﺮﺓﹸﻣﻦ
ﺃﹶﻣﺮﹺﻫﻢﻭﻣﻦﻳﻌﺺﹺﺍﻟﻠﱠﻪﻭﺭﺳﻮﻟﹶﻪﻓﹶﻘﹶﺪﺿﻞﱠﺿﻠﹶﺎﻻﹰﻣﺒﹺﻴﻨﺎﹰ
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KEDUA TAHUN 2006
“Jikalau
Tuhanmuﺸﻴﻄﹶﺎﻥﻓﹶﺈﹺﻧﻪ menghendaki,ﺘﺒﹺﻊ ﺧﻄﹸﻮﺍﺕ ﺍﻟ tentuﻮﺍﺕ ﺍﻟﺸﻴﻄﹶﺎﻥ ﻭﻣﻦ ﻳ Diaﺒﹺﻌﻮﺍ ﺧﻄﹸ menjadikanﻮﺍ ﻟﹶﺎ ﺗﺘ ﻳﺎ ﺃﹶﻳﻬﺎ ﺍﻟﱠﺬﻳﻦ ﺁﻣﻨ
manusia umat yang satu, tetapi mereka senantiasa berselisih
ـﺃﹶﺴﺣﻦﺪ kecualiﻣﻨﻫﻜﻲﹸﻢﺃﹶﻣﺣﻦ ﻢﺑﺯﹺﺎﻟﱠﺘﻛﹶﺎ orang-orangﺩﻪﻟﹾﻬﻣﺎ
yangﻮﺍﻟﻋﻠﱠﻪﻈﹶﺔﻋﺍﻠﹶﻟﹾﻴﺤﻜﹸﻢﻭﺭﺣﻤﺘ ﻚﻨﺑﻜﹶﹺﺎﻟﹾﺮﹺﺤﻭﻟﹶﻮﻟﹶﺎﻓﹶﻀﻞﹸ rahmatﻟﹾﻤ
ﻰﺤﺳﺳﺒﺒﺸﹺﻴﹺﻴﺎﺀﻞﹺﻞﹺﺭﺭﻭﺍﺑﺑ olehﺎﻟﻟﹾﻔﹶ ﻳﺍﺄﹾﺩﻣﺮﺑﹺ
pendapat,
ﺴﻦﻦﺴ
ـ
ـ ﻲﻫﻫﻲﻲﺃﹶﺃﹶﺣﺣ ﻲ
ﻲ ﻢﺑﺑﹺﺎﹺﺎﻟﱠﻟﱠﺘﺘ
ﻢ ﺴﻨﻨﻨﺔﺔﺔﻭﻭﻭﺟﺟﺟﺎﺎﺎﺩﺩﻟﹾﻟﹾﻬﻬ
ﺴ
ﺴ
ﺤ
ﺤ
diberiﻜﹾﻜﹾﻜﹾﻤﻤﻤﺔﺔﺔﻭﻭﻭﺍﺍﺍﻟﹾﻟﹾﻟﹾﻤﻤﻤﻮﻮﻋﻋﻈﹶﻈﹶﺔﺔﺍﺍﻟﹾﻟﹾ ﺤ
ﺤ
ﻚﺑﺑﹺﺎﹺﺎﻟﹾﻟﹾ ﻚ
ﺑ
ﺭ
ﻞ
ﹺ ﹺﻴ ﺒ ﺳ
ﻰ
ﻰ ﻉﺇﹺﺇﹺﺇﹺﻟﻟ ﻉ
ﺍﺍﺩﺩﻉ
Tuhanmu. Dan untukitulah ﻢ
ﻴ
ﻠ ﻋ
ﻊ
ﻴ ﻤ Allah
ﺳ ﻪ
ﻠ
ﱠﺍﻟ
ﻭ menciptakan
ﺀ
ُ ﺎ ﺸ ﻳ
ﻦ ﻣ ﱢﻲ ﻛ ﺰ
ﻳ
ﻪ
ﻠ
ﱠ ﺍﻟ mereka.
ﻦ
ﻜ
ﻟ
ﹶ ﻭ
)(keputusan-Nyaﻟﹾﻟﹾﻤﻤﻬﻬﺘﺘﺪﺪﻳﻳﻦﻦ
telahﻞﱠﻞﱠﻋﻋﻦﺳﺒﹺﻴﻠﻪﻭﻫﻮﺃﹶﻋﻠﹶﻢﺑﹺﺎ ﻦﺿ ﻚﻫﻫﻮﻮﺃﹶﺃﹶﻋﻋﻠﹶﻠﹶﻢﺑﹺﻤ ﺃﹶﺇﹺﺑﻥﱠﺪﺍﹰﺭﺑ
Kalimat Tuhanmu ﻦﺳﺳﺒﺒﹺﻴﹺﻴﻠﻠﻪﻪﻭﻭﻫﻫﻮﻮﺃﹶﺃﹶﻋﻋﻠﹶﻠﹶﻢﻢﺑﺑﹺﺎﹺﺎﻟﹾﻤﻬﺘﺪﻳﻦ ﺿﻞﱠﻋﻦ ﻦﺿ ditetapkan:ﻢﻢﺑﹺﺑﹺﻤﻤﻦ ﻚﻫﻮﺃﹶﻋﻠﹶ ﺇﹺﺇﹺﻥﱠﻥﱠﺭﺭﺑﺑﻚ
sesungguhnya Aku akan memenuhi neraka Jahannam
ـﻭﻮﺇﹺﻥﹾ jinﺍﻟﺓﻈﱠﻫﻦ manusiaﻳﺍﺘﺒﹺﺳﻌﻊﻮﺍﻟﹾﻥﹶ ﺇﹺﻻﱠ (yangﺳﺒﻢﹺﻴﺇﹺﻞﹺﻥﱠﺍﻟﻠﹼﺭﺑﻪ ﺇﹺﻥ )durhakaﱡﻮﻙ ﻋﻦ ﺽﹺﻔﹶﻳﻮﺍﻀﺣﻠ ﻲ ﺍﻷَﺭ ﻮﺮﻥﹶﻥﹶﻣﻛﹶﻛﹶﻦﺒﺒﺎﺎﺋﺋﻓﺮﺮ (QS.ﻄﻳﻊﺠﺃﹶﺘﻨﹺﺒﻛﹾﺜﹶ ﻭﺇﹺﻥ ﺗ
dengan
ـﻮﻮ
ـ danﻤﻤﻤﻐﻐﻐﻔﻔﻔﺮﺮﺮﺓﺓﻫﻫ
ﻚﻭﻭﻭﺍﺍﺳﺳﻊﻊﺍﺍﻟﹾﻟﹾ ﻚ
ﻚ
ﺶﺇﹺﺇﹺﺇﹺﻟﻟﻟﱠﺎﱠﺎﱠﺎﺍﻟﺍﻟﺍﻟﻠﱠﻠﱠﻠﱠﻤﻤﻤﻢﻢﺇﹺﺇﹺﻥﱠﻥﱠﺭﺭﺑﺑ
ﺶ
ﺶ
semuanya.ﺍﺍﺍﻟﹾﻟﹾﻟﹾﺈﹺﺈﹺﺈﹺﺛﹾﺛﹾﺛﹾﻢﹺﻢﹺﻢﹺﻭﻭﻭﺍﺍﺍﻟﹾﻟﹾﻟﹾﻔﹶﻔﹶﻮﻮﺍﺍﺣﺣ
ﺮ
ﺋ
ﺎ ﺒ ﻛ
ﹶ ﻥ
ﹶ ﻮ
ﻮ ﺠﺘﺘﻨﹺﻨﹺﺒﺒ
ﺠ
ﺍﺍﺍﻟﱠﻟﱠﻟﱠﺬﺬﺬﻳﻳﻳﻦﻦﻦﻳﻳ
)Hud [11]:118 – 119
ﱡـﻮﺍﺍ al-manar,ﻜﹸﻜﹸﻢﻢﻓﹶﻓﹶﻠﻠﹶﺎﹶﺎﺗﺗﺰﻛ Kataﺑﺑﻄﻄﹸﻮﻥﺃﹸﻣﻬﺎﺗ “illaﺟﹺﺟﹺﻨﻨﺔﹲﺔﹲﻓﻓﻲ rahimaﻭﻭﺇﹺﺇﹺﺫﹾﺫﹾﺃﹶﻧﺘﻢﺃﹶ rabbuka”,ﻣﻣﻦﻦﺍﺍﻟﹾﻟﹾﺄﹶﺄﹶﺭﺭﺽﹺ ﺸﺄﹶﺄﹶﻛﻛﹸﻢ ﺃﹶﻫﻋﻠﹶﻢﻢﺇﹺﺑﹺﻻﱠﻜﹸﻳﻢﺨﺇﹺﺮﺫﹾﺻﺃﹶﻧﻮﻥﹶ
ﱡـﻮﺍ
Dalam kitabﺰﺰﻛﻛﱡـﻮ ﹸﻮﻥﻥﺃﹸﺃﹸﻣﻣﻬﻬﺎﺎﺗﺗﻜﹸﻢﻓﹶﻠﹶﺎﺗ ﻲﺑﻄﹸﻮ maﺃﺃﹶﻧﹶﻧﺘﺘﻢﻢﺃﹶﺃﹶﺟﹺﻨﺔﹲﻓﻲ ﺽﹺﻭﺇﹺﺫﹾ ﹸﻢﻣﻦﺍﻟﹾﺄﹶﺭﺽﹺ ﺸﺄﹶﻛﹸﻢ adalahﻢﻢﺇﹺﺇﹺﺫﹾﺫﹾﺃﺃﹶﻧﹶﻧﺸ ﺃﹶﺃﹶﻋﻋﻠﹶﻠﹶﻢﻢﺑﹺﺑﹺﻜﹸﻜﹸ
bentuk ikhtilaf yang tidak melahirkan pertentanganﻘﻘﹶﻰ danﻜﹸﻢﻫﻮﺃﹶﻋﻠﹶﻢﺑﹺﻤﻦﹺﺍﺗ ﺃﺃﹶﻧﹶﻧﻔﹸﻔﹸﺴ
ﹶﻰﺴﺪﺕ ﺍﻟﺴﻤﺎﻭﺍﺕ ﻭﺍﻟﹾﺄﹶﺭﺽ ﻭﻣﻦ ﻓﻴﻬﹺﻦ ﺑﻞﹾ ﺃﹶﺗﻴﻨﺎﻫﻢ
permusuhan. ﺴﺍﺗﺒﻜﹸﻜﹸﻊﻢﻢﺍﻫﻫﻟﹾﻮﻮﺤﺃﹶﺃﹶﻖﻋﻋﻠﹶﻠﹶﺃﹶﻢﻢﻫﺑﹺﺑﹺﻮﻤﻤﺍﺀﻦﹺﻦﹺﻫﺍﺍﻢﺗﺗ ﻘﻟﹶﻔﹶ
ﹶﻰ ﺃﻭﹶﻧﻟﹶﻔﹸﻮﹺ ﺴ
ﺑﹺﺬﻛﹾﺮﹺﻫﻢﻓﹶﻬﻢﻋﻦﺫﻛﹾﺮﹺﻫﻢﻣﻌﺮﹺﺿﻮﻥﹶ
ﻭﻣﻦﻳﺸﺎﻗﻖﹺﺍﻟﺮﺳﻮﻝﹶﻣﻦﺑﻌﺪﻣﺎﺗﺒﻴﻦﻟﹶﻪﺍﻟﹾﻬﺪﻯﻭﻳﺘﺒﹺﻊﻏﹶﻴﺮﺳﺒﹺﻴﻞﹺﺍﻟﹾﻤﺆﻣﻨﹺﲔﻧﻮﻟﱢﻪ
6. ﲔﻧﻧﻮﻮﻟﱢﻟﱢﻪﻪ
Hadits Nabiﲔ
SAW:ﺍﺍﻟﹾﻟﹾﻤﻤﺆﺆﻣﻣﻨﹺﻨﹺ
ﻯﻭﻭﻳﻳﺘﺘﺒﹺﺒﹺﻊﻊﻏﹶﻏﹶﻴﻴﺮﺮﺳﺳﺒﺒﹺﻴﹺﻴﻞﹺﻞﹺ
ﻦﺑﺑﻌﻌﺪﺪﻣﻣﺎﺎﺗﺗﺒﺒﻴﻴﻦﻦﻟﹶﻟﹶﻪﻪﺍﺍﻟﹾﻟﹾﻬﻬﺪﺪﻯ
ﻮﻝﹶﻝﹶﻣﻣﻦ
ﺸﺎﺎﻗﻗﻖﹺﻖﹺﺍﻟﺍﻟﺮﺮﺳﺳﻮ
ﻦﻳﻳﺸ
ﻭﻭﻣﻣﻦ
ﺭﺿﻲ ﺍﷲ ﻋﻨﻪ ﻗﺎﻝ :ﻭﻋﻈﻨﺎ ﺭﺳﻮﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﲑﺍﹰﺍﹰﺍﹰ
ﺼﲑ
ﺕﻣﺼ
ﺳﺎﺭﻳﺔﻣﻣﺼﲑ
ﺍﻟﻌﺮﺑﺎﺽﻭﻭﺑﻦﺳﺳﺎﺀﺕ
ﺎﺀﺕ
ﳒﻴﺢﺼﻠﻪﺟﻬﻨﻢ
ﺼﻠﻠﻪﻪﺟﺟﻬﻬﻨﻨﻢﻢﻭﺳﺎﺀ
ﻋﻦﺗﺗﻮﻮﻟﻟﺃﰊﱠﻰﻭﻧ
ﱠﻰﻭﻭﻧﻧﺼ ﻣﻣﺎﺎﺗﻮﻟﱠﻰ
ﻣﺎ
ﺍﷲﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ ﻣﻮﻋﻈﺔ ﻭﺟﻠﺖ ﻣﻨﻬﺎ ﺍﻟﻘﻠﻮﺏ ﻭﺫﺭﻓﺖ ﻣﻨﻬﺎ ﺍﻟﻌﻴﻮﻥ -ﻓﻘﻠﻨﺎ :ﻳﺎ
ﻭﺟﻞ ﻋﺰﻠﹼﻠﹼﻠﹼﻪﻪﻪﻣﻣﻣﻊﻊﻊ
ﺍﷲ ﻥﱠﻥﱠﻥﱠﺍﻟﺍﻟﺍﻟ
ﻭﺍﹾﺍﹾﺍﹾﺇﹺﺇﹺﺇﹺ
ﺻﺒﹺﺒﹺﺮﺮﻭ
ﺑﺘﻘﻮﻯﺮ ﻭ
ﺐﺭﹺﺭﹺﳛﳛﻜﹸﻜﹸﻢﻭﺍﺻ
ﺃﻭﺻﻴﻜﻢﻢﻢﻭﻭﺍﺍﺻﺒﹺ
:ﺐﺭﹺﳛﻜﹸ
ﹸﻮﺍﹾﺍﹾﻭﻭﺗﺗﺬﹾﺬﹾﻫﻫﺐ
ﻗﺎﻝﺬﹾﻫ
ﺸﻠﻠﹸﻮ
ﻮﻟﹶﻟﹶﻪﻪﻭﻭﻻﹶﻻﹶﺗﺗﻨﻨﺎﺎﺯﺯﻋﻋﻮﺍﹾﻓﹶﺘﻔﹾﺸ
ﻮﺍﹾﺍﹾﻓﹶﻓﹶﺘﺘﻔﹾﻔﹾﺸﻠ
ﻓﺄﻭﺻﺎﻧﺎﹸﻮﺍﹾﻭﺗ ﻣﻮﺩﻉﻮ
ﻮﺍﹾﺍﹾﺍﻟﺍﻟﻠﹼﻠﹼﻪﻪﻭﻭﺭﺭﺳﻮ
ﻛﺄﺎﺳﺳﻮﻟﹶﻪﻭ
ﻣﻮﻋﻈﺔﻻﹶﺗﻨﺎﺯﻋ ﺍﷲﻠﹼﻪﻭﺭ
ﻭﻭﺃﹶﺃﹶﻃﻃﻴﻴﻌﻌﻮ
ﺭﺳﻮﻝﻮﺍﹾﺍﻟ ﻭﺃﹶﻃﻴﻌ
ﻭﺍﻟﻄﺎﻋﺔ ﻭﺍﻥ ﺗﺄﻣﺮ ﻋﻠﻴﻜﻢ ﻋﺒﺪ ﺣﺒﺸﻲ ﻓﺈﻧﻪ ﻣﻦ ﻳﻌﺶ ﻣﻨﻜﻢ ﻓﺴﲑﻯ ﻭﺍﻟﺴﻤﻊﻦﻦﻦ
ﺼﺎﺎﺎﺑﹺﺑﹺﺑﹺﺮﺮﺮﹺﻳﹺﻳﹺﻳ
ﺍﻟﺍﻟﺼ
ﺍﻟﺼ
ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻋﻀﻮﺍﺭﺭﺣﺣـ ﺍﳌﻬﺪﻳﲔ ﻻﱠﻻﱠﻣﻣﻦ ﺍﻟﺮﺍﺷﺪﻳﻦﻔﻔﲔ ﺇﹺ ﺍﳋﻠﻔﺎﺀﺰﺍﻟﹸﻮ
ﻭﺳﻨﺔﺓﹰﻭﻻﹶﻳ ﺑﺴﻨﱴﺔﹰﻭﺍﺣﺪ ﻓﻌﻠﻴﻜﻢﺎﺎﺱﺃﹸﻣ
ﻚ–ﻟﹶﻟﹶﺠﻌﻞﹶﺍﻟﻨ ﺇﺧﺘﻼﻓﺎﻛﺜﲑﺍ ﻚ
ـﻢﻢﻢ ﻦﺭﺣـ ﲔ ﺇﹺﺇﹺﻻﱠﻣﻦ
ﹸﻮﻥﹶﻥﹶﻣﻣﺨﺘﻠ
ﺨﺘﺘﻠﻠﻔﲔﺱﺃﹸﺃﹸﻣﻣﺔﹰﺔﹰﻭﻭﺍﺍﺣﺣﺪﺪﺓﹰﺓﹰﻭﻭﻻﹶﻻﹶﻳﻳﺰﺰﺍﺍﻟﻟﹸﻮﻥﹶﻣﺨﺠﻌﻌﻞﹶﻞﹶﺍﻟﺍﻟﻨﻨﺎﺱ
ﻭﻭﻟﹶﻟﹶﻮﻮﺷﺷﺎﺀﺭﺑ
ﺎﺀﺭﺭﺑﺑﻚﻟﹶﺠ ﻭﻟﹶﻮﺷﺎﺀ
ﺩﺍﻭﺩ ﺃﺑﻮ ﺭﻭﺍﻩ – ﺿﻼﻟﺔ ﺑﺪﻋﺔ ﻛﻞ ﻓﺈﻥ ﺍﻷﻣﻮﺭ ﻭﳏﺪﺛﺎﺕ
ﺑﺎﻟﻨﻮﺍﺟﺬﺬﹶﺬﹶﻟﻟﻚﺧﻠﹶﻘﹶﻬﻢﻭﺗﻤﺖ
ﻭﺇﻳﺎﻛﻢ –
ﺱﹺ
ـﺎﺱﹺ ـﺔﺔﻭﻭﺍﻟﻨـﺎ
ﺍﻟﻨﻨـﺎﺱﹺ ﺠﹺﻨﻨـﺔﻭﺍﻟ
ﻸﻥﱠﻥﱠﺟﺟﻬﻬﻨﻨﻢﻢﻣﻣﻦﻦﺍﺍﻟﹾﻟﹾﺠﹺﻨـ
ﻚﻷَﻷَﻣﻣﻸﻥﱠﺟﻬﻨﻢﻣﻦﺍﻟﹾﺠﹺ
ﺖﻛﹶﻛﹶﻠﻠﻤﻤﺔﹸﺔﹸﺭﺭﺑﺑﻚﻷَﻣﻸ
ﻚﺧﺧﻠﹶﻠﹶﻘﹶﻘﹶﻬﻬﻢﻢﻭﻭﺗﺗﻤﻤﺖﻛﹶﻠﻤﺔﹸﺭﺑﻚ
ﺭﺭﺑﺑﻚﻭﻟ
ﻚﻭﻭﻟﻟﺬﹶﻟﻚ ﺭﺑﻚ
ﻭﺍﻟﺘﺮﻣﺬﻯﻭﻗﺎﻝﺣﺪﻳﺚﺣﺴﻦﺻﺤﻴﺢ ﺃﹶﺃﹶﺟﺟﻤﻤﻌﻌﲔ
ﲔ ﺃﹶﺟﻤﻌﲔ
7. Hadits Nabi SAW:
ﺍﷲ
::ﺇﻥ ﺍﷲ
ﺇﻥﺍﷲ
ﻗﺎﻝ:
ﻗﺎﻝ:ﺇﻥ
ﻭﺳﻠﻢ ﻗﺎﻝ
ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ
ﻭﺳﻠﻢﻗﺎﻝ
ﻋﻠﻴﻪﻭﺳﻠﻢ
ﺍﷲﺍﷲﻋﻠﻴﻪ
ﺻﻠﻰﺍﷲ
ﺻﻠﻰﺍﷲﻋﻠﻴﻪ
ﺍﷲﺻﻠﻰ
ﺍﷲﺻﻠﻰ
ﺭﺳﻮﻝﺍﷲ
ﺭﺳﻮﻝﺍﷲ
ﻋﻦﺭﺳﻮﻝ
ﻋﻨﻪﻋﻦ
ﺭﺿﻰﺍﷲ ﻋﻨﻪ
ﺍﷲﻋﻨﻪﻋﻦ
ﺛﻌﻠﺒﺔﺭﺿﻰ
ﺭﺿﻰ
ﺛﻌﻠﺒﺔﺭﺿﻰﺍﷲ
ﻋﻦﺃﰉﺃﰉﺛﻌﻠﺒﺔ
ﺃﰉﺛﻌﻠﺒﺔ
ﻋﻦﺃﰉ
ﻋﻦ
ﻋﻦ
ﻓﻼ ﻓـﻼ
ﻼ ﻓـﺃﺷﻴﺎﺀ ﻭﺣﺮﻡ
ﺃﺷﻴﺎﺀ ﻭﺣﺮﻡ ﺗﻌﺘﺪﻭﻫﺎ
ﺗﻌﺘﺪﻭﻫﺎﻓﻼﻓﻼ ﺣﺪﻭﺩﺍ
ﻭﺣﺪ ﺣﺪﻭﺩﺍ
ﺗﻀﻴﻌﻮﻫﺎ ﻭﺣﺪ
ﻓﻼ ﺗﻀﻴﻌﻮﻫﺎ ﻓﺮﺍﺋﺾﻓﻼ
ﻓﺮﺽﻓﺮﺍﺋﺾ ﺗﻌﺎﱃ
ﺃﺷﻴﺎﺀﻓـﻼ
ﻭﺣﺮﻡﺃﺷﻴﺎﺀﺗﻌﺘﺪﻭﻫﺎﻭﺣﺮﻡ
ﻓﻼﺗﻌﺘﺪﻭﻫﺎ ﺣﺪﻭﺩﺍﻓﻼ
ﻭﺣﺪﺪﺣﺪﻭﺩﺍ ﺗﻀﻴﻌﻮﻫﺎﻭﺣ
ﻓﻼﺗﻀﻴﻌﻮﻫﺎ ﻓﺮﺍﺋﺾﻓﻼ
ﻓﺮﺽﻓﺮﺍﺋﺾ ﺗﻌﺎﱃﻓﺮﺽﺗﻌﺎﱃ
ﺣﺪﻳﺚ–
ﺣﺪﻳﺚ
ﺗﺒﺤﺜﻮﺍ ﻋﻨﻬﺎ
ﻋﻨﻬﺎ ﻓﻼ
ﻧﺴﻴﺎﻥ
ﺗﺒﺤﺜﻮﺍ ﻓﻼ ﻏﲑ
ﻧﺴﻴﺎﻥﻣﻦ ﻟﻜﻢ
ﻏﲑ ﺭﲪﺔ
ﺭﲪﺔﻟﻜﻢ ﺃﺷﻴﺎﺀ
ﺃﺷﻴﺎﺀ ﻋﻦ
ﻋﻦ ﻭﺳﻜﺖ
ﻭﺳﻜﺖ
ﺗﻨﺘﻬﻜﻮﻫﺎ
ﻋﻨﻬﺎﺣﺪﻳﺚ ﺗﺒﺤﺜﻮﺍﻋﻨﻬﺎ
ﻓﻼﺗﺒﺤﺜﻮﺍ
ﻧﺴﻴﺎﻥﻓﻼ
ﻏﲑﻧﺴﻴﺎﻥﺭﲪﺔﻟﻜﻢﻏﲑ
ﺃﺷﻴﺎﺀﺭﲪﺔﻟﻜﻢ ﻋﻦﺃﺷﻴﺎﺀ
ﻭﺳﻜﺖﻋﻦ
ﺗﻨﺘﻬﻜﻮﻫﺎﻭﺳﻜﺖ
ﺗﻨﺘﻬﻜﻮﻫﺎ
ﻭﻏﲑﻩ
ﻭﻏﲑﻩ
ﻗﻄﲎ ﺍﻟﺪﺍﺭ
ﻗﻄﲎ ﺭﺍﻩ
ﺍﻟﺪﺍﺭﺣﺴﻦ
ﺭﻭﺍﻩﺣﺪﻳﺚ
ﺣﺴﻦ
ﻭﻏﲑﻩ
ﻗﻄﲎﻭﻏﲑﻩ ﺍﻟﺪﺍﺭﻗﻄﲎ
ﺭﻭﺍﻩﺍﻟﺪﺍﺭ
ﺣﺴﻦﺭﻭﺍﻩ
ﺣﺴﻦ
8. Hadits Nabi SAW:
ﺍﳊﻜﻤﺔﺿﺎﻟﺔﺍﳌﺆﻣﻦﺃﻳﻨﻤﺎﻭﺟﺪﻫﺎﺃﺣﻖﺎ–ﻣﺴﻠﻢ
ﻭﺳﺘﻔﺘﺮﻕ
……..ﻭﺳﺘﻔﺘﺮﻕ
ﺍﻟﻨﺼﺎﺭﻯ……
ﻭﺍﻓﺘﺮﻗﺖﺍﻟﻨﺼﺎﺭﻯ
ﻭﺳﺒﻌﲔﻓﺮﻗﺔﻭﺍﻓﺘﺮﻗﺖ
ﻓﺮﻗﺔﻭﺍﻓﺘﺮﻗﺖﺍﻟﻨﺼﺎﺭﻯ…….ﻭﺳﺘﻔﺘﺮﻕ
ﻋﻠﻰﺍﺣﺪﻯﻭﺳﺒﻌﲔ
ﺍﺣﺪﻯﻭﺳﺒﻌﲔﻓﺮﻗﺔ
ﺍﻓﺘﺮﻗﺖﺍﻟﻴﻬﻮﺩﻋﻠﻰ
ﺍﻟﻴﻬﻮﺩﻋﻠﻰﺍﺣﺪﻯ
ﺍﻓﺘﺮﻗﺖ
ﺍﻓﺘﺮﻗﺖﺍﻟﻴﻬﻮﺩ
ﻓﺮﻗﺔ
ﺛﻼﺙﻭﺳﺒﻌﲔﻓﺮﻗﺔ
ﻭﺳﺒﻌﲔﻓﺮﻗﺔ
ﺃﻣﱴﻋﻠﻰﺛﻼﺙ
ﻋﻠﻰﺛﻼﺙﻭﺳﺒﻌﲔ
ﺃﻣﱴ
ﺃﻣﱴﻋﻠﻰ
9. Hadits Nabi SAW:
ﺭﺳﻮﻟﻪ
ﻭﺳﻨﺔﺭﺳﻮﻟﻪ
ﻛﺘﺎﺏﺍﷲﻭﺳﻨﺔ
ﺍﷲﻭﺳﻨﺔﺭﺳﻮﻟﻪ
ﺗﻀﻠﻮﺍﺃﺑﺪﺍﻛﺘﺎﺏ
ﺃﺑﺪﺍﻛﺘﺎﺏﺍﷲ
ﲤﺴﻜﺘﻢﺑﻪﺑﻪﻟﻦﺗﻀﻠﻮﺍ
ﻟﻦﺗﻀﻠﻮﺍﺃﺑﺪﺍ
ﺃﻣﺮﻳﻦﻣﺎﻣﺎﺇﻥﲤﺴﻜﺘﻢ
ﺇﻥﲤﺴﻜﺘﻢﺑﻪﻟﻦ
ﺗﺮﻛﺖﻓﻴﻜﻢﺃﻣﺮﻳﻦ
ﻓﻴﻜﻢﺃﻣﺮﻳﻦﻣﺎﺇﻥ
ﺗﺮﻛﺖ
ﺗﺮﻛﺖﻓﻴﻜﻢ
ﻭﺳـﻨﺔﺔﺔﺍﷲﻭﺳـﻨ
ﻛﺘـﺎﺏﺍﷲ
ﺏﺍﷲﻭﺳـﻨ
ﺗﻀﻠﻮﺍﺃﺑﺪﺍﻛﺘـﺎ
ﺃﺑﺪﺍﻛﺘـﺎﺏ
ﻤﺎﻓﻠﻦﺗﻀﻠﻮﺍ
ﻓﻠﻦﺗﻀﻠﻮﺍﺃﺑﺪﺍ
ﺇﻥﺍﻋﺘﺼﻤﺘﻢﻤﺎ
ﺍﻋﺘﺼﻤﺘﻢﻤﺎﻓﻠﻦ
ﻓﻴﻜﻢﺃﻣﺮﻳﻦﻣﺎﺇﻥ
ﺃﻣﺮﻳﻦﻣﺎﻣﺎﺇﻥﺍﻋﺘﺼﻤﺘﻢ
ﺗﺮﻛﺖﻓﻴﻜﻢ
ﺗﺮﻛﺖﻓﻴﻜﻢﺃﻣﺮﻳﻦ
ﺗﺮﻛﺖ
ﻣﺎﻟﻚ(((
ﺭﻭﺍﻩﻣﺎﻟﻚ
ﺭﺳﻮﻟﻪ)ﺭﻭﺍﻩ
)ﺭﻭﺍﻩﻣﺎﻟﻚ
ﺭﺳﻮﻟﻪ
ﺭﺳﻮﻟﻪ)
758 ﻣﺴﺘﺤﺐ
ﺍﳋﻼﻑﻣﺴﺘﺤﺐ
ﺍﳋﺮﻭﺝﻣﻦﺍﳋﻼﻑ
ﻣﻦﺍﳋﻼﻑﻣﺴﺘﺤﺐ
ﺍﳋﺮﻭﺝ
ﺍﳋﺮﻭﺝﻣﻦ
ﺍﳌﺼﺎﱀ
ﺟﻠﺐﺍﳌﺼﺎﱀ
ﻋﻠﻰﺟﻠﺐﺍﳌﺼﺎﱀ
ﺩﺭﺀﺍﳌﻔﺎﺳﺪﻣﻘﺪﻣﺎ
ﻣﻘﺪﻣﺎﻋﻠﻰﺟﻠﺐ
ﺍﳌﻔﺎﺳﺪﻣﻘﺪﻣﺎﻋﻠﻰ
ﺩﺭﺀ
ﺩﺭﺀﺍﳌﻔﺎﺳﺪ
ﺭﺳﻮﻟﻪﻭﺳﻨﺔﺍﷲﻛﺘﺎﺏﺃﺑﺪﺍﺗﻀﻠﻮﺍﻟﻦﺑﻪﲤﺴﻜﺘﻢﺇﻥﻣﺎﺃﻣﺮﻳﻦﻓﻴﻜﻢﺗﺮﻛﺖ
ﻭﺳـﻨﺔﺍﷲﻛﺘـﺎﺏﺃﺑﺪﺍﺗﻀﻠﻮﺍﻓﻠﻦﻤﺎﺍﻋﺘﺼﻤﺘﻢﺇﻥﻣﺎﺃﻣﺮﻳﻦﻓﻴﻜﻢﺗﺮﻛﺖ
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
(ﻣﺎﻟﻚ)ﺭﻭﺍﻩﺭﺳﻮﻟﻪ
10. Kaedah Ushuliyyah
ﻣﺴﺘﺤﺐﺍﳋﻼﻑﻣﻦﺍﳋﺮﻭﺝ
ﺍﳌﺼﺎﱀﺟﻠﺐﻋﻠﻰﻣﻘﺪﻣﺎﺍﳌﻔﺎﺳﺪﺩﺭﺀ
11. Pendapat Hasan al-Banna
Ketika menjelaskan prinsip-prinsip dalam perbedaan
keagamaan: “natafaham ma ikhtalafna fih wa nata’awan
ma ittafaqna alaih”.
759
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KEDUA TAHUN 2006
ﻢﻛﹸﻨـﺘﺇﹺﺫﹾﻜﹸﻢﻠﹶﻴﻋﺍﻟﻠﹼﻪﺖﻤﻧﹺﻌﻭﺍﹾﺍﺫﹾﻛﹸﺮﻭﻗﹸﻮﺍﹾﻔﹶﺮﺗﻻﹶﻭﻴﻌﺎﹰﻤﺟﺍﻟﻠﹼﻪﻞﹺﺒﺑﹺﺤﻮﺍﹾﻤﺼﺘﺍﻋﻭ
ـﻦﻣﺓﻔﹾﺮﺣﻔﹶﺎﺷﻠﹶﻰﻋﻢﻛﹸﻨﺘﻭﺍﻧﺎﹰﻮﺇﹺﺧﻪﺘﻤﺑﹺﻨﹺﻌﻢﺘﺤﺒﻓﹶﺄﹶﺻﻗﹸﻠﹸﻮﺑﹺﻜﹸﻢﻦﻴﺑﻓﹶﺄﹶﻟﱠﻒﺍﺀﺪﺃﹶﻋ
ﻭﻥﹶﺪﺘﻬﺗﻠﱠﻜﹸﻢﻟﹶﻌﻪﺎﺗﺁﻳﻟﹶﻜﹸﻢﺍﻟﻠﹼﻪﻦﻴﺒﻳﻚﻛﹶﺬﹶﻟﺎﻬﻨﻣﻓﹶﺄﹶﻧﻘﹶﺬﹶﻛﹸﻢﺎﺭﹺﺍﻟﻨ
Dan berpeganglah kamu semuanya kepada tali (agama)
ﻻﹶﻭﻱﺪdan
Allah, ـﺍﻟﹾﻬﻻﹶjanganlah
ﻭﺍﻡـﺮﺍﻟﹾﺤﺮﻬkamu ﺍﻟﺸﻻﹶﻭbercerai
ﺍﻟﹼﻠﻪﺮﺂﺋﻌﺷﱡﻮﺍﹾberai,
ﻠﺤﺗﻻﹶﻮﺍﹾdanﻨﺁﻣﻳﻦingatlah
ﺍﻟﱠﺬﺎﻬﺃﹶﻳﺎﻳ
akan
ﺘﻢﻠﹶﻠﹾـni’mat
ﺣﺇﹺﺫﹶﺍﻭﺍﻧﺎﹰAllah
ﻮﺭﹺﺿﻭﻢkepadamu
ﻬﹺﺑﺭﻦﻣﻼﹰﻓﹶﻀﻥﹶketika ﻮﻐﺘﺒﻳﺍﻡﺮkamu
ﺍﻟﹾﺤﺖﻴﻟﹾﺒdahulu
ﺍﲔﺁﻣﻻﻭ(masa ﺪﺍﻟﹾﻘﹶﻶﺋ
Jahiliyah) bermusuh-musuhan, maka Allah mempersatukan
hatimu,
ﻭﺍﹾﺪﺘﻌﺗﺃﹶﻥﻡﹺlalu
ﺍﺮﺍﻟﹾﺤmenjadilah
ﺠﹺﺪﺴﺍﻟﹾﻤﻦﹺﻋﻛﹸﻢkamu ﻭﺪﺻﹶﻥkarenaﺃﻡﹴﻗﹶﻮﺂﻥﹸﻨﺷni’mat
ﻜﹸﻢﻨﺮﹺﻣﺠAllah,
ﻳﻻﹶﻭﻭﺍﹾorang-
ﻄﹶﺎﺩﻓﹶﺎﺻ
orang
ﺍﻟﹼﻠﻪﺇﹺﻥﱠyang
ﺍﻟﻠﹼﻪﻘﹸﻮﺍﹾﺍﺗbersaudara;
ﻭﺍﻥﻭﺪﺍﻟﹾﻌﻭﺍﻹِﺛﹾﻢﹺdan ﻠﹶﻰﻋﻮﺍﹾkamu
ﻧﺎﻭﻌﺗﻻﹶﻭtelah
ﻯﻘﹾﻮﺍﻟﺘﻭberada
ﺍﻟﹾﱪﻠﹶﻰﻋdi ﻮﺍﹾﻧﻭtepi
ﺎﻌﺗﻭ
jurang neraka, lalu Allah menyelamatkan kamu dari
padanya. Demikianlah Allah menerangkan ayat-ayat-Nya ﻘﹶﺎﺏﹺﺍﻟﹾﻌﻳﺪﺪﺷ
ﻢﻛﹸﻨـﺘﺇﹺﺫﹾﻜﹸﻢagar
kepadamu, ﻠﹶﻴﻋﺍﻟﻠﹼﻪkamu
ﺖﻤﻧﹺﻌﻭﺍﹾ ﺍﺫﹾﻛﹸﺮﻭﻗﹸﻮﺍﹾﻔﹶﺮﺗpetunjuk.
mendapat ﻻﹶﻭﻴﻌﺎﹰﻤﺟ(ﻠﹼﻪQS.
ﺍﻟﻞﹺﺒﺤAli ﺑﹺﻮﺍﹾﻤImran
ﺼﺘﺍﻋﻭ
[3]:103)
ﻪﻣﻨـﻦ
ـﻣﺍﻟﺸﺘﻜﻰﺓ
ﻔﹾﺮﺣﻔﹶﺎﺇﺩﺍﺷﺍﳉﺴﺪﻰ
ﻠﹶﻋﻢﺘﻛﻤﺜﻞﻛﹸﻨﻭﺍﻧﺎﹰﺗﻌﺎﻃﻔﻬﻢﻮ
ﺇﹺﺧﻪﺘﻤﻌﺑﹺﻭﻨﹺﻢﻭﺗﻮﺍﺩﻫﻢ
ﺘﺤﺒﻓﹶﺄﹶﺻﲪﻬﻢ
ﺗﺮﺍﹸﻮﺑﹺﻜﹸﻢ
ﻗﹸﻠﰱﻦﻴﺑﺍﳌﺆﻣﻨﲔ
ﻓﹶﺄﹶﻟﱠﻒﺍﺀﻣﺜﻞ
ﺪﺃﹶﻋ
ﻭﻥﹶﺪﺘﻬﺗﻠﱠﻜﹸﻢﻟﹶﻌﻪﻭﺍﳊﻤﻰﺗ
ﺎﺁﻳﻟﹶﻜﹸﻢﺑﺎﻟﺴﻬﺮ
ﺍﻟﻠﹼﻪﻦﻴﺒﺍﳉﺴﺪﻳ
ﻚﺬﹶﻟﺳﺎﺋﺮﻛﹶ
ﺎﻬﻨﻟﻪﻣﹸﻢ
ﺄﹶﻧﻘﹶﺬﹶﻛﻋﻀﻮﻓﹶ
ﺗﺪﺍﻋﻰ ﺎﺭﹺﺍﻟﻨ
2. QS. Al-Maidah: 2
ﻻﹶﻭﻱـﺪﺍﻟﹾﻬﻻﹶﻭﺍﻡـﺮﺍﻟﹾﺤﺮﻬﺍﻟﺸﻻﹶﺑﻌﻀﺎﻭ ﺍﻟﹼﻠﻪﺑﻌﻀﻪ
ﺮﺂﺋﻌﺷﻳﺸﺪ
ﻠﱡﻮﺍﹾﺤﻛﺎﻟﺒﻨﻴﺎﻥ
ﺗﻻﹶﻮﺍﹾﻨﻣﻟﻠﻤﺆﻣﻦ
ﺁﻳﻦﺍﻟﱠﺬﺎﺍﳌﺆﻣﻦ
ﻬﺃﹶﻳﺎﻳ
ﺘﻢﻠﹶﻠﹾـﺣﺇﹺﺫﹶﺍﻭﺍﻧﺎﹰﻮﺭﹺﺿﻭﻬﹺﻢﺑﺭﻦﻣﻼﹰﻓﹶﻀﻮﻥﹶﻐﺘﺒﻳﺍﻡﺮﺍﻟﹾﺤﺖﻴﺍﻟﹾﺒﲔﺁﻣﻻﻭﺪﺍﻟﹾﻘﹶﻶﺋ
ﻭﺍﹾﺪﺘﻌﺗﺃﹶﻥﺍﻡﹺﺮﺍﻟﹾﺤﺠﹺﺪﺴﺍﻟﹾﻤﻦﹺﻋﻭﻛﹸﻢﺪﺻﺃﹶﻥﻡﹴﻗﹶﻮﺂﻥﹸﻨﺷﻜﹸﻢﻨﺮﹺﻣﺠﻳﻻﹶﻭﻭﺍﹾﻄﹶﺎﺩﻓﹶﺎﺻ
ﺍﻟﹼﻠﻪﺇﹺﻥﱠﺍﻟﻠﹼﻪﻘﹸﻮﺍﹾﺍﺗﻭﺍﻥﻭﺪﺍﻟﹾﻌﻭﺍﻹِﺛﹾﻢﹺﻠﹶﻰﻋﻮﺍﹾﻧﺎﻭﻌﺗﻻﹶﻭﻯﻘﹾﻮﺍﻟﺘﻭﺍﻟﹾﱪﻠﹶﻰﻋﻮﺍﹾﻧﺎﻭﻌﺗﻭ
ﻘﹶﺎﺏﹺﺍﻟﹾﻌﻳﺪﺪﺷ
Hai orang-orang yang beriman, janganlah kamu melanggar
ﻣﻨـﻪﺍﻟﺸﺘﻜﻰﺇﺩﺍAllah,
syi’ar-syi’ar ﺍﳉﺴﺪﻛﻤﺜﻞ
danﺗﻌﺎﻃﻔﻬﻢ
janganﻭﻭﺗﻮﺍﺩﻫﻢ ﺗﺮﺍﲪﻬﻢkehormatan
melanggar ﰱﺍﳌﺆﻣﻨﲔﻣﺜﻞ
bulan-bulan haram, jangan (mengganggu) binatang-
ﻭﺍﳊﻤﻰﺑﺎﻟﺴﻬﺮﺍﳉﺴﺪﺳﺎﺋﺮﻟﻪﺗﺪﺍﻋﻰﻋﻀﻮ
binatang had-ya, dan binatang-binatang qalaa-id, dan
jangan (pula) mengganggu orang-orang yang mengunjungi
Baitullah sedang mereka mencari ﺑﻌﻀﺎﺑﻌﻀﻪkurnia
ﻳﺸﺪﻛﺎﻟﺒﻨﻴﺎﻥ
danﻟﻠﻤﺆﻣﻦ ﺍﳌﺆﻣﻦ
keredhaan
dari Tuhannya dan apabila kamu telah menyelesaikan
ibadah haji, maka bolehlah berburu. Dan janganlah
sekali-kali kebencian(mu) kepada sesuatu kaum karena
mereka menghalang-halangi kamu dari Masjidilharam,
mendorongmu berbuat aniaya (kepada mereka). Dan
tolong-menolonglah kamu dalam (mengerjakan) kebajikan
dan takwa, dan jangan tolong-menolong dalam berbuat
dosa dan pelanggaran. Dan bertakwalah kamu kepada
Allah, sesungguhnya Allah amat berat siksa-Nya. (QS. A-
760
ﻻﹶﻭﻱـﺪﺍﻟﹾﻬﻻﹶﻭﺍﻡـﺮﺍﻟﹾﺤﺮﻬﺍﻟﺸﻻﹶﻭﺍﻟﻠﹼﻪﺮﺂﺋﻌﺷﻠﱡﻮﺍﹾﺤﺗﻻﹶﻮﺍﹾﻨﺁﻣﻳﻦﺍﻟﱠﺬﺎﻬﺃﹶﻳﺎﻳ
ﻢﻠﹶﻠﹾـﺘﺣﺇﹺﺫﹶﺍﻭﺍﻧﺎﹰﻮﺭﹺﺿﻭﻬﹺﻢﺑﺭﻦﻣﻼﹰﻓﹶﻀﻮﻥﹶﻐﺘﺒﻳﺍﻡﺮﺍﻟﹾﺤﺖﻴﺍﻟﹾﺒﲔﺁﻣﻻﻭﺪﺍﻟﹾﻘﹶﻶﺋ
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
ﻭﺍﹾﺪﺘﻌﺗﺃﹶﻥﺍﻡﹺﺮﺍﻟﹾﺤﺠﹺﺪﺴﺍﻟﹾﻤﻦﹺﻋﻭﻛﹸﻢﺪﺻﺃﹶﻥﻡﹴﻗﹶﻮﺂﻥﹸﻨﺷﻜﹸﻢﻨﺮﹺﻣﺠﻳﻻﹶﻭﻭﺍﹾﻄﹶﺎﺩﻓﹶﺎﺻ
ﺍﻟﻠﹼﻪﺇﹺﻥﱠ[ﻪ5]:2)
Maidah ﺍﻟﻠﹼﻘﹸﻮﺍﹾﺍﺗﻭﺍﻥﻭﺪﺍﻟﹾﻌﻭﺍﻹِﺛﹾﻢﹺﻠﹶﻰﻋﻮﺍﹾﻧﺎﻭﻌﺗﻻﹶﻭﻯﻘﹾﻮﺍﻟﺘﻭﺍﻟﹾﱪﻠﹶﻰﻋﻮﺍﹾﻧﺎﻭﻌﺗﻭ
ﻘﹶﺎﺏﹺﺍﻟﹾﻌﻳﺪﺪﺷ
3. Hadits Nabi SAW
ﻣﻨـﻪﺍﻟﺸﺘﻜﻰﺇﺩﺍﺍﳉﺴﺪﻛﻤﺜﻞﺗﻌﺎﻃﻔﻬﻢﻭﻭﺗﻮﺍﺩﻫﻢﺗﺮﺍﲪﻬﻢﰱﺍﳌﺆﻣﻨﲔﻣﺜﻞ
ﻭﺍﳊﻤﻰﺑﺎﻟﺴﻬﺮﺍﳉﺴﺪﺳﺎﺋﺮﻟﻪﺗﺪﺍﻋﻰﻋﻀﻮ
4. Hadits Nabi SAW
ﺑﻌﻀﺎﺑﻌﻀﻪﻳﺸﺪﻛﺎﻟﺒﻨﻴﺎﻥﻟﻠﻤﺆﻣﻦﺍﳌﺆﻣﻦ
5. Atsar Shahabat:
“al-haqqu bila nizham qad yaghlibuhu al-bathil bi al-
nizham”
Ketua Sekretaris
761
762
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
KEPUTUSAN KOMISI B
IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA II
TAHUN 2006
Tentang
MASA’IL WAQI’IYYAH MU’ASHIRAH
SMS BERHADIAH
A. DESKRIPSI MASALAH
Yang dimaksud dengan SMS berhadiah adalah suatu model
pengiriman SMS mengenai berbagai masalah tertentu, yang disertai
dengan janji pemberian hadiah, baik melalui undian ataupun
melalui akumulasi jumlah (frekwensi) pengiriman SMS yang paling
tinggi, sementara biaya pengiriman SMS di luar ketentuan normal,
dan sumber hadiah tersebut berasal dari akumulasi hasil perolehan
SMS dari peserta atau sebagiannya berasal dari sponsor.
B. KETENTUAN HUKUM
1. SMS berhadiah hukumnya haram karena mengandung unsur
judi (maysir), tabdzir, gharar, dharar, ighra’ dan israf.
a. Maysir yaitu mengundi nasib dimana konsumen akan
berharap-harap cemas memperoleh hadiah besar dengan
cara mudah.
b. Tabdzir yaitu permainan SMS berhadiah cenderung
membentuk perilaku mubadzir yang menyia-nyiakan harta
dalam kegiatan yang berunsur maksiat/haram.
c. Gharar yaitu permainan yang tidak jelas (bersifat
mengelabui), dimaksudkan untuk mencari keuntungan
sebesar-besarnya oleh produsen/penyedia jasa melalui
trick pemberian hadiah atau bonus.
d. Dharar yaitu membahayakan orang lain akibat dari
permainan judi terselubung yang menyesatkan dengan
pemberian hadiah kemenangan di atas kerugian dan
kekalahan yang diderita oleh peserta lain.
e. Ighra’ yaitu membuat angan-angan kosong dimana
konsumen dengan sendirinya akan berfantasi-ria
763
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KEDUA TAHUN 2006
C. DASAR HUKUM
ﻄﹶﺎﻥﻴﺍﻟﺸﻞﹺﻤﻋﻦﻣﺲﺭﹺﺟﻻﹶﻡﺍﻷَﺯﻭﺎﺏﺍﻷَﻧﺼﻭﺴِﺮﻴﺍﻟﹾﻤﻭﺮﻤﺍﻟﹾﺨﺎﻤﺇﹺﻧﻮﺍﹾﻨﺁﻣﻳﻦﺍﻟﱠﺬﺎﻬﺃﹶﻳﺎﻳ
ﻮﻥﹶﺤﻔﹾﻠﺗﻠﱠﻜﹸﻢﻟﹶﻌﻮﻩﻨﹺﺒﺘﻓﹶﺎﺟ
“Hai orang-orang yang beriman, sesungguhnya (meminum)
khamar,
ﻔﻄﹶﺎﻴﻛﹶﺸﺍﻟﻪﻞﹺﺑﺮﻤﻟberjudi,
ﹸﻮﺭﺍﹰﻥ ﺍﻟ(ﺭﹺﹶﺎﻥﹶﺟberkorban
ﻥﹸﻋﺎﻄﹶﻦﻣﻴﺸﺲ ﺍﻟﺏﺎﺍﺼﻥﹶَﻧﻮuntuk)
ﻛﻡﻻﹶﻭﲔﹺﻷَﺯﺍﻃﺎﻴﻭﺸ ﻷﺍﺧﻭﺇﹺﻮﺍﹾﻛﹶﺎﺴِﻧﺮﻴﻤberhala,
ﺍﻟﹾﻦﺭﹺﻳﻭﺬﱢﺮﻤﺒﻤﻟﹾﺍﻟﹾﺨﻥﱠﺍﺎﻤﺇﹺmengundi
ﺇﹺﻧﻮﺍﹾﻨﺬﻣﺒﺁﺗﺭﻳﺬﱢﻦﺬﺒﺗﻻﹶﺍﻟﱠnasib
،ﻳﺮﺍ ﺎﻬﻭ...
ﺃﹶﻳﺎﻳ
dengan panah, adalah termasuk perbuatan syaitan. Maka
jauhilah perbuatan-perbuatan itu agar kalian ﻮﻥﹶﺤﻔﹾﻠﺗﻜﹸﻢmendapat ﻠﱠﻟﹶﻌﻮﻩﻨﹺﺒﺘﺟ ﻓﹶﺎ
keberuntungan.” (QS. Al-Maidah ﲔﺮﹺﻓﺴﺍﻟﹾﻤﺐﺤﻳﻻﹶﻪﺇﹺﻧﺮﹺﻓﹸﻮﺍﹾﺴﺗﻻﹶﻭ...
[17]: 90).
ﻛﹶﻔﹸﻮﺭﺍﹰﻪﺑﺮﻟﻄﹶﺎﻥﹸﻴﺍﻟﺸﻛﹶﺎﻥﹶﻭﲔﹺﺎﻃﻴﺍﻟﺸﺍﻥﹶﻮﺇﹺﺧﻮﺍﹾﻛﹶﺎﻧﺬﱢﺭﹺﻳﻦﺒﺍﻟﹾﻤﺇﹺﻥﱠ،ﻳﺮﺍﺬﺒﺗﺬﱢﺭﺒﺗﻻﹶﻭ...
ﻄﹶﺎﻥﻴﺍﻟﺸﻞﹺﻤﻋﻦﻣﺲﺭﹺﺟﻻﹶﻡﺍﻷَﺯﻭﺎﺏﺍﻷَﻧﺼﻭﺴِﺮﻴﺍﻟﹾﻤﻭﺮﻤﺍﻟﹾﺨﺎﻤﻧﺇﹺﻮﺍﹾﻨﺮﺜﺁﻜﹾﻣﺘﺴﻳﻦﺗﻦﺬ
“… dan janganlah kamu menghambur-hamburkan (hartamu)
ﻨﺍﻟﱠﺎﻤﻬﻻﹶﺗﻳﺃﹶﺎﻭﻳ
secara boros. Sesung-guhnya pemboros-pemboros itu adalah
saudara-saudara syaitan dan syaitan itu adalah
ﲔﺮﹺﻓﺴﺍﻟﹾﻤﺐﺤﻥﹶﻳﻮﻻﹶﺤﺿﺮﺍﺭﻪﻭﻻﺿﺮﺭﻻ
ﻧﻔﹾﺇﹺﻠﺍﹾﺗﹸﻮﻜﹸﺮﹺﻓﻢﻠﱠﺴﻌﻟﹶﺗingkar
sangat
ﻻﹶﻮﻩﺒﻭ...
ﻨﹺﺘﻓﹶﺎﺟ
kepada Tuhannya.” (QS. Al-Isra’ [17]: 26-27).
ﻛﹶﻔﹸﻮﺭﺍﹰﺑﻪﺮﻟﻄﹶﺎﻥﹸﻴﺍﻟﺸﻛﹶﺎﻥﹶﻭﲔﹺﺎﻃﻴﺍﻟﺸﺍﻥﹶﻮﺇﹺﺧﻮﺍﹾﻛﹶﺎﻧﺬﱢﺭﹺﻳﻦﺒﺍﻟﹾﻤﺇﹺﻥﱠ،ﻳﺮﺍ ﺬﺮﻜﹾﺜﺒﺗﺘﺭﺬﱢﺴﺗﺒﻦﺗ ﻨﻻﹶﻤﻭﺗ...ﻻﹶﻭ
ﺿﺮﺍﺭﻭﻻﺿﺮﺭﻻ
764 ﲔﺮﹺﻓﺴﺍﻟﹾﻤﺐﺤﻳﻻﹶﻪﺇﹺﻧﺮﹺﻓﹸﻮﺍﹾﺴﺗﻻﹶﻭ...
ﺮﻜﹾﺜﺘﺴﺗﻦﻨﻤﻻﹶﺗﻭ
ﻄﹶﺎﻥﻴﺍﻟﺸﻞﹺﻤﻋﻦﻣﺲﺭﹺﺟﻻﹶﻡﺍﻷَﺯﻭﺎﺏﺍﻷَﻧﺼﻭﺴِﺮﻴﺍﻟﹾﻤﻭﺮﻤﺍﻟﹾﺨﺎﻤﺇﹺﻧﻮﺍﹾﻨﺁﻣﻳﻦﺍﻟﱠﺬﺎﻬﺃﹶﻳﺎﻳ
ﻄﹶﺎﻥﻴﺍﻟﺸﻞﹺﻤﻋﻦﻣﺲﺭﹺﺟﻻﹶﻡﺍﻷَﺯﻭﺏHIMPUNAN
ﺎﺍﻷَﻧﺼﻭﺴِﺮFATWA
ﻴﺍﻟﹾﻤﻭﺮﻤMAJELIS
ﺨﻟﹾﺍﺎﻥﹶﻮ
ﺤﻤﺇﹺﻧULAMA
ﻮﻔﹾﺍﹾﻠﻨﺗﻣﻜﹸﺁﻢﻦINDONESIA
ﻠﱠﻳﻌﻟﹶﺬﻟﱠﺍﻩﻮﺎﻨﹺﻬﺒﺘﻳﺃﹶﺟﺎﻓﻳﹶﺎ
ﻮﻥﹶﺤﻔﹾﻠﺗﻠﱠﻜﹸﻢﻟﹶﻌﻮﻩﻨﹺﺒﺘﻓﹶﺎﺟ
“… dan janganlah berlebih-lebihan. Sesungguhnya Allah tidak
ﻛﹶﻔﹸﻮﺭﺍﹰﺑﻪﺮﻟﻥﹸorang-orang
menyukai ﻄﹶﺎﻴﺍﻟﺸﻛﹶﺎﻥﹶﻭﲔﹺﻃyang ﻮﺇﹺﺧﻮﺍﹾﻛﹶﺎﻧﺬﱢﺭﹺﻳﻦﺒﺍﻟﹾﻤﺇﹺﻥﱠ،ﻳﺮﺍ
ﺎﻴﺍﻟﺸﺍﻥﹶberlebih-lebihan.” ﺬﺒﺗﺬﱢﺭﺒﺗﻻﹶﻭ...
(QS. Al-A’raf
ﻔﹸﻮﺭﺍﹰ31).
[7]: ﻛﹶﺑﻪﺮﻟﻄﹶﺎﻥﹸﻴﺍﻟﺸﻛﹶﺎﻥﹶﻭﲔﹺﺎﻃﻴﺍﻟﺸﺍﻥﹶﻮﺇﹺﺧﻮﺍﹾﻛﹶﺎﻧﺬﱢﺭﹺﻳﻦﺒﺍﻟﹾﻤﺇﹺﻥﱠ،ﻳﺮﺍﺬﺒﺗﺬﱢﺭﺒﺗﻻﹶﻭ...
ﲔﺮﹺﻓﺴﺍﻟﹾﻤﺐﺤﻳﻻﹶﻪﺇﹺﻧﺮﹺﻓﹸﻮﺍﹾﺴﺗﻻﹶﻭ...
ﲔﺮﹺﻓﺴﺍﻟﹾﻤmaksud)
“Dan janganlah kamu memberi (dengan ﺐﺤﻳﻻﹶﻪﺇﹺﻧmemperoleh
ﺮﹺﻓﹸﻮﺍﹾﺴﺗﻻﹶﻭ...
(balasan) yang lebih banyak”. (QS. Al-Muddatstsir [74]: ﺮﻜﹾﺜﺘﺴﺗﻦﻨﻤﻻﹶﺗ ﻭ
6)
ﺿﺮﺍﺭﻭﻻﺿﺮﺭﻻ
ﺮﻜﹾﺜﺘﺴﺗﻦﻨﻤﻻﹶﺗﻭ
“tidak boleh ada bahaya dan saling membahayakan” ﺿﺮﺍﺭﻭﻻﺿﺮﺭﻻ (HR
Tirmidzi)
765
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KEDUA TAHUN 2006
A. DESKRIPSI MASALAH
Nikah Di Bawah Tangan yang dimaksud dalam fatwa ini adalah
“Pernikahan yang terpenuhi semua rukun dan syarat
yang ditetapkan dalam fiqh (hukum Islam) namun tanpa
pencatatan resmi di instansi berwenang sebagaimana
diatur oleh peraturan perundang-undangan yang
berlaku”.
Perkawinan seperti itu dipandang tidak memenuhi ketentuan
peraturan perundang-undangan dan seringkali menimbulkan
dampak negatif (madharat) terhadap istri dan atau anak yang
dilahirkannya terkait dengan hak-hak mereka seperti nafkah, hak
waris dan lain sebagainya. Tuntutan pemenuhan hak-hak tersebut
manakala terjadi sengketa akan sulit dipenuhi akibat tidak adanya
bukti catatan resmi perkawinan yang sah.
B. KETENTUAN HUKUM
1. Peserta ijtima ulama sepakat bahwa pernikahan harus
dicatatkan secara resmi pada instansi berwenang, sebagai
langkah preventif untuk menolak dampak negative/mudharat
(saddan lidz-dzari’ah).
2. Pernikahan Dibawah Tangan hukumnya sah karena telah
terpenuhinya syarat dan rukun nikah, tetapi haram jika
terdapat mudharat.
C. DASAR HUKUM
...ﻣﻨﻜﻢﺍﻷﻣﺮﻭﺃﻭﱃﺍﻟﺮﺳﻮﻝﻭﺃﻃﻴﻌﻮﺍﺍﷲ ﺃﻃﻴﻌﻮﺍx
ﺿﺮﺍﺭﻭﻻﺿﺮﺭ ﻻx
ﺣﺒﺸﻲﻋﺒﺪﻋﻠﻴﻜﻢﻭﱄﻭﺇﻥﻭﺍﻟﻄﺎﻋﺔﺑﺎﻟﺴﻤﻊ ﻋﻠﻴﻜﻢx
ﻭﺟـﺐﻭﺇﺫﺍ،ﻭﺟﺐﲟﺴﺘﺤﺐﻭﺟﺐﻭﺇﺫﺍ،ﻭﺟﻮﺑﻪﺗﺄﻛﺪﺑﻮﺍﺟﺐﺍﻹﻣﺎﻡﻭﺟﺐ ﺇﺫﺍx
ﻧـﻮﻭﻱﺍﻟﺸﻴﺦ)ﻗﻮﻝﻭﺟﺐﺍﻟﺪﺧﺎﻥﺷﺮﺏﻛﺘﺮﻙﻋﺎﻣﺔﻣﺼﻠﺤﺔﻓﻴﻪﻛﺎﻧﺖﺇﻥﲜﺎﺋﺰ
(ﺍﻟﺒﻨﺘﲏ
.....ﺍﻟﻨﻜﺎﺡ ﺃﻋﻠﻨﻮﺍx
766
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
A. DESKRIPSI MASALAH
Pembangunan nasional dimaksudkan untuk meningkatkan
kesejahteraan masyarkat. Untuk melaksanakan pembangunan nasional
tersebut diperlukan dana yang cukup dari sumber-sumber dalam
negeri. Jika sumber-sumber dalam negeri ternyata tidak mencukupi,
maka dicarikan alternatif pembiayaan dari sumber-sumber luar negeri
terdiri dari hutang (loan) dan bantuan/hibah (grant).
Awalnya hutang dimaksudkan sebagai dana pelengkap
untuk membiayai pembangunan. Namun dalam perkembangannya
hutang telah menjadi salah satu sumber utama dalam membiayai
pembangunan. Sekarang jumlah hutang luar negeri (hutang pemerintah
dan swasta) diperkirakan mencapai 135,736 miliar dolar dan ini
dirasakan sangat memberatkan beban anggaran negara, karena setiap
tahunnya pemeritah harus menyediakan anggaran yang cukup besar
untuk membayar cicilan hutang hutang luar negeri (pokok + bunga).
Akibatnya dapat menghambat penyediaan sumber pembiayaan untuk
sektor lain dalam pembangunan.
B. KETENTUAN HUKUM
Pada prinsipnya pendanaan pembangunan oleh pemerintah
dipenuhi dari sumber-sumber dalam negeri. Dalam hal sumber-
sumber dalam negeri tidak mencukupi, maka diperbolehkan untuk
menggunakan sumber-sumber luar negeri dan bersifat darurat dengan
ketentuan sebagai berikut:
1. Hutang (dalam negeri dan luar negeri) tersebut dimanfaatkan
untuk mencapai kemandirian pembiayaan dan kelangsungan
pembangunan.
2. Hutang luar negeri wajib dimanfaatkan secara efisien dan
efektif untuk kemaslahatan bangsa dan rakyat banyak. Oleh
karena itu haram jika disalahgunakan dan diselewengkan
(misalnya untuk memperkaya diri, golongan atau kelompok
tertentu).
3. Hutang (dalam negeri dan luar negeri) wajib menggunakan
skim/pola dan struktur yang tidak bertentangan dengan
syariah (tidak menggunakan skim/pola dan struktur ribawi).
767
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KEDUA TAHUN 2006
C. DASAR HUKUM
Hai orang-orang yang beriman, bertakwalah kepada Allah dan
tinggalkan sisa riba (yang belum dipungut) jika kamu orang-
orang yang beriman. (QS. Al-Baqarah[2]: 278)
ﻨﹺﲔﻣﺆﻣﻢﻛﹸﻨﺘﺇﹺﻥﺎﺑﺍﻟﺮﻦﻣﻲﻘﺎﺑﻣﻭﺍﺫﹶﺭﻭَﺍﷲﻘﹸﻮﺍﺍﺗﻮﺍﻨﺀَﺍﻣﻳﻦﺍﻟﱠﺬﺎﻬﺂﺃﹶﻳﻳ
ﺭﻗﻢ ﺩﺍﻭﺩ ﺃﺑﻮ ﺭﻭﺍﻩ "..ﺍﻟﺮﺟﺎﻝ ﻭﻗﻬﺮ ﺍﻟﺪﻳﻦ ﻏﻠﺒﺔ ﻣﻦ ﺑﻚ ﺃﻋﻮﺫ ﺇﱐ "ﺍﻟﻠﻬﻢ...
ﺍﳊﺪﻳﺚ
ﻣﺴﻠﻢ ﺭﻭﺍﻩ ﺳﻮﺍﺀ ﻫﻢ ﻭﻗﺎﻝ ﻭﺷﺎﻫﺪﻳﻪ ﻭﻛﺎﺗﺒﻪ ﻭﻣﺆﻛﻠﻪ ﺍﻟﺮﺑﺎ ﺁﻛﻞ ﺍﷲ ﺭﺳﻮﻝ ﻟﻌﻦ
ﺍﳊﺪﻳﺚﺭﻗﻢﺟﺎﺑﺮﻋﻦ
768
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
A. DESKRIPSI MASALAH
Tidak bisa dipungkiri bahwa kekayaan alam Indonesia sangat
melimpah ruah. Potensi kekayaan alam Indonesia antara lain, kekayaan
hutan, lautan, BBM, emas dan barang-barang tambang lainnya.
Kawasan hutan Indonesia termasuk yang paling luas di dunia, tanahnya
subur, dan alamnya indah. Menurut laporan Walhi yang diterbitkan
tahun 1993, rata-rata hasil hutan di Indonesia setiap tahunnya ketika itu
adalah 2,5 miliar dolar. Kini diperkirakan mencapai sekitar 7-8 miliar
dolar AS. Kekayaan minyak Indonesia juga sangat banyak. Menurut
catatan Waspada (12-11-2005), Indonesia memiliki 60 ladang minyak
(basins), 38 di antaranya telah dieksplorasi, dengan cadangan sekitar
77 miliar barel minyak dan 332 triliun kaki kubik (TCF) gas. Kapasitas
produksinya hingga tahun 2000 baru sekitar 0,48 miliar barrel minyak
dan 2,26 triliun TCF. Ini menunjukkan bahwa volume dan kapasitas
BBM sebenarnya cukup besar dan jelas sangat mampu mencukupi
kebutuhan rakyat di dalam negeri.
B. KETENTUAN HUKUM
1. Dalam pandangan Islam, sumber daya alam (SDA) pada
hakikatnya milik absolut Allah SWT yang diamanatkan
pengelolaan, pemanfaatannya dan pelestariannya kepada
manusia.
2. SDA yang termasuk milik umum seperti air, api, padang
rumput, hutan dan barang tambang harus dikelola hanya oleh
negara yang hasilnya harus dikembalikan kepada rakyat dalam
bentuk pelayanan dalam memenuhi kebutuhan dasar seperti
sandang, pangan, papan, pendidikan, kesehatan, dan fasilitas
umum.
3. Dalam pengelolaan, eksplorasi dan eksploitasi SDA harus
memperhatikan kelestarian alam dan lingkungan serta
keberlanjutan pembangunan.
4. Pengelolaan SDA, baik yang dapat diperbarui maupun yang
tidak dapat diperbarui, harus memperhatikan daya dukung
dan daya tampung lingkungan hidup dan sosial budaya
masyarakat, untuk mencapai efisiensi secara ekonomis dan
ekologis (ekoefisiensi) dengan menerapkan teknologi dan cara
769
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KEDUA TAHUN 2006
C. DASAR HUKUM
1. Firman Allah SWT
ﺓﹰﺮﻇﹶﺎﻫ ﻪﻤﻧﹺﻌ ﻜﹸﻢﻠﹶﻴﻋ ﻎﹶﺒﺃﹶﺳﻭ ﺽﹺﺍﹾﻷَﺭ ﻲﺎﻓﻣﻭ ﺍﺕﺎﻭﻤﺍﻟﺴ ﻲﺎﻓﻣ ﻟﹶﻜﹸﻢ ﺮﺨﺳ َﺍﷲ ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻭﺮﺗ ﺃﹶﻟﹶﻢ
ﻨﹺﻴﹴﺮﻣﺎﺏﹴﺘﻻﹶﻛﻭﻯﺪﻻﹶﻫﻭﻠﹾﻢﹴﻋﺮﹺﻴﺑﹺﻐِﺍﷲﻲﻓﻝﹸﺎﺩﺠﻳﻦﻣﺎﺱﹺﺍﻟﻨﻦﻣﻭﺔﹰﻨﺎﻃﺑﻭ
”Tidakkah kamu perhatikan Sesungguhnya Allah Telah
َﺀmenundukkan
ﺂﻤﺍﻟﺴ ﺴِﻚﻤﻳﻭ ﺮﹺﻩﺄﹶﻣuntuk ﺑﹺ ﺮﹺﺤﺍﻟﹾﺒ ﻲ ﻓ ﺮﹺﻱﺠﺗ ﺍﻟﹾﻔﹸﻠﹾﻚﻭ ﺽﹺﻷَﺭapa
(kepentingan)mu ﺍﹾ ﻲﺎﻓﻣyang ﻟﹶﻜﹸﻢ ﺮdi ﺨﺳlangit َﺍﷲ ﺃﹶﻥﱠ ﺮdan ﺗ ﺃﹶﻟﹶﻢ
apa yang di bumi dan ﻢmenyempurnakan
ﻴﺣﺭﺀُﻭﻑﻟﹶﺮﺎﺱﹺﺑﹺﺎﻟﻨَﺍﷲﻥﱠuntukmu ﺇﹺﺇﹺﻻﱠﺑﹺﺈﹺﺫﹾﻧﹺﻪﺽﹺnikmat-Nya
ﺍﹾﻷَﺭﻠﹶﻰﻋﻘﹶﻊﺗﺃﹶﻥ
ﺓﹰlahir
ﺮﻇﹶﺎﻫ ﻪdan
ﻤﻧﹺﻌ ﻢbatin.
ﻜﹸﻠﹶﻴﻋ ﻎﹶﺒﺳdan ﺃﹶﻭ ﺽﹺdiﻷَﺭantara ﺍﹾ ﻲﺎﻓﻣﻭ ﺕmanusia ﺍﺎﻭﻤﺍﻟﺴ ﻲﻓada ﺎﻣ ﻜﹸﻢyang ﻟﹶ ﺮﺨﺳmembantah
َﺍﷲ ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻭﺮﺗ ﻢﺃﹶﻟﹶ
tentang (keesaan) Allah tanpa ilmu pengetahuan atau petunjuk
ﺕdan ﺍﺎﻭﻤtanpa ﺍﹴﺮﻫﻨﹺﻴﻮﺴﻣﺏﹴﻓﹶ
ﺳﻊﺒﺳﻦKitab ِﺂﺀﺎﻤﺘﻛﺍﻟﻻﹶﺴﻭmemberi
yang ﻯﱃﹶﺇﹺﻯﺪ
ﺘﻮﻻﹶﻫﻭﺳﻢﹴﺍﻠﹾﻢpenerangan.
ﺛﹸﻋﺎﺮﹺﻌﻴﻴﻐﺑﹺﻤﷲِﺟﺽﹺﺍ
ﻲﻓﺭَﺍﻝﹸﻷﺩﺎ(Lukman:
ﻲﻓﺠﻳﺎﻦ
ﻣﹸﻢﻣﻟﹶﺱﹺﻜﺎﻨﻠﹶﺍﻟﻖﺧ20)
ﻦﻣﻱ
ﻭﺔﹰﺬﻟﱠﻨﺍﻃﺎﺑﻮﻫﻭ
ُﻴﻢﻠﻋٍﺀﻲﺷﺑﹺﻜﹸﻞﱢﻮﻫﻭ
َﺂﺀﻤﺍﻟﺴ ﺴِﻚﻤﻳﻭ ﺮﹺﻩﺑﹺﺄﹶﻣ ﺮﹺﺤﺍﻟﹾﺒ ﻲﻓ ﺮﹺﻱﺠﺗ ﺍﻟﹾﻔﹸﻠﹾﻚﻭ ﺽﹺﺍﹾﻷَﺭ ﻲﺎﻓﻣ ﻟﹶﻜﹸﻢ ﺮﺨﺳ َﺍﷲ ﺃﹶﻥﱠ ﺮﺗ ﻢﺃﹶﻟﹶ
ﺓﹰﻦﺮﻣﻫﹶﺎﺐ
ﻇﹺﻳﺮﻪﻗﹶﻤﷲِﻌ ﻌﻃﹶﻤﺭﻷَﻢﻴﻭﺣﺍﹾﹰﺎﻲﺭ
ﻧﹺ ﺍﻢﻜﹸﺖﻠﹶﻴﻋﻤﺣ ﻎﹶﺭﺒﺃﹶﻥﱠﺳﺇﹺﻭﺎﺽﹺ ﻓﻮﻓﻑ
ﺎﺧﻣُﻭﻭﻩﻮﺀﺕ
ﻟﹶﻋﺮﺍﺩﺱﹺ
ﺍﻭﺎﻭﺎﻤﺎﻨﺑﻬﹺﺎﻟﺴﺍﻟﺣَﷲ
ﻲﻼﹶﺍﺎﻥﱠﻓﺻﺇﹺﺇﹺﻣﺪﻧﹺﹸﻢﻪﻜﺫﹾﻌﺈﹺﺑﺑﹺﻟﹶﺽﹺﻻﱠ ﻷَﺳﺍﹾﺭﻲﻷَﷲﻓﺍﹾﹶﻰ
ﺇﹺﺮﺨﺽﹺﺭ ﺃﹶﻠﺍﺪﻋﺴِﻭﻊﻔﹾﻘﹶﺮﺗﺗﺗﻻﹶﹶﻥﻢﺃﹶﻟﹶﻭ
ﻭﺍﻥﱠ
”Apakah kamu ﻨﹺﻴﹴﺮﻣtiada
ﺎﺏﹴﺘﻻﹶﻛmelihat
ﻭﻯﺪﻻﹶﻫﻭbahwasanya
ﻠﹾﻢﹴﻋﺮﹺﻴﺑﹺﻐِﺍﷲﻲﻓﻝﹸAllahﺎﺩﺠﻳﻦﻣmenundukkan ﻣﻨﹺﻭِﺔﹰﺴﻨﺤﺎﻃﺑﻤﺍﻟﹾﻭ
ﺎﺱﹺﺍﻟﻨﻦﲔ
ﺕ ﺍﺎﻭﻤﺳﻊﺒapa
bagimu ﺳﻦﺍﻫyang
ﻮﻓﹶﺴِﺂﺀﻤada ﺍﻟﺴﱃﹶdiﺇﹺﻯbumiﻮﺘﺍﺳﺛﹸﻢdan
ﺎﻴﻌﻤﺟbahtera
ﺽﹺﺍﻷَﺭﻲﻓyang ﺎﻣﻟﹶﻜﹸﻢberlayar
ﻠﹶﻖﺧﻱﺍﻟﱠﺬﻮdiﻫ
lautan dengan perintah-Nya. dan dia menahan
َﺂﺀﻤﺴ
ﺍﻟ ﺴِﻚﺍﳊﺪﻳﺚ
ﻤﻳﻭ ﺮﹺﻩﺭﻗﻢﻣ
ﺑﹺﺄﹶ ﺮﹺﺩﺍﻭﺩﺤ
ﺍﻟﹾﺒﻲﻓﺃﺑﻮﹺﻱ ﺮﺠﻭﺍﻟﻨﺎﺭﺗ
ﺭﻭﺍﻩ ﻔﹸﻠﹾﻚﻭﺍﳌﺎﺀ
ﺍﻟﹾﻭ ﺽﹺ ﺍﹾﻷَﺭ ﻲ
ﺍﻟﻜﻼﺀ ﺎﻓﰲﺛﻼﺙﻣ ﻢ
ُ ﻴ
ﻠ ﻋ
ﺀ
ٍ ﻲ
ﺷ
(benda-benda)
ﻟﹶﻜﹸﻢﰲﺮﺨﺷﺮﻛﺎﺀ ﻞ
ﱢ ﺃﹶ ﺮﺗ ﻢﺃﹶﻟﹶﻭ
ﻜ
ﹸ
ﺳ َ ﺍﷲﺍﳌﺴﻠﻤﻮﻥﻥﱠ ﺑ
ﹺ ﻮ
ﻫ
langit jatuh ke bumi, melainkan dengan izin-Nya? Sesungguhnya
Allah benar-benar Maha ﻴﻢﺣPengasih
ﺭﺀُﻭﻑﻟﹶﺮﺱﹺlagi ﺎﺑﹺﺎﻟﻨMaha ﺇﹺﻻﱠﺑﹺﺈﹺﺫﹾﺽﹺﺍﹾﻷَﺭﹶﻰkepada
َﺍﷲﺇﹺﻥﱠﻧﹺﻪPenyayang ﻠﻋﻘﹶﻊﺗﹶﻥ ﺃ
ﻦmanusia”.
ﻣ ﻗﹶﺮﹺﻳﺐ ِﺍﷲ(QS ﺖﻤﺣAl-Haj:65)
ﺭ ﺇﹺﻥﱠ ﺎﻌﻃﹶﻤﻭ ﻓﹰﺎﻮﺧ ﻮﻩﻋﺍﺩﻭ ﺎﻬﻼﹶﺣﺇﹺﺻ ﺪﻌﺑ ﺽﹺﺍﹾﻷَﺭ ﻲﻓ ﻭﺍﻔﹾﺴِﺪﻻﹶﺗﻭ
ﺍﺕﺎﻭﻤﺳﻊﺒﺳﻦﺍﻫﻮﻓﹶﺴِﺂﺀﻤﺍﻟﺴﺇﹺﱃﹶﻯﻮﺘﺍﺳﺛﹸﻢﺎﻴﻌﻤﺟﺽﹺﺍﻷَﺭﻲﻓﺎﻣﻟﹶﻜﹸﻢﻠﹶﻖﺧﲔ
ﻱﻟﱠﺬﺴِﻨﹺﺍﺤﻮﻤﺍﻟﹾﻫ
ُﻴﻢﻠﻋٍﺀﻲﺷﺑﹺﻜﹸﻞﱢﻮﻫﻭ
ﺍﳊﺪﻳﺚﺭﻗﻢﺩﺍﻭﺩﺃﺑﻮﺭﻭﺍﻩﻭﺍﻟﻨﺎﺭﻭﺍﳌﺎﺀﺍﻟﻜﻼﺀﰲﺛﻼﺙﰲﺷﺮﻛﺎﺀﺍﳌﺴﻠﻤﻮﻥ
”Dia-lah Allah, yang menjadikan segala yang ada di bumi untuk
ﻦkamu
ﻣ ﺮﹺﻳﺐdan
ﻗﹶ ِﺍﷲdia
ﺖﻤﺣberkehendak
ﺭ ﺇﹺﻥﱠ ﺎﻌﻃﹶﻤﻭ ﻓﹰﺎ(ﻮmenciptakan)
ﺧ ﻮﻩﻋﺍﺩﻭ ﺎﻬﻼﹶﺣﺇﹺﺻlangit,
ﺪﻌﺑ ﺽﹺlalu
ﺍﹾﻷَﺭ ﻲ
ﻓ ﻭﺍﻔﹾﺴِﺪﻻﹶﺗﻭ
dijadikan-
Nya tujuh langit. dan dia Maha mengetahui segala sesuatu.” (Al-
Baqarah:29) ﺴِﻨﹺﲔﺤﺍﻟﹾﻤ
ﺍﳊﺪﻳﺚﺭﻗﻢﺩﺍﻭﺩﺃﺑﻮﺭﻭﺍﻩﻭﺍﻟﻨﺎﺭﻭﺍﳌﺎﺀﺍﻟﻜﻼﺀﰲﺛﻼﺙﰲﺷﺮﻛﺎﺀﺍﳌﺴﻠﻤﻮﻥ
770
ﻨﹺﻴﹴﺮﻣﺎﺏﹴﺘﻻﹶﻛﻭﻯﺪﻻﹶﻫﻭﻠﹾﻢﹴﻋﺮﹺﻴﺑﹺﻐِﺍﷲﻲﻓﻝﹸﺎﺩﺠﻳﻦﻣﺎﺱﹺﺍﻟﻨﻦﻣﻭﺔﹰﻨﺎﻃﺑﻭ
ﺍﺕﺎﻭﻤﺳﻊﺒﺳﻦﺍﻫﻮﻓﹶﺴِﺂﺀﻤﺍﻟﺴﺇﹺﱃﹶﻯﻮﺘﺍﺳﺛﹸﻢﺎﻴﻌﻤﺟﺽﹺﺍﻷَﺭﻲﻓﺎﻣﻟﹶﻜﹸﻢﻠﹶﻖﺧﻱﺍﻟﱠﺬﻮﻫ
َﺂﺀﻤﺍﻟﺴ ﺴِﻚﻤﻳﻭ ﺮﹺﻩﺑﹺﺄﹶﻣ ﺮﹺﺤﺍﻟﹾﺒ ﻲﻓ ﺮﹺﻱﺠﺗHIMPUNAN
ﺍﻟﹾﻔﹸﻠﹾﻚﻭ ﺽﹺFATWA
ﺍﹾﻷَﺭ ﻲﻓMAJELIS
ﺎﻣ ﹸﻢُﻟﹶﻜﻢ ULAMA
ﻴﺮﻠﺨﻋﺀٍﺳﷲَﻲﺷINDONESIA
ﺍﺃﹶﻜﹸﻥﱠﻞﱢ ﺑﹺﺮﺗﻮ ﻫﻢﺃﹶﻟﹶﻭ
ﻴﻢﺣﺭﺀُﻭﻑﻟﹶﺮﺎﺱﹺﺑﹺﺎﻟﻨَﺍﷲﺇﹺﻥﱠﺇﹺﻻﱠﺑﹺﺈﹺﺫﹾﻧﹺﻪﺽﹺﺍﹾﻷَﺭﻠﹶﻰﻋﻘﹶﻊﺗﹶﻥ ﺃ
ﻦﻣ ﻗﹶﺮﹺﻳﺐ ِﺍﷲ ﺖﻤﺣﺭ ﺇﹺﻥﱠ ﺎﻌﻃﹶﻤﻭ ﻓﹰﺎﻮﺧ ﻮﻩﻋﺍﺩﻭ ﺎﻬﻼﹶﺣﺇﹺﺻ ﺪﻌﺑ ﺽﹺﺍﹾﻷَﺭ ﻲﻓ ﻭﺍﻔﹾﺴِﺪﻻﹶﺗﻭ
ﺍﺕﺎﻭﻤﺳﻊﺒﺳﻦﺍﻫﻮﻓﹶﺴِﺂﺀﻤﺍﻟﺴﺇﹺﱃﹶﻯﻮﺘﺍﺳﺛﹸﻢﺎﻴﻌﻤﺟﺽﹺﺍﻷَﺭﻲﻓﺎﻣﻟﹶﻜﹸﻢﻠﹶﻖﺧﻱﺍﻟﱠﺬﻮﻫ
ﺴِﻨﹺﲔﺤﺍﻟﹾﻤ
”Dan janganlah kamu membuat kerusakan di ُﻴﻢﻠﻋmukaٍﺀﻲﺷﻜﹸﻞﱢbumi, ﺑﹺﻮﻫﻭ
sesudah (Allah) memperbaikinya dan berdoalah kepada-Nya
ﺍﳊﺪﻳﺚ
dengan rasa takut ﺭﻗﻢ(ﺩﺍﻭﺩTidak ﺃﺑﻮﺭﻭﺍﻩakan
ﻭﺍﻟﻨﺎﺭﻭﺍﳌﺎﺀ ﺍﻟﻜﻼﺀﰲdan
diterima) ﺛﻼﺙharapan ﰲﺷﺮﻛﺎﺀﺍﳌﺴﻠﻤﻮﻥ (akan
ﻦdikabulkan).
ﻣ ﻗﹶﺮﹺﻳﺐ ِﺍﷲ ﺖﻤSesungguhnya
ﺣﺭ ﺇﹺﻥﱠ ﺎﻌﻃﹶﻤﻭ ﻓﹰﺎﻮﺧrahmat
ﻮﻩﻋﺍﺩﻭ ﺎﻬﺣAllah
ﻼﹶﺇﹺﺻ ﺪamat
ﻌﺑ ﺽﹺﺭdekat َﺍﹾﻷ ﻲﻓ ﻭﺍkepada ﻔﹾﺴِﺪﻻﹶﺗﻭ
orang-orang yang berbuat baik.” (QS. Al-A’raf: 56) ﺴِﻨﹺﲔﺤﺍﻟﹾﻤ
2. Hadits Nabi SAW:
ﺍﳊﺪﻳﺚﺭﻗﻢﺩﺍﻭﺩﺃﺑﻮﺭﻭﺍﻩﻭﺍﻟﻨﺎﺭﻭﺍﳌﺎﺀﺍﻟﻜﻼﺀﰲﺛﻼﺙﰲﺷﺮﻛﺎﺀﺍﳌﺴﻠﻤﻮﻥ
“Kaum Muslim berserikat dalam tiga hal: air, padang rumput
gembalaan, dan api. Harga (menjual-belikannya) adalah
haram”. (HR. Ibn Majah dan Abu Dawud)
3. Menurut Ibnu Khaldun dalam Muqaddimah, manusia harus
memanfaatkan kekayaan alam untuk kemaslahan manusia dengan
tetap menjaga kelestariannya.
4. Abu Yusuf, al-Mawardi dan Abu Ya’la menegaskan agar tidak
membiarkan kekayaan alam tidak termanfaatkan. Abu Yusuf
mengatakan, Kepala Negara tidak boleh membiarkan tanah
yang tidak bertuan tanpa pengelolaan dan Kepala Negara
dapat menyerahkan hak pengelolaan tanah tersebut kepada
masyarakat.
771
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KEDUA TAHUN 2006
A. KETENTUAN HUKUM
1. Transfer embrio hasil inseminasi buatan antara sperma suami
dan ovum isteri yang ditempatkan pada rahim wanita lain
hukumnya tidak boleh (haram).
2. Transfer embrio hasil inseminasi buatan antara sperma suami
dan ovum isteri yang ditempatkan pada rahim isteri yang lain
hukumnya tidak boleh (haram).
3. Transfer embrio hasil inseminasi buatan antara sperma suami
dan ovum isteri yang ditempatkan pada rahim wanita lain
yang disebabkan suami dan/atau isteri tidak menghendaki
kehamilan hukumnya haram.
4. Status anak yang dilahirkan dari hasil yang diharamkan
pada point 1, 2 dan 3 di atas adalah anak dari ibu yang
melahirkannya.
B. DASAR HUKUM
Terlampir.
772
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
PENGOBATAN ALTERNATIF
Ketentuan Hukum
Pengobatan alternatif adalah usaha penyembuhan tidak dengan cara-
cara medis kedokteran, hukumnya:
1. Apabila mengandung syirik dan/atau kemusyrikan serta sihir
diharamkan.
2. Bila tidak mengandung syirik dan atau kemusyrikan serta sihir
dibolehkan.
3. Pengobatan dengan sesuatu yang diharmkan, hukumnya haram
pula.
Selanjutnya, mengenai kriteria syirik karena perlu ada penjelasan secara
rinci. Demikian pula dengan upaya pengobatannya, maka diserahkan
kepada MUI Pusat untuk membentuk Tim khusus.
773
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KEDUA TAHUN 2006
MASALAH-MASALAH KRITIS
DALAM AUDIT PRODUK HALAL
774
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
KEPUTUSAN
IJTIMA’ ULAMA
KOMISI FATWA SE-INDONESIA II TAHUN 2006
KOMISI C
MASAAIL QANUNIYAH (PERUNDANG-UNDANGAN)
ﻭﺻﺤﺒﻪﺁﻟﻪﻭﻋﻠﻰﻭﺍﳌﺮﺳﻠﲔﺍﻷﻧﺒﻴﺎﺀﺃﺷﺮﻑﻋﻠﻰﻭﺍﻟﺴﻼﻡﻭﺍﻟﺼﻼﺓﺍﻟﻌﺎﳌﲔﺭﺏﷲﺍﳊﻤﺪ
،ﺑﻌﺪﺃﻣﺎ.ﺃﲨﻌﲔ
Setelah memanjatkan puji syukur ke hadirat Allah Subhanahu wa
Ta’ala- dengan memohon taufik Allah Azza wa Jalla- atas nama Komisi
C kami sampaikan laporan persidangan Komisi C sebagai berikut :
A. Pimpinan Sidang :
a. Prof.Dr.Drs.HM. Amin Suma, SH, MA, MM (Ketua)
b. Neng Djubaedah, SH, MH (Sekretaris)
c. Prof.Dr.KH. Didin Hafidhuddin, MSc (Narasumber)
d. H. Irfan Helmi, SS (notulen)
e. Anggota Sidang, 75 orang (terlampir)
B. Jalannya Persidangan :
1. Sidang dibuka oleh pimpinan sidang pada pukul 07.50 WIB,
dengan pembacaan Ummul Qur’an yang dipimpin langsung
oleh pemimpin sidang.
2. Pemimpin sidang menyampaikan penjelasan singkat tentang
materi-materi yang hendak dibahas oleh Komisi C.
3. Pemimpin sidang menawarkan kepada peserta sidang
tentang sistem/mekanisme pembahasan materi yang akan
digunakan. Dengan suara bulat, peserta sidang menyetujui
agar pembahasan dilakukan satu demi satu dengan cara
dibacakan oleh pimpinan/sekretaris sidang. Sesudah pimpinan
sidang membacakan materi yang telah disiapkan oleh panitia,
peserta sidang diberikan kesempatan seluas-luasnya untuk
memberikan tanggapan, masukan, dan/atau usulan.
4. Setelah dilakukan pembahasan yang tidak jarang diiringi
775
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KEDUA TAHUN 2006
776
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
C. Keputusan Sidang
1) RUU Anti Pornografi dan Pornoaksi :
1. Menyetujui rekomendasi MUI atas RUU APP agar segera
disahkan selambat2nya bln Juni 2006.
2. Menyetujui penamaan: RUU Pemberantasan Tindak Pidana
Pornografi dan Pornoaksi ataupun RUU Anti Pornografi dan
Pornoaksi. Pemilihan namanya diserahkan kepada MUI
Pusat.
3. Menyepakati untuk klausul pengecualian. Adapun redaksinya
diserahkan kepada MUI Pusat, dng memperhatikan masalah
agama dan adat istiadat.
4. Menyepakati perdebatan masalah kompetensi absolut peradilan
agama atas tindak pidana thd pornografi dan pornoaksi, agar
diserahkan kepada MUI Pusat.
777
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KEDUA TAHUN 2006
MUI.
4. Mempertahankan keberadaan DPS dalam setiap perbankan
syariah
778
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
779
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KEDUA TAHUN 2006
Catatan :
Komisi C mengusulkan sebagai berikut:
a. Agar MUI mendorong daerah-daerah lain (propinsi, kabupaten
dan/atau kota) yang belum memiliki perda-perda tentang
penerapan syariat Islam supaya segera mewujudkannya.
b. Agar MUI dari tingkat pusat sampai tingkat daerah mendukung
pembentukan dan/atau pemberlakuan peraturan-peraturan
desa tentang penerapan syariat Islam.
8) Lain-lain:
Komisi C mengusulkan kepada MUI supaya :
1. Mendesak DPR RI dan Pemerintah untuk melakukan
perubahan dan penambahan UU tentang Perseroan Terbatas
(UU PT) dengan memasukkan ekonomi syariah.
2. Mendesak Pemerintah untuk mewujudkan demokratisasi
ekonomi dengan memberikan kesempatan bagi perkembangan
ekonomi syariah, baik dalam bidang regulasi maupun
kelembagaan, terutama peraturan perundang-undangan
tentang asuransi syariah, pasar modal syariah, sukuk (SUN
Syariah) dll, serta pembentukan Direktorat Asuransi
Syariah di Departemen Keuangan dan lembaga-lembaga
terkait lainnya.
D. Penutup
Demikianlah laporan persidangan Komisi C ini disampaikan,
tentu dengan segala kekurangan dan keterbatasan yang ada
di dalamnya. Harapan kami, semoga partisipasi aktif Bapak/
Ibu/Saudara/i pada Sidang Pleno ini dapat menyempurnakan
kekurangan dan keterbatasan yang ada. Billahi fi sabilil haq.
780
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
KEPUTUSAN
IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA
SE-INDONESIA
KETIGA
TAHUN 2009
781
782
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
KEPUTUSAN KOMISI A
IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA MUI SE- INDONESIA III
Tentang
MASAIL ASASIYAH WATHANIYAH
(Masalah Strategis Kebangsaan)
783
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KETIGA TAHUN 2009
B. DASAR PENETAPAN
1. Q.S. Al-Hujurat[49]: 13
ﻜﹸﻢﻣﺃﹶﻛﹾﺮﺇﹺﻥﱠﻓﹸﻮﺍﺎﺭﻌﺘﻟﻞﹶﺎﺋﻗﹶﺒﻭﺎﻮﺑﻌﺷﺎﻛﹸﻢﻠﹾﻨﻌﺟﻭﺜﹶﻰﺃﹸﻧﻭﺫﹶﻛﹶﺮﹴﻦﻣﺎﻛﹸﻢﻠﹶﻘﹾﻨﺧﺎﺇﹺﻧﺎﺱﺍﻟﻨﺎﻬﺃﹶﻳﺎﻳ
ﻘﹶﺎﻛﹸﻢﺃﹶﺗﺍﻟﻠﱠﻪﺪﻨﻋ
“Hai manusia, Sesungguhnya kami menciptakan kamu dari
seorang laki-laki dan seorang ﻮﻥﹶﻠﹶﻤﻌﺗperempuan
ﻢﺘﺃﹶﻧﻭﻖﺍﻟﹾﺤﻮﺍﻤdan ﻜﹾﺘﺗﻭﹺmenjadikan
ﻞﺎﻃﺑﹺﺎﻟﹾﺒﻖﺍﻟﹾﺤﻮﺍﺴkamu ﻠﹾﺒﹺﺗﻟﹶﺎﻭ
berbangsa - bangsa dan bersuku-suku supaya kamu saling kenal-
mengenal. Sesungguhnya orang yang paling mulia diantara kamu
ﻢdisisi
ﻜﹸﻣﺃﹶﻛﹾﺮAllah
ﺇﹺﻥﱠﻓﹸﻮﺍﺭialah
ﺎﻌﺘﻟﻞﹶﺋorang
ﺎﻗﹶﺒﻭﺎﻮﺑﻌyang
ﺷﺎﻛﹸﻢﻨpaling
ﻠﹾﻌﺟﻭﹶﻰ ﻲﻟﹾﺜﻐtaqwa
ﺍﻧ
ﺃﹸﻦﻭﹴﺮﻣﺫﹶﺪﻛﹶﺷﻦdiantara
ﻣﻢﻦﻛﹸﻴﺒﺎﺗﻗﻠﹶﻘﹾﺪﻨﺧﻦﹺkamu”.
ﺍﻟﺮ ﺎﻳﺍﻟﺇﹺﻧﺪﻲ
ﺎﺱﻨﻓﺍﻟﺎ
ﺍﻩﻛﹾﻬﺮﺇﹺﺃﹶﻳﺎ
ﻟﻳﹶﺎ
ﻘﹶﺎﻛﹸﻢﺃﹶﺗﺍﻟﻠﱠﻪﺪﻨﻋ
2. ﺎQ.S.
ﻣﺎﺑﹺﺪﻋAl-Baqarah[2]:
ﺎﺃﹶﻧﻟﹶﺎﻭ،ﺪﺒﺃﹶﻋﺎﻣﻭﻥﹶﺑﹺﺪ42 ﺎﻋﻢﺘﺃﹶﻧﻟﹶﺎﻭ،ﻭﻥﹶﺪﺒﻌﺗﺎﻣﺪﺒﺃﹶﻋﻟﹶﺎ،ﻭﻥﹶﺮﺍﻟﹾﻜﹶﺎﻓﺎﻬﺃﹶﻳﺎﻳﻗﹸﻞﹾ
ﻜﹸﻢﻣﺃﹶﻛﹾﺮﺇﹺﻥﱠﻓﹸﻮﺍﺎﺭﻌﺘﻟﻞﹶﺎﺋﻗﹶﺒﻭﺎﻮﺑ ﻥﹶﺷﻮﻢﺩﺎﻲﻤﻛﹸﻠﹶﻟﻨﻌﻠﹾﻭﺗﻌﻜﹸﻢﺟﺘﻭﺃﹶﻧﹶﻰ
ﻌﻳﻦ ﻨﻳﻭﺩﻖﺜﺃﹸﻢﻧﺤﻜﹸﻭﺍﻟﹶﻟﹾﹴﻮﺍ
ﻤﺫﹶﺪﻛﹶﺒﻋﺃﹶﻜﹾﻦﺘﺎ
ﺮ، ﻣﺗﻭﻢﻣﹺﻛﹸﻥﻞﹶﻭﻃ
ﺎﺎﺪﻨﺎﻟﹾﺑﹺﻠﹶﺒﻘﹾﺑﻋﹺﺎﺧﺎ
ﻧﻢﻖﺇﹺﺤﺘﺱﺃﹶﻧ
ﻟﹾﹶﺎ
ﺍﻮﺍ ﺴ،ﻬﻠﹾﻢﺒﹺﺗﻳﹶﺎ
ﺎﻟﺍﻟﻨﻭﺎ ﻟﺒﻳﻭﻋ
ﺃﹶﺪﺎ
“Dan janganlah kamu campur adukkan yang hak dengan yang
ﻘﹶﺎﻛﹸﻢﺃﹶﺗﺍﻟﻠﱠﻪﺪﻨﻋ
ﻢbathil
ﻭﻫﺮﺒﺗﻥﹾdanﺃﹶﻛﹸﻢjanganlah
ﺎﺭﹺﻳﺩﻦﻣﻮﻛﹸﻢkamu
ﺮﹺﺟﺨﻳﻢsembunyikan
ﻟﹶﻭﻳﻦﹺﺍﻟﺪﻲ ﻲﻟﹾﻓﻐﺍﻛﹸﻦﻢﹸﻮﻣﻠﺪyang ﹶﺎﺗﻘﺷﺮﻳﺍﻟ ﻦﻟﹶﻢhak ﻦﻴﺒﻳﺗﻟﱠﺪﺬitu[43],
ﻗﹶﻦﹺﻳﻋﺪﺍﻟﻪﻲ
ﺍﹺ ﺍﻟﻠﱠﻢﻓsedangﺍﻩﻛﹸﺎﻛﹾﻬﺮﻨﺇﹺﻳﻟﹶﺎ
kamu mengetahui”.
ﻲﻓﻠﹸﻮﻛﹸﻢﻗﹶﺎﺗﻳﻦﺍﻟﱠﺬﻦﹺﻋﺍﻟﻠﱠﻪﺎﻛﹸﻢﻬﻥﹶﻨﻳﺎ ﻮﻤﺇﹺﻠﹶﻧﻌ(ﺗﻢ)ﺘﺃﹶﻧﲔﻭﻖﻄﺍﻘﹾﻟﹾﺴِﺤﻮﺍ ﺍﻟﹾﻤ
ﻤﺐﺘ ﻜﹾﺗﺤﻭﹺﻳ ﻪﻞﺍﻟﻠﱠﻃﱠ ﺎﺑﹺﺎﻥﻟﹾﺒﺇﹺﻢﻖﻟﹾﻬﹺﺤﺍﻴﻮﺍ ﺇﹺﻟﹶﺴِﻠﹾﺒﹺﻄﺴﹸﻮﺍﺗﹶﺎ ﻘﹾﻟﺗﻭ
ﺎﻣ ﺪ ﺑ
ﹺﺎ
ﻋ ﺎ ﻧﺃ
ﹶﹶﺎﻟ ﻭ
، ﺪ ﺒ
ﻋ
ﺃ
ﹶﺎ
ﻣ ﹶ
ﻥ ﻭﺪ ﺑ
ﹺ ﺎ
ﺍﺟﹺﻜﹸﻢﺮﺇﹺﺧﻠﹶﻰﻋﻭﺍﺮﻇﹶﺎﻫﻭﺎﺭﹺﻛﹸﻢﻳﺩﻦﻣﻮﻛﹸﻢﺟﺮﺃﹶﺧﻭﻳﻦﹺﻗﹸﺍﻟﻞﺪ
ﻋ ﻢ ﺘ
ﻧ
ﺃ
ﹶﹶﺎ ﻟﻭ
، ﻥ
ﹶ ﻭ ﺪ ﺒ
ﻌ
ﺗ
ﺎ ﻣ ﺪ ﺒ
ﻋ
ﺃ
ﹶﹶﺎ ﻟ،ﹶ ﻥ ﻭ ﺮ ﻓ
ﹶﺎ
ﻜ ﻟ
ﹾ ﺍﺎ ﻬ ﻳ
ﺃ
ﹶ ﺎ ﻳ ﹾ
3. ﻚ ﻓﹶﺄﹸﻭﻟﹶﺌAl-Baqarah[2]:
Q.S. ﻢﻟﱠﻬﻮﺘﻳﻦﻣﻭﻢﻫﻟﱠﻮﻮﺗﺃﹶﻥﹾ256
ﻳﻦﺩﻲﻟﻭﻜﹸﻢﻨﻳﻲﺩﻐﺍﻢﻟﹾﻟﹶﻦﻜﹸﻣ، ﺪﺪﺷﺒﻋﺍﻟﺃﹶﺮ ﺎﻦﻣﹶﻥﻴﺒﻭﺗﺎﺑﹺﻗﹶﺪﺪﻦﻋﹺﻳﺪﻢﺍﻟﺘﻲ ﺃﹶﻥﹶﻧﹶﺎﻮﻓﻤﻟﻭﻟ،
ﺍﻈﻩﱠﺎﺍﻟﻢﺮ
ﻛﹾﺗﻢﺇﹺﺪﹶﺎ
ﺒﻋﻟﻫ
“Tidak ada paksaan untuk (memasuki) agama (Islam);
(ﻥ:ﺃﹶﺍﻟﻨﺴﺎﺀ
ﺎﻢSesungguhnya ﺎ)..... ﻢﻛﹸﻪﻣﹶﻥﻠﻮﻫﻭ
ﺟﺃﹶﹶﻰ ﺇﹺﻟﺔﹲﻟﹶﻠﱠﻤﺴﻭﹺﻦﻣﻳﺔﹲﺪﻳﺪyang
ﻓﹶﹶﺎﻓﻕﻴﻢﺜﻣbenar
ﹸﻮﻢﻠﻬﺗﹶﺎﻨﻘﻴﺑﻭﻳdaripada
ﻜﹸﻢﻦﻨﻳﻴﺬﺑﺍﻟﱠﻡﹴﹺ
ﻗﹶﻮﻦﻪﻣﺍﻟﻥﻠﱠﹶﻢﻛﹶﺎﻥﻛﹸﹾyang ﺎﺇﹺﻬﻳﻭﻨﹾ...
ﻣﻫﻭﺎﺑﹺﺮﺪﺒﻋﺗﹾﺎ ﺃﹶﻧﹶﺎﻟﻛﹸﻢﺭﹺﻭ، ﻳﺪﺩﻦﺒﻋTelah
ﺃﹶﻣﺎ ﺑﹺﺮﹺﺪﺎﺨﻋﻳﻢﻢjalan
jelas ﺘﺃﹶﻧﻟﹶﺎﻭ،ﺍﻟﻲ ﻭﻥﹶﺪﺒﻛﹸﻌﺗﺎ ﻣﺪﺒﻟﹶﺃﹶﻢﻋﹶﺎ ﻟ،ﻭﻥﹶﺮﻦﻓﻜﹶﺎﻋjalan ﺍﻟﹾﺎﻬﺃﹶﻳﺎ ﻞﻳﻟﻗﹸﹶﺎ
sesat. Karena itu “
ﻲﻓﻠﹸﻮﻛﹸﻢﻗﹶﺎﺗﻳﻦﺍﻟﱠﺬﻦﹺﻋﺍﻟﻠﱠﻪﻛﹸﻢﺎﻳﻦ ﺩﻲﻤﻧﺇﹺﻟﻭ(ﻢ)ﻜﹸﻳﻨﺩﲔﻟﹶﻘﹾﻜﹸﺴِﻢﻄ،
ﻬﻨﻳﺎ ﺍﺪﻟﹾﻤﺒﺃﹶﺐﻋﺎﻣﺤﻳﹶﻭﻪﻥﺍﻟﻠﱠﱠ ﺎﻥﺑﹺﺪﺇﹺﻋﻢﻢﻬﹺﺘﺃﹶﻧﻴﹶﺎ
ﺇﹺﻟﹶﹸﻮﺍ
ﻟﻭ،ﺴِﻢﻄﺗﻘﹾﺪﺒﺗﻋﻭ
ﻋﻠﻰ
ﻚﺍﳌﺴﻠﻤﻮﻥﺄﹸﻭﻟﹶﺌ ﻓﹶﻢﻟﱠﻬﻮﺘﻳ"ﻦﻣ:ﻭﺳﻠﻢﻭ ﻢﻫﻋﻠﻴﻪﻟﱠﻮ ﻮﺗﺍﷲﺃﹶﻥﹾ ﺻﻠﻰﻜﹸﻢ ﺍﺟﹺﺮﺍﷲﺇﹺﺧ ﺭﺳﻮﻝﻠﹶﻰ
ﻋﻭﺍﺮﻗﺎﻝﹶﺎﻫ ﻇﻭﻋﻨﻪﻢ ﺎﺭﹺﻛﹸﺍﷲ
ﻳﺩﺭﺿﻰﻦﻫﺮﻳﺮﺓ
ﻣﻮﻛﹸﻢﺟﺮﺃﹶﺧﺃﰉﻭ ﻳﻦﹺﻋﻦ ﺍﻟﺪ
ﻢﻭﻫﺮﺒﺗﺃﹶﻥﹾﺎﺭﹺﻛﹸﻢﻳﺩﻦﻣﻮﻛﹸﻢﺮﹺﺟﺨﻳﻟﹶﻢﻭﻳﻦﹺﺍﻟﺪﻲﻓﻭﺍﳊﺎﻛﹸﻮﻢﻛﹸ(ﻢﺩﺍﻭﺩﺃﺑﻮﺭﻭﺍﻩ ﻠﻘﹶﺎﺗﻳﻟﹶﻢﻳﻦﺍﻟﱠﺬﻦﹺﻋ)ﻠﱠﻥﹶﻪ" ﻮﺷﺮﻭﻃﻬﻢﻢﻤ
ﺍﻟ ﺎﻈﱠﺎﻛﹸﻟﺍﻟﻬﻨﻢﻳﹶﺎﻟﻫ
784ﻲﻓﻠﹸﻮﻛﹸﻢﻗﹶﺎﺗﻳﻦﺍﻟﱠﺬﻦﹺﻋﺍﻟﻠﱠﻪﺎﻛﹸﻢﻬﻨﻳﺎﻤﺇﹺﻧ()ﲔﻘﹾﺴِﻄﺍﻟﹾﻤﺐﺤﻳﺍﻟﻠﱠﻪﺇﹺﻥﱠﻬﹺﻢﺇﹺﻟﹶﻴﻘﹾﺴِﻄﹸﻮﺍﺗﻭ
(:)ﺍﻟﻨﺴﺎﺀ.....ﻪﻠﺃﹶﻫﺇﹺﻟﹶﻰﺔﹲﻠﱠﻤﺴﻣﺔﹲﻳﻓﹶﺪﻴﺜﹶﺎﻕﻣﻢﻬﻨﻴﺑﻭﻜﹸﻢﻨﻴﺑﻡﹴﻗﹶﻮﻦﻣﻛﹶﺎﻥﹶﺇﹺﻥﹾﻭ...
ﻚ
ﻢﻫﺌﺎﹸﻭﻟﹶﺅﻓﹶﺄﻣﺩﺄﻢﹸﻟﱠﹶﺎﻓﹶﻬﻜﻮﺘﺗﻳﹶﻥﻦﻮﻣﻨﻭﻣﻢﺆﻤﻫﺍﻟﹾﻮﻟﱠﻝﹶﻮﺗﻗﻥﹶﺎﹾﺃﹶﻠﱠﻢﻢﻜﹸﺳﺟﹺﻭﺍﻪﺮﻴﻠﹶﺧﺇﹺﻋﹶﻰ
ﺍﻟﻠﻠﱠﻪﱠﻰ
ﻋﻭﺍﺮﻠﺻﹶﺎﻫﻲﻇﺒﹺﻭﺍﻟﻨﱠ
ﺎﺃﹶﺭﹺﻥﻛﹸﻢﻪﻳﺩﻨﻦﻋﻪﻣﺍﻟﻢﻠﱠ
ﻮﻲﻛﹸﺿ ﺟﺮﺭﺧﺃﹶﻲﻭﻠﹺﻦﻋﻳﺪﻦﺍﻟﻋ
ﻲﻓﺪﻬﻋﺫﹸﻭﻟﹶﺎﻭﺮﹴﺑﹺﻜﹶﺎﻓﻦﻣﺆﻣﻞﹸﻘﹾﺘﻳﻟﹶﺎﻢﺎﻫﻧﺃﹶﺩﻬﹺﻢﺘﻣﺑﹺﺬﻰﻌﺴﻳﻢﺍﻫﻮﺳﻦﻣﻠﹶﻰﻋﺪﻳﻢﻫﻭ
ﻭﻟﹶﺎﺗﻠﹾﺒﹺﺴﻮﺍﺍﻟﹾﺤﻖﺑﹺﺎﻟﹾﺒﺎﻃﻞﹺﻭﺗﻜﹾﺘﻤﻮﺍﺍﻟﹾﺤﻖﻭﺃﹶﻧﺘﻢﺗﻌﻠﹶﻤﻮﻥﹶ
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
ﻟﹶﺎﺇﹺﻛﹾﺮﺍﻩﻓﻲﺍﻟﺪﻳﻦﹺﻗﹶﺪﺗﺒﻴﻦﺍﻟﺮﺷﺪﻣﻦﺍﻟﹾﻐﻲ
ﻢ ﻜ
ﹸ ﻣ
ﺮ
ﻛ
ﹾ ﺃ
ﹶ ﻥ
ﱠ ﺇ
ﹺﹸﻮﺍ ﻓ ﺭ
4. Q.S. Al-Kafirun[109]: 1-6 ﺎ
ﻌ ﺘ
ﻟ
ﹶ
ﻞ ﺋ
ﺎ
ﺒﻗ
ﹶ ﻭ
ﺎ
ﺑﻮ
ﻌ ﺷ
ﻢ ﻛ
ﹸ ﺎﻨﻠ
ﹾ ﻌ
ﺟ
ﻭ
ﹶﻰﻳﺎﺃﹶﻳﻬﺎﺍﻟﻨﺎﺱﺇﹺﻧﺎﺧﻠﹶﻘﹾﻨﺎﻛﹸﻢﻣﻦﺫﹶﻛﹶﺮﹴﻭﺃﹸﻧﺜ
ﺎﺍﻟﹾﹶﺎﻜﻛﹸﹶﺎﻢﻓﺮﻭﻥﹶ،ﻟﹶﺎﺃﹶﻋﺒﺪﻣﺎﺗﻌﺒﺪﻭﻥﹶ،ﻭﻟﹶﺎﺃﹶﻧﺘﻢﻋﺎﺑﹺﺪﻭﻥﹶﻣﺎﺃﹶﻋﺒﺪ،ﻭﻟﹶﺎﺃﹶﻧﺎﻋﺎﺑﹺﺪﻣﺎ
ﺎﺃﹶﻠﱠﻳﻪﻬﺃﹶﺗﻘ
ﻗﹸﻋﻞﻨﹾﺪﻳﺍﻟ
ﻋﺒﺪﺗﻢ،ﻭﻟﹶﺎﺃﹶﻧﺘﻢﻋﺎﺑﹺﺪﻭﻥﹶﻣﺎﺃﹶﻋﺒﺪ،ﻟﹶﻜﹸﻢﺩﻳﻨﻜﹸﻢﻭﻟﻲﺩﻳﻦ
kafir,ﻢﺗﻌﻠﹶﻤﻮﻥﹶ
”Katakanlah: “Hai orang-orang akuﺤﻖﻭﺃﹶﻧﺘ
tidakﻤﻮﺍﺍﻟﹾ
akanﻞﹺﻭﺗﻜﹾﺘ
menyembahﻖﺑﹺﺎﻟﹾﺒﺎﻃ
ﻭﻟﹶﺎﺗﻠﹾﺒﹺﺴﻮﺍﺍﻟﹾﺤ
apa
yangﺒﺮﻭﻫﻢ kamuﻛﹸﻢﺃﹶﻥﹾﺗ sembah.ﻣﻦﺩﻳﺎﺭﹺ danﻢﻳﺨﺮﹺﺟﻮﻛﹸﻢ kamuﺪﻳﻦﹺﻭﻟﹶ bukanﻛﹸﻢﻓﻲﺍﻟ penyembahﻢﻳﻘﹶﺎﺗﻠﹸﻮ Tuhanﻢﺍﻟﻠﱠﻪﻋﻦﹺﺍﻟﱠﺬﻳﻦﻟﹶ ﻟﹶﺎﻳﻨﻬﺎﻛﹸ
yang aku sembah. dan aku tidak pernah menjadi penyembah
ﻲ
apa yangﻛﹸﻢﻓ kamuﻦﻗﹶﺎﺗﻠﹸﻮ sembah,ﻋﻦﹺﺍﻟﱠﺬﻳ danﻨﻬﺎﻛﹸﻢﺍﻟﻠﱠﻪ (ﺇﹺﻧﻤﺎﻳ kamu tidakﲔ) ﻲ
ﻐ
ﻟ
ﹾ ﺍ ﻦ
ﺍﻟﹾﻤﻘﹾﺴِﻄﻣ
ﺪ ﺷ
ﺮ
pernah
ﺍﻟ
ﱠﺍﻟﻠﱠﻪﻳﺤﺐﻦ ﻴ
ﺒ
ﺗ
ﺪ ﻗ
ﹶ ﹺ
)(pula
ﻦ ﻳ
ﺪ
menjadiﻟﹶﻴﻬﹺﻢﺇﹺﻥﻲﺍﻟ ﹶﺎﺇﹺﺴِﻛﹾﺮﻄﺍﹸﻮﺍﺇﹺ
ﻓ ﻩ ﻭﻟﺗﻘﹾ
penyembah
Tuhanﻦﻳﺘﻮﻟﱠﻬﻢﻓﹶﺄﹸﻭﻟﹶﺌﻚ yangﻮﻟﱠﻮﻫﻢﻭﻣ akuﻜﹸﻢﺃﹶﻥﹾﺗ sembah.ﺧﺮﺍﺟﹺ untukmuﹶﺎﻫﺮﻭﺍﻋﻠﹶﻰﺇﹺ agamamu,ﻦﺩﻳﺎﺭﹺﻛﹸﻢﻭﻇ danﹺﻭﺃﹶﺧﺮﺟﻮﻛﹸﻢﻣ ﺍﻟﺪﻳﻦ
ﻗﹸﻞﹾﻳﺎﺃﹶﻳﻬﺎﺍﻟﹾﻜﹶﺎﻓﺮﻭﻥﹶ،ﻟﹶﺎﺃﹶﻋﺒﺪﻣﺎﺗﻌﺒﺪﻭﻥﹶ،ﻭﻟﹶﺎﺃﹶﻧﺘﻢﻋﺎﺑﹺﺪﻭﻥﹶﻣﺎﺃﹶﻋﺒﺪ،ﻭﻟﹶﺎﺃﹶﻧﺎﻋﺎﺑﹺﺪﻣﺎ
untukkulah, ”agamaku.
ﻫﻢﺍﻟﻈﱠﺎﻟﻤﻮﻥﹶ
ﻮﺑﺎﻭﻗﹶﺒﺎﺋﻞﹶﻟﺘﻌﺎﺭﻓﹸﻮﺍﺇﹺﻥﱠﺃﹶﻛﹾﺮﻣﻜﹸﻢ ﻳﻦﻌ ﹶﻰﻭﻜﹸﻢﺟﻌﻠﹾﻭﻨﻟﺎﻲﻛﹸﻢﺩﺷ ،ﺮﻟﹶﹴﻜﹸﻭﺃﹸﻢﻧﺜﺩﻳﻨ ﺎﺃﹶﻦﻋﺒﺫﹶﺪﻛﹶ ﻭﻛﹸﻥﹶﻢﻣﻣ ﺎﻋﺧﺎﺑﹺﻠﹶﻘﹾﺪﻨﺎ ﺎﺍﻟﻨﻭﺎﻟﹶﺎﺱﺃﹶﻧﺘﺇﹺﻧﻢ ﺎﺃﹶﺪﻳﺗﻬﻢ، ﻳﻋﺒ
5. Q.S. Al-mumtahanah: 8-9
...ﺪﻭﺇﹺﺍﻟﻥﻠﱠﹾﻪﻛﺃﹶﹶﺎﺗﻘﻥﹶﺎﹶﻣﻛﹸﻦﻢﻗﹶﻮﻡﹴﺑﻴﻨﻜﹸﻢﻭﺑﻴﻨﻬﻢﻣﻴﺜﹶﺎﻕﻓﹶﺪﻳﺔﹲﻣﺴﻠﱠﻤﺔﹲﺇﹺﻟﹶﻰﺃﹶﻫﻠﻪ).....ﺍﻟﻨﺴﺎﺀ(: ﻋﻨ
ﻟﹶﺎﻳﻨﻬﺎﻛﹸﻢﺍﻟﻠﱠﻪﻋﻦﹺﺍﻟﱠﺬﻳﻦﻟﹶﻢﻳﻘﹶﺎﺗﻠﹸﻮﻛﹸﻢﻓﻲﺍﻟﺪﻳﻦﹺﻭﻟﹶﻢﻳﺨﺮﹺﺟﻮﻛﹸﻢﻣﻦﺩﻳﺎﺭﹺﻛﹸﻢﺃﹶﻥﹾﺗﺒﺮﻭﻫﻢ
ﻲﻋﻠﻰ ﺍﳌﺴﻠﻤﻮﻥﻛﹸﻢﻓ ﻭﺳﻠﻢﻦ:ﹺﺍﻟﱠ"ﺬﻳﻦﻗﹶﺎﺗﻠﹸﻮ ﺍﻟﻠﱠﻪﻋ ﻋﻠﻴﻪﺍﷲﺎﻛﹸﻢ ﺎﻳﻥﹶﻨﻬ ﻮ
ﺍﷲﺗ(ﻌﺇﹺﻠﹶﻧﻤ
ﺻﻠﻰ ﺭﺳﻮﻝﻭﺃﹶﻧ)ﺘﻢﻮﺍﺍﻘﹾﻟﹾﺴِﺤﻄﻖﲔ ﻗﺎﻝﻤ ﺐﺘﻤ
ﺍﻟﹾ ﻋﻨﻪﻜﹾ ﺍﷲﻳﹺﻭﺤﺗ
ﱠﺍﻟﻠﱠﻃﻪﻞ
ﻫﺮﻳﺮﺓﺭﺿﻰﺎ
ﻮﺍﺍﻴﻟﹾﻬﹺﺤﻢﻖﺇﹺﺑﹺﺎﻥﻟﹾﺒ ﺃﰉﻄﺴﹸﻮﺍﺇﹺﻟﹶ ﹶﺎﺗﺴِﻠﹾﺒﹺ ﻋﻦﻘﹾ ﻭﻟﺗ
ﻚﹸﻮﺍﻮﺇﹺﻟﱠﻥﱠﻬﺃﹶﻢﻛﹾﻓﹶﺄﺮﹸﻭﻣﻟﹶﺌﻜﹸﻢ ﹶﻰﻌﺇﹺﻠﹾﻨﺎﺧﺮﻛﹸﺍﻢﺟﹺﻜﹸﺷﻢﻌﻮﺃﹶﺑﻥﺎﹾﺗﻭﻗﹶﻮﻟﱠﺒﺎﻮﺋﻫﻞﹶﻢﻟﺘﻭﻌﺎﻣﺭﻦﻓﻳﺘ ﹶﻰﻋﻭﻠﺟ ﺭﻭﺍﻩﺃﺑﻮﺩﺍﻭﺩﻭﺍﳊﺎﻛﻭﻛﹶﺮﻢﻇﹴﹶﺎ(ﻭﻫﺃﹸﺮﻧﺜﻭﺍ
ﺱﺟﺇﹺﻧﻮﺎﻛﹸﺧﻢﻠﹶﻘﹾﻣﻨﺎﻦﻛﹸﺩﻳﻢﺎﺭﹺﻣﻛﹸﻦﻢﺫﹶ ")ﺷﺮﻭﻃﻬﻢﺎﺧﺮ
ﺎﺍﻟﺃﹶﻨ
ﻳﺍﻟﺎﺃﹶﺪﻳﻳﻬﻦﹺﻭ
ﻲﺍﻟﻢﺪﻳﻦﹺﻗﹶﺪﺗﺒﻴﻦﺍﻟﺮﺷﺪﻣﻦﺍﻟﹾﻐﻲ ﺍﻟﻠﱠﺮﺍﻈﻪﻩﱠﺎﻟﺃﹶﺗﻓﻤﻘﻮﹶﺎﻥﹶﻛﹸ ﻟﻋﻫﻨﹶﺎﻢﺇﹺﺪﻛﹾ
ﺍﻟ
”Allah
tidakﹸﺩﻣﺎﺅﻫﻢ melarangﻥﹶﺗﻜﹶﺎﻓﹶﺄ kamuﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﹾﻤﺆﻣﻨﻮ untukﻪﻭﺳﻠﱠﻢ ﱠﻰﺍﻟﻠﱠﻪﻋﻠﹶﻴ berbuat baik dan Berlaku adil
ﻋﻦﻋﻠﻲﺭﺿﻲﺍﻟﻠﱠﻪﻋﻨﻪﺃﹶﻥﱠﺍﻟﻨﺒﹺﻲﺻﻠ
ﺎﺑﹺ(ﺪﻣ
terhadapﺎ ﺎﻋ ﺍﻟﻨﺴﺎﺀﺃﹶﻧ:
orang-orangﻟﹶﺎ
،ﻭ ).....
ﻭﻫﻥﻠﹶﻪﻣﺎﺃﹶﻋﺒﺪ ﹶﻰﺃﹶ
yangﺎﻟﺑﹺﺪﹶﺎﺃﹶﻧﻤﺴﺘﻠﱠﻮﻢﻤﻥﹶﺔﹲﻋﺇﹺ
tiadaﻣﻠﹶ
ﹲ
،ﻢﻳﻭﺔﺗﻌﻟ
memerangimuﻭﻕﻭﺃﻥﹶﻧﻓﹶﺘﺪ
ﺎﻟﹾﺗﻣﻌﺤﻴﺒﺜﻖﹶﺎﺪ
ﻮﺍﺍﻢﻣﻬﹶﺎﻭﺃﹶﺗﻢﻋﻜﹾﺒﺘﻭﺑﺪﻴﻤﻨ
ﹶ،ﻨﻞﻟﹺﻜﹸ
karenaﻮﺒﺎﻡﻥﹴﻃﺑﻴ
ﺎﺍﻥﻟﹾﹶﺤﻣﻜﻖﹶﺎﻦﻓﺑﺮﻗﹶﹺﺎﻟﹾﻭ agamaﻬﻛﹶﺎ
ﻮﺍﺍﻟﹾ ...ﺗﹾﻳﻭﻠﹾﺇﹺﺒﹺﺎﻥﺃﹶﺴﹾﻳ
ﻭﻗﹸﻟﻞﹶﺎ
ﻲ
dan tidakﻬﺪﻓ )(pulaﹶﺎﺫﹸﻭﻋ mengusirﺑﹺﻜﹶﺎﻓﺮﹴﻭﻟ kamuﹶﺎﻳﻘﹾﺘﻞﹸﻣﺆﻣﻦ dariﺃﹶﺩﻧﺎﻫﻢﻟ negerimu.ﺬﻣﺘﻬﹺﻢ Sesungguhnyaﺳﻮﺍﻫﻢﻳﺴﻌﻰﺑﹺ ﻭﻫﻢﻳﺪﻋﻠﹶﻰﻣﻦ
Allah menyukai orang-orang yangﻭﻟﻲﺩﻳﻦ Berlakuﻢﺩﻳﻨﻜﹸﻢ adil.ﺎﺃﹶﻋﺒﺪ،ﻟﹶﻜﹸ Sesungguhnyaﺑﹺﺪﻭﻥﹶﻣ ﻋﺒﺪﺗﻢ،ﻭﻟﹶﺎﺃﹶﻧﺘﻢﻋﺎ
ﻋﻠﻰAllah ﺍﳌﺴﻠﻤﻮﻥ hanya"melarang kamuﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ: ﺻﻠﻰ ﺍﷲ menjadikan ﺭﺳﻮﻝ ﺍﷲ ﻗﺎﻝﻦﺍﻟﹾﻐﻲ sebagaiﻣ
ﻋﻨﻪﺷﺪ kawanmuﺒﻴﺍﷲﻦﺍﻟﺮ ( ﺭﻭﺍﻩﺍﻟﻨﺴﺎﺋﻲ
ﻫﺮﻳﺮﺓﺭﺿﻰﺗ
orang-ﻓﻲﺍﻟﺪﻳﻦﹺﻗﹶﺪ ﺃﰉ ﻋﻦﺪﻛﹾﻩﺮﺍ)ﻩ ﻟﻋﹶﺎﻬﺇﹺ
ﻛﻞﺷﺮﻁﻟﻴﺲﰱ
orangﻢ
yangﺃﹶﻥﹾﺗﺒﺮﻭﻫ memerangimuﺩﻳﺎﺭﹺﻛﹸﻢ ﻋﻦﺍﺑﻦﻋﺒﺎﺱﺭﺿﻰﺍﷲﻋﻨﻪﻗﺎﻝﺭﺳﻮﻝﺍﷲﺻﻠﻰﺍﷲﻋﻠﻴﻪﻭﺳﻠﻢ:ﻣﻦ"
karenaﻭﻟﹶﻢﻳﺨﺮﹺﺟﻮﻛﹸﻢ agamaﻓﻲﺍﻟﺪﻳﻦﹺ danﻳﻘﹶﺎﺗﻠ
ﺭﻭﺍﻩﺃﺑﻮﺩﺍﻭﺩﻭﺍﳊﺎﻛﹸﻮﻢﻛﹸ(ﻢ mengusirﺬﻳﻦﻟﹶﻢ ")ﻠﱠﻪﻋﻦﹺﺍﻟﱠ ﺷﺮﻭﻃﻬﻢﻢﺍﻟ kamuﻛﹸ ﻟﹶﺎﻳﻨﻬﺎ
dari negerimu, dan membantu (orang lain) untuk mengusirmu.
ﻲdanﺎ
ﻓﻣ Barangsiapaﹸﻮﻋﺎﻛﹸﺑﹺﻢﺪ
ﺎ
ﹶﺎﺃﹶﻗﻧﹶﺎﺗﻠ
،ﺬﻳﻭﻟﻦ ﺭﻭﺍﻩﺍﻟﻄﱪﺍﱐﻭﺍﻟﺒﺰﺍﺭﺃﹶﻋ(ﻋﺒﻦﺪﹺﺍﻟﱠ
ﺍﻟﻠﱠﻣﻪﺎ
menjadikanﹶ
ﹶﺎﺇﹺﺃﹶﻧﻧﺘﻤﻢﺎﻳﻨﻋﺎﻬﺑﹺﺎﺪﻛﹸﻭﻢﻥ ،ﻭ)ﻟ( ﻛﺘﺎﺏﺍﷲﻓﻬﻮﺑﺎﻃﻞﻭﺇﻥﻛﺎﻥﻣﺎﺋﺔﺷﺮﻁﻥﹶ
)"mereka ﺎﺗﻘﹾﻌﺒﺴِﺪﻄﻭﲔ ﺍﻣﻟﹾﻤ ﺐ
sebagai
ﹶﺎﺃﹶﺤﻋﺒﺪ ﹶ،ﻪﻟﻳ ﱠﺍﻟﻠﱠkawan,ﻥ
ﺎﺍﻴﻟﹾﻬﹺﻜﹶﺎﻢﻓﺇﹺﺮﻭﻥ ﹸﻮﺍﺇﹺﻟﹶ Makaﻳﻬ ﺎﺃﹶﻄ ﻗﹸﻭﻞﺗﻘﹾﹾﻳﺴِ
merekaﻢ
ﻚ Itulahﻟﱠﹶﺎﻓﹶﻬﺄﻢﹸﺩﻓﹶﺄﻣﺎﹸﻭﻟﹶﺅﺌﻫ ﻳﻦﻢﻢﺃﹶﻗﻥﹶﺎﹾﺗﻝﹶﻮﻟﱠﺍﻟﹾﻮﻫﻤﺆﻢ
orang-orangﻣﻨﻭﻮﻣﻥﻦﹶﻳﺗﺘﻜﻮ yangﻲﻪﺮﺍﺩﺟﹺﻭﻜﹸﺳﻠﱠ ﹶﻰﺇﹺﻭﻋﻟﻠﹶﺧﻴ
ﱠﻰﺍﻟﻜﹸﻠﱠﻪﻢ ﻭﺍﻨ
ﱠﺍﻟﻨﺪﺒﹺﻭ،ﻲﻟﹶﻇﹶﺎﻜﹸﻫﺻﻢﺮﻠﺩﻳ
”zalim.ﻋ ﺎﺃﹶﻥﻛﹸﻋﺒﻢ ﺍﻟﺎﻢﻠﱠﺑﹺﻪﻣﺪﻭﻦﻋﻨﻥﺩﻪﹶﻳﻣ
ﺎﺃﹶﺭﹺ ﺿﻮﻢﻲﻛﹸﻋ ﹶﺎﺮﺃﹶﻧﺘﺟ،ﻭﺃﹶﻲﻭﻟﺧﺭ ﻋﺍﻟﻋﺒﺪﺪﻦﻳﺗﻦﻢﻋﹺﻠ
ﻲﹸﻭﻣﻋﻦﻬﺪﻗﹶﺘﻓﻞﹶ ﱠﻰﺍﻟﹸﻠﱠﻣﻪﺆﻣﻋﻠﹶﻦﻴﻪﺑﹺﻜﻭﹶﺎﻓﺳﻠﱠﺮﻢﹴﻭﻗﻟﹶﺎﹶﺎﻝﹶﺫ": ﺻﻳﻠﻘﹾﺘﻞ ﺍﻟﻨﻫﺒﹺﻢﻲﻟﹶﺎ ﻰﺑﹺﻋﻨﺬﻬﻣﺘﻤﻬﹺﺎﻢﻋﺃﹶﻦﺩﻧﺎ ﺍﻟﻌﻠﱠﻪ ﹴﻭﻫﺭﻢﺿﻳﻲﺴ ﹶﻰﻦﻣﹺﻦﻋﻤﺮﺳﻮﺍ ﺍﻟﻤﻠﱠﻋﻮﻪﻠﻥﹶﺑ
ﺍﻟﺒﻳﻈﺪﱠﺎﺪﻟ ﻋﻫﻭﻦﻫﻢﻢﻋ
6. QS. An-Nisa [5] : 9
ﻟﹶﺎﻳﻨﻬﺎﻛﹸﻢﺍﻟﻠﱠﻪﻋﻦﹺﺍﻟﱠﺬﻳﻦﻟﹶﻢﻳﻘﹶﺎﺗﻠﹸﻮﻛﹸﻢﻓﻲﺍﻟﺪﻳﻦﹺﻭﻟﹶﻢﻳﺨﺮﹺﺟﻮﻛﹸﻢﻣﻦﺩﻳﺎﺭﹺﻛﹸﻢﺃﹶﻥﹾﺗﺒﺮﻭﻫﻢ
ﺭﻭﺍﻩﺍﻟﻨﺴﺎﺋﻲﺋ(ﺤﺔﹶ ﺍﻟﹾﺠﻨﺔ ﻭﺇﹺﻥﱠ ﺭﹺﳛﻬﺎ ﺗﻮﺟﺪ ﻣﻦ ﻣﺴِﲑﺓ ﺃﹶﺭﺑﻌﲔ ﻋﺎﻣﺎ") .ﺭﻭﺍﻩ ﻣﻌﻋﺎﻬﻫﺪﺪﻩﺍ)ﻟﹶﻢ ﻳﺮﹺﺡ ﺭﺍ
(ﻢﻓﻲ ﺍﻟﻨﺴﺎﺀﺗﻠ:ﹸﻮﻛﹸ).....ﺬﻳﻦﻗﹶﺎ ﺍﻟﻠﻠﱠﻪﻪﻋﻦﹺﺍﻟﱠ ﹶﻰﻢﺃﹶﻫ (ﺇﹺﻣﻧﻤﺴﻠﱠﺎﻤﻳﻨﺔﹲﻬﺇﹺﺎﻟﻛﹸ ﺍﻨﻟﹾﻬﻤﻘﹾﻢﺴِﻣﻴﺜﻄﹶﺎﲔﻕﻓﹶ)ﺪﻳﺔﹲ ﱠﺍﻟﻠﱠﹴﺑﻪﻴﻨﻳﻜﹸﺤﻢﺐﻭﺑﻴ ﹸﻮﺍﻛﺇﹺﹶﺎﻟﹶﻴﻥﻬﹺﹶﻣﻢﻦﺇﹺﻗﹶﻥﻮﻡ ﺴِﺇﹺﻄﻥﹾ ...ﻭ ﻭﺗﻘﹾ
ﻛﻞﺷﺮﻁﻟﻴﺲﰱ
)“jika ia (si terbunuh ﻋﻦﺍﺑﻦﻋﺒﺎﺱﺭﺿﻰﺍﷲﻋﻨﻪﻗﺎﻝﺭﺳﻮﻝﺍﷲﺻﻠﻰﺍﷲﻋﻠﻴﻪﻭﺳﻠﻢ":
dari kaum (kafir) yang ada Perjanjian ( ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻱﰲﺻﺤﻴﺤﻪﻭﻏﲑﻩ
antaraﻮﻟﱠﻬﻢﻓﹶﺄﹸﻭﻟﹶﺌﻚ
)(damai merekaﻮﻫﻢﻭﻣﻦﻳﺘ denganﺟﹺﻜﹸﻢﺃﹶﻥﹾﺗﻮﻟﱠ ﻭﺍﻋﻠﹶﻰﺇﹺﺧﺮﺍ kamu, Makaﻢﻭﻇﹶﺎﻫﺮ (hendaklahﻣﻦﺩﻳﺎﺭﹺﻛﹸ ﺍﻟsiﺪﻳﻦﹺﻭﺃﹶﺧﺮﺟﻮﻛﹸﻢ
ﻋﻠﻰ "membayarﺍﳌﺴﻠﻤﻮﻥ ( ﺭﻭﺍﻩﺍﻟﻄﱪﺍﱐﻭﺍﻟﺒﺰﺍﺭ
ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ: ﺻﻠﻰ ) "
diserahkanﺍﷲ ﻛﺘﺎﺏﺍﷲﻓﻬﻮﺑﺎﻃﻞﻭﺇﻥﻛﺎﻥﻣﺎﺋﺔﺷﺮﻁ
kepadaﻋﻨﻪ ﻗﺎﻝ ﺭﺳﻮﻝ ﻫﺮﻳﺮﺓﺭﺿﻰ ﺍﷲ
)pembunuh diat yang keluarganya ﺃﰉﻟﻤﻮﻥﹶ ﻋﻦﺍﻟﻈﱠﺎ ﻫﻢ
”… )(si terbunuh
ﺷﺮﻭﻃﻬﻢ")ﺭﻭﺍﻩﺃﺑﻮﺩﺍﻭﺩﻭﺍﳊﺎﻛﻢ(
( ...ﻭﺇﹺﻥﹾﻛﹶﺎﻥﹶﻣﻦﻗﹶﻮﻡﹴﺑﻴﻨﻜﹸﻢﻭﺑﻴﻨﻬﻢﻣﻴﺜﹶﺎﻕﻓﹶﺪﻳﺔﹲﻣﺴﻠﱠﻤﺔﹲﺇﹺﻟﹶﻰﺃﹶﻫﻠﻪ).....ﺍﻟﻨﺴﺎﺀ:
ﻋﻦﻋﺒﺪﺍﻟﻠﱠﻪﺑﻦﹺﻋﻤﺮﹴﻭﺭﺿﻲﺍﻟﻠﱠﻪﻋﻨﻬﻤﺎﻋﻦﺍﻟﻨﺒﹺﻲﺻﻠﱠﻰﺍﻟﻠﱠﻪﻋﻠﹶﻴﻪﻭﺳﻠﱠﻢﻗﹶﺎﻝﹶ":ﻣﻦﻗﹶﺘﻞﹶ
7. Hadits Nabi saw
ﻮﻥﲔﹶﺗﻋﻜﺎﹶﺎﻣﻓﹶﺎﺄﹸ."ﺩﻣﺎ)ﺅﻫﻢ
ﺭﻭﺍﻩ ﱠﻰﺍﻟﻠﱠﻬﻪﺎﺗﻋﻠﹶﻮﻴﻪﺟﺪﻭ ﺳﻣﻠﱠﻦﻢﻗﻣﹶﺎﻝﹶﺴِ ﺍﲑﻟﹾﺓﻤﺃﹶﺆﻣﺭﻨﺑﻌ
ﺇﹺﺻﻥﱠﻠ ﺭﹺﳛ
ﱠﺍﻟﻨﻨﺒﹺﺔ ﻲﻭ
ﺍﻟﻠﱠﻪﺭﺍﺋﻋﻨﺤﻪﺔﹶﺃﹶﺍﻟﹾﻥﺠ
ﺿﺮﹺﻲﺡ
ﻣﻋﻌﺎﻦﻫﻋﺪﻠﺍﻲﻟﹶﻢﺭ ﻳ
ﻋﻠﻰ
ﻲ ﺍﳌﺴﻠﻤﻮﻥﻬﺪﻓ
ﻭﺳﻠﻢﻓ:ﺮﹴ"ﻭﻟﹶﺎﺫﹸﻭﻋ ﻋﻠﻴﻪﻣﻦﺑﹺﻜﹶﺎ ﺍﷲﻞﹸﻣﺆ ﹶﺎﻳﻘﹾﺘ ﺻﻠﻰ
ﺍﷲﻫﻢﻟ ﺭﺳﻮﻝﺃﹶﺩﻧﺎ
ﻗﺎﻝﺑﹺﺬﻣﺘﻬﹺﻢ
ﻋﻨﻪﺴﻌﻰ ﺍﷲﻢﻳﻫﺮﻳﺮﺓﺭﺿﻰﻮﺍﻫ
ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻱﰲﺻﺤﻴﺤﻪﻭﻏﲑﻩ(ﺃﰉﺪﻋﻠﹶﻰﻣﻦﺳ ﻋﻦﻫﻢﻳ ﻭ
ﺭﻭﺍﻩﺃﺑﻮﺩﺍﻭﺩﻭﺍﳊﺎﻛﻢ( ﺷﺮﻭﻃﻬﻢ")
ﺭﻭﺍﻩﺍﻟﻨﺴﺎﺋﻲ( ﻋﻬﺪﻩ)
ﻋﻦﺍﺑﻦﻋﺒﺎﺱﺭﺿﻰﺍﷲﻋﻨﻪﻗﺎﻝﺭﺳﻮﻝﺍﷲﺻﻠﻰﺍﷲﻋﻠﻴﻪﻭﺳﻠﻢ":ﻛﻞﺷﺮﻁﻟﻴﺲﰱ
785ﻋﻠﻲﺭﺿﻲﺍﻟﻠﱠﻪﻋﻨﻪﺃﹶﻥﱠﺍﻟﻨﺒﹺﻲﺻﻠﱠﻰﺍﻟﻠﱠﻪﻋﻠﹶﻴﻪﻭﺳﻠﱠﻢﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﹾﻤﺆﻣﻨﻮﻥﹶﺗﻜﹶﺎﻓﹶﺄﹸﺩﻣﺎﺅﻫﻢ
ﻋﻦ
ﻛﺘﺎﺏﺍﷲﻓﻬﻮﺑﺎﻃﻞﻭﺇﻥﻛﺎﻥﻣﺎﺋﺔﺷﺮﻁ") ﺭﻭﺍﻩﺍﻟﻄﱪﺍﱐﻭﺍﻟﺒﺰﺍﺭ(
ﻭﻫﻢﻳﺪﻋﻠﹶﻰﻣﻦﺳﻮﺍﻫﻢﻳﺴﻌﻰﺑﹺﺬﻣﺘﻬﹺﻢﺃﹶﺩﻧﺎﻫﻢﻟﹶﺎﻳﻘﹾﺘﻞﹸﻣﺆﻣﻦﺑﹺﻜﹶﺎﻓﺮﹴﻭﻟﹶﺎﺫﹸﻭﻋﻬﺪﻓﻲ
ﻳﻦﺎﺃﹶﻛﹸﻥﻢﹾﺗﺍﻟﻮﻟﱠﻠﱠﻪﻮﻫﻋﻢﻦﻭﹺﺍﻣﻟﱠﺬﻦﻳﻳﺘﻦﻮﻟﱠﻗﹶﺎﻬﺗﻠﻢﹸﻮﻓﹶﻛﹸﺄﹸﻭﻢﻟﹶﺌﻓﻚ
ﻲ ﺎﻳﻨﻜﹸﻬﻢ
ﹶﻰﺇﹺ(ﻭﺇﹺﻟﺧﻧﺮﻲﺍﻤﺟﹺﺩ
ﲔﻳﻨﻋﻠ)ﻜﹸﻢ
ﻭﺍ
،ﻇﻟﹶﻘﹾﹶﺎﻫﻜﹸﺴِﺮﻢﻄﺩ
ﺍﺪﻟﹾﻭﻤ
ﺤﺎﺃﹶﻛﹸﺐﻋﻢﺒ
ﻳﹶﻳﺎﻣﺭﹺ
ﱠﺍﻟﻠﱠﻦﻭﻪﻥﺩ
ﹶﺎﻴﺃﹶﻧﺟﻬﹺﺘﻮﻢﻛﹸﺇﹺﻋﻢﺎﻥﺑﹺﻣﺪ
ﹸﻮﺍﺇﹺﺮﻟﹶ
،ﺃﹶﻭﻟﺧ
ﺍﻟﻭﻋﺗﺒﺪﻘﹾﻳﺪﺗﻦﺴِﻢﹺﻄﻭ
ﺍﻟﻫﺪﻢﻳﺍﻟﻦﹺﻈﻭﱠﺎﺃﹶﻟﻤﺧﻮﺮﻥﹶﺟﻮﻛﹸﻢﻣﻦﺩﻳﺎﺭﹺﻛﹸﻢﻭﻇﹶﺎﻫﺮﻭﺍﻋﻠﹶﻰﺇﹺﺧﺮﺍﺟﹺﻜﹸﻢﺃﹶﻥﹾﺗﻮﻟﱠﻮﻫﻢﻭﻣﻦﻳﺘﻮﻟﱠﻬﻢﻓﹶﺄﹸﻭﻟﹶﺌﻚ
’IJTIMAﻥﹾﺗﺒﺮﻭﻫﻢ ULAMAﺭﹺﻛﹸﻢﺃﹶ KOMISIﻢﻣﻦﺩﻳﺎ FATWAﺨﺮﹺﺟﻮﻛﹸ SE-INDONESIAﹺﻭﻟﹶﻢﻳKETIGAﹸﻮﻛﹸﻢﻓﻲﺍﻟﺪﻳﻦ TAHUNﻟﹶﻢﻳﻘﹶﺎﺗﻠ 2009ﻦﹺﺍﻟﱠﺬﻳﻦ ﻟﹶﺎﻳﻨﻬﺎﻛﹸﻢﺍﻟﻠﱠﻪﻋ
ﺍﻟﺇﹺﻈﻥﱠﺎﹾﻟﻛﻤﹶﺎﻮﻥﻥﹶﹶﻣﻦﻗﹶﻮﻡﹴﺑﻴﻨﻜﹸﻢﻭﺑﻴﻨﻬﻢﻣﻴﺜﹶﺎﻕﻓﹶﺪﻳﺔﹲﻣﺴﻠﱠﻤﺔﹲﺇﹺﻟﹶﻰﺃﹶﻫﻠﻪ).....ﺍﻟﻨﺴﺎﺀ(: ﻫﻢ
KEPUTUSAN
...ﻭ
ﻭﺗﻘﹾﺴِﻄﹸﻮﺍﺇﹺﻟﹶﻴﻬﹺﻢﺇﹺﻥﱠﺍﻟﻠﱠﻪﻳﺤﺐﺍﻟﹾﻤﻘﹾﺴِﻄﲔ()ﺇﹺﻧﻤﺎﻳﻨﻬﺎﻛﹸﻢﺍﻟﻠﱠﻪﻋﻦﹺﺍﻟﱠﺬﻳﻦﻗﹶﺎﺗﻠﹸﻮﻛﹸﻢﻓﻲ
Dariﺍﻟﻨﺴﺎﺀ(: Abu)..... Hurairah RA,ﺇﹺﻟﹶﻰﺃﹶﻫﻠﻪ Rasulullahﺴﻠﱠﻤﺔﹲ SAWﻬﻢﻣﻴﺜﹶﺎﻕﻓﹶﺪﻳﺔﹲﻣ bersabda:ﻜﹸﻢﻭﺑﻴﻨ “kaumﻛﹶﺎﻥﹶﻣﻦﻗﹶﻮﻡﹴﺑﻴﻨ ...ﻭﺇﹺﻥﹾ
terikatﻦﻳﺘﻮﻟﱠﻬﻢﻓﹶﺄﹸﻭﻟﹶ
musliminﺌﻚ denganﻮﻟﱠﻮﻫﻢﻭﻣ syarat-syaratﺟﹺﻜﹸﻢﺃﹶﻥﹾﺗ ”merekaﻭﻇﹶﺎﻫﺮﻭﺍﻋﻠﹶﻰﺇﹺﺧﺮﺍ (HR.ﻣﻦﺩﻳﺎﺭﹺﻛﹸﻢ Abuﺟﻮﻛﹸﻢ Daudﻭﺃﹶﺧﺮ ﺍﻟﺪﻳﻦﹺ
ﻋﻠﻰ ﺍﳌﺴﻠﻤﻮﻥ " : ﻭﺳﻠﻢ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﺭﺳﻮﻝ ﻗﺎﻝ ﻋﻨﻪ ﺍﷲ ﻫﺮﻳﺮﺓﺭﺿﻰ ﺃﰉ ﻋﻦ
dan al-Hakim). ﻫﻢﺍﻟﻈﱠﺎﻟﻤﻮﻥﹶ
ﺭﺳﻮﻝ ﺍﷲ ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ" :ﺍﳌﺴﻠﻤﻮﻥ ﻋﻠﻰ ﻗﺎﻝﻢ( ﺭﻭﺍﻩﺃﺑﻮﺩﺍﻭﺩﻭﺍﳊﺎﻛ
ﻫﺮﻳﺮﺓﺭﺿﻰ ﺍﷲ ﻋﻨﻪ ﺷﺮﻭﻃﻬﻢ") ﻋﻦ ﺃﰉ
(
8. Hadits Nabi saw : ﺍﻟﻨﺴﺎﺀ )..... ﻪ ﻠ
ﻫ
ﺃ
ﹶ ﹶﻰ ﻟ ﺇ
ﹺﹲ ﺔ ﻤ
ﻠ
ﱠ ﺴ
ﻣ
ﹲ ﺔ ﻳ
ﺪ
ﻓ
ﹶ ﻕ ﹶﺎ ﺜﻴ ﻣ ﻢ ﻬ
ﻨ
ﻴ
ﺑ
ﻭ
ﻢ ﻜ
ﹸ ﻨ
ﻴ
ﺑ
ﹴﻡ ﻮ
ﻗ
ﹶ ﻦ ﻣ
ﹶ ...ﻭﺇﹺﻥﹾﻛﹶﺎﻥ
ﺷﺮﻭﻃﻬﻢ")ﺭﻭﺍﻩﺃﺑﻮﺩﺍﻭﺩﻭﺍﳊﺎﻛﻢ(
ﻋﻦﻋﻠﻲﺭﺿﻲﺍﻟﻠﱠﻪﻋﻨﻪﺃﹶﻥﱠﺍﻟﻨﺒﹺﻲﺻﻠﱠﻰﺍﻟﻠﱠﻪﻋﻠﹶﻴﻪﻭﺳﻠﱠﻢﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﹾﻤﺆﻣﻨﻮﻥﹶﺗﻜﹶﺎﻓﹶﺄﹸﺩﻣﺎﺅﻫﻢ
ﻋﻠﻰ
ﺍﳌﺴﻠﻤﻮﻥﻬﻣﺎﺪﺅﻓﻫﻢ
ﻲ ﻮﹴﻥ"ﻭﹶﻟﺗﹶﺎﻜﺫﹶﺎﻓﹶﺄ
ﹸﻭﹸﻋﺩ ﻭﺳﻠﻢﻓﻨ:ﺮ
ﻋﻠﻴﻪﺍﻦﻟﹾﺑﹺﻤﺆﻜﹶﺎﻣ
ﺍﷲﻞﹸﻗﻣﹶﺎﺆﻝﹶﻣ
ﺻﻠﻰﻳﻘﹾﺳﻠﱠﺘﻢ
ﺍﷲﻫﻋﻠﹶﻴﻢﻪﻟﹶﺎﻭ ﺭﺳﻮﻝ
ﱠﻰﺍﻟﺃﹶﻠﱠﺩﻪﻧﺎ
ﺻﺘﻠﻬﹺﻢ ﻗﺎﻝﺬﻣ ﱠﺍﻟﻌﻨﺒﹺﻰﻲﺑﹺ ﻋﻨﻪ ﺍﷲﻢ
ﺃﹶﻳﻥﺴ ﻫﺮﻳﺮﺓﺭﺿﻰﻮﻋﺍﻨﻫﻪ
ﺍﻟﻠﱠﻪﺳﹶﻰﻲﻣﻦ ﺃﰉﺪﻲﻋﺭﻠﺿ ﻋﻦﻢﻋﻳﻠ
ﻭﻋﻫﻦ
ﻰﺑﹺﻢﺬ(ﻣﺘﻬﹺﻢﺃﹶﺩﻧﺎﻫﻢﻟﹶﺎﻳﻘﹾﺘﻞﹸﻣﺆﻣﻦﺑﹺﻜﹶﺎﻓﺮﹴﻭﻟﹶﺎﺫﹸﻭﻋﻬﺪﻓﻲ ﺭﻭﺍﻩﺃﺑﻮﺩﺍﻭﺩﻭﺍﳊﺎﻛ ")ﹶﻰﻣﻦ
ﺭﻭﺍﻩﺍﻟﻨﺴﺎﺋﻲﺳ(ﻮﺍﻫﻢﻳﺴﻌ ﺷﺮﻭﻃﻬﻢﻋﻠ
ﻭﻋﻬﻫﺪﻢﻩﻳ)ﺪ
ﻋﻦﺍﺑﻦﻋﺒﺎﺱﺭﺿﻰﺍﷲﻋﻨﻪﻗﺎﻝﺭﺳﻮﻝﺍﷲﺻﻠﻰﺍﷲﻋﻠﻴﻪﻭﺳﻠﻢ":ﻛﻞﺷﺮﻁﻟﻴﺲﰱ ﻋﻬﺪﻩ)ﺭﻭﺍﻩﺍﻟﻨﺴﺎﺋﻲ(
9. Hadits Nabi saw
ﺭﻭﺍﻩﺍﻟﻄﱪﺍﱐﻭﺍﻟﺒﺰﺍﺭﺆ(ﻣﻨﻮﻥﹶﺗﻜﹶﺎﻓﹶﺄﹸﺩﻣﺎﺅﻫﻢ
ﱠﻰﺍﻟﻠﱠ"ﻪ)ﻋﻠﹶﻴﻪﻭﺳﻠﱠﻢﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﹾﻤ ﻠ ﺻ
ﻲ ﺒ
ﹺﻨ
ﱠﺍﻟ
ﻛﺘﺎﺏﺍﷲﻓﻬﻮﺑﺎﻃﻞﻭﺇﻥﻛﺎﻥﻣﺎﺋﺔﺷﺮﻁ ﻥ ﺃ
ﹶ ﻪ ﻨ
ﻋﻦﻋﻠﻲﺭﺿﻲﺍﻟﻠﱠﻪﻋ
ﻋﻦﺍﺑﻦﻋﺒﺎﺱﺭﺿﻰﺍﷲﻋﻨﻪﻗﺎﻝﺭﺳﻮﻝﺍﷲﺻﻠﻰﺍﷲﻋﻠﻴﻪﻭﺳﻠﻢ":ﻛﻞﺷﺮﻁﻟﻴﺲﰱ
ﻭﻫﻢﻳﺪﻋﻠﹶﻰﻣﻦﺳﻮﺍﻫﻢﻳﺴﻌﻰﺑﹺﺬﻣﺘﻬﹺﻢﺃﹶﺩﻧﺎﻫﻢﻟﹶﺎﻳﻘﹾﺘﻞﹸﻣﺆﻣﻦﺑﹺﻜﹶﺎﻓﺮﹴﻭﻟﹶﺎﺫﹸﻭﻋﻬﺪﻓﻲ
ﻛﺘﺎﺏﺍﷲﻓﻬﻮﺑﺎﻃﻞﻭﺇﻥﻛﺎﻥﻣﺎﺋﺔﺷﺮﻁ") ﺭﻭﺍﻩﺍﻟﻄﱪﺍﱐﻭﺍﻟﺒﺰﺍﺭ(
Dariﻗﹶﺘﻞﹶ
":Ibnuﻣﻦ Abbasﻠﱠﻢﻗﹶﺎﻝﹶ RA.ﻋﻠﹶﻴﻪﻭﺳ Rasulullahﱠﻰﺍﻟﻠﱠﻪ
SAWﺎﻋﻦﺍﻟﻨﺒﹺﻲﺻﻠ bersabda:ﻪﻋﻨﻬﻤﹴﻭﺭﺿﻲﺍﻟﻠﱠ ﺭﻭﺍﻩﺍﻟﻨﺴﺎﺋﻲﺮ(
“setiapﻋﻤ
syaratﺍﻟﻠﱠﻪﺑﻦﹺ ﻋﻋﻬﻦﺪﻩﻋﺒ)ﺪ
ﻛﻞﺷﺮﻁﻟﻴﺲﰱ
yang tidak " ada ﻋﻦﺍﺑﻦﻋﺒﺎﺱﺭﺿﻰﺍﷲﻋﻨﻪﻗﺎﻝﺭﺳﻮﻝﺍﷲﺻﻠﻰﺍﷲﻋﻠﻴﻪﻭﺳﻠﻢ:
dalam kitabullah hukumnya batal, walaupun
ﺭﻭﺍﻩ ”syaratﻗﹶﺎﻋﺎﻝﹶﻣﺎ."":ﻣﻦ)
seratusﻗﹶﺘﻞﹶ ﲔ
(HR.ﲑﻠﹶﻴﺓﻪﺃﹶﻭﺭﺑﺳﻌﻠﱠﻢ
ﺴِﻋ
ﱠﻰﺍﻟﻠﱠﻣﻪ
ThabraniﺻﻠﻣAtﻦ
ﻮﻲﺟﺪ
ﺍﻟﺗﻨﺒﹺ
danﺭﹺﺎﳛﻋﻬﺎﻦ
Alﻭﺇﹺﻋﻨﻥﱠﻬ ﻤ
ﺍﻟﺔﻠﱠﻪ
)Bazzarﻨ
ﺿﻟﹾﻲﺠ
ﹴﻭﺔﹶﺭ ﺍ
ﺡﻋﻤﺭﺍﺮﺋﺤ
ﺍﻟﻢﻠﱠﻪﻳﺑﺮﹺﻦﹺ
ﻣﻋﻌﺎﻦﻫﻋﺪﺒﺍﺪﻟﹶ
ﻛﺘﺎﺏﺍﷲﻓﻬﻮﺑﺎﻃﻞﻭﺇﻥﻛﺎﻥﻣﺎﺋﺔﺷﺮﻁ") ﺭﻭﺍﻩﺍﻟﻄﱪﺍﱐﻭﺍﻟﺒﺰﺍﺭ(
ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻱﰲﺻﺤﻴﺤﻪﻭﻏﲑﻩﻟﹾ(ﺠﻨﺔ ﻭﺇﹺﻥﱠ ﺭﹺﳛﻬﺎ ﺗﻮﺟﺪ ﻣﻦ ﻣﺴِﲑﺓ ﺃﹶﺭﺑﻌﲔ ﻋﺎﻣﺎ") .ﺭﻭﺍﻩ ﻣﻌﺎﻫﺪﺍ ﻟﹶﻢ ﻳﺮﹺﺡ ﺭﺍﺋﺤﺔﹶ ﺍ
10. Hadits Nabi saw ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻱﰲﺻﺤﻴﺤﻪﻭﻏﲑﻩ(
ﻋﻦﻋﺒﺪﺍﻟﻠﱠﻪﺑﻦﹺﻋﻤﺮﹴﻭﺭﺿﻲﺍﻟﻠﱠﻪﻋﻨﻬﻤﺎﻋﻦﺍﻟﻨﺒﹺﻲﺻﻠﱠﻰﺍﻟﻠﱠﻪﻋﻠﹶﻴﻪﻭﺳﻠﱠﻢﻗﹶﺎﻝﹶ":ﻣﻦﻗﹶﺘﻞﹶ
ﻣﻌﺎﻫﺪﺍ ﻟﹶﻢ ﻳﺮﹺﺡ ﺭﺍﺋﺤﺔﹶ ﺍﻟﹾﺠﻨﺔ ﻭﺇﹺﻥﱠ ﺭﹺﳛﻬﺎ ﺗﻮﺟﺪ ﻣﻦ ﻣﺴِﲑﺓ ﺃﹶﺭﺑﻌﲔ ﻋﺎﻣﺎ") .ﺭﻭﺍﻩ
ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻱﰲﺻﺤﻴﺤﻪﻭﻏﲑﻩ(
“Dari Abdullah bin ‘Amr RA, dari nabi saw. ia bersabda:
“Barangsiapa membunuh orang yang dalam lindungan perjanjian
damai maka tidak mendapatkan bau sorga. Sesungguhnya bau
”surga tercium dari jarak perjalanan empat puluh tahun
786
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
DASAR PENETAPAN
ﺍﲑﻣﺪﺗﺎﺎﻫﻧﺮﻣﻓﹶﺪﻝﹸﺍﻟﹾﻘﹶﻮﺎﻬﻠﹶﻴﻋﻖﻓﹶﺤﺎﻴﻬﻓﻘﹸﻮﺍﻓﹶﻔﹶﺴﺎﻴﻬﻓﺮﺘﻣﺎﻧﺮﺃﹶﻣﺔﹰﻳﻗﹶﺮﻚﻠﻬﻧﺃﹶﻥﹾﺎﻧﺩﺃﹶﺭﺇﹺﺫﹶﺍﻭ
ﺃﹶﻭﺎﻤﻫﺪﺃﹶﺣ ﺮﺒﺍﻟﹾﻜﻙﺪﻨﻋ ﻦﻠﹸﻐﺒﻳﺎﺇﹺﻣﺎﺎﻧﺴﺇﹺﺣﻦﹺﻳﺪﺍﻟﺑﹺﺎﻟﹾﻮﻭ ﺎﻩﺇﹺﻳ ﺇﹺﻟﱠﺎ ﻭﺍﺪﺒﻌﺗﺃﹶﻟﱠﺎﻚﺑﺭﻰﻗﹶﻀﻭ
ﺎﻛﹶﺮﹺﳝﻟﹰﺎﻗﹶﻮﺎﻤﻟﹶﻬﻗﹸﻞﹾﻭﺎﻤﻫﺮﻬﻨﺗﻟﹶﺎﻭﺃﹸﻑﺎﻤﻟﹶﻬﻘﹸﻞﹾﺗﻓﹶﻠﹶﺎﺎﻤﻠﹶﺎﻫﻛ
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KETIGA TAHUN 2009
ﺍﲑﻣﺪﺗﺎﺎﻫﻧﺮﻣﻓﹶﺪﻝﹸﺍﻟﹾﻘﹶﻮﺎﻬﻠﹶﻴﻋﻖﻓﹶﺤﺎﻴﻬﻓﻘﹸﻮﺍﻓﹶﻔﹶﺴﺎﻴﻬﻓﺮﺘﻣﺎﻧﺮﺃﹶﻣﺔﹰﻳﻗﹶﺮﻚﻠﻬﻧﺃﹶﻥﹾﺎﻧﺩﺃﹶﺭﺇﹺﺫﹶﺍﻭ
“Dan jika Kami hendak membinasakan suatu negeri, Maka Kami
perintahkan kepada orang-orang yang hidup mewah di negeri itu
(supaya mentaati Allah) tetapi mereka melakukan kedurhakaan
dalam negeri itu, Maka sudah sepantasnya Berlaku terhadapnya
Perkataan (ketentuan kami), kemudian Kami hancurkan negeri
itu sehancur-hancurnya.”
7. ﻮﺍ
Q.S.
ﻛﹶﺬﱠﺑﻦAl-Qashash[
ﻟﹶﻜﻭﺽﹺﺍﻟﹾﺄﹶﺭﻭِﺎﺀﻤ]ﺴ:ﺍﻟ77
ﻦﻣﻛﹶﺎﺕﺮﺑﻬﹺﻢﻠﹶﻴﻋﺎﻨﺤﻟﹶﻔﹶﺘﺍﻘﹶﻮﺍﺗﻭﻮﺍﻨﺁَﻣﻯﺍﻟﹾﻘﹸﺮﻞﹶﺃﹶﻫﺃﹶﻥﱠﻟﹶﻮﻭ
ﺍﻟﻠﱠﻪﻦﺴﺃﹶﺣﺎﻛﹶﻤﺴِﻦﺃﹶﺣﻭﺎﻴﻧﺍﻟﺪﻦﻣﻚﻴﺒﺼﻧﺲﻨﺗﻟﹶﺎﻭﺓﹶﺮﺧﻮﻟﹾﺂَﻥﹶﺍﺍﺴِﺭﺒﺍﻟﻜﹾﺪﺍﻟﻧﻠﱠﻪ
ﻳﻮﺍ ﻙﻛﹶﺎﺎﺎﺑﹺﺁَﺗﻤﺎ
ﻤﻢﻴﻫﺎﻓﻎﺬﹾﻧﹺﺧﺘﺍﺑﻓﹶﻭﺄﹶ
ﻳﻦﻔﹾﺴِﺪﺍﻟﹾﻤﺐﺤﻳﻟﹶﺎﺍﻟﻠﱠﻪﺇﹺﻥﱠﺽﹺﺍﻟﹾﺄﹶﺭﻲﻓﺎﺩﺍﻟﹾﻔﹶﺴﻎﹺﺒﺗﻟﹶﺎﻭﻚﺇﹺﻟﹶﻴ
“dan carilah pada apa yang telah dianugerahkan Allah kepadamu
(ﻢkebahagiaan)
ﻠﱠﻬﻟﹶﻌﻠﹸﻮﺍﻤﻋﻱﺍﻟﱠﺬﺾnegeri
ﻌﺑﻢﻳﻘﹶﻬﺬakhirat,
ﻴﻟﺎﺱﹺﺍﻟﻨﻱdan
ﺪﺃﹶﻳﺖjanganlah
ﺒﻛﹶﺴﺎﺑﹺﻤﺮﹺﺤﻟﹾﺒkamu
ﺍﻭﺮﺍﻟﹾﺒﻲmelupakan
ﻓﺎﺩﺍﻟﹾﻔﹶﺴﺮﻇﹶﻬ
ﻝﹺbahagianmu
ﺪﺑﹺﺎﻟﹾﻌﻮﺍﻜﹸﻤﺤﺗﺃﹶﻥﹾdari
ﺎﺱﹺﺍﻟﻨ(kenikmatan)
ﻦﻴﺑﻢﺘﻜﹶﻤﺣﺇﹺﺫﹶﺍﻭﺎﻬﻠduniawi
ﺃﹶﻫﺇﹺﻟﹶﻰﺎﺕﺎﻧdan
ﺍﻟﹾﺄﹶﻣﻭﺍﺩberbuat
ﺆﺗﺃﹶﻥﹾﻛﹸﻢﺮﻣbaiklah
ﻥﺄﹾﹶﻳﻮ
ﺍﻟﻌﻠﱠﻪﱠ
ﻥﺟﹺﺮﺇﻳ
(kepada orang lain) sebagaimana ﺍﲑﺼﺑﺎﻴﻌﻤﺳAllah
ﻛﹶﺎﻥﹶﺍﻟﻠﱠﻪﱠﺇﹺﻥﺑﹺﻪﻢberbuat
telah ﻈﹸﻜﹸﻌﻳﺎﻤﻧﹺﻌbaik,
ﺍﻟﻠﱠﻪﺇﹺﻥﱠ
kepadamu, dan janganlah kamu berbuat kerusakan di (muka)
bumi. Sesungguhnya Allah tidak menyukai orang-orang yang
ﻪberbuat
ﺍﻟﻠﱠﻦﺴﺃﹶﺣﺎ
ﻛﹶﻤﺴِﻦﺃﹶﺣﻭﺎﻴﻧﺍﻟﺪﻦﻣﻚﻴﺒﺼﻧﺲﻨﺗﻟﹶﺎﻭﺓﹶﺮﺍﻟﹾﺂَﺧﺍﺭﺍﻟﺪﺍﻟﻠﱠﻪﺎﻙﺁَﺗﺎﻴﻤﻓﻎﹺﺘﺍﺑﻭ
kerusakan”.
ﻳﻦﻔﹾﺴِﺪﺍﻟﹾﻤﺐﺤﻳﻟﹶﺎﺍﻟﻠﱠﻪﺇﹺﻥﱠﺽﹺﺍﻟﹾﺄﹶﺭﻲﻓﺎﺩﺍﻟﹾﻔﹶﺴﻎﹺﺒﺗﻟﹶﺎﻭﻚﺇﹺﻟﹶﻴ
8. Q.S. An-Nisa[4]: 58
ﻝﹺﺪﺑﹺﺎﻟﹾﻌﻮﺍﻜﹸﻤﺤﺗﺃﹶﻥﹾﺎﺱﹺﺍﻟﻨﻦﻴﺑﻢﺘﻜﹶﻤﺣﺇﹺﺫﹶﺍﻭﺎﻬﻠﺃﹶﻫﺇﹺﻟﹶﻰﺎﺕﺎﻧﺍﻟﹾﺄﹶﻣﻭﺍﺩﺆﺗﺃﹶﻥﹾﻛﹸﻢﺮﺄﹾﻣﻳﺍﻟﻠﱠﻪﺇﻥﱠ
ﺍﲑﺼﺑﺎﻴﻌﻤﺳﻛﹶﺎﻥﹶﺍﻟﻠﱠﻪﺇﹺﻥﱠﺑﹺﻪﻈﹸﻜﹸﻢﻌﻳﺎﻤﻧﹺﻌﺍﻟﻠﱠﻪﺇﹺﻥﱠ
“Sesungguhnya Allah menyuruh kamu menyampaikan amanat
kepada yang berhak menerimanya, dan (menyuruh kamu) apabila
menetapkan hukum di antara manusia supaya kamu menetapkan
dengan adil. Sesungguhnya Allah memberi pengajaran yang
sebaik-baiknya kepadamu. Sesungguhnya Allah adalah Maha
mendengar lagi Maha melihat”.
789
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KETIGA TAHUN 2009
790
ﺇﳕﺎ ﻓﺴﺪﺕ ﺍﻟﺮﻋﻴﺔ ﺑﻔﺴﺎﺩ ﺍﳌﻠﻮﻙ ،ﻭﻓﺴﺎﺩ ﺍﳌﻠﻮﻙ ﺑﻔﺴﺎﺩ ﺍﻟﻌﻠﻤﺎﺀ ﻓﻠﻮﻻ ﺍﻟﻘﻀﺎﺓ ﺍﻟﺴﻮﺀ
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
ﻭﺍﻟﻌﻠﻤﺎﺀﺍﻟﺴﻮﺀﻟﻘﻞﻓﺴﺎﺩﺍﳌﻠﻮﻙﺧﻮﻓﺎﹰﻣﻦﺇﻧﻜﺎﺭﻫﻢ)".ﺇﺣﻴﺎﺀﻋﻠﻮﻡﺍﻟﺪﻳﻦ(
15. Pendapat Ulama:
ﺇﳕﺎ ﻓﺴﺪﺕ ﺍﻟﺮﻋﻴﺔ ﺑﻔﺴﺎﺩ ﺍﳌﻠﻮﻙ ،ﻭﻓﺴﺎﺩ ﺍﳌﻠﻮﻙ ﺑﻔﺴﺎﺩ ﺍﻟﻌﻠﻤﺎﺀ ﻓﻠﻮﻻ ﺍﻟﻘﻀﺎﺓ ﺍﻟﺴﻮﺀ
ﺇﳕﺎﺍﻷﻣﻢﺍﻷﺧﻼﻕﻣﺎﺑﻘﻴﺖ*ﻭﺇﻥﻫﻢﺫﻫﺒﺖﺃﺧﻼﻗﻬﻢﺫﻫﺒﻮﺍ
(ﺇﺣﻴﺎﺀﻋﻠﻮﻡﺍﻟﺪﻳﻦ
“Suatu umat tergantung )".pada
ﹰﻣﻦﺇﻧﻜﺎﺭﻫﻢ
ﻭﺍﻟﻌﻠﻤﺎﺀﺍﻟﺴﻮﺀﻟﻘﻞﻓﺴﺎﺩﺍﳌﻠﻮﻙﺧﻮﻓﺎ
akhlaknya, jika akhlaknya telah
”tiada maka umat akan hancur
ﻻﺿﺮﺭﻭﻻﺿﺮﺍﺭ
ﺇﳕﺎﺍﻷﻣﻢﺍﻷﺧﻼﻕﻣﺎﺑﻘﻴﺖ*ﻭﺇﻥﻫﻢﺫﻫﺒﺖﺃﺧﻼﻗﻬﻢﺫﻫﺒﻮﺍ
16. Kaedah Ushuliyah
ﻻﺿﺮﺭﻭﻻﺿﺮﺍﺭ
“Tidak boleh membahayakan diri sendiri dan tidak boleh pula
”membahayakan orang lain
791
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KETIGA TAHUN 2009
DASAR PENETAPAN
1. Q.S. Al-Baqarah[2]: 2
ﲔﻘﺘﻠﹾﻤﻟﻯﺪﻫﻴﻪﻓﺐﻳﺭﻟﹶﺎﺎﺏﺘﺍﻟﹾﻜﻚﺫﹶﻟ
“Kitab (Al Quran) ini tidak ada keraguan padanya; petunjuk bagi
mereka yang bertaqwa”
ﲔﻟﹶﺪﻤﺎﻫﻌﻠﹾﻪﻴﻟﺔﻓﹰﺐﻤﺣﻳﺭﱠﺎ
ﲔﻘﺘﻠﹾﻤﻟﻯ ﺇﹺﻟﹶﺎﺏ
ﺎﻙﻠﹾﺘﻨﻜﻟﹾﺳﺍﺭﻚﺃﹶ
ﺎﻣﻟﺫﹶﻭ
2. Q.S. Al-Anbiya’[21]: 107
ﺎﻳﻨﺩﻠﹶﺎﻡﺍﻟﹾﺈﹺﺳﻟﹶﻜﹸﻢﻴﺖﺿﺭﻭﻲﺘﻤﻧﹺﻌﻜﹸﻢﻠﹶﻴﻋﺖﻤﲔﻤﺗﺃﹶﻤﺎﻟﹶﻭﻠﹾﻢﻌﻜﹸﻟﺔﹰﻨﻳﻤﺩﺣﻢﻜﹸﺭﺇﹺﹶﻟﱠﺎﺖ
ﺎﻙﻨﻠﹾﻠﹾﻤﻛﹾﺳﺃﹶﺭﻡﺃﹶﺎﻣﻮﻴﺍﻟﹾﻭ
ﻢﺮﹺﻫﺃﹶﻣﻦﻣﹸﺓﺎﺮﻨﻳﻴﺩﺨﺍﻡﻟﹾﻠﻢﹶﺎﺳﻟﹶﺈﹺﻬﺍﻟﹾﹶ
ﻟﹶﻜﹸﹸﻮﻢﻥﻳﺖﹾ
ﻴﺃﹶﻥﺍﺮﺿﺭﺃﹶﻣﻭﻲ
ﻮﻟﹸﻪﺳﺘﻤﻌﻧﹺﺭﻭﺍﻟﻠﱠﻜﹸﻪﻢﻰ
ﻠﹶﻴﻋﻀ
ﻗﹶﺖﻤﹶﺍﺫﻤﺃﹶﺇﹺﺗﺔﻭﻢﻨﻣﻜﹸﺆﻣﻨﹶﺎ
ﻳﻟﺩﻢﻭﻟﹶﻦﻜﹸﹴﻣﺖﺆﻤﻠﹾﻟﹶﺃﹶﻛﹶﺎﻛﹾﻥﻤﻡﺎﻣﻮﻴﺍﻟﹾﻭ
792
ﺎﺒﹺﻴﻨﻣﻠﹶﺎﻟﹰﺎﺿﻞﱠﺿﻓﹶﻘﹶﺪﻮﻟﹶﻪﺳﺭﻭﺍﻟﻠﱠﻪﺺﹺﻌﻳﻦﻣﻭ
ﻢﺮﹺﻫﺃﹶﻣﻦﻣﺓﹸﺮﻴﺍﻟﹾﺨﻢﻟﹶﻬﻜﹸﻮﻥﹶﻳﺃﹶﻥﹾﺍﺮﺃﹶﻣﻮﻟﹸﻪﺳﺭﻭﺍﻟﻠﱠﻪﻰﻗﹶﻀﺇﹺﺫﹶﺍﺔﻨﻣﺆﻣﻟﹶﺎﻭﻦﹴﻣﺆﻤﻟﻛﹶﺎﻥﹶﺎﻣﻭ
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
ﲔﻘﺘﻠﹾﻤﻟﻯﺪﻫﻴﻪﻓﺐﻳﺭﻟﹶﺎﺎﺏﺘﺍﻟﹾﻜﻚﺫﹶﻟ
“Dan tiadalah Kami mengutus kamu, melainkan untuk (menjadi)
rahmat bagi semesta alam.”
ﲔﺎﻟﹶﻤﻠﹾﻌﻟﺔﹰﻤﺣﺭﺇﹺﻟﱠﺎﺎﻙﻠﹾﻨﺳﺃﹶﺭﺎﻣﻭ
3. Q.S. Al-Maidah[5]:3 ﲔﻘﺘﻠﹾﻤﻟﻯﺪﻫﻴﻪﻓﺐﻳﺭﻟﹶﺎﺎﺏﺘﺍﻟﹾﻜﻚﺫﹶﻟ
ﺎﻳﻨﺩﻠﹶﺎﻡﺍﻟﹾﺈﹺﺳﻟﹶﻜﹸﻢﻴﺖﺿﺭﻭﻲﺘﻤﻧﹺﻌﻜﹸﻢﻠﹶﻴﻋﺖﻤﻤﺃﹶﺗﻭﻜﹸﻢﻳﻨﺩﻟﹶﻜﹸﻢﻠﹾﺖﺃﹶﻛﹾﻤﻡﻮﺍﻟﹾﻴ
“Pada hari Ini telah Kusempurnakan untuk ﲔﻤkamu
ﺎﻟﹶﻠﹾﻌﻟﺔﹰﻤagamamu,
ﺣﺭﺇﹺﻟﱠﺎﺎﻙﻠﹾﻨﺳﺃﹶﺭdan
ﺎﻣﻭ
Telah Ku-cukupkan kepadamu nikmat-Ku, dan Telah Ku-ridhai
ﻢIslam
ﺮﹺﻫﺃﹶﻣﻦitu
ﻣﺓﹸﺮjadi
ﻴﺍﻟﹾﺨﻢagama
ﻟﹶﻬﻜﹸﻮﻥﹶﻳﹾbagimu.”
ﺃﹶﻥﺍﺮﺃﹶﻣﻮﻟﹸﻪﺳﺭﻭﺍﻟﻠﱠﻪﻰﻗﹶﻀﺇﹺﺫﹶﺍﺔﻨﻣﺆﻣﻟﹶﺎﻭﻦﹴﻣﺆﻤﻟﻛﹶﺎﻥﹶﺎﻣﻭ
ﺎﻳﻨﺩﻠﹶﺎﻡﺍﻟﹾﺈﹺﺳﻟﹶﻜﹸﻢﻴﺖﺿﺭﻭﻲﺘﻤﺎﻌﻨﻧﹺﺒﻢﹺﻴﻜﹸﻣﹰﺎﹶﺎﻠﹶﻟﻴﻠﻋﺿ
ﺖﻞﱠﻤﺿﻤﺗﺪﺃﹶﻘﹶﻭﻓﹶﻢﻟﹶﻪﻜﹸﻮﻨﻳﺳﺩﻢﺭﻜﹸﻭﻪﻟﹶﺖﻠﱠ ﻠﹾﻛﹾﻤﺃﹶﻌﻳﻦﻡﻮﻣﻴﺍﻟﹾﻭ
ﺍﻟﺺﹺ
4. Q.S. Al-Ahzab[33]:36
ﻢﺮﹺﻫﺃﹶﻣﻦﻣﺓﹸﺮﻴﺍﻟﹾﺨﻢﻟﹶﻬﻜﹸﻮﻥﹶﻳﺃﹶﻥﹾﺍﺮﺃﹶﻣﻮﻟﹸﻪﺳﺭﻭﺍﻟﻠﱠﻪﻰﻗﹶﻀﺇﹺﺫﹶﺍﺔﻨﻣﺆﻣﻟﹶﺎﻭﻦﹴﻣﺆﻤﻟﻛﹶﺎﻥﹶﺎﻣﻭ
ﺎﺒﹺﻴﻨﻣﻠﹶﺎﻟﹰﺎﺿﻞﱠﺿﻓﹶﻘﹶﺪﻮﻟﹶﻪﺳﺭﻭﺍﻟﻠﱠﻪﺺﹺﻌﻳﻦﻣﻭ
“Dan tidaklah patut bagi laki-laki yang mu’min dan tidak (pula)
bagi perempuan yang mu’min, apabila Allah dan Rasul-Nya telah
menetapkan suatu ketetapan, akan ada bagi mereka pilihan (yang
lain) tentang urusan mereka. Dan barangsiapa mendurhakai
Allah dan Rasul-Nya maka sungguhlah dia telah sesat, sesat yang
nyata”.
ﺇﹺﻟﱠﺎﻢﻫﺇﹺﻥﹾﻭﺍﻟﻈﱠﻦﺇﹺﻟﱠﺎﻮﻥﹶﺒﹺﻌﺘﻳﺇﹺﻥﹾﺍﻟﻠﱠﻪﺒﹺﻴﻞﹺﺳﻦﻋﻠﱡﻮﻙﻀﻳﺽﹺﺍﻟﹾﺄﹶﺭﻲﻓﻦﻣﺃﹶﻛﹾﺜﹶﺮﻊﻄﺗﺇﹺﻥﹾﻭ
ﻮﻥﹶﺻﺮﺨﻳ
“Dan jika kamu menuruti kebanyakan orang-orang yang di muka
ﻢbumi
ﻓﹶﻬﻢﺮﹺﻫini,
ﻛﹾﺑﹺﺬniscaya
ﻢﺎﻫﻨﻴﺃﹶﺗﻞﹾﺑmereka
ﻴﻬﹺﻦﻓﻦﻣﻭakan
ﺽﺍﻟﹾﺄﹶﺭﻭmenyesatkanmu
ﺍﺕﻮﻤﺍﻟﺴﺕﺪﻟﹶﻔﹶﺴﻢdari
ﺍﺀَﻫﻮﺃﹶﻫjalan
ﻖﺍﻟﹾﺤﻊAllah. ﺒﺍﺗﻟﹶﻮﹺﻭ
ﺇﹺﻟﱠﺎﻢﻫﺇﹺﻥﹾﻭﺍﻟﻈﱠﻦﺇﹺﻟﱠﺎﻮﻥﹶﺒﹺﻌﺘﻳﺇﹺﻥﹾﺍﻟﻠﱠﻪﺒﹺﻴﻞﹺﺳﻦﻋﻠﱡﻮﻙﻀﻳﺽﹺﺍﻟﹾﺄﹶﺭﻲ
Mereka tidak lain hanyalah mengikuti persangkaan
ﻥﹶﻓﻮ
ﺿﻦﻣﺮﺮﹺﺜﹶﻌﻛﹾﻣﻢﺃﹶﺮﹺﻊﻫﻛﹾﻄﺗﹾﺫdan
belaka, ﻥﺇﹺﻦﻭﻋ
mereka tidak lain hanyalah berdusta (terhadap Allah)”.
ﻮﻥﹶﺻﺮﺨﻳ
6. ﻥQ.S.
ﺎﺍﻟﹾﺈﹺﳝﹶﻰAl-Mukminun ﺎﺀﻴﻟﺃﹶﻭﻜﹸﻢﺍﻧﻮﺇﹺﺧﻭﺎﺀَﻛﹸﻢﺁَﺑﺬﹸﻭﺍﺨﺘﺗﻟﹶﺎﻮﺍﻨﺁَﻣﻳﻦﺍﻟﱠﺬﺎﻬﺃﹶﻳﺎﻳ
ﻠﻋﺍﻟﹾﻜﹸﻔﹾﺮﻮﺍﺒﺤﺘﺍﺳﺇﹺﻥَ[23]:71
ﻢﻓﹶﻬﻢﻛﹾﺮﹺﻫﺑﹺﺬﻢﺎﻫﻨﻴﺃﹶﺗﻞﹾﺑﻴﻬﹺﻦﻓﻦﻣﻭﺽﺍﻟﹾﺄﹶﺭﻭﺕ
ﺍﹶﻥﻮﻮﻤﻤﺴﺍﻟﻟ
ﺕﻈﱠﺎ
ﺍﻟﻢﺪﺴﻫﻚﻔﹶ
ﻟﹶﻢﻟﹶﺌﺍﻓﹶﺄﺀَﹸﻭﻫﻮﻢﺃﹶﻜﹸﻫﻖﻨﻣﺤﺍﻟﹾﻢ
ﻊﻟﱠﻬﻮﺒﺘﺗﺍﻳﹺ
ﻟﹶﻮﻦﻣﻭﻭ
ﻮﻥﹶﺮﹺﺿﻌﻣﻢﻛﹾﺮﹺﻫﺫﻦﻋ
“Andaikata kebenaran itu menuruti hawa nafsu mereka, pasti
binasalah langit dan bumi ini, dan semua yang ada di dalamnya.
ﻥSebenarnya
ﺎﺍﻟﹾﺈﹺﳝﻠﹶﻰﻋﺍﻟﹾﻜﹸﻔﹾﺮﻮﺍKami ﺎﺀﻴﻟﺃﹶﻭﻜﹸﻢmendatangkan
ﺒﺤﺘﺍﺳﺇﹺﻥَtelah ﺍﻧﻮﺇﹺﺧﻭﺎﺀَﻛﹸﻢﺁَﺑﺬﹸﻭﺍﺨﺘﺗﹶﺎ
ﻟﻮﺍﻨﺁَﻣﻳﻦﺍﻟﱠﺬﺎﻬﺃﹶﻳﺎﻳ
kepada mereka
kebanggaan (Al Qur’an) merekaﹶtetapi ﻮﻥﻤﺍﻟﻈﱠﺎﻟmereka
ﻢﻫﻚﻓﹶﺄﹸﻭﻟﹶﺌberpaling
ﻜﹸﻢﻨﻣﻢﻟﱠﻬﻮﺘﻳdari
ﻦﻣﻭ
kebanggaan itu.”
793
ﻮﻥﹶﺻﺮﺨﻳ
ﻢﻓﹶﻬﻢﻛﹾﺮﹺﻫﺑﹺﺬﻢﺎﻫﻨﻴﺃﹶﺗﻞﹾﺑﻴﻬﹺﻦﻓﻦﻣﻭﺽﺍﻟﹾﺄﹶﺭﻭﺍﺕﻮﻤﺍﻟﺴﺕﺪﻟﹶﻔﹶﺴﻢﺍﺀَﻫﻮﺃﹶﻫﻖﺍﻟﹾﺤﻊﺒﺍﺗﻟﹶﻮﹺﻭ
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KETIGA TAHUN 2009
ﻮﻥﹶﺮﹺﺿﻌﻣﻢﻛﹾﺮﹺﻫﺫﻦﻋ
7. Q.S. At-Taubah[9]: 23
ﺎﻥﺍﻟﹾﺈﹺﳝﻠﹶﻰﻋﺍﻟﹾﻜﹸﻔﹾﺮﻮﺍﺒﺤﺘﺍﺳﺇﹺﻥَﺎﺀﻴﻟﺃﹶﻭﻜﹸﻢﺍﻧﻮﺇﹺﺧﻭﺎﺀَﻛﹸﻢﺁَﺑﺬﹸﻭﺍﺨﺘﺗﻟﹶﺎﻮﺍﻨﺁَﻣﻳﻦﺍﻟﱠﺬﺎﻬﺃﹶﻳﺎﻳ
ﻮﻥﹶﻤﺍﻟﻈﱠﺎﻟﻢﻫﻚﻓﹶﺄﹸﻭﻟﹶﺌﻜﹸﻢﻨﻣﻢﻟﱠﻬﻮﺘﻳﻦﻣﻭ
“Hai orang-orang beriman, janganlah kamu jadikan bapa-bapa
dan saudara-saudaramu menjadi wali(mu), jika mereka lebih
mengutamakan kekafiran atas keimanan dan siapa di antara
kamu yang menjadikan mereka wali, Maka mereka Itulah orang-
orang yang zalim”.
8. Q.S. Hud[11]: 61
ﻦﻣﺄﹶﻛﹸﻢﺸﺃﹶﻧﻮﻫﻩﺮﻏﹶﻴﺇﹺﻟﹶﻪﻦﻣﻟﹶﻜﹸﻢﺎﻣﺍﻟﻠﱠﻪﻭﺍﺪﺒﺍﻋﻡﹺﻗﹶﻮﺎﻳﻗﹶﺎﻝﹶﺎﺤﺎﻟﺻﻢﺎﻫﺃﹶﺧﻮﺩﺛﹶﻤﺇﹺﻟﹶﻰﻭ
ﺠﹺﻴﺐﻣﻗﹶﺮﹺﻳﺐﻲﺑﺭﺇﹺﻥﱠﻪﺇﹺﻟﹶﻴﻮﺍﻮﺑﺗﺛﹸﻢﻭﻩﺮﻔﻐﺘﻓﹶﺎﺳﺎﻴﻬﻓﻛﹸﻢﺮﻤﻌﺘﺍﺳﻭﺽﹺﺍﻟﹾﺄﹶﺭ
“dan kepada Tsamud (kami utus) saudara mereka shaleh. Shaleh
berkata: “Hai kaumku, sembahlah Allah, sekali-kali tidak ada
bagimu Tuhan selain Dia. Dia telah menciptakan kamu dari
bumi (tanah) dan menjadikan kamu pemakmurnya[726], karena
itu mohonlah ampunan-Nya, kemudian bertobatlah kepada-
Nya, Sesungguhnya Tuhanku Amat dekat (rahmat-Nya) lagi
memperkenankan (doa hamba-Nya).”
794
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
REKOMENDASI
a. Umat Islam dianjurkan untuk memilih pemimpin dan wakil-
wakilnya yang mengemban tugas amar makruf nahi munkar.
b. Pemerintah dan penyelenggara pemilu perlu meningkatkan
sosialisasi penyelenggaraan pemilu agar partisipasi masyarakat
dapat meningkat, sehingga hak masyarakat terpenuhi.
795
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KETIGA TAHUN 2009
ﺎﻟﱠﺔﹸﺿ ﺔﹸﻜﹾﻤﺍﻟﹾﺤ ﺔﹸﻤﺍﻟﹾﻜﹶﻠ :ﻠﱠﻢﺳﻭ ﻪﻠﹶﻴﻋ ﺍﻟﻠﱠﻪ ﻠﱠﻰﺻ ﺍﻟﻠﱠﻪ ﻮﻝﹸﺳﺭ ﻗﹶﺎﻝﹶ :ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺓﹶﺮﻳﺮﻫ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻦﻋ
DASAR PENETAPAN
ﺎﺑﹺﻬﻖﺃﹶﺣﻮﻓﹶﻬﺎﻫﺪﺟﻭﺎﺜﹸﻤﻴﺣﻦﹺﻣﺆﺍﻟﹾﻤ
1. Q.S. An-Nisa[4]: 58
ﻝﹺﺪﺑﹺﺎﻟﹾﻌﻮﺍﻜﹸﻤﺤﺗﺃﹶﻥﹾﺎﺱﹺﺍﻟﻨﻦﻴﺑﻢﺘﻜﹶﻤﺣﺇﹺﺫﹶﺍﻭﺎﻬﻠﺃﹶﻫﺇﹺﻟﹶﻰﺎﺕﺎﻧﺍﻟﹾﺄﹶﻣﻭﺍﺩﺆﺗﺃﹶﻥﹾﻛﹸﻢﺮﺄﹾﻣﻳﺍﻟﻠﱠﻪﺇﹺﻥﱠ
ﺍﲑﺼﺑﺎﻴﻌﻤﺳﻛﹶﺎﻥﹶﺍﻟﻠﱠﻪﺇﹺﻥﱠﺑﹺﻪﻈﹸﻜﹸﻢﻌﻳﺎﻤﻧﹺﻌﺍﻟﻠﱠﻪﺇﹺﻥﱠ
“Sesungguhnya Allah menyuruh kamu menyampaikan amanat
kepada yang berhak menerimanya, dan (menyuruh kamu) apabila
menetapkan hukum di antara manusia supaya kamu menetapkan
dengan adil. Sesungguhnya Allah memberi pengajaran yang
sebaik-baiknya kepadamu. Sesungguhnya Allah adalah Maha
mendengar lagi Maha melihat”
.
2. Q.S. An-Nisa[4]: 59
ﻜﹸﻢﻨﻣﺮﹺﺍﻟﹾﺄﹶﻣﻲﺃﹸﻭﻟﻭﻮﻝﹶﺳﺍﻟﺮﻮﺍﻴﻌﺃﹶﻃﻭﺍﻟﻠﱠﻪﻮﺍﻴﻌﺃﹶﻃﻮﺍﻨﺁَﻣﻳﻦﺍﻟﱠﺬﺎﻬﺃﹶﻳﺎﻳ
“Hai orang-orang yang beriman, taatilah Allah dan taatilah
Rasul (Nya), dan ulil amri di antara kamu”.
796
(ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻱ)ﺭﻭﺍﻩﺔﹰﻴﻠﺎﻫﺟﺔﹰﻴﺘﻣﺎﺕﻣﺔﹲﻌﻴﺑﻪﻘﻨﻋﻲﻓﺲﻟﹶﻴﻭﺎﺕﻣﻦﻣ
(ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻱ)ﺭﻭﺍﻩﺔﹶﺎﻋﺍﻟﺴﺮﻈﺘﻓﹶﺎﻧﻪﻠﺃﹶﻫﺮﹺﻏﹶﻴﺇﹺﻟﹶﻰﺮﺍﻟﹾﺄﹶﻣﺪﺳﻭﺇﹺﺫﹶﺍﻗﹶﺎﻝﹶ
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
797
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KETIGA TAHUN 2009
ﻮﻫﻦﻣﻴﻬﹺﻢﻓﺃﹶﻥﱠﻠﹶﻢﻌﻳﻮﻫﻭﻼﺟﺭﻬﹺﻢﻠﹶﻴﻋﻞﹶﻤﻌﺘﻓﹶﺎﺳﺌﹰﺎﻴﺷﲔﻤﻠﺴﺍﻟﹾﻤِﺍﺀﺮﺃﹸﻣﻦﻣﻟﱠﻰﻮﺗﻦﻣﻭ
ﻴﻊﻤﺟﻭ ﻮﻟﹶﻪﺳﺭﻭ ﺍﻟﻠﱠﻪ ﺎﻥﹶﺧ ﻓﹶﻘﹶﺪ ،ﻪﻮﻟﺳﺭ ﺔﻨﺳﻭ ﺍﻟﻠﱠﻪ ﺎﺏﹺﺘﺑﹺﻜ ﻪﻨﻣ ﻠﹶﻢﺃﹶﻋﻭ ﻚﺑﹺﺬﹶﻟ ﻟﹶﻰﺃﹶﻭ
(ﺍﻟﻄﱪﺍﱐ)ﺭﻭﺍﻩ،ﻨﹺﲔﻣﺆﺍﻟﹾﻤ
“Barangsiapa memilih seorang pemimpin padahal ia tahu ada
orang lain yang lebih pantas untuk dijadikan pemimpin dan lebih
faham terhadap kitab Allah dan sunnah rasulNya, maka ia telah
mengkhianati Allah, rasulNya, dan semua orang beriman” (HR.
At-Thabrani)
798
ﻃﹶﺎﻋﺔﹶ)ﺭﻭﺍﻩﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻱ(
ﻋﻦﻋﺒﺪﺍﷲﺑﻦﻋﻤﺮﻭ،ﺃﻥﺍﻟﻨﱯﺻﻠﻰﺍﷲﻋﻠﻴﻪﻭﺳﻠﻢﻗﺎﻝ» :ﻻﳛﻞﻟﺜﻼﺛﺔﻳﻜﻮﻧﻮﻥ
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
ﺑﻔﻼﺓﻣﻦﺍﻷﺭﺽﺇﻻﺃﻣﺮﻭﺍﻋﻠﻴﻬﻢﺃﺣﺪﻫﻢ«).ﺭﻭﺍﻩﺃﲪﺪ(
13. Hadits Nabi saw :
ﻋﻦﺃﰊﺳﻌﻴﺪﺍﳋﺪﺭﻱﻗﺎﻝﻗﺎﻝﺭﺳﻮﻝﺍﷲﺻﻠﻰﺍﷲﻋﻠﻴﻪﻭﺳﻠﻢ":ﺇﺫﺍﻛﻨﺘﻢﺛﻼﺛﺔﰲ
ﺳﻔﺮﻓﻠﻴﺆﻣﻜﻢﺃﺣﺪﻛﻢ")ﺭﻭﺍﻩﺍﺑﻦﺣﺒﺎﻥ(
“Dari Abu Said Al-Khudry RA, rasulullah saw. bersabda: “jika
kalian bertiga dalam bepergian, maka angkatlah pemimpin di
)antara kalian” (HR. Ibn Hibban
ﺍﻷﺻﻞﰲﺍﻷﺷﻴﺎﺀﺍﻹﺑﺎﺣﺔﺣﱴﻳﺪﻝﺍﻟﺪﻟﻴﻞﻋﻠﻰﺍﻟﺘﺤﺮﱘ
"ﻟﻠﻮﺳﺎﺋﻞﺣﻜﻢﺍﳌﻘﺎﺻﺪ
ﻣﻦﺭﺃﻯﻣﻨﻜﻢﰲﺍﻋﻮﺟﺎﺟﺎﻓﻠﻴﻘﻮﻣﻮﱐ"....
ﺍﳊﻜﻢﻳﺪﻭﺭﻣﻊﻋﻠﺘﻪﻭﺟﻮﺩﺍﻭﻋﺪﻣﺎ
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KETIGA TAHUN 2009
ﺃﻃﻴﻌﻮﱐﻣﺎﺃﻃﻌﺖﺍﷲﻓﻴﻜﻢ ﻻﻳﻨﻜﺮﺗﻐﲑﺍﻷﺣﻜﺎﻡﺑﺘﻐﲑﺍﻷﺯﻣﻨﺔﻭﺍﻷﻣﻜﻨﺔ
20. Kaedah Fiqhiyyah:...ﺃﻳﻬﺎﺍﻟﻨﺎﺱﺇﻥﺃﺣﺴﻨﺖﻓﺄﻋﻴﻨﻮﱐﻭﺇﻥﺃﺳﺄﺕﻓﻘﻮﻣﻮﱐ
"ﺍﻷﺻﻞﰲﺍﻷﺷﻴﺎﺀﺍﻹﺑﺎﺣﺔﺣﱴﻳﺪﻝﺍﻟﺪﻟﻴﻞﻋﻠﻰﺍﻟﺘﺤﺮﱘ
ﻟﻠﻮﺳﺎﺋﻞﺣﻜﻢﺍﳌﻘﺎﺻﺪ
ﻣﺎﻻﻳﺘﻢﺍﻟﻮﺍﺟﺐﺇﻻﺑﻪﻓﻬﻮﻭﺍﺟﺐ
ﻓﺄﻥﻋﺼﻴﺘﻪﻓﻼﻃﺎﻋﺔﱄﻋﻠﻴﻜﻢ"
”Apabila suatu kewajiban tidak ﻻﻳﻨﻜﺮﺗﻐﲑﺍﻷﺣﻜﺎﻡﺑﺘﻐﲑﺍﻷﺯﻣﻨﺔﻭﺍﻷﻣﻜﻨﺔ
ﺍﳊﻜﻢﻳﺪﻭﺭﻣﻊﻋﻠﺘﻪﻭﺟﻮﺩﺍﻭﻋﺪﻣﺎ
dapat dilaksanakan secara
sempurna tanpa adanya sesuatu yang lain, maka ﺍﺭﺗﻜﺎﺏﺃﺧﻒﺍﻟﻀﺮﺭﻳﻦ
pelaksanaan
ﺍﻷﺻﻞﰲﺍﻷﺷﻴﺎﺀﺍﻹﺑﺎﺣﺔﺣﱴﻳﺪﻝﺍﻟﺪﻟﻴﻞﻋﻠﻰﺍﻟﺘﺤﺮﱘ
ﻣﻦﺭﺃﻯﻣﻨﻜﻢﰲﺍﻋﻮﺟﺎﺟﺎﻓﻠﻴﻘﻮﻣﻮﱐ"....
sesuatu yang lain tersebut hukumnya ”juga wajib "
ﺍﳊﻜﻢﻳﺪﻭﺭﻣﻊﻋﻠﺘﻪﻭﺟﻮﺩﺍﻭﻋﺪﻣﺎ
ﻣﺎﻻﻳﺘﻢﺍﻟﻮﺍﺟﺐﺇﻻﺑﻪﻓﻬﻮﻭﺍﺟﺐ
ﻻﻳﻨﻜﺮﺗﻐﲑﺍﻷﺣﻜﺎﻡﺑﺘﻐﲑﺍﻷﺯﻣﻨﺔﻭﺍﻷﻣﻜﻨﺔ
ﻣﺎﻻﻳﺪﺭﻙﻛﻠﻪﻻﻳﺘﺮﻙﻛﻠﻪ
21. Kaedah Fiqhiyyah:
ﻟﻠﻮﺳﺎﺋﻞﺣﻜﻢﺍﳌﻘﺎﺻﺪ
ﺍﺭﺗﻜﺎﺏﺃﺧﻒﺍﻟﻀﺮﺭﻳﻦ
“dipilihnyaﺎ
kerusakanﻫﺎﻟﻤﻦﻳﻘﹸﻮﻡﺑﹺﻬ
yangﺍﻟﺪﻧﻴﺎ،ﻭﻋﻘﹾﺪ
lebihﻭﺳﻴﺎﺳﺔ
ringanﺍﻟﺪﻳﻦﹺ ﻣﺎﻻﻳﺘﻢﺍﻟﻮﺍﺟﺐﺇﻻﺑﻪﻓﻬﻮﻭﺍﺟﺐ
ﺍﳊﻜﻢﻳﺪﻭﺭﻣﻊﻋﻠﺘﻪﻭﺟﻮﺩﺍﻭﻋﺪﻣﺎﺣﺮﺍﺳﺔ
jikaﻲ
adaﻨﺒﻮﺓﻓ
duaﻠﹶﺎﻓﹶﺔﺍﻟ
kerusakanﻋﺔﹲﻟﺨ
ﺍﻟﹾﺈﹺﻣﺎﻣﺔﹸﻣﻮﺿﻮ
”berkumpul
ﺍﻷﺻﻞﰲﺍﻷﺷﻴﺎﺀﺍﻹﺑﺎﺣﺔﺣﱴﻳﺪﻝﺍﻟﺪﻟﻴﻞﻋﻠﻰﺍﻟﺘﺤﺮﱘ
ﻛﻠﻪﻻﻳﺘﺮﻙﻛﻠﻪ
ﻣﺎﻻﻳﺪﺭﻙﺟﹺﺐﺑﹺﺎﻟﹾﺈﹺﺟﻤﺎ
ﺍﺭﺗﻜﺎﺏﺃﺧﻒﺍﻟﻀﺮﺭﻳﻦﻉﹺ ﻓﻲﺍﻟﹾﺄﹸﻣﺔﻭﺍ
22. Kaedah Fiqhiyyah: ﻣﺎﻻﻳﺘﻢﺍﻟﻮﺍﺟﺐﺇﻻﺑﻪﻓﻬﻮﻭﺍﺟﺐ
ﻻﻳﻨﻜﺮﺗﻐﲑﺍﻷﺣﻜﺎﻡﺑﺘﻐﲑﺍﻷﺯﻣﻨﺔﻭﺍﻷﻣﻜﻨﺔ
ﺎﻟﺫﻤﹶﺍﻗﻦﹶﺎﻡﻳﻘﺑﹺﹸﻮﻬﻡﺎﺑﹺﻣﻬﻦﺎ
ﹺ،ﻓﹶﺈﹺ ﻬ ﺠ
ﹺ ﻟ
ﹾ
ﻲﻋﺣﻠﺮﺍﺳﺔﺍﻟﺪﻳﻦﹺﻭﺳﻴﺎﺳﺔﺍﻟﺪﻧﻴﺎ،ﻭﻋﻘﹾﺪﻫ
ﻢ ﻠ
ﹾ ﻌ
ﻟ
ﹾ ﹺﺍ ﺐ ﻠ
ﹶ ﻃ
ﹶ ﻭ
ﺩ ﺎ ﺎ ﻛ
ﹶ ﺔ ﻳ
ﹶﺎ ﻔ ﻜ
ﻟ
ﹾ ﹶﻰﺍ ﻛﻠﻪﻻﻳﺘﺮﻙﻛﻠﻪﺓﺿﻓﻬﺎ
ﺍﻟﻓﹶﻨﺒﻔﹶﻮﺮ
ﺏﻟﺍﻟﹾﺨﺈﹺﻠﻣﹶﺎﺎﻓﹶﻣﺔﺔ ﻣﺎﻻﻳﺪﺭﻙﻭﺿﺟﻮﻮﻋﺔﹲ ﺖﻮ ﺍﻓﹶﻟﹾﺈﹺﺈﹺﺫﻣﺎﹶﺍﻣﺛﹶﺒﺔﹸﻣ
ﺍﺭﺗﻜﺎﺏﺃﺧﻒﺍﻟﻀﺮﺭﻳﻦ
“Sesuatu
yangﺍﻟﻨﺎﺱﹺﻓﹶﺮﹺﻳﻘﹶﺎﻥ tidakﺮﺝﻣﻦ didapatkanﺃﹶﺣﺪﺧ semuaﻭﺇﹺﻥﹾﻟﹶﻢﻳﻘﹸﻢﺑﹺﻬﺎ (sesuaiﻟﹾﻜﻔﹶﺎﻳﺔ،ﺎﻋﻠﹶﻰﺍ dengan
semuanya”.ﹺﺎﻟﹾﻂﺈﹺﹶﻓﹶﺟﺮﻤﺎﺿﻉﹺﻬ
idealisasi
ﻲﺍﻟﹾﻣﺄﹸﻦﻣﺔﺃﹶﻫﻭﻠﺍﻬﺟﹺﺎﺐﺳﻘﹶﺑ ﻓﻫﻮ
ﺍﳊﻜﻢﻳﺪﻭﺭﻣﻊﻋﻠﺘﻪﻭﺟﻮﺩﺍﻭﻋﺪﻣﺎdan kehendak kita), seyogyanya tidak ditinggalkan
ﺐﺎﺼﺑﹺﻬﻰﻳﻘﻨﹸﻮﺘﻡ
ﺎ،ﻞﻭﹸﺍﻟﹾﻋﺈﹺﻘﹾﻣﺪﺎﻣﻫﺔﺎﻟﻤﺣﺘﻦﻳﹺﻲﺃﹶﻫﺍﻟﻧﺪﻧﻴ
ﺎﻟﻠﹾﻦﺄﹸﹺﻣﻭﺔﺳﻴﺎ.ﺳﻭﺔﺍﻟﺜﱠﺎ
ﺍﻟﻣﺪﻳ
ﻭﺍﺇﺔﻣﺎ
ﻲﺘﺎﺣﺭﺮﺍﺳ
ﻰﻓﻳﺨ ﺍﻟﻨﺒﺣﺘﻮ
ﹸﺍﻟﺎﺨﺧﻠﺘﹶﺎﻴﻓﹶﺎﺔﺭﹺ
ﻛﻠﻪﻻﻳﺘﺮﻙﻛﻠﻪﺓ ﺎﺿﺃﹶﻮﻫﻋﻞﺔﹲ :ﺃﹶﻣﺎﺣﻣﺔﺪﹸﻫﻣﻤﻮ ﺍﻟﹾﺈﹺ
ﻣﺎﻻﻳﺪﺭﻙ
ﹺ،ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍﻗﹶﺎﻡﺑﹺﻬﺎﻣﻦ
23. Pendapat dalamﻬﺎﺩﻭﻃﹶﻠﹶﺐﹺﺍﻟﹾﻌﻠﹾﻢ
Al-Mawardi “Al-Ahkamﻜﻔﹶﺎﻳﺔﻛﹶﺎﻟﹾﺠﹺ as-Sulthaniyah,ﺔﻉﹺﻓﹶﻔﹶﺮﺿﻬﺎﻋﻠﹶﻰﺍﻟﹾ
ﺍﻟﹾﻟﹾﺈﹺﺈﹺﻣﺟﺎﻤﻣﺎ
ﺏﺑﹺﺎ ﺖﻟﻠﹾﺈﹺﻭﺍﻭﻣﺎﹺﺟﻣﻮﺔﺐ،ﹶﺍﻟﹾﺛﹶﻫﺄﹸﺒﻣﻢﺔ
ﺃﻓﹶﺈﹺﺣﺫﺪ
ﻲﺍ
”h. 3 ﻣﺎﻻﻳﺘﻢﺍﻟﻮﺍﺟﺐﺇﻻﺑﻪﻓﻬﻮﻭﺍﺟﺐ
ﻫﻮﻣﻦﺃﹶﻫﻠﻬﺎﺳﻘﹶﻂﹶﻓﹶﺮﺿﻬﺎﻋﻠﹶﻰﺍﻟﹾﻜﻔﹶﺎﻳﺔ،ﻭﺇﹺﻥﹾﻟﹶﻢﻳﻘﹸﻢﺑﹺﻬﺎﺃﹶﺣﺪﺧﺮﺝﻣﻦﺍﻟﻨﺎﺱﹺﻓﹶﺮﹺﻳﻘﹶﺎﻥ
ﺍﻟﹾﺈﹺﻣﺎﻣﺔﹸﻣﻮﺿﻮﻋﺔﹲﻟﺨﻠﹶﺎﻓﹶﺔﺍﻟﻨﺒﻮﺓﻓﻲﺣﺮﺍﺳﺔﺍﻟﺪﻳﻦﹺﻭﺳﻴﺎﺳﺔﺍﻟﺪﻧﻴﺎ،ﻭﻋﻘﹾﺪﻫﺎﻟﻤﻦﻳﻘﹸﻮﻡﺑﹺﻬﺎ
ﳚﺐﺃﻥﻳﻌﺮﻑﺃﻥﻭﻻﻳﺔﺃﻣﺮﺍﻟﻨﺎﺱﻣﻦﺃﻋﻈﻢﻭﺍﺟﺒﺎﺕﺍﻟﺪﻳﻦﺑﻞﻻﻗﻴﺎﻡﻟﻠﺪﻳﻦﻭﻻﻟﻠﺪﻧﻴﺎ
ﺐﺼﻣﻦ ﻰﻳﺑﹺﻨﺘﻬﺎ
ﹺ،ﻓﹶﺔﺈﹺﺫﺣﹶﺍﺘﻗﹶﺎﻡ
ﹺﻲﺃﹶﺐﻫﹺﺍﻞﻟﹾﻌﹸﺍﻠﹾﻟﹾﺈﹺﻢﻣﺎﻣ ﺎﺔﻟﻠﹾﺄﹸﻛﹶﻣﺎﺔﻟﹾﺠﹺﻬ
.ﺎﻭﺩﺍﻟﺜﱠﺎﻭﻧﻃﹶﻠﹶ ﻭﺍﺇﻣﻜﺎﻔﻣﹶﺎﻳ
ﺎﺘﺎﻋﻠﺭﹶﻰﺍﻟﹾ
ﻰﻳﻬﺨ
ﺍﺭﺗﻜﺎﺏﺃﺧﻒﺍﻟﻀﺮﺭﻳﻦﺭﺔﹺﻓﹶﺣﻔﹶﺘﺮﺿ
ﺍﻟﹾﺈﹺﺧﺘﻣﻴﺎﺎﻣ
ﹸﺍﻟﺎﺎﺃﹶﺟﻫﻮﻞﺏ ﺖﻤﻭ ﻓﹶﺈﹺ:ﺫﺃﹶﹶﺍﺣﺛﹶﺒﺪﻫ
ﻓﻲﺍﻟﹾﺄﹸﻣﺔﻭﺍﺟﹺﺐﺑﹺﺎﻟﹾﺈﹺﺟﻤﺎﻉﹺ
ﻓﺈﻥﺑﲏﺁﺩﻡﻻﺗﺘﻢﻣﺼﻠﺤﺘﻬﻢﺇﻻﺑﺎﻻﺟﺘﻤﺎﻉﳊﺎﺟﺔﺑﻌﻀﻬﻢﺇﱃﺑﻌﺾ،ﻭﻻﺑﺪ
،ﻘﹶﻂﹶﻓﹶﺮﺿﻬﺎﻋﻠﹶﻰﺍﻟﹾﻜﻔﹶﺎﻳﺔ،ﻭﺇﹺﻥﹾﻟﹶﻢﻳﻘﹸﻢﺑﹺﻬﺎﺃﹶﺣﺪﺧﺮﺝﻣﻦﺍﻟﻨﺎﺱﹺﻓﹶﺮﹺﻳﻘﹶﺎﻥ .ﻠﹾﻫﺈﹺﻠﻣﻬﺎﻣ
ﺎﺔﺳ ﺇﻻﺎﻦﻢﺃﹶﻟ
ﺃﹶﻫﺣﻮﺪﻣﻫ
“Kepemimpinan (al-imamah) merupakan
ﻰﻳﺨﺘﺎﺭﻭﺍﺇﻣﺎﻣﺎﻟﻠﹾﺄﹸﻣﺔ.ﻭﺍﻟﺜﱠﺎﻧﹺﻲﺃﹶﻫﻞﹸﺍﻟﹾﺈﹺﻣﺎﻣﺔﺣﺘﻰﻳﻨﺘﺼﺐ ﻛﻠﻪﻻﻳﺘﺮﻙﻛﻠﻪ
ﻦﺭﺃﺱﺣﺘ.tempat
ﳍﻢﻋﻨﺪﺍﻻﺟﺘﻤﺎﻉﻣﺧﺘﻴﺎﺭﹺ
ﺎﺃﹶﻫﻞﹸﺍﻟﺎ pengganti ﻣﺎﻻﻳﺪﺭﻙ:ﺃﹶﺣﺪﻫﻤ
kenabian
dalamﺈﹺﺫﹶﺍﻗﹶﺎﻡﺑﹺﻬﺎﻣﻦ ﺐﹺﺍﻟﹾﻌﻠﹾﻢﹺ،ﻓﹶ agamaﺎﻟﹾﺠﹺﻬﺎﺩﻭﻃﹶﻠﹶ
menjaga ﹶﻰﺍﻟﹾﻜﻔﹶﺎﻳﺔﻛﹶ danﺿﻬﺎﻋﻠ dunia,ﺏﺍﻟﹾﺈﹺﻣﺎﻣﺔﻓﹶﻔﹶﺮ
mengatur danﺒﺖﻭﺟﻮ ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍﺛﹶ
ﳚﺐﺃﻥﻳﻌﺮﻑﺃﻥﻭﻻﻳﺔﺃﻣﺮﺍﻟﻨﺎﺱﻣﻦﺃﻋﻈﻢﻭﺍﺟﺒﺎﺕﺍﻟﺪﻳﻦﺑﻞﻻﻗﻴﺎﻡﻟﻠﺪﻳﻦﻭﻻﻟﻠﺪﻧﻴﺎ
memilih orang yang menduduki kepemimpinan tersebutﻣﺎﻣﺔ، ﺃﹶﺣﺪﻫﻢﻟﻠﹾﺈﹺ
hukumnya
adalahﻦﺍﻟﻨﺎﺱﹺﻓﹶﺮﹺﻳﻘﹶﺎﻥ wajibﺪﺧﺮﺝﻣ menurutﻢﺑﹺﻬﺎﺃﹶﺣ ،ﻭﺇﹺﻥﹾﻟﹶﻢﻳﻘﹸ ﻫﻮﻣﻦﺃﹶﻫﻠﻬﺎﺳﻘﹶﻂﹶﻓﹶﺮﺿﻬﺎﻋﻠﹶﻰﺍﻟﹾﻜﻔﹶﺎﻳﺔ
ﺎ " ﺳﺘﻮﻥﺳﻨﺔﻣﻦﺇﻣﺎﻡﺟﺎﺋﺮﺃﺻﻠﺢﻣﻦﻟﻴﻠﺔﻭﺍﺣﺪﺓﺑﻼﺳﻠﻄﺎﻥ
ﺇﻻﺎﹸﻣ.ﻮﺿﻮﻋﺔﹲﻟﺨﻠﹶﺎﻓﹶﺔﺍﻟﻨﺒﻮﺓﻓﻲﺣﺮﺍﺳﺔﺍﻟﺪﻳﻦﹺﻭﺳﻴﺎﺳﺔﺍﻟﺪﻧﻴﺎ،ﻭﻋﻘﹾﺪﻫﺎﻟﻤﻦﻳﻘﹸﻮﻡﺑﹺﻬ
ﻓﺈﻥﺑﲏﺁﺩﻡﻻﺗﺘﻢﻣﺼﻠﺤﺘﻬﻢﺇﻻﺑﺎﻻﺟﺘﻤﺎﻉﳊﺎﺟﺔﺑﻌﻀﻬﻢﺇﱃﺑﻌﺾ،ﻭﻻﺑﺪ ”’ijma "ﻣﺎﻣﺔ ﺍﻟﹾﺈﹺ
:ﺃﹶﺣﺪﻫﻤﺎﺃﹶﻫﻞﹸﺍﻟﺎﺧﺘﻴﺎﺭﹺﺣﺘﻰﻳﺨﺘﺎﺭﻭﺍﺇﻣﺎﻣﺎﻟﻠﹾﺄﹸﻣﺔ.ﻭﺍﻟﺜﱠﺎﻧﹺﻲﺃﹶﻫﻞﹸﺍﻟﹾﺈﹺﻣﺎﻣﺔﺣﺘﻰﻳﻨﺘﺼﺐ
ﳚﺐﺃﻥﻳﻌﺮﻑﺃﻥﻭﻻﻳﺔﺃﻣﺮﺍﻟﻨﺎﺱﻣﻦﺃﻋﻈﻢﻭﺍﺟﺒﺎﺕﺍﻟﺪﻳﻦﺑﻞﻻﻗﻴﺎﻡﻟﻠﺪﻳﻦﻭﻻﻟﻠﺪﻧﻴﺎ ﻦﺭﺃﺱ. as-Sulthaniyah,ﻉﹺ
ﳍﻢﻋﻨﺪﺍﻻﺟﺘﻤﺎﻉﻣﺟﻤﺎ
ﻓﻲﺍﻟﹾﺄﹸﻣﺔﻭﺍﺟﹺﺐﺑﹺﺎﻟﹾﺈﹺ
24. Pendapat Al-Mawardi dalam “Al-Ahkam ﺃﹶﺣﺪﻫﻢﻟﻠﹾﺈﹺﻣﺎﻣﺔ،
ﻓﺈﻥﺑﲏﺁﺩﻡﻻﺗﺘﻢﻣﺼﻠﺤﺘﻬﻢﺇﻻﺑﺎﻻﺟﺘﻤﺎﻉﳊﺎﺟﺔﺑﻌﻀﻬﻢﺇﱃﺑﻌﺾ،ﻭﻻﺑﺪ
”h. 4 ﺇﻻﺎ.
ﻦﺭﺃﺱﻔﹶ.ﺮﺿﻬﺎﻋﻠﹶﻰﺍﻟﹾﻜﻔﹶﺎﻳﺔﻛﹶﺎﻟﹾﺠﹺﻬﺎﺩﻭﻃﹶﻠﹶ
ﺳﺘﻮﻥﺳﻨﺔﻣﻦﺇﻣﺎﻡﺟﺎﺋﺮﺃﺻﻠﺢﻣﻦﻟﻴﻠﺔﻭﺍﺣﺪﺓﺑﻼﺳﻠﻄﺎﻥ"ﺐﹺﺍﻟﹾﻌﻠﹾﻢﹺ،ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍﻗﹶﺎﻡﺑﹺﻬﺎﻣﻦ ﳍﻢﻋﻨﺪﺍﻻﺟﺘﻤﺎﻉﻣﺈﹺﻣﺎﻣﺔﻓﹶ
ﻓﹶﺈﹺ"ﺫﹶﺍﺛﹶﺒﺖﻭﺟﻮﺏﺍﻟﹾ
ﳚﺐﺃﻥﻳﻌﺮﻑﺃﻥﻭﻻﻳﺔﺃﻣﺮﺍﻟﻨﺎﺱﻣﻦﺃﻋﻈﻢﻭﺍﺟﺒﺎﺕﺍﻟﺪﻳﻦﺑﻞﻻﻗﻴﺎﻡﻟﻠﺪﻳﻦﻭﻻﻟﻠﺪﻧﻴﺎ
ﻫﻮﻣﻦﺃﹶﻫﻠﻬﺎﺳﻘﹶﻂﹶﻓﹶﺮﺿﻬﺎﻋﻠﹶﻰﺍﻟﹾﻜﻔﹶﺎﻳﺔ،ﻭﺇﹺﻥﹾﻟﹶﻢﻳﻘﹸﻢﺑﹺﻬﺎﺃﹶﺣﺪﺧﺮﺝﻣﻦﺍﻟﻨﺎﺱﹺﻓﹶﺮﹺﻳﻘﹶﺎﻥ
ﺇﻻﺎ.ﻓﺈﻥﺑﲏﺁﺩﻡﻻﺗﺘﻢﻣﺼﻠﺤﺘﻬﻢﺇﻻﺑﺎﻻﺟﺘﻤﺎﻉﳊﺎﺟﺔﺑﻌﻀﻬﻢﺇﱃﺑﻌﺾ،ﻭﻻﺑﺪ
ﹺﻲ"ﺃﹶﻫﻞﹸﺍﻟﹾﺈﹺﻣﺎﻣﺔﺣﺘﻰﻳﻨﺘﺼﺐ ﺳﺘﻮﻥﺳﻨﺔﻣﻦﺇﻣﺎﻡﺟﺎﺋﺮﺃﺻﻠﺢﻣﻦﻟﻴﻠﺔﻭﺍﺣﺪﺓﺑﻼﺳﻠﻄﺎﻥ
:ﺃﹶﺣﺪﻫﻤﺎﺃﹶﻫﻞﹸﺍﻟﺎﺧﺘﻴﺎﺭﹺﺣﺘﻰﻳﺨﺘﺎﺭﻭﺍﺇﻣﺎﻣﺎﻟﻠﹾﺄﹸﻣﺔ.ﻭﺍﻟﺜﱠﺎﻧ "
ﳍﻢﻋﻨﺪﺍﻻﺟﺘﻤﺎﻉﻣﻦﺭﺃﺱ.
ﺃﹶﺣﺪﻫﻢﻟﻠﹾﺈﹺﻣﺎﻣﺔ،
)“Jika menetapkan imamah adalah wajib, maka (tingkatan
"ﺳﺘﻮﻥﺳﻨﺔﻣﻦﺇﻣﺎﻡﺟﺎﺋﺮﺃﺻﻠﺢﻣﻦﻟﻴﻠﺔﻭﺍﺣﺪﺓﺑﻼﺳﻠﻄﺎﻥ"
ﳚﺐﺃﻥﻳﻌﺮﻑﺃﻥﻭﻻﻳﺔﺃﻣﺮﺍﻟﻨﺎﺱﻣﻦﺃﻋﻈﻢﻭﺍﺟﺒﺎﺕﺍﻟﺪﻳﻦﺑﻞﻻﻗﻴﺎﻡﻟﻠﺪﻳﻦﻭﻻﻟﻠﺪﻧﻴﺎ
kewajibannya adalah fardhu kifayah seperti jihad dan menuntut
)ilmu, di mana jika ada orang yang ahli (pantas dan layak
ﻓﺈﻥﺑﲏﺁﺩﻡﻻﺗﺘﻢﻣﺼﻠﺤﺘﻬﻢﺇﻻﺑﺎﻻﺟﺘﻤﺎﻉﳊﺎﺟﺔﺑﻌﻀﻬﻢﺇﱃﺑﻌﺾ،ﻭﻻﺑﺪ
menegakkan imamah, maka gugurlah kewajiban terhadap ﺇﻻﺎ.
yang lainnya. Jika tidak ada seorangpun yang menegakkanya,ﻦﺭﺃﺱ.
ﳍﻢﻋﻨﺪﺍﻻﺟﺘﻤﺎﻉﻣ
800 "ﺳﺘﻮﻥﺳﻨﺔﻣﻦﺇﻣﺎﻡﺟﺎﺋﺮﺃﺻﻠﺢﻣﻦﻟﻴﻠﺔﻭﺍﺣﺪﺓﺑﻼﺳﻠﻄﺎﻥ"
ﺍﳊﻜﻢﻳﺪﻭﺭﻣﻊﻋﻠﺘﻪﻭﺟﻮﺩﺍﻭﻋﺪﻣﺎ
ﺍﻟﹾﺈﹺﻣﺎﻣﺔﹸﻣﻮﺿﻮﻋﺔﹲﻟﺨﻠﹶﺎﻓﹶﺔﺍﻟﻨﺒﻮﺓﻓﻲﺣﺮﺍﺳﺔﺍﻟﺪﻳﻦﹺﻭﺳﻴﺎﺳﺔﺍﻟﺪﻧﻴﺎ،ﻭﻋﻘﹾﺪﻫﺎﻟﻤﻦﻳﻘﹸﻮﻡﺑﹺﻬﺎ
ﻣﺎﻻﻳﺘﻢﺍﻟﻮﺍﺟﺐﺇﻻﺑﻪﻓﻬﻮﻭﺍﺟﺐ
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMAﺟﻤﺎﻉﹺ
INDONESIAﺟﹺﺐﺑﹺﺎﻟﹾﺈﹺ
ﻓﻲﺍﻟﹾﺄﹸﻣﺔﻭﺍ
ﺍﺭﺗﻜﺎﺏﺃﺧﻒﺍﻟﻀﺮﺭﻳﻦ
maka
dipilihﻡﺑﹺﻬﺎﻣﻦ
diﹺ،ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍﻗﹶﺎ
antaraﻟﹾﻌﻠﹾﻢ
manusiaﺩﻭﻃﹶﻠﹶﺐﹺﺍ
duaﻔﹶﺎﻳﺔﻛﹶﺎﻟﹾﺠﹺﻬﺎ
;golonganﻠﹶﻰﺍﻟﹾﻜ
yakniﺎﻣﺔﻓﹶﻔﹶﺮﺿﻬﺎﻋ
golonganﺟﻮﺏﺍﻟﹾﺈﹺﻣ ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍﺛﹶﺒﺖﻭ
legislatif hingga mereka memilih untuk umat seorang pimpinan,
dan
golonganﻓﹶﺮﹺﻳﻘﹶﺎﻥ
)(calonﺝﻣﻦﺍﻟﻨﺎﺱﹺ
pemimpinﺎﺃﹶﺣﺪﺧﺮ
hinggaﻭﺇﹺﻥﹾﻟﹶﻢﻳﻘﹸﻢﺑﹺﻬ
ﹶﻰﺍﻟﹾﻜﻔﹶﺎﻳﺔ،
antaraﻠdi
merekaﹶﻓﹶﺮﺿﻬﺎﻋ
ﻛﻠﻪﻻﻳﺘﺮﻙﻛﻠﻪ ﻣﺎﻻﻳﺪﺭﻙﻬﺎﺳﻘﹶﻂ dipilihﻫﻠ
ﻫﻮﻣﻦﺃﹶ
untuk
ﻰﻳﻨﺘﺼﺐ”menjadi pemimpin
:ﺃﹶﺣﺪﻫﻤﺎﺃﹶﻫﻞﹸﺍﻟﺎﺧﺘﻴﺎﺭﹺﺣﺘﻰﻳﺨﺘﺎﺭﻭﺍﺇﻣﺎﻣﺎﻟﻠﹾﺄﹸﻣﺔ.ﻭﺍﻟﺜﱠﺎﻧﹺﻲﺃﹶﻫﻞﹸﺍﻟﹾﺈﹺﻣﺎﻣﺔﺣﺘ
Ibnuﻘﹾﺪﻫﺎﻟﻤﻦﻳﻘﹸﻮﻡﺑﹺﻬﺎ
25. Pendapat Taimiyahﺍﻟﺪﻧﻴﺎ،ﻭﻋ
dalamﺳﺔﺍﻟﺪﻳﻦﹺﻭﺳﻴﺎﺳﺔ ،ﺔﹲﻟﺨﻠﹶﺎﻓﹶﺔ
ﺍﻟﻨﺒﻮﺓﻓﻲﺣﺮﺍ
“As-Siyasah as-ﺎﻫﻣﻢﺔﹸﻟﻣﻠﹾﺈﹺﻮﻣﺎﺿﻣﻮﺔﻋ
ﺃﹶ ﺍﻟﹾﺣﺈﹺﻣﺪ
”Syar’iyah ﻓﻲﺍﻟﹾﺄﹸﻣﺔﻭﺍﺟﹺﺐﺑﹺﺎﻟﹾﺈﹺﺟﻤﺎﻉﹺ
ﳚﺐﺃﻥﻳﻌﺮﻑﺃﻥﻭﻻﻳﺔﺃﻣﺮﺍﻟﻨﺎﺱﻣﻦﺃﻋﻈﻢﻭﺍﺟﺒﺎﺕﺍﻟﺪﻳﻦﺑﻞﻻﻗﻴﺎﻡﻟﻠﺪﻳﻦﻭﻻﻟﻠﺪﻧﻴﺎ
ﻓﺈﻥﺑﲏﺁﺩﻡﻻﺗﺘﻢﻣﺼﻠﺤﺘﻬﻢﺇﻻﺑﺎﻻﺟﺘﻤﺎﻉﳊﺎﺟﺔﺑﻌﻀﻬﻢﺇﱃﺑﻌﺾ،ﻭﻻﺑﺪ
ﺖﻭﺟﻮﺏﺍﻟﹾﺈﹺﻣﺎﻣﺔﻓﹶﻔﹶﺮﺿﻬﺎﻋﻠﹶﻰﺍﻟﹾﻜﻔﹶﺎﻳﺔﻛﹶﺎﻟﹾﺠﹺﻬﺎﺩﻭﻃﹶﻠﹶﺐﹺﺍﻟﹾﻌﻠﹾﻢﹺ،ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍﻗﹶﺎﻡﺑﹺﻬﺎﻣﻦ ﺇﻻﺎﺒ.
ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍﺛﹶ
ﺎﻋﻠﹶﻰﺍﻟﹾﻜﻔﹶﺎﻳﺔ،ﻭﺇﹺﻥﹾﻟﹶﻢﻳﻘﹸﻢﺑﹺﻬﺎﺃﹶﺣﺪﺧﺮﺝﻣﻦﺍﻟﻨﺎﺱﹺﻓﹶﺮﹺﻳﻘﹶﺎﻥ
ﻦﺭﺃﺱ.
ﻂﹶﻓﹶﺮﺿﻬ ﳍﻢﻋﻨﺪﺍﻻﺟﺘﻤﺎﻉﻣ
ﻫﻮﻣﻦﺃﹶﻫﻠﻬﺎﺳﻘﹶ
“Pentingﺐ
untukﺔﺣﺘﻰﻳﻨﺘﺼ
diketahuiﻫﻞﹸﺍﻟﹾﺈﹺﻣﺎﻣ
bahwaﺄﹸﻣﺔ.ﻭﺍﻟﺜﱠﺎﻧﹺﻲﺃﹶ
adanyaﺭﻭﺍﺇﻣﺎﻣﺎﻟﻠﹾ
kekuasaanﺭﹺﺣﺘﻰﻳﺨﺘﺎ
untukﻫﻤﺎﺃﹶﻫﻞﹸﺍﻟﺎﺧﺘﻴﺎ
:ﺃﹶﺣﺪ
mengatur urusan manusia adalah termasuk kewajiban besar
"ﺳﺘﻮﻥﺳﻨﺔﻣﻦﺇﻣﺎﻡﺟﺎﺋﺮﺃﺻﻠﺢﻣﻦﻟﻴﻠﺔﻭﺍﺣﺪﺓﺑﻼﺳﻠﻄﺎﻥ
dalam agama, bahkan tidak akan tegak agama ataupun ﺃﹶ"ﺣﺪﻫ
duniaﻢﻟﻠﹾﺈﹺﻣﺎﻣﺔ،
tanpa adanya kekuasaan. Maka sesungguhnya anak adam tidak
akan sempurna kemaslahatannya tanpa berkumpul karena di
ﳚﺐﺃﻥﻳﻌﺮﻑﺃﻥﻭﻻﻳﺔﺃﻣﺮﺍﻟﻨﺎﺱﻣﻦﺃﻋﻈﻢﻭﺍﺟﺒﺎﺕﺍﻟﺪﻳﻦﺑﻞﻻﻗﻴﺎﻡﻟﻠﺪﻳﻦﻭﻻﻟﻠﺪﻧﻴﺎ
antara mereka saling membutuhkan, dan tidak bisa dihindari
ﻓﺈﻥﺑﲏﺁﺩﻡﻻﺗﺘﻢﻣﺼﻠﺤﺘﻬﻢﺇﻻﺑﺎﻻﺟﺘﻤﺎﻉﳊﺎﺟﺔﺑﻌﻀﻬﻢﺇﱃﺑﻌﺾ،ﻭﻻﺑﺪ
”ketika mereka berkumpul adanya seorang pemimpin ﺇﻻﺎ.
ﳍﻢﻋﻨﺪﺍﻻﺟﺘﻤﺎﻉﻣﻦﺭﺃﺱ.
26. Pendapat Ibnu Taimiyah dalam “As-Siyasah as-
”Syar’iyah, juz, h. 168
"ﺳﺘﻮﻥﺳﻨﺔﻣﻦﺇﻣﺎﻡﺟﺎﺋﺮﺃﺻﻠﺢﻣﻦﻟﻴﻠﺔﻭﺍﺣﺪﺓﺑﻼﺳﻠﻄﺎﻥ"
“Enam Puluh Tahun (di bawah) pemimpin yang sewenang-wenang
”lebih baik daripada satu malam tanpa (adanya) pemimpin
801
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KETIGA TAHUN 2009
31. UU No.10 Tahun 2008 Pasal 19 ayat (1) yang menyatakan bahwa
Warga Negara Indonesia yang pada hari pemungutan suara telah
genap berumur 17 (tujuh belas) tahun atau lebih atau sudah/pemah
kawin mempunyai hak memilih.
Ditetapkan di : Padangpanjang
Pada tanggal : 26 Januari 2009 M
29 Muharram 1430 H
PIMPINAN KOMISI A
IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA MUI SE-INDONESIA KE III
KH. Ma’ruf Amin Dr. H.M. Masyhuri Na’im Sholahudin Al Aiyub, M.Si
802
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
A. DESKRIPSI MASALAH
Para ahli fiqh, sejak dahulu, memberikan perhatian besar terhadap
pengembangan dan investasi harta wakaf, untuk mengatasi harta
benda wakaf yang tidak produktif.
Dimasa sekarang banyak lembaga internasional yang membahas
pengembangan dan investasi harta benda wakaf, di antaranya
Organisasi Konfrensi Islam di Jeddah, Lembaga Wakaf di Kuwait,
dan lain-lain.
Seiring dengan perkembangan transaksi ekonomi, termasuk
di dalamnya investasi, maka muncul pemikiran untuk
menginvestasikan benda-benda wakaf agar lebuh produktif
sehingga nilai kemanfaatannya bisa lebih besar.
Dalam banyak kasus, karena terjebak dengan ketentuan fikih yang
kaku dalam pemanfaatan harta wakaf, banyak sekali aset wakaf
yang akhirnya kurang dapat didayagunakan secara produktif.
Dalam hal, bolehkah mendayagunakan harta wakaf meski harus
dengan mengalihfungsikannya.
B. KETENTUAN HUKUM
1. Penukaran benda wakaf (istibdal al-waqf) diperbolehkan
sepanjang untuk merealisasikan kemashalahatan karena
untuk mempertahankan keberlangsungan manfaat wakaf
(istimrar baqai al-manfa’ah), dan dilakukan dengan ganti
yang mempunyai nilai sepadan atau lebih baik.
2. Wakaf uang boleh diubah menjadi wakaf benda, atau sebaliknya
wakaf benda boleh diubah menjadi wakaf uang dengan syarat:
a. manfaatnya lebih besar
b. keadaan memaksa untuk itu.
803
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KETIGA TAHUN 2009
C. REKOMENDASI:
MUI menguatkan keinginan Pemerintah untuk meningkatkan
pengelolaan dan pengaturan wakaf dan zakat dari tingkat
Direktorat ke tingkat Direktorat jenderal.
D. DASAR PENETAPAN
1. Firman Allah SWT:
ﻴﻢﻠﻋﺑﹺﻪﺍﻟﻠﹼﻪﻓﹶﺈﹺﻥﱠٍﺀﻲﺷﻦﻣﻘﹸﻮﺍﹾﻨﻔﺗﺎﻣﻭﻮﻥﹶﺒﺤﺗﺎﻤﻣﻘﹸﻮﺍﹾﻨﻔﺗﻰﺘﺣﺍﻟﹾﺒﹺﺮﺎﻟﹸﻮﺍﹾﻨﺗﻟﹶﻦ
Kamu sekali-kali tidak sampai kepada kebajikan (yang
ﺽﹺﺍﻷَﺭﻦﻣﻟﹶﻜﹸﻢﺎﻨﺟﺮﺃﹶﺧﺎﻤﻣﻭﻢﺘﺒﻛﹶﺴﺎﻣﺎﺕﺒﻃﹶﻴﻦﻣﻘﹸﻮﺍﹾﺃﹶﻧﻔﻮﺍﹾﻨﺁﻣﻳﻦﺍﻟﱠﺬﺎﻳﻬﺃﹶﺎﻳ
sempurna), sebelum kamu menafkahkan sehahagian harta
yang kamu cintai. Dan apa saja yang kamu nafkahkan maka
ﺃﹶﻥﱠﻮﺍﹾﻠﹶﻤﺍﻋﻭﻴﻪﻓﻮﺍﹾﻀﻤﻐﺗﺃﹶﻥﺇﹺﻻﱠﻳﻪﺬﺑﹺﺂﺧﻢﺘﻟﹶﺴﻭﻘﹸﻮﻥﹶﻨﻔﺗﻪﻨﻣﺒﹺﻴﺚﹶﺍﻟﹾﺨﻮﺍﹾﻤﻤﻴﺗﻻﹶﻭ
sesungguhnya Allah mengetahuinya. (QS. Ali ‘Imran: 92)
ﻴﺪﻤﺣﻏﹶﻨﹺﻲﺍﻟﻠﹼﻪ
ﻴﻢﻠﻋﺑﹺﻪﺍﻟﻠﹼﻪﻓﹶﺈﹺﻥﱠٍﺀﻲﺷﻦﻣﻘﹸﻮﺍﹾﻨﻔﺗﺎﻣﻭﻮﻥﹶﺒﺤﺗﺎﻤﻣﻘﹸﻮﺍﹾﻨﻔﺗﻰﺘﺣﺍﻟﹾﺒﹺﺮﺎﻟﹸﻮﺍﹾﻨﺗﻟﹶﻦ
2. ﺍﷲ ﺭﺳﻮﻝ
Firman Allahﻳﺎ :ﻓﻘﺎﻝ
SWT: ﺧﻴﱪ ﺃﺭﺽ ﻣﻦ ﺃﺭﺿﺎ ﺃﺻﺎﺏ ﻋﻤﺮ ﺃﻥ :ﻋﻤﺮ ﺍﺑﻦ ﺣﺪﻳﺚ
ﺽﹺ
ﺇﻥ ﺍﻷَﺭﺗﺄﻣﺮﱐ؟
ﻓﻘﺎﻝ ﻦﻣﻟﹶﻜﹸﻢﺎ ﻨﺟﻣﻨﻪﺮ
ﻓﻤﺎ ﺃﹶﺧﺎﻋﻨﺪﻱ
ﻤﻣﻭﺃﻧﻔﺲﻢ
ﺘﺒﻛﹶﺴﺎﻗﻂ
ﻣﻣﺎﻻﺕ
ﺎﺒﻃﹶﻴﻦ
ﻣﱂﻘﹸﻮﺍﹾ
ﺃﺻﺐ ﺃﹶﻧﻔﲞﻴﱪﹾ
ﻮﺍﻨﺁﻣﺃﺭﺿﺎ
ﻳﻦﺍﻟﱠﺬﺎ
ﻳﻬﺃﹶﺎﻳ
ﺃﺻﺒﺖ
ﺗﻮﻫﺐﻻﻭﺗﺒﺎﻉﺃﻻﻋﻠﻰﻋﻤﺮﺎﻓﺘﺼﺪﻕﺎﺗﺼﺪﻗﺖﻭﺃﺻﻠﻬﺎﺣﺒﺴﺖﺌﺖ
ﺃﹶﻥﱠﻮﺍﹾﻠﹶﻤﺍﻋﻭﻴﻪﻓﻮﺍﹾﻀﻤﻐﺗﺃﹶﻥﺇﹺﻻﱠﻳﻪﺬﺑﹺﺂﺧﻢﺘﻟﹶﺴﻭﻘﹸﻮﻥﹶﻨﻔﺗﻪﻨﻣﺒﹺﻴﺚﹶﺍﻟﹾﺨﻮﺍﹾﻤﻤﻴﺗﺷﻻﹶﻭ
ﺟﻨﺎﺡﻻﺍﻟﺴﺒﻴﻞﺍﺑﻦﻭﺍﻟﻀﻴﻒﻭﺍﻟﺮﻗﺎﺏﻭﺍﻟﻘﺮﰉﻭﺫﻭﻱﺍﻟﻔﻘﺮﺍﺀﰲﺗﻮﺭﺙﻻﻭ ﻴﺪﻤﺣﻏﹶﻨﹺﻲﺍﻟﻠﹼﻪ
Hai orang-orang
(ﺍﳉﻤﺎﻋﺔﺭﻭﺍﻩ
ﻳﺎ :ﻓﻘﺎﻝ)ﻣﺘﻤﻮﻝﻏﲑﻳﻄﻌﻢﻭﺑﺎﳌﻌﺮﻭﻑﻣﻨﻬﺎﻳﺄﻛﻞﺃﻥﻭﻟﻴﻬﺎﻣﻦﻋﻠﻰ
yang beriman, nafkahkanlah (di jalan
ﺍﷲ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﻴﱪ ﺃﺭﺽ ﻣﻦ ﺃﺭﺿﺎ ﺃﺻﺎﺏ ﻋﻤﺮ ﺃﻥ :ﻋﻤﺮ ﺍﺑﻦ ﺣﺪﻳﺚ
allah) sebagian dari hasil usahamu yang baik-baik dan
ﺇﻥ
ﻪﻓﻘﺎﻝﻜﹾﻤ
ﺣﺬﹶﺍﺗﺄﻣﺮﱐ؟ﻫ
ﻠﹶﻰﻋ(ﻓﻤﺎ
ﻦﻣﻨﻪﺜﱠﻤ
ﺍﻟﻭ)ﻋﻨﺪﻱ
ﻒﺍﻗﺃﻧﻔﺲﻮ
ﺍﻟﹾﻃﹶﻪﺮﻗﻂﺷ
ﺎﻣﺎﻻﻤ
ﻛﹶﺃﺻﺐﻉﹺ
ﻔﹶﺎﺘﺎﻧﺍﻟﱂﺭﹺﺬﱡﲞﻴﱪﻌ
ﺘﻟ(ﺃﺭﺿﺎﻉ
ﺎﺒﺗﺃﺻﺒﺖﻞﹶ
ﻴﻗﻭ)
804 ﻴﻪﻓﻖﺒﺳﺎﻣﻠﹶﻰﻋﻠﹶﻒﺘﺍﻟﹾﻤ(ﺪﺒﺍﻟﹾﻌﺔﻴﻤ)ﺷﻛﹶﻘ
ﺗﻮﻫﺐﻻﻭﺗﺒﺎﻉﺃﻻﻋﻠﻰﻋﻤﺮﺎﻓﺘﺼﺪﻕﺎﺗﺼﺪﻗﺖﻭﺃﺻﻠﻬﺎﺣﺒﺴﺖﺌﺖ
ﺟﻨﺎﺡﻻﺍﻟﺴﺒﻴﻞﺍﺑﻦﻭﺍﻟﻀﻴﻒﻭﺍﻟﺮﻗﺎﺏﻭﺍﻟﻘﺮﰉﻭﺫﻭﻱﺍﻟﻔﻘﺮﺍﺀﰲﺗﻮﺭﺙﻻﻭ
ﻭﻫﻞ ، ﻟﻠﻀﺮﻭﺭﺓ ﺫﲝﻬﺎ ﺟﺎﺯ ﺎﲟﻮ ﻗﻄﻊ ﻓﺈﻥ ﺍﳌﻮﺕ ﻋﻠﻰ ﻣﺄﻛﻮﻟﺔ ﺃﺷﺮﻓﺖ ﻭﻟﻮ
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
ﺍﻟﺸﺎﺭﻉﻛﻨﺺﺍﻟﻮﺍﻗﻒﺷﺮﻁ
ﻭﻻﺗﻮﺭﺙﰲﺍﻟﻔﻘﺮﺍﺀﻭﺫﻭﻱﺍﻟﻘﺮﰉﻭﺍﻟﺮﻗﺎﺏﻭﺍﻟﻀﻴﻒﻭﺍﺑﻦﺍﻟﺴﺒﻴﻞﻻﺟﻨﺎﺡ
ﻋﻠﻰﻣﻦﻭﻟﻴﻬﺎﺃﻥﻳﺄﻛﻞﻣﻨﻬﺎﺑﺎﳌﻌﺮﻭﻑﻭﻳﻄﻌﻢﻏﲑﻣﺘﻤﻮﻝ)ﺭﻭﺍﻩﺍﳉﻤﺎﻋﺔ(
)ﻭﻗﻴﻞﹶﺗﺒﺎﻉ(ﻟﺘﻌﺬﱡﺭﹺﺍﻟﺎﻧﺘﻔﹶﺎﻉﹺﻛﹶﻤﺎﺷﺮﻃﹶﻪﺍﻟﹾﻮﺍﻗﻒ)ﻭﺍﻟﺜﱠﻤﻦ(ﻋﻠﹶﻰﻫﺬﹶﺍﺣﻜﹾﻤﻪ
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KETIGA TAHUN 2009
ﻴﻪﺎﺗﻨﻔﻘﹸﻮﺍﹾﻣﻦﺷﻲﺀٍﻓﹶﺈﹺﻥﱠﺍﻟﻠﹼﻪﺑﹺﻪﻋﻠﻴﻢ
ﺎﺗﻣﺎﺤﺒﺳﻮﺒﻥﻖﹶﻓﻭﻣ
ﻒﹸﻮﺍﹾﻋﻠﻣﻤ
ﹶﻰ ﻰﻤﺗﺘﻨﻠﹶﻔﻘ
ﹶﻦﺗﻘﻨﻴﺎﻟﻤﹸﻮﺔﺍﺍﹾﺍﻟﹾﻟﹾﺒﹺﻌﺒﺮﺪﺣﺘ(ﺍﻟﹾ
ﻟ)ﻛﹶ
Syafii sbb :
ﻟﻠﻀﺮﻭﺭﺓﻷَﺭ،ﺽﹺ
ﻭﻫﻞ ﺫﲝﻬﺎﻟﹶﻜﹸﻢﻣﻦﺍ ﺟﺎﺯﺧﺮﺟﻨﺎ ﲟﻮﺎﻣﻤﺎﺃﹶ
ﻗﻄﻊﺴﺒﺘﻢﻭ ﻓﺈﻥﻣﺎﻛﹶ ﺍﳌﻮﺕﺕ
ﻋﻠﻰﻣﻦﻃﹶﻴﺒﺎ ﻣﺄﻛﻮﻟﺔﻔﻘﹸﻮﺍﹾ ﺃﺷﺮﻓﺖﺁﻣﻨﻮﺍﹾﺃﹶﻧ ﻭﻟﻮﻳﻬﺎﺍﻟﱠﺬﻳﻦ ﻳﺎﺃﹶ
ﻣﻦﻋﻴﻠﹶﻢﻤﻮﺍﹾﺃﹶﻥﱠ
ﺟﻨﺴﻬﺎ ﺩﺍﺑﺔﻪﻭﺍﻋﻠ
ﱠﺍﻟﻠﹼﹾﻓﻪﻴﺑﹺﻪ ﻭﻳﺸﺘﺮﻯﺗﺀﻐٍﻓﹶﻤﺈﹺﻥ
ﺑﺜﻤﻨﻪﻮﺍ
ﻀ ﹶﻥﻲ
ﻦﺃﺷ
ﺇﹺﻣﻻﱠ
ﻳﺒﺎﻉﹸﻮﻪﺍﹾ
ﺃﻭﺑﺎﹺﺂﺗﻨﺧﻔﺬﻘﻳ
ﻣﺼﻠﺤﺔﺘﹶﻭﻣ
ﻢ ﻮﻥﺴ
ﺤﺒﻭﻟﹶ
ﺎﺗﻥﹶﺑﻠﺤﻤﻬﺎﻣﻨﻘﻪﹸﻮﺍﺗﹾﻨﻣﻔﻤﻘ
ﻣﺎﻳﺮﺍﻩﹸﻮ ﺚﺗﻨﹶﻔ
ﺍﳊﺎﻛﻢﻟﹾﺨﺣﺒﺘﹺﻴﻰ
ﻳﻔﻌﻞﺗﻴﺎﻟﻤﹸﻮﺍﻤﹾﺍﻮﻟﹾﺍﺒﹺﺮ
ﹾﺍ ﹶﻨ
ﹶﻦﺗ
ﻟﻭﻻ
؟ﻭﺟﻬﺎﻥﺭﺟﺢﺍﺑﻦﺍﳌﻘﺮﻯﺃﻭﳍﻤﺎ،ﻭﺧﲑﺻﺎﺣﺐﺍﻷﻧﻮﺍﺭﺑﻴﻨﻬﻤﺎ.
ﻮﺍﹾﺃﹶﻧﻔﻘﹸﻮﺍﹾﻣﻦﻃﹶﻴﺒﺎﺕﻣﺎﻛﹶﺴﺒﺘﻢﻭﻣﻤﺎﺃﹶﺧﺮﺟﻨﺎﻟﹶﻜﹸﻢﻣﻦﺍﻷَﺭﺽﹺ ﻭﺗﻮﻗﻒ
ﺎﺍﻲﻟﱠﺬﻳﺣﻦﻤﻴﺁﺪﻣﻨﻳﺍﻟﻠﹼﺎﻪﺃﹶﻳﻬﻏﹶﻨﹺ
ﻭﺫﻫﺐﺍﳌﺎﻭﺭﺩﻯ
ﺍﷲﱠ
ﺭﺳﻮﻝﻮﺍﹾﺃﹶﻥ
ﻓﻘﺎﻝﹾ:ﻓﻴﻪﻳﺎﻭﺍﻋﻠﹶﻤ .....ﺍ
ﺧﻴﱪﻤﻀﻮ ﻭﻗﻀﻴﺔﻛﻼﻡﺍﻟﺮﻭﺿﺔﺃﻧﻪﻻﳚﻮﺯﺑﻴﻌﻬﺎﺣﻴﺔﺗﻐ
ﺃﺭﺽﱠﺃﹶﻥ
ﻣﻦﺬﻳﻪﺇﹺﻻ ﺃﺭﺿﺎﹺﺂﺧ ﺃﺻﺎﺏﻟﹶﺴﺘﻢﺑ ﻋﻤﺮﻔﻘﹸﻮﻥﹶﻭ ﺚﹶﺃﻥﻣﻨﻪﺗﻨ ..........ﹾﺍﻟﹾﺨﺒ
ﻋﻤﺮﹺﻴ : ﺣﺪﻳﺚﻤﻤﻮﺍ
ﺍﺑﻦ ﻭﻻﹶﺗﻴ
. ﻭﳚﻤﻊﺑﻴﻨﻬﻤﺎﲝﻤﻞﻛﻞﻣﻨﻬﻤﺎﻋﻠﻰﻣﺎﺇﺫﺍﺍﻗﺘﻀﺘﻪﺍﳌﺼﻠﺤﺔ
ﲞﻴﱪ ﱂ ﺃﺻﺐ ﻣﺎﻻ ﻗﻂ ﺃﻧﻔﺲ ﻋﻨﺪﻱ ﻣﻨﻪ ﻓﻤﺎ ﺗﺄﻣﺮﱐ؟ ﻓﻘﺎﻝ ﺇﻥ ﺃﺭﺿﺎﻤﻴﺪ . ﺇﱃﺍﳉﻮﺍﺯ
ﺃﺻﺒﺖﻨﹺﻲﺣ ﺍﻟﻠﹼﻪﻏﹶ
“Seandainya ada hewan wakaf yang halal dimakan diambang
jikaﺹ
(maka
ﺍﷲ
maut, ﺭﺳﻮﻝ ﺭﻭﺿﺔﺍﻟﻄﺎﻟﺒﲔﻓﻘﺎﻝ :ﻳﺎ
kematiannyaﺧﻴﱪ
ﻣﻦ ﺃﺭﺽ ﻻﳚﻮﺯﺷﺮﺍﺀﻋﺒﺪﺑﻘﻴﻤﺔﺍﳉﺎﺭﻳﺔﻭﻻﻋﻜﺴﻪ)
ﺌﺖﺣﺒﺴﺖﺃﺻﻠﻬﺎﻭﺗﺼﺪﻗﺖﺎﻓﺘﺼﺪﻕﺎﻋﻤﺮﻋﻠﻰﺃﻻﺗﺒﺎﻉﻭﻻﺗﻮﻫﺐ
ﺃﺻﺎﺏ ﺃﺭﺿﺎ ﻋﻤﺮdapat ﺣﺪﻳﺚ ﺍﺑﻦ ﻋﻤﺮ :ﺃﻥ
dipastikan, boleh ﺷ
disembelih, karena darurat. Bolehkah
ﻭﻻﺗﻮﺭﺙﰲﺍﻟﻔﻘﺮﺍﺀﻭﺫﻭﻱﺍﻟﻘﺮﰉﻭﺍﻟﺮﻗﺎﺏﻭﺍﻟﻀﻴﻒﻭﺍﺑﻦﺍﻟﺴﺒﻴﻞﻻﺟﻨﺎﺡ pemerintah melakukan
ﺇﻥ
apa ﻓﻘﺎﻝ
ﺗﺄﻣﺮﱐ؟yang ﻋﻨﺪﻱ ﻣﻨﻪ ﻓﻤﺎ
dipandangnya padaﻗﻂ ﺃﻧﻔﺲ
maslahat ﺃﺻﺐﻣﺎﻻ
ﺷﺮﻁﺍﻟﻮﺍﻗﻒﻛﻨﺺﺍﻟﺸﺎﺭﻉ
dagingnya ﺃﺭﺿﺎ ﲞﻴﱪ ﱂ ? Atau ﺃﺻﺒﺖ ia
dan(ﺭﻭﺍﻩﺍﳉﻤﺎﻋﺔ
hasil )ﻋﻠﻰﻣﻦﻭﻟﻴﻬﺎﺃﻥﻳﺄﻛﻞﻣﻨﻬﺎﺑﺎﳌﻌﺮﻭﻑﻭﻳﻄﻌﻢﻏﲑﻣﺘﻤﻮﻝ
ﺷﺌﺖﺣﺒﺴﺖﺃﺻﻠﻬﺎﻭﺗﺼﺪﻗﺖﺎﻓﺘﺼﺪﻕﺎﻋﻤﺮﻋﻠﻰﺃﻻﺗﺒﺎﻉﻭﻻﺗﻮﻫﺐ
jual penjualannya dibelikannya hewan yang sejenis,
kemudian dijadikannya wakaf pengganti ? Ada dua pendapat.
ﻭﻻﺗﻮﺭﺙﰲﺍﻟﻔﻘﺮﺍﺀﻭﺫﻭﻱﺍﻟﻘﺮﰉﻭﺍﻟﺮﻗﺎﺏﻭﺍﻟﻀﻴﻒﻭﺍﺑﻦﺍﻟﺴﺒﻴﻞﻻﺟﻨﺎﺡ
Alﺣﻜﹾﻤﻪ
Ibnu Maqriﻫﺬﹶﺍ
mendukungﻦ(ﻋﻠﹶﻰ
pedapatﻪﺍﻟﹾﻮﺍﻗﻒ)ﻭﺍﻟﺜﱠﻤ
pertama.ﻉﹺﻛﹶﻤﺎﺷﺮﻃﹶ
(Pengarangﻟﺘﻌﺬﱡﺭﹺﺍﻟﺎﻧﺘﻔﹶﺎ
)ﻭﻗﻴﻞﹶﺗﺒﺎﻉ
ﺭﻭﺍﻩﺍﳉﻤﺎﻋﺔ(
Al Anwar memilih
ﻋﻠﻰﻣﻦﻭﻟﻴﻬﺎﺃﻥﻳﺄﻛﻞﻣﻨﻬﺎﺑﺎﳌﻌﺮﻭﻑﻭﻳﻄﻌﻢﻏﲑﻣﺘﻤﻮﻝ)
memperbolehkan salah
ﹶﻰﻣﺎﺳﺒﻖﻓﻴﻪ satuﻠﹶﻒﻋﻠ pendapatﺪ(ﺍﻟﹾﻤﺘ
)ﻛﹶﻘﻴﻤﺔﺍﻟﹾﻌﺒ
tersebut............ Inti penjelasan dalam buku Ar Roudhoh ialah
،bolehﺣﻜﹾﻤﻪ
ﻭﻫﻞ
tidak ﻟﻠﻀﺮﻭﺭﺓﺬﹶﺍ
menjualﻋﻠﹶﻰﻫ
ﺫﲝﻬﺎ(
ﺟﺎﺯﻭﺍﻟﺜﱠﻤﻦ
)hewan
ﲟﻮﺎﻒ
ﻗﻄﻊﺍﻟﹾﻮﺍﻗ
ﻓﺈﻥﺷﺮﻃﹶﻪ
tersebut ﺍﳌﻮﺕﻛﹶﻤﺎ
dalamﹺ
ﻋﻠﻰﺘﻔﹶﺎﻉ
keadaanﺭﹺﺍﻟﺎﻧ
ﻣﺄﻛﻮﻟﺔﺬﱡ
ﺃﺷﺮﻓﺖﻉ(ﻟﺘﻌ
masihﻞﹶﺗﺒﺎ
)ﻭﻗﻴ
ﻭﻟﻮ
hidup. Tapi Al Mawardi (salah seorang pendukung mazhab
yangﺟﻨﺴﻬﺎ
Syafii ﺩﺍﺑﺔ ﻣﻦ 450ﺑﺜﻤﻨﻪ
wafat ﻭﻳﺸﺘﺮﻯﻳﺒﺎﻉ )H. ﺃﻭ
ﻣﺼﻠﺤﺔﻓﻴﻪ
berpendapat ﹶﻰﻣﺎﺳﺒﻖ ﺑﻠﺤﻤﻬﺎﻒﻋﻠ
ﻣﺎﻳﺮﺍﻩ
boleh ﺍﳊﺎﻛﻢﺪ(ﺍﻟﹾﻤﺘﻠﹶ
menjual hewanﺍﻟﹾﻌﺒ
ﻳﻔﻌﻞﻴﻤﺔ
)ﻛﹶﻘ
؟ﻭﺟﻬﺎﻥﺭﺟﺢﺍﺑﻦﺍﳌﻘﺮﻯﺃﻭﳍﻤﺎ،ﻭﺧﲑﺻﺎﺣﺐﺍﻷﻧﻮﺍﺭﺑﻴﻨﻬﻤﺎ.
tersebut
ﻭﻫﻞ
dalam keadaan masih hidup. Kedua pendapat
ﻟﻠﻀﺮﻭﺭﺓ ، ﻭﺗﻮﻗﻒ
tersebut ﺫﲝﻬﺎdapat ﻓﺈﻥ ﻗﻄﻊ ﲟﻮﺎ ﺟﺎﺯ
diselaraskan dengan ﻋﻠﻰ ﺍﳌﻮﺕ ﺃﺷﺮﻓﺖ ﻣﺄﻛﻮﻟﺔ
menyesuaikannya ﻭﻟﻮ
ﻭﺫﻫﺐﺍﳌﺎﻭﺭﺩﻯ
ﺟﻨﺴﻬﺎ
dengan ﻣﻦ .....ﺩﺍﺑﺔ ﻭﻗﻀﻴﺔﻛﻼﻡﺍﻟﺮﻭﺿﺔﺃﻧﻪﻻﳚﻮﺯﺑﻴﻌﻬﺎﺣﻴﺔ
ﻭﻳﺸﺘﺮﻯ ﺑﺜﻤﻨﻪ
kemashlahatan. ﺍﳊﺎﻛﻢ ﺑﻠﺤﻤﻬﺎ ﻣﺎﻳﺮﺍﻩ ﻣﺼﻠﺤﺔ ﺃﻭ ﻳﺒﺎﻉ .......... ﻳﻔﻌﻞ
6. Pandangan ﺇﱃﺍﳉﻮﺍﺯ.ﻭﳚﻤﻊﺑﻴﻨﻬﻤﺎﲝﻤﻞﻛﻞﻣﻨﻬﻤﺎﻋﻠﻰﻣﺎﺇﺫﺍﺍﻗﺘﻀﺘﻪﺍﳌﺼﻠﺤﺔ.
Imam al-Nawawi dalam
؟ﻭﺟﻬﺎﻥﺭﺟﺢﺍﺑﻦﺍﳌﻘﺮﻯﺃﻭﳍﻤﺎ،ﻭﺧﲑﺻﺎﺣﺐﺍﻷﻧﻮﺍﺭﺑﻴﻨﻬﻤﺎ.
kitab Raulah al-Thalibin
ﻭﺗﻮﻗﻒ
juz IV halaman 416:
ﻭﺫﻫﺐﺍﳌﺎﻭﺭﺩﻯ
.....ﺹ( ﻭﻗﻀﻴﺔﻛﻼﻡﺍﻟﺮﻭﺿﺔﺃﻧﻪﻻﳚﻮﺯﺑﻴﻌﻬﺎﺣﻴﺔ
ﺭﻭﺿﺔﺍﻟﻄﺎﻟﺒﲔ ..........
ﻻﳚﻮﺯﺷﺮﺍﺀﻋﺒﺪﺑﻘﻴﻤﺔﺍﳉﺎﺭﻳﺔﻭﻻﻋﻜﺴﻪ)
Tidak boleh membeli budak laki-laki dengan harga
ﻭﳚﻤﻊﺑﻴﻨﻬﻤﺎﲝﻤﻞﻛﻞﻣﻨﻬﻤﺎﻋﻠﻰﻣﺎﺇﺫﺍﺍﻗﺘﻀﺘﻪﺍﳌﺼﻠﺤﺔ. budak
ﺇﱃﺍﳉﻮﺍﺯ.
perempuan. Begitu pula sebaliknya. ﺷﺮﻁﺍﻟﻮﺍﻗﻒﻛﻨﺺﺍﻟﺸﺎﺭﻉ
ﻻﳚﻮﺯﺷﺮﺍﺀﻋﺒﺪﺑﻘﻴﻤﺔﺍﳉﺎﺭﻳﺔﻭﻻﻋﻜﺴﻪ)ﺭﻭﺿﺔﺍﻟﻄﺎﻟﺒﲔﺹ(
7. Kaidah Fiqhiyyah:
ﺷﺮﻁﺍﻟﻮﺍﻗﻒﻛﻨﺺﺍﻟﺸﺎﺭﻉ
Syarat waqif mempunyai kekuatan seperti firman Allah.
806
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
A. DESKRIPSI MASALAH
Terjadinya perubahan dalam mesyarakat diikuti oleh perbedaan
pola pengelolaan zakat, yang sebagian memunculkan berbagai
masalah hukum fiqih.
Di sekitar bulan April dan Oktober 2008 Komite Akuntasi
Syariah Dewan Standar Akuntansi Keuangan telah mengajukan
Permohonan Fatwa untuk Zakat kepada Pimpinan Majelis Ulama
Indonesia.
B. KETENTUAN HUKUM
a. Definisi, Tugas, Fungsi, Kewajiban dan Hak-hak Amil
Definisi ‘amil adalah seseorang atau sekelompok orang yang
ditunjuk/ disahkan oleh pemerintah untuk mengurus zakat,
Tugas ‘amil adalah memungut (dari orang kaya) dan
menyalurkan kepada mustahiq
Fungsi ‘amil adalah sebagai pelaksana segala kegiatan urusan
zakat yang meliputi pengumpulan, pencatatan (administrasi),
dan pendistribusian.
Kewajiban ‘amil adalah melakukan pencacatan data muzakki,
para mustahiq, memungut atau menerima, mengetahui jumlah
dan besarnya kebutuhan mustahiq dan menyerahkan harta
zakat dengan baik dan benar.
Hak ‘amil adalah menerima bagian dari harta zakat untuk
melaksanakan seluruh tugas-tugasnya maksimal seperdelapan
(12,5%) dari harta zakat, dan jika ada kekurangan boleh
diambilkan dana di luar zakat.
b. Amil tidak boleh meminta ongkos di luar hak-hak (bagian)
amil karena amil tidak boleh menerima pemberian hadiah dari
muzakki apalagi meminta ongkos di luar hak amil meskipun
untuk operasional amil.
c. Amil tidak boleh memberikan hadiah kepada muzakki yang
berasal dari harta zakat.
d. Amil tidak boleh menerima hadiah dari muzakki dalam kaitan
tugasnya sebagai amil.
807
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KETIGA TAHUN 2009
C. REKOMENDASI
a. Pemerintah Pusat dan pemerintah daerah diminta
mengalokasikan anggaran bagi Badan Amil Zakat (BAZ) dan
Lembaga Amil Zakat (LAZ) agar dapat melaksanan tugasnya,
secara efektif dan produktif.
b. Pengelola BAZ dan LAZ diminta agar melakukan konsultasi
kepada Ulama dalam setiap pengambilan kebijakan terkait
dengan masalah fikih zakatnya.
c. MUI pusat diharapkan memberikan penjelasan lebih rinci
terhadap keputusan yang masih perlu penjelasan, misalnya
tentang zakat perusahaan.
D. DASAR PENETAPAN
1. Firman Allah SWT :
ﻗﹶﺎﺏﹺﺍﻟﺮﻲﻓﻭﻢﻬﻗﹸﻠﹸﻮﺑﻟﱠﻔﹶﺔﺆﺍﻟﹾﻤﻭﺎﻬﻠﹶﻴﻋﲔﻠﺎﻣﺍﹾﻟﻌﻭﲔﹺﺎﻛﺴﺍﻟﹾﻤﻭﺍﺀﻠﹾﻔﹸﻘﹶﺮﻟﻗﹶﺎﺕﺪﺍﻟﺼﺎﻤﺇﹺﻧ
ﻴﻢﻜﺣﻴﻢﻠﻋﺍﻟﻠﹼﻪﻭﺍﻟﻠﹼﻪﻦﻣﺔﹰﻓﹶﺮﹺﻳﻀﺒﹺﻴﻞﹺﺍﻟﺴﻦﹺﺍﺑﻭﺍﻟﻠﹼﻪﺒﹺﻴﻞﹺﺳﻲﻓﻭﲔﺎﺭﹺﻣﺍﻟﹾﻐﻭ
“Sesungguhnya zakat-zakat itu, hanyalah untuk orang-
orang fakir, orang-orang miskin, pengurus-pengurus zakat,
ﺇﻧﻚﻗﺎﻝﺍﻟﻴﻤﻦﺇﱃﻣﻌﺎﺫﺍﺑﻌﺚﳌﺎﻭﺳﻠﻢﻋﻠﻴﻪﺍﷲﺻﻠﻰﺍﻟﻨﱯﺃﻥﻋﺒﺎﺱﺍﺑﻦﻋﻦ
para mu’allaf yang dibujuk hatinya, untuk (memerdekakan)
budak, orang-orang yang berhutang, untuk jalan Allah dan
ﻓﺈﺫﺍﻭﺟﻞﻋﺰﺍﷲﻋﺒﺎﺩﺓﺇﻟﻴﻪﺗﺪﻋﻮﻫﻢﻣﺎﺃﻭﻝﻓﻠﻴﻜﻦﻛﺘﺎﺏﺃﻫﻞﻗﻮﻡﻋﻠﻰﺗﻘﺪﻡ
untuk mereka yuang sedang dalam perjalanan, sebagai suatu
ﻗﹶﺎﺏﹺﺍﻟﺮﻲﻓﻭﻢﻬﻗﹸﻠﹸﻮﺑﻟﱠﻔﹶﺔﺆﺍﻟﹾﻤﻭﺎﻬﻠﹶﻴﻋﲔﻠﺎﻣﺍﹾﻟﻌﻭﲔﹺﺎﻛﺴﺍﻟﹾﻤﻭﺍﺀﻠﹾﻔﹸﻘﹶﺮﻟﻗﹶﺎﺕﺪﺍﻟﺼﺎﻤﺇﹺﻧ
ﻓﺈﺫﺍﻭﻟﻴﻠﺘﻬﻢﻳﻮﻣﻬﻢﰲﺻﻠﻮﺍﺕﲬﺲﻋﻠﻴﻬﻢﻓﺮﺽﻗﺪﺍﷲﺃﻥﻓﺄﺧﱪﻫﻢﺍﷲﻋﺮﻓﻮﺍ
ketetapan yang diwajibkan Allah, dan Allah Maha Mengetahui
lagi Maha
ﻋﻠﻰ ﺃﻣﻮﺍﳍﻢﻢ
ﻓﺘﺮﺩ ﻴﻜBijaksana”.
ﺣﻴﻢﻣﻦ
ﻠﻋﺗﺆﺧﺬﻠﹼﻪ
ﺍﻟﻭ(ﻪQS.
ﺍﻟﻠﹼﺯﻛﺎﺓ
ﻦﻣﹰAl-Taubah:
ﺔﻋﻠﻴﻬﻢﻀ
ﻓﹶﺮﹺﻳﻓﺮﺽﹺﻴﻞﹺ
ﺒﺍﻟﺴﻦﹺ60)
ﻗﺪﺑ
ﺍﻭﺍﷲﻪ
ﺍﻟﻠﹼﺃﻥﻞﹺ
ﺒﹺﻴﺳﻲ
ﻓﻭﲔﻌﻠﻮﺍﺭﹺﻣ
ﻓﺄﺧﱪﻫﻢ ﺎﺍﻟﹾﻐﻓﻭ
2. ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻱ
Hadis Nabi ﺍﻟﻨﺎﺱ ﺃﻣﻮﺍﻝ ﻛﺮﺍﺋﻢ ﻭﺗﻮﻕ ﻣﻨﻬﻢﻓﺨﺬﺎﺃﻃﺎﻋﻮﺍ ﻓﺈﺫﺍ ﻓﻘﺮﺍﺀﻫﻢ
)ﺭﻭﺍﻩsaw:
(ﺑﺴﻄﺎﻡﺑﻦﺃﻣﻴﺔﻋﻦﺍﻟﺼﺤﻴﺢﰲﻭﻣﺴﻠﻢ
ﺇﻧﻚﻗﺎﻝﺍﻟﻴﻤﻦﺇﱃﻣﻌﺎﺫﺍﺑﻌﺚﳌﺎﻭﺳﻠﻢﻋﻠﻴﻪﺍﷲﺻﻠﻰﺍﻟﻨﱯﺃﻥﻋﺒﺎﺱﺍﺑﻦﻋﻦ
:ﻓﺈﺫﺍﻭﺟﻞﻋﺰﺍﷲﻋﺒﺎﺩﺓﺇﻟﻴﻪﺗﺪﻋﻮﻫﻢﻣﺎﺃﻭﻝﻓﻠﻴﻜﻦﻛﺘﺎﺏﺃﻫﻞﻗﻮﻡﻋﻠﻰﺗﻘﺪﻡ
ﻭﺳﻠﻢﻋﻠﻴﻪﺍﷲﺻﻠﻰﺍﷲﺭﺳﻮﻝﻗﺎﻝﻗﺎﻝﻋﻨﻪﺍﷲﺭﺿﻲﺍﳋﺪﺭﻱﺳﻌﻴﺪﺃﰊﻋﻦ
ﻓﺈﺫﺍﻭﻟﻴﻠﺘﻬﻢﻳﻮﻣﻬﻢﰲﺻﻠﻮﺍﺕﲬﺲﻋﻠﻴﻬﻢﻓﺮﺽﻗﺪﺍﷲﺃﻥﻓﺄﺧﱪﻫﻢﺍﷲﻋﺮﻓﻮﺍ
ﺃﻭﻟﻐﺎﺭﻡﺃﻭﻋﻠﻴﻬﺎﻟﻌﺎﻣﻞﺃﻭﺍﷲﺳﺒﻴﻞﰲﻟﻐﺎﺯﳋﻤﺴﺔﺇﻻﻟﻐﲏﺔ ﺍﻟﺼﺪﻗﲢﻞﻻ
808
ﻋﻠﻰ ﻓﺘﺮﺩ ﺃﻣﻮﺍﳍﻢ ﻣﻦ ﺗﺆﺧﺬ ﺯﻛﺎﺓ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﻓﺮﺽ ﻗﺪ ﺍﷲ ﺃﻥ ﻓﺄﺧﱪﻫﻢ ﻓﻌﻠﻮﺍ
ﻓﺄﻫﺪﻯﺍﳌﺴﻜﲔﻋﻠﻰﻓﺘﺼﺪﻕﻣﺴﻜﲔﺟﺎﺭﻟﻪﻛﺎﻥﻟﺮﺟﻞﺃﻭﲟﺎﻟﻪﺍﺷﺘﺮﺍﻫﺎﻟﺮﺟﻞ
ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻱ )ﺭﻭﺍﻩ ﺍﻟﻨﺎﺱ ﺃﻣﻮﺍﻝ ﻛﺮﺍﺋﻢ ﻭﺗﻮﻕ ﻣﻨﻬﻢﻓﺨﺬﺎﺃﻃﺎﻋﻮﺍ ﻓﺈﺫﺍ ﻓﻘﺮﺍﺀﻫﻢ
(ﺍﻟﺒﻴﻬﻘﻲ)ﺭﻭﺍﻩﻟﻠﻐﲏﺍﳌﺴﻜﲔ
(ﺑﺴﻄﺎﻡﺑﻦﺃﻣﻴﺔﻋﻦﺍﻟﺼﺤﻴﺢﰲﻭﻣﺴﻠﻢ
ﻋﻦﺍﺑﻦﻋﺒﺎﺱﺃﻥﺍﻟﻨﱯﺻﻠﻰﺍﷲﻋﻠﻴﻪﻭﺳﻠﻢﳌﺎﺑﻌﺚﻣﻌﺎﺫﺍﺇﱃﺍﻟﻴﻤﻦﻗﺎﻝﺇﻧﻚ
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
ﺗﻘﺪﻡﻋﻠﻰﻗﻮﻡﺃﻫﻞﻛﺘﺎﺏﻓﻠﻴﻜﻦﺃﻭﻝﻣﺎﺗﺪﻋﻮﻫﻢﺇﻟﻴﻪﻋﺒﺎﺩﺓﺍﷲﻋﺰﻭﺟﻞﻓﺈﺫﺍ
ﻋﺮﻓﻮﺍﺍﷲﻓﺄﺧﱪﻫﻢﺃﻥﺍﷲﻗﺪﻓﺮﺽﻋﻠﻴﻬﻢﲬﺲﺻﻠﻮﺍﺕﰲﻳﻮﻣﻬﻢﻭﻟﻴﻠﺘﻬﻢﻓﺈﺫﺍ
ﻓﻌﻠﻮﺍ ﻓﺄﺧﱪﻫﻢ ﺃﻥ ﺍﷲ ﻗﺪ ﻓﺮﺽ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﺯﻛﺎﺓ ﺗﺆﺧﺬ ﻣﻦ ﺃﻣﻮﺍﳍﻢ ﻓﺘﺮﺩ ﻋﻠﻰ
ﻓﻘﺮﺍﺀﻫﻢ ﻓﺈﺫﺍ ﺃﻃﺎﻋﻮﺍﺎﻓﺨﺬﻣﻨﻬﻢ ﻭﺗﻮﻕ ﻛﺮﺍﺋﻢ ﺃﻣﻮﺍﻝ ﺍﻟﻨﺎﺱ )ﺭﻭﺍﻩ ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻱ
ﻭﻣﺴﻠﻢﰲﺍﻟﺼﺤﻴﺢﻋﻦﺃﻣﻴﺔﺑﻦﺑﺴﻄﺎﻡﻌ(ﺎﻣﻠﲔﻋﻠﹶﻴﻬﺎﻭﺍﻟﹾﻤﺆﻟﱠﻔﹶﺔﻗﹸﻠﹸﻮﺑﻬﻢﻭﻓﻲﺍﻟﺮﻗﹶﺎﺏﹺ
ﺇﹺﻧﻤﺎﺍﻟﺼﺪﻗﹶﺎﺕﻟﻠﹾﻔﹸﻘﹶﺮﺍﺀﻭﺍﻟﹾﻤﺴﺎﻛﲔﹺﻭﺍﹾﻟ
Dari Ibn Abbasﻢ
ra.ﻠﻴﻢﺣﻜﻴ bahwaﺍﻟﻠﹼﻪﻋ
nabiﻣﻦﺍﻟﻠﹼﻪﻭ
sawﻓﹶﺮﹺﻳﻀﺔﹰ
ketikaﺴﺒﹺﻴﻞﹺ
mengutusﻪﻭﺍﺑﻦﹺﺍﻟ
Mu’adzﻭﻓﻲﺳﺒﹺﻴﻞﹺﺍﻟﻠﹼ
ﻭﺍﻟﹾﻐﺎﺭﹺﻣﲔ
ﻋﻦﺃﰊﺳﻌﻴﺪﺍﳋﺪﺭﻱﺭﺿﻲﺍﷲﻋﻨﻪﻗﺎﻝﻗﺎﻝﺭﺳﻮﻝﺍﷲﺻﻠﻰﺍﷲﻋﻠﻴﻪﻭﺳﻠﻢ:ke
Yaman bersabda: Engkau berada di lingkungan Ahli
ﺔﻟﻐﲏﺇﻻﳋﻤﺴﺔﻟﻐﺎﺯﰲﺳﺒﻴﻞﺍﷲﺃﻭﻟﻌﺎﻣﻞﻋﻠﻴﻬﺎﺃﻭﻟﻐﺎﺭﻡﺃﻭ
Kitab, maka hendaklah hal pertama yang engkau dakwahkan ﻻﲢﻞﺍﻟﺼﺪﻗ
adalah seruan beribadah kepada Allah SWT. Jika mereka
ﻋﻦﺍﺑﻦﻋﺒﺎﺱﺃﻥﺍﻟﻨﱯﺻﻠﻰﺍﷲﻋﻠﻴﻪﻭﺳﻠﻢﳌﺎﺑﻌﺚﻣﻌﺎﺫﺍﺇﱃﺍﻟﻴﻤﻦﻗﺎﻝﺇﻧﻚ
ﻟﺮﺟﻞﺍﺷﺘﺮﺍﻫﺎﲟﺎﻟﻪﺃﻭﻟﺮﺟﻞﻛﺎﻥﻟﻪﺟﺎﺭﻣﺴﻜﲔﻓﺘﺼﺪﻕﻋﻠﻰﺍﳌﺴﻜﲔﻓﺄﻫﺪﻯ
telah mengenal Allah (bersyahadat) maka beritahu mereka
bahwa Allah SWT mewajibkan shalat lima waktu sehari
ﺗﻘﺪﻡﻋﻠﻰﻗﻮﻡﺃﻫﻞﻛﺘﺎﺏﻓﻠﻴﻜﻦﺃﻭﻝﻣﺎﺗﺪﻋﻮﻫﻢﺇﻟﻴﻪﻋﺒﺎﺩﺓﺍﷲﻋﺰﻭﺟﻞﻓﺈﺫﺍ
)semalam. Apabila mereka telah lakukan, beritahu (lagi
ﺍﳌﺴﻜﲔﻟﻠﻐﲏ)ﺭﻭﺍﻩﺍﻟﺒﻴﻬﻘﻲ(
ﻋﺮﻓﻮﺍﺍﷲﻓﺄﺧﱪﻫﻢﺃﻥﺍﷲﻗﺪﻓﺮﺽﻋﻠﻴﻬﻢﲬﺲﺻﻠﻮﺍﺕﰲﻳﻮﻣﻬﻢﻭﻟﻴﻠﺘﻬﻢﻓﺈﺫﺍ
mereka bahwa Allah SWT mewajibkan zakat yang diambil
ﳑﻦ
ﻏﲑﻫﻢdari orangﺃﻭharta ﺃﻫﻠﻬﺎ ﻛﺎﻥ kaya ﻭﻗﺴﻤﻬﺎﻣﻦ
di antara ﻗﺒﻀﻬﺎ ﻭﻻﻩ ﺍﻟﻮﺍﱄ
mereka ﻣﻦdan ﻭﺍﻟﻌﺎﻣﻠﻮﻥ ﻋﻠﻴﻬﺎ
dikembalikan
ﻋﻠﻰ
kepadaﹺ ﻓﺘﺮﺩ ﺃﻣﻮﺍﳍﻢ
fuqara.ﻓﻲﺍﻟﺮﻗﹶﺎﺏ ﻣﻦ
Apabilaﺔﻗﹸﻠﹸﻮﺑﻬﻢﻭ ﺗﺆﺧﺬ ﺯﻛﺎﺓ
merekaﻬﺎﻭﺍﻟﹾﻤﺆﻟﱠﻔﹶ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﻓﺮﺽ
mentaatiﹾﻟﻌﺎﻣﻠﲔﻋﻠﹶﻴ ﻗﺪ ﺍﷲ
ﻓﺄﺧﱪﻫﻢﻟﻠﹾﻔﹸﻘﹶﺮﺍﺀ
ﺃﻥ
ﺃﻋﺎﻥﺍﻟﻮﺍﱄﻋﻠﻰﲨﻌﻬﺎﻭﻗﻤﺴﺎﻛﲔﹺﻭﺍ
perintahﻭﺍﻟﹾ tersebut,ﺕ ﻌﻠﻮﺍ
ﺎﺍﻟﺼﺪﻗﹶﺎ ﺇﹺﻓﻧﻤ
ﺒﻀﻬﺎﻣﻦﺍﻟﻌﺮﻓﺎﺀﻭﻣﻦﻻﻏﲎﻟﻠﻮﺍﱄﻋﻨﻪﻭﻻﻳﺼﻠﺤﻬﺎ
ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻱ
ambil dari
ﺭﻭﺍﻩ ﺍﻟﻨﺎﺱ ﺣ)ﻜﻴ
(HR.ﻢ
mereka
ﺃﻣﻮﺍﻝﻋﻠ
Bukhariﻴﻢﻛﺮﺍﺋﻢﻪﻭﺍﻟﻠﹼﻪ
ﻭﺗﻮﻕ )(zakat
ﺍﻟﻠﹼ ﺃﻃﺎﻋﻮﺍﺎﻓﺨﺬﻣﻨﻬﻢﹺﻓﹶﺮﹺﻳﻀﺔ
dan jagalah kehormatan
)Muslimﹰﻣﻦ ﻲﺳﺒﹺﻴﻞﹺﺍﻟﻠﹼﻪﻭﺍﺑﻦﹺﺍﻟﺴﺒﹺﻴﻞ ﻓﺈﺫﺍ ﻓﻘﺮﺍﺀﻫﻢﲔ
harta
ﺇﻻﻣﻜﺎﻧﻪﻭﻓ
ﻭﺍﻟﹾﻐﺎﺭﹺﻣ
manusia. dan ....
ﻭﻣﺴﻠﻢﰲﺍﻟﺼﺤﻴﺢﻋﻦﺃﻣﻴﺔﺑﻦﺑﺴﻄﺎﻡ(
ﻭﺍﻟﻌﺎﻣﻞﻋﻠﻴﻬﺎﻳﺄﺧﺬﻣﻦﺍﻟﺼﺪﻗﺔﺑﻘﺪﺭﻏﻨﺎﺋﻪﻻﻳﺰﺍﺩﻋﻠﻴﻪﻭﺇﻥﻛﺎﻥﺍﻟﻌﺎﻣﻞﻣﻮﺳﺮﺍ3.
Hadis Nabi saw:
ﻋﻦﺃﰊﺳﻌﻴﺪﺍﳋﺪﺭﻱﺭﺿﻲﺍﷲﻋﻨﻪﻗﺎﻝﻗﺎﻝﺭﺳﻮﻝﺍﷲﺻﻠﻰﺍﷲﻋﻠﻴﻪﻭﺳﻠﻢ:
ﻋﻦﺍﺑﻦﻋﺒﺎﺱﺃﻥﺍﻟﻨﱯﺻﻠﻰﺍﷲﻋﻠﻴﻪﻭﺳﻠﻢﳌﺎﺑﻌﺚﻣﻌﺎﺫﺍﺇﱃﺍﻟﻴﻤﻦﻗﺎﻝﺇﻧﻚ ﺇﳕﺎﻳﺄﺧﺬﻋﻠﻰﻣﻌﲎﺍﻹﺟﺎﺭﺓ
ﻻﲢﻞﺍﻟﺼﺪﻗﺔﻟﻐﲏﺇﻻﳋﻤﺴﺔﻟﻐﺎﺯﰲﺳﺒﻴﻞﺍﷲﺃﻭﻟﻌﺎﻣﻞﻋﻠﻴﻬﺎﺃﻭﻟﻐﺎﺭﻡﺃﻭ
"ﺗﻘﺪﻡﻋﻠﻰﻗﻮﻡﺃﻫﻞﻛﺘﺎﺏﻓﻠﻴﻜﻦﺃﻭﻝﻣﺎﺗﺪﻋﻮﻫﻢﺇﻟﻴﻪﻋﺒﺎﺩﺓﺍﷲﻋﺰﻭﺟﻞﻓﺈﺫﺍ
ﺍﻟﺼﻨﻒﺍﻟﺜﺎﻟﺚﺍﻟﻌﺎﻣﻞﻭﻫﻮﺍﻟﺬﻱﺍﺳﺘﻌﻤﻠﻪﺍﻹﻣﺎﻡﻋﻠﻰﺃﺧﺬﺍﻟﺰﻛﻮﺍﺕﻟﻴﺪﻓﻌﻬﺎﺇﱃ
ﻟﺮﺟﻞﺍﺷﺘﺮﺍﻫﺎﲟﺎﻟﻪﺃﻭﻟﺮﺟﻞﻛﺎﻥﻟﻪﺟﺎﺭﻣﺴﻜﲔﻓﺘﺼﺪﻕﻋﻠﻰﺍﳌﺴﻜﲔﻓﺄﻫﺪﻯ
ﻋﺮﻓﻮﺍﺍﷲﻓﺄﺧﱪﻫﻢﺃﻥﺍﷲﻗﺪﻓﺮﺽﻋﻠﻴﻬﻢﲬﺲﺻﻠﻮﺍﺕﰲﻳﻮﻣﻬﻢﻭﻟﻴﻠﺘﻬﻢﻓﺈﺫﺍ
ﻭﻣﻦﺷﺮﻁﺍﻟﻌﺎﻣﻞﺃﻥ ﻣﺴﺘﺤﻘﻴﻬﺎﻛﻤﺎﺃﻣﺮﻩﺍﷲﻓﻴﺠﻮﺯﻟﻪﺃﺧﺬﺍﻟﺰﻛﺎﺓﺑﺸﺮﻃﻪ....
ﺍﳌﺴﻜﲔﻟﻠﻐﲏ)ﺭﻭﺍﻩﺍﻟﺒﻴﻬﻘﻲ(
ﻋﻠﻰ
ﻭ ﻓﺘﺮﺩ
ﺍﻟﻮﺍﺟﺐ ﺃﻣﻮﺍﳍﻢ
ﻗﺪﺭ ﻭ ﻣﻦ
ﺍﳌﺎﻝ ﺗﺆﺧﺬ
ﻣﻦ ﳚﺐﻋﻠﻴﻬﻢﻣﺎﺯﻛﺎﺓﻳﻌﺮﻑ ﻓﺮﺽ
ﺣﱴ ﺑﺎﺏﺍﷲ ﻗﺪ
ﺍﻟﺰﻛﺎﺓ ﰲ ﺃﻥ ﻓﺄﺧﱪﻫﻢ
ﻓﻘﻴﻬﺎ ﻓﻌﻠﻮﺍ
ﻳﻜﻮﻥ
Diriwayatkan dari Abi Sa’id al-Khudri ra ia berkata:
ﳑﻦ ﻛﺎﻥ)ﺃﻭﺭﻭﺍﻩﻏﲑﻫﻢ
ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻱ ﺃﻫﻠﻬﺎﺍﻟﻨﺎﺱ
ﻭﻗﺴﻤﻬﺎﻣﻦﺃﻣﻮﺍﻝ
ﻭﺗﻮﻕ ﻛﺮﺍﺋﻢ ﻗﺒﻀﻬﺎ )(zakatﺍﻟﻮﺍﱄ
ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻣﻦ ﻭﻻﻩ
ﺃﻃﺎﻋﻮﺍﺎﻓﺨﺬﻣﻨﻬﻢ ﻭﺍﻟﻌﺎﻣﻠﻮﻥﻓﺈﺫﺍ
ﻓﻘﺮﺍﺀﻫﻢ
Rasulullah saw bersabda: ﺍﳌﺴﺘﺤﻖﻣﻦﻏﲑﻩﻭﺃﻥﻳﻜﻮﻥﺃﻣﻴﻨﺎﺣﺮﺍ...
Shadaqah tidak halal
ﺒﻀﻬﺎﻣﻦﺍﻟﻌﺮﻓﺎﺀﻭﻣﻦﻻﻏﲎﻟﻠﻮﺍﱄﻋﻨﻪﻭﻻﻳﺼﻠﺤﻬﺎ
dibayarkan kepada orang kaya kecuali dalamﺃﻋﺎﻥﺍﻟﻮﺍﱄﻋﻠﻰﲨﻌﻬﺎﻭﻗ
lima
ﻭﻣﺴﻠﻢﰲﺍﻟﺼﺤﻴﺢﻋﻦﺃﻣﻴﺔﺑﻦﺑﺴﻄﺎﻡ( kelompok,
kepada
ﻋﻠﻰ yang
ﺍﻟﻌﺎﻣﻠﲔ sedangﻳﻌﲏ berperang
ﻭﺍﳊﺎﻓﻈﻮﻥ ﳍﺎ di jalan
ﺍﳉﺒﺎﺓ ﳍﺎ ﻋﻠﻰAllah,
ﺍﻟﺰﻛﺎﺓ ﻭﻫﻢ kepada ﻭﺍﻟﻌﺎﻣﻠﲔ yang ﻗﺎﻝ
bekerja (‘amil) mengurus zakat, kepada yang punya ﺇﻻﻣﻜﺎﻧﻪ
....hutang,
:kepada
ﻋﻦﺃﰊﺳﻌﻴﺪﺍﳋﺪﺭﻱﺭﺿﻲﺍﷲﻋﻨﻪﻗﺎﻝﻗﺎﻝﺭﺳﻮﻝﺍﷲﺻﻠﻰﺍﷲﻋﻠﻴﻪﻭﺳﻠﻢ
ﻦﺃﺻﻨﺎﻑﺍﻟﺰﻛﺎﺓﻭﻫﻢﺍﻟﺴﻌﺎﺓﺍﻟﺬﻳﻦﻳﺒﻌﺜﻬﻢﺍﻹﻣﺎﻡ
orang yang membeli zakatnya ﺍﻟﺰﻛﺎﺓﻭﻫﻢﺍﻟﺼﻨﻒﺍﻟﺜﺎﻟﺚﻣ
dengan hartanya,
ﻭﺍﻟﻌﺎﻣﻞﻋﻠﻴﻬﺎﻳﺄﺧﺬﻣﻦﺍﻟﺼﺪﻗﺔﺑﻘﺪﺭﻏﻨﺎﺋﻪﻻﻳﺰﺍﺩﻋﻠﻴﻪﻭﺇﻥﻛﺎﻥﺍﻟﻌﺎﻣﻞﻣﻮﺳﺮﺍ
ﺔﻟﻐﲏﺇﻻﳋﻤﺴﺔﻟﻐﺎﺯﰲﺳﺒﻴﻞﺍﷲﺃﻭﻟﻌﺎﻣﻞﻋﻠﻴﻬﺎﺃﻭﻟﻐﺎﺭﻡﺃﻭ
atau kepada orang yang punya tetangga ﻻﲢﻞﺍﻟﺼﺪﻗmiskin lantas ia
ﻭﻳﺮﻋﺎﻫﺎ
bersedekah atasﻳﺴﻮﻗﻬﺎ ﻳﻌﻴﻨﻬﻢ ﳑﻦ
ﻭﻣﻦorang miskin tersebutﻭﻧﻘﻠﻬﺎ
ﻭﲨﻌﻬﺎ ﻭﺣﻔﻈﻬﺎkemudian miskinﻣﻦsiﺃﺭﺑﺎﺎ ﻷﺧﺬﻫﺎ
ﻟﺮﺟﻞﺍﺷﺘﺮﺍﻫﺎﲟﺎﻟﻪﺃﻭﻟﺮﺟﻞﻛﺎﻥﻟﻪﺟﺎﺭﻣﺴﻜﲔﻓﺘﺼﺪﻕﻋﻠﻰﺍﳌﺴﻜﲔﻓﺄﻫﺪﻯ ﺇﳕﺎﻳﺄﺧﺬﻋﻠﻰﻣﻌﲎﺍﻹﺟﺎﺭﺓ
ﻭﳛﻤﻠﻬﺎﻭﻛﺬﻟﻚﺍﳊﺎﺳﺐﻭﺍﻟﻜﺎﺗﺐﻭﺍﻟﻜﻴﺎﻝﻭﺍﻟﻮﺯﺍﻥﻭﺍﻟﻌﺪﺍﺩﻭﻛﻞﻣﻦﳛﺘﺎﺝﺇﻟﻴﻪ
)memberi hadiah si kaya. (HR. Al-Baihaqi
ﺍﳌﺴﻜﲔﻟﻠﻐﲏ)ﺭﻭﺍﻩﺍﻟﺒﻴﻬﻘﻲ(
ﺍﻟﺼﻨﻒﺍﻟﺜﺎﻟﺚﺍﻟﻌﺎﻣﻞﻭﻫﻮﺍﻟﺬﻱﺍﺳﺘﻌﻤﻠﻪﺍﻹﻣﺎﻡﻋﻠﻰﺃﺧﺬﺍﻟﺰﻛﻮﺍﺕﻟﻴﺪﻓﻌﻬﺎﺇﱃ4.
Pendapat Imam al-Syafi’idalam " al-Umm, juz II halaman 84:
ﻓﻴﻬﺎﻓﺈﻧﻪﻳﻌﻄﻲﺃﺟﺮﺗﻪﻣﻨﻬﺎﻷﻥﺫﻟﻚﻣﻦﻣﺆﻧﺘﻬﺎ
ﻭﻣﻦﺷﺮﻁﺍﻟﻌﺎﻣﻞﺃﻥ
....ﻛﺎﻥ ﺃﻭ ﻏﲑﻫﻢ ﳑﻦ ﺍﷲﻓﻴﺠﻮﺯﻟﻪﺃﺧﺬﺍﻟﺰﻛﺎﺓﺑﺸﺮﻃﻪ ﺃﻫﻠﻬﺎ
ﻣﺴﺘﺤﻘﻴﻬﺎﻛﻤﺎﺃﻣﺮﻩﻭﻻﻩ ﺍﻟﻮﺍﱄ ﻗﺒﻀﻬﺎ ﻭﻗﺴﻤﻬﺎﻣﻦ ﻭﺍﻟﻌﺎﻣﻠﻮﻥ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻣﻦ
ﺍﻟﺰﻛﺎﺓ ﺣﱴ ﻳﻌﺮﻑ ﻣﺎ ﳚﺐ ﻣﻦ ﺍﳌﺎﻝ ﻭ ﻗﺪﺭ ﺍﻟﻮﺍﺟﺐ ﻭ
ﺒﻀﻬﺎﻣﻦﺍﻟﻌﺮﻓﺎﺀﻭﻣﻦﻻﻏﲎﻟﻠﻮﺍﱄﻋﻨﻪﻭﻻﻳﺼﻠﺤﻬﺎ ﻳﻜﻮﻥ ﻓﻘﻴﻬﺎ ﰲ ﺑﺎﺏ
ﺃﻋﺎﻥﺍﻟﻮﺍﱄﻋﻠﻰﲨﻌﻬﺎﻭﻗ
ﺍﳌﺴﺘﺤﻖﻣﻦﻏﲑﻩﻭﺃﻥﻳﻜﻮﻥﺃﻣﻴﻨﺎﺣﺮﺍ... ﺇﻻﻣﻜﺎﻧﻪ....
ﻋﻠﻰ ﻗﺎﻝ ﻭﺍﻟﻌﺎﻣﻠﲔ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﺰﻛﺎﺓ ﻭﻫﻢ ﺍﳉﺒﺎﺓ ﳍﺎ ﻭﺍﳊﺎﻓﻈﻮﻥ ﳍﺎ ﻳﻌﲏ ﺍﻟﻌﺎﻣﻠﲔ
ﻭﺍﻟﻌﺎﻣﻞﻋﻠﻴﻬﺎﻳﺄﺧﺬﻣﻦﺍﻟﺼﺪﻗﺔﺑﻘﺪﺭﻏﻨﺎﺋﻪﻻﻳﺰﺍﺩﻋﻠﻴﻪﻭﺇﻥﻛﺎﻥﺍﻟﻌﺎﻣﻞﻣﻮﺳﺮﺍ
ﺍﻟﺰﻛﺎﺓﻭﻫﻢﺍﻟﺼﻨﻒﺍﻟﺜﺎﻟﺚﻣﻦﺃﺻﻨﺎﻑﺍﻟﺰﻛﺎﺓﻭﻫﻢﺍﻟﺴﻌﺎﺓﺍﻟﺬﻳﻦﻳﺒﻌﺜﻬﻢﺍﻹﻣﺎﻡ
ﺇﳕﺎﻳﺄﺧﺬﻋﻠﻰﻣﻌﲎﺍﻹﺟﺎﺭﺓ
809
ﻷﺧﺬﻫﺎ ﻣﻦ ﺃﺭﺑﺎﺎ ﻭﲨﻌﻬﺎ ﻭﺣﻔﻈﻬﺎ ﻭﻧﻘﻠﻬﺎ ﻭﻣﻦ ﻳﻌﻴﻨﻬﻢ ﳑﻦ ﻳﺴﻮﻗﻬﺎ ﻭﻳﺮﻋﺎﻫﺎ
"ﺍﻟﺼﻨﻒﺍﻟﺜﺎﻟﺚﺍﻟﻌﺎﻣﻞﻭﻫﻮﺍﻟﺬﻱﺍﺳﺘﻌﻤﻠﻪﺍﻹﻣﺎﻡﻋﻠﻰﺃﺧﺬﺍﻟﺰﻛﻮﺍﺕﻟﻴﺪﻓﻌﻬﺎﺇﱃ
ﻭﳛﻤﻠﻬﺎﻭﻛﺬﻟﻚﺍﳊﺎﺳﺐﻭﺍﻟﻜﺎﺗﺐﻭﺍﻟﻜﻴﺎﻝﻭﺍﻟﻮﺯﺍﻥﻭﺍﻟﻌﺪﺍﺩﻭﻛﻞﻣﻦﳛﺘﺎﺝﺇﻟﻴﻪ
ﻣﺴﺘﺤﻘﻴﻬﺎﻛﻤﺎﺃﻣﺮﻩﺍﷲﻓﻴﺠﻮﺯﻟﻪﺃﺧﺬﺍﻟﺰﻛﺎﺓﺑﺸﺮﻃﻪ....ﻭﻣﻦﺷﺮﻁﺍﻟﻌﺎﻣﻞﺃﻥ
ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻱ
ﻋﻠﻰ ﺭﻭﺍﻩﻓﺘﺮﺩ ﺍﻟﻨﺎﺱ )
ﺃﻣﻮﺍﳍﻢ ﺃﻣﻮﺍﻝﻣﻦ
ﻛﺮﺍﺋﻢﺗﺆﺧﺬ
ﻭﺗﻮﻕﺯﻛﺎﺓ
ﺃﻃﺎﻋﻮﺍﺎﻓﺨﺬﻣﻨﻬﻢﻋﻠﻴﻬﻢ
ﻗﺪ ﻓﺮﺽ ﻓﻘﺮﺍﺀﻫﻢ ﻓﺈﺫﺍ
ﻓﺄﺧﱪﻫﻢ ﺃﻥ ﺍﷲ ﻓﻌﻠﻮﺍ
ﺒﻀﻬﺎﻣﻦﺍﻟﻌﺮﻓﺎﺀﻭﻣﻦﻻﻏﲎﻟﻠﻮﺍﱄﻋﻨﻪﻭﻻﻳﺼﻠﺤﻬﺎ ﺃﻋﺎﻥﺍﻟﻮﺍﱄﻋﻠﻰﲨﻌﻬﺎﻭﻗ
(ﻭﻣﺴﻠﻢﰲﺍﻟﺼﺤﻴﺢﻋﻦﺃﻣﻴﺔﺑﻦﺑﺴﻄﺎﻡ
....ﺃﻃﺎﻋﻮﺍﺎﻓﺨﺬﻣﻨﻬﻢ ﻭﺗﻮﻕ ﻛﺮﺍﺋﻢ ﺃﻣﻮﺍﻝ ﺍﻟﻨﺎﺱ )ﺭﻭﺍﻩ ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻱ ﺇﻻﻣﻜﺎﻧﻪﻓﺈﺫﺍ
ﻓﻘﺮﺍﺀﻫﻢ
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA ﻭﻣﺴﻠﻢﰲﺍﻟﺼﺤﻴﺢﻋﻦﺃﻣﻴﺔﺑﻦﺑﺴﻄﺎﻡ(
ﻋﻦﺃﰊﺳﻌﻴﺪﺍﳋﺪﺭﻱﺭﺿﻲﺍﷲﻋﻨﻪﻗﺎﻝﻗﺎﻝﺭﺳﻮﻝﺍﷲﺻﻠﻰﺍﷲﻋﻠﻴﻪﻭﺳﻠﻢ:
KETIGA TAHUN 2009
ﻭﺍﻟﻌﺎﻣﻞﻋﻠﻴﻬﺎﻳﺄﺧﺬﻣﻦﺍﻟﺼﺪﻗﺔﺑﻘﺪﺭﻏﻨﺎﺋﻪﻻﻳﺰﺍﺩﻋﻠﻴﻪﻭﺇﻥﻛﺎﻥﺍﻟﻌﺎﻣﻞﻣﻮﺳﺮﺍ
ﺔﻟﻐﲏﺇﻻﳋﻤﺴﺔﻟﻐﺎﺯﰲﺳﺒﻴﻞﺍﷲﺃﻭﻟﻌﺎﻣﻞﻋﻠﻴﻬﺎﺃﻭﻟﻐﺎﺭﻡﺃﻭ
ﻋﻦﺃﰊﺳﻌﻴﺪﺍﳋﺪﺭﻱﺭﺿﻲﺍﷲﻋﻨﻪﻗﺎﻝﻗﺎﻝﺭﺳﻮﻝﺍﷲﺻﻠﻰﺍﷲﻋﻠﻴﻪﻭﺳﻠﻢ: ﻻﲢﻞﺍﻟﺼﺪﻗ
ﺇﳕﺎﻳﺄﺧﺬﻋﻠﻰﻣﻌﲎﺍﻹﺟﺎﺭﺓ
ﻟﺮﺟﻞﺍﺷﺘﺮﺍﻫﺎﲟﺎﻟﻪﺃﻭﻟﺮﺟﻞﻛﺎﻥﻟﻪﺟﺎﺭﻣﺴﻜﲔﻓﺘﺼﺪﻕﻋﻠﻰﺍﳌﺴﻜﲔﻓﺄﻫﺪﻯ
ﺔﻟﻐﲏﺇﻻﳋﻤﺴﺔﻟﻐﺎﺯﰲﺳﺒﻴﻞﺍﷲﺃﻭﻟﻌﺎﻣﻞﻋﻠﻴﻬﺎﺃﻭﻟﻐﺎﺭﻡﺃﻭ ﻻﲢﻞﺍﻟﺼﺪﻗ
Amil adalah orang yang dipekerjakan pemimpin untuk
ﺍﻟﺼﻨﻒﺍﻟﺜﺎﻟﺚﺍﻟﻌﺎﻣﻞﻭﻫﻮﺍﻟﺬﻱﺍﺳﺘﻌﻤﻠﻪﺍﻹﻣﺎﻡﻋﻠﻰﺃﺧﺬﺍﻟﺰﻛﻮﺍﺕﻟﻴﺪﻓﻌﻬﺎﺇﱃ
(ﺭﻭﺍﻩﺍﻟﺒﻴﻬﻘﻲ ) ﺍﳌﺴﻜﲔﻟﻠﻐﲏ "
ﻟﺮﺟﻞﺍﺷﺘﺮﺍﻫﺎﲟﺎﻟﻪﺃﻭﻟﺮﺟﻞﻛﺎﻥﻟﻪﺟﺎﺭﻣﺴﻜﲔﻓﺘﺼﺪﻕﻋﻠﻰﺍﳌﺴﻜﲔﻓﺄﻫﺪﻯ
menarik dan mendistribusikan harta zakat, orang yang hali
ﻭﻣﻦﺷﺮﻁﺍﻟﻌﺎﻣﻞﺃﻥ
zakat atau bukan, .... ﺍﷲﻓﻴﺠﻮﺯﻟﻪﺃﺧﺬﺍﻟﺰﻛﺎﺓﺑﺸﺮﻃﻪ
termasuk yang membantu mengumpulkanﻣﺴﺘﺤﻘﻴﻬﺎﻛﻤﺎﺃﻣﺮﻩ
ﳑﻦ ﻏﲑﻫﻢ ﺃﻭ
dan menariknya.... ﻛﺎﻥ ﺃﻫﻠﻬﺎ ﻭﻗﺴﻤﻬﺎﻣﻦ ﻗﺒﻀﻬﺎ (
ﺍﻟﻮﺍﱄﺭﻭﺍﻩﺍﻟﺒﻴﻬﻘﻲ
ﻭﻻﻩ ﺍﳌﺴﻜﲔﻟﻠﻐﲏ)
ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻣﻦ ﻭﺍﻟﻌﺎﻣﻠﻮﻥ
ﻳﻜﻮﻥ ﻓﻘﻴﻬﺎ ﰲ ﺑﺎﺏ ﺍﻟﺰﻛﺎﺓ ﺣﱴ ﻳﻌﺮﻑ ﻣﺎ ﳚﺐ ﻣﻦ ﺍﳌﺎﻝ ﻭ ﻗﺪﺭ ﺍﻟﻮﺍﺟﺐ ﻭ
ﺒﻀﻬﺎﻣﻦﺍﻟﻌﺮﻓﺎﺀﻭﻣﻦﻻﻏﲎﻟﻠﻮﺍﱄﻋﻨﻪﻭﻻﻳﺼﻠﺤﻬﺎ
Amil ﺃﻋﺎﻥﺍﻟﻮﺍﱄﻋﻠﻰﲨﻌﻬﺎﻭﻗ mengambil bagian zakat sekedar
ﻭﻗﺴﻤﻬﺎﻣﻦ ﺃﻫﻠﻬﺎ ﻛﺎﻥ ﺃﻭ ﻏﲑﻫﻢ ﳑﻦ
kebutuhannya dan
tidak berlebihan. Jika amil termasuk ﻗﺒﻀﻬﺎ... ﺍﻟﻮﺍﱄ ﻭﺍﻟﻌﺎﻣﻠﻮﻥ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻣﻦ ﻭﻻﻩ
ﺍﳌﺴﺘﺤﻖﻣﻦﻏﲑﻩﻭﺃﻥﻳﻜﻮﻥﺃﻣﻴﻨﺎﺣﺮﺍ
orang berada, ia hanya
ﺒﻀﻬﺎﻣﻦﺍﻟﻌﺮﻓﺎﺀﻭﻣﻦﻻﻏﲎﻟﻠﻮﺍﱄﻋﻨﻪﻭﻻﻳﺼﻠﺤﻬﺎ
mengambil bagian dalam pengertian ujrah. ﺇﻻﻣﻜﺎﻧﻪ....
ﺃﻋﺎﻥﺍﻟﻮﺍﱄﻋﻠﻰﲨﻌﻬﺎﻭﻗ
ﻗﺎﻝ ﻭﺍﻟﻌﺎﻣﻠﲔ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﺰﻛﺎﺓ ﻭﻫﻢ ﺍﳉﺒﺎﺓ ﳍﺎ ﻭﺍﳊﺎﻓﻈﻮﻥ ﳍﺎ ﻳﻌﲏ ﺍﻟﻌﺎﻣﻠﲔ ﻋﻠﻰ
5. Pendapat Syeikh Taqiyyuddin Abu Bakr ibn Muhammad al-
ﺇﻻﻣﻜﺎﻧﻪ....
ﻭﺍﻟﻌﺎﻣﻞﻋﻠﻴﻬﺎﻳﺄﺧﺬﻣﻦﺍﻟﺼﺪﻗﺔﺑﻘﺪﺭﻏﻨﺎﺋﻪﻻﻳﺰﺍﺩﻋﻠﻴﻪﻭﺇﻥﻛﺎﻥﺍﻟﻌﺎﻣﻞﻣﻮﺳﺮﺍ
ﻦﺃﺻﻨﺎﻑﺍﻟﺰﻛﺎﺓﻭﻫﻢﺍﻟﺴﻌﺎﺓﺍﻟﺬﻳﻦﻳﺒﻌﺜﻬﻢﺍﻹﻣﺎﻡ ﺍﻟﺰﻛﺎﺓﻭﻫﻢﺍﻟﺼﻨﻒﺍﻟﺜﺎﻟﺚﻣ
Dimasyqi al-Syafi’i dalam Kifayah al-Akhyar ﺇﳕﺎﻳﺄﺧﺬﻋﻠﻰﻣﻌﲎﺍﻹﺟﺎﺭﺓ
Juz I halaman
ﻭﺍﻟﻌﺎﻣﻞﻋﻠﻴﻬﺎﻳﺄﺧﺬﻣﻦﺍﻟﺼﺪﻗﺔﺑﻘﺪﺭﻏﻨﺎﺋﻪﻻﻳﺰﺍﺩﻋﻠﻴﻪﻭﺇﻥﻛﺎﻥﺍﻟﻌﺎﻣﻞﻣﻮﺳﺮﺍ
ﻭﻳﺮﻋﺎﻫﺎ
196: ﻳﺴﻮﻗﻬﺎ ﳑﻦ ﻳﻌﻴﻨﻬﻢ ﻭﻣﻦ ﻭﻧﻘﻠﻬﺎ ﻭﺣﻔﻈﻬﺎ ﻭﲨﻌﻬﺎ ﻷﺧﺬﻫﺎ ﻣﻦ ﺃﺭﺑﺎﺎ
"ﺇﳕﺎﻳﺄﺧﺬﻋﻠﻰﻣﻌﲎﺍﻹﺟﺎﺭﺓ
ﺍﻟﺼﻨﻒﺍﻟﺜﺎﻟﺚﺍﻟﻌﺎﻣﻞﻭﻫﻮﺍﻟﺬﻱﺍﺳﺘﻌﻤﻠﻪﺍﻹﻣﺎﻡﻋﻠﻰﺃﺧﺬﺍﻟﺰﻛﻮﺍﺕﻟﻴﺪﻓﻌﻬﺎﺇﱃ
ﻭﳛﻤﻠﻬﺎﻭﻛﺬﻟﻚﺍﳊﺎﺳﺐﻭﺍﻟﻜﺎﺗﺐﻭﺍﻟﻜﻴﺎﻝﻭﺍﻟﻮﺯﺍﻥﻭﺍﻟﻌﺪﺍﺩﻭﻛﻞﻣﻦﳛﺘﺎﺝﺇﻟﻴﻪ
ﻭﻣﻦﺷﺮﻁﺍﻟﻌﺎﻣﻞﺃﻥ ﺍﷲﻓﻴﺠﻮﺯﻟﻪﺃﺧﺬﺍﻟﺰﻛﺎﺓﺑﺸﺮﻃﻪ.... "ﻣﺴﺘﺤﻘﻴﻬﺎﻛﻤﺎﺃﻣﺮﻩ
ﻓﻴﻬﺎﻓﺈﻧﻪﻳﻌﻄﻲﺃﺟﺮﺗﻪﻣﻨﻬﺎﻷﻥﺫﻟﻚﻣﻦﻣﺆﻧﺘﻬﺎ
ﺍﻟﺼﻨﻒﺍﻟﺜﺎﻟﺚﺍﻟﻌﺎﻣﻞﻭﻫﻮﺍﻟﺬﻱﺍﺳﺘﻌﻤﻠﻪﺍﻹﻣﺎﻡﻋﻠﻰﺃﺧﺬﺍﻟﺰﻛﻮﺍﺕﻟﻴﺪﻓﻌﻬﺎﺇﱃ
ﻭ ﺍﳌﺎﻝ ﻭ ﻗﺪﺭ ﺍﻟﻮﺍﺟﺐ
ﻭﻣﻦﺷﺮﻁﺍﻟﻌﺎﻣﻞﺃﻥ ﻣﻦ.... ﻣﺴﺘﺤﻘﻴﻬﺎﻛﻤﺎﺃﻣﺮﻩ ﺍﻟﺰﻛﺎﺓ ﺣﱴ ﻳﻌﺮﻑ ﻣﺎ ﳚﺐ
ﺍﷲﻓﻴﺠﻮﺯﻟﻪﺃﺧﺬﺍﻟﺰﻛﺎﺓﺑﺸﺮﻃﻪ ﻳﻜﻮﻥ ﻓﻘﻴﻬﺎ ﰲ ﺑﺎﺏ
ﻳﻌﺮﻑﻣﺎ ﳚﺐ ﻣﻦ ﺍﳌﺎﻝ ﻭ ﻗﺪﺭ ﺍﻟﻮﺍﺟﺐ ﻭﺍﳌﺴﺘﺤﻖﻣﻦﻏﲑﻩﻭﺃﻥﻳﻜﻮﻥﺃﻣﻴﻨﺎﺣﺮﺍ...
ﻳﻜﻮﻥ ﻓﻘﻴﻬﺎ ﰲ ﺑﺎﺏ ﺍﻟﺰﻛﺎﺓ ﺣﱴ
6. Pendapat Imam Ibn Qudamah
...al-Maqdisiﳍﺎﻭﺍﳊﺎﻓﻈﻮﻥ ﳍﺎ ﻳﻌﲏ ﺍﻟﻌﺎﻣﻠﲔ ﻋﻠﻰ
ﺍﳉﺒﺎﺓ dalam al-Mughni,
ﺍﳌﺴﺘﺤﻖﻣﻦﻏﲑﻩﻭﺃﻥﻳﻜﻮﻥﺃﻣﻴﻨﺎﺣﺮﺍ
ﺍﻟﺰﻛﺎﺓ ﻭﻫﻢ ﻗﺎﻝ ﻭﺍﻟﻌﺎﻣﻠﲔ ﻋﻠﻰ
Juz VI halaman 326:
ﻦﺃﺻﻨﺎﻑﺍﻟﺰﻛﺎﺓﻭﻫﻢﺍﻟﺴﻌﺎﺓﺍﻟﺬﻳﻦﻳﺒﻌﺜﻬﻢﺍﻹﻣﺎﻡ
ﻋﻠﻰ ﺍﻟﺰﻛﺎﺓﻭﻫﻢﺍﻟﺼﻨﻒﺍﻟﺜﺎﻟﺚﻣ
ﻭﻫﻢ ﺍﳉﺒﺎﺓ ﳍﺎ ﻭﺍﳊﺎﻓﻈﻮﻥ ﳍﺎ ﻳﻌﲏ ﺍﻟﻌﺎﻣﻠﲔ ﻗﺎﻝ ﻭﺍﻟﻌﺎﻣﻠﲔ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﺰﻛﺎﺓ
ﻭﻳﺮﻋﺎﻫﺎ ﻳﺴﻮﻗﻬﺎ ﳑﻦ ﻳﻌﻴﻨﻬﻢ ﻭﻣﻦ ﻭﻧﻘﻠﻬﺎ ﻭﺣﻔﻈﻬﺎ ﻭﲨﻌﻬﺎ ﻷﺧﺬﻫﺎ ﻣﻦ ﺃﺭﺑﺎﺎ
ﺍﻟﺰﻛﺎﺓﻭﻫﻢﺍﻟﺼﻨﻒﺍﻟﺜﺎﻟﺚﻣﻦﺃﺻﻨﺎﻑﺍﻟﺰﻛﺎﺓﻭﻫﻢﺍﻟﺴﻌﺎﺓﺍﻟﺬﻳﻦﻳﺒﻌﺜﻬﻢﺍﻹﻣﺎﻡ
ﻭﳛﻤﻠﻬﺎﻭﻛﺬﻟﻚﺍﳊﺎﺳﺐﻭﺍﻟﻜﺎﺗﺐﻭﺍﻟﻜﻴﺎﻝﻭﺍﻟﻮﺯﺍﻥﻭﺍﻟﻌﺪﺍﺩﻭﻛﻞﻣﻦﳛﺘﺎﺝﺇﻟﻴﻪ
ﻷﺧﺬﻫﺎ ﻣﻦ ﺃﺭﺑﺎﺎ ﻭﲨﻌﻬﺎ ﻭﺣﻔﻈﻬﺎ ﻭﻧﻘﻠﻬﺎ ﻭﻣﻦ ﻳﻌﻴﻨﻬﻢ ﳑﻦ ﻳﺴﻮﻗﻬﺎ ﻭﻳﺮﻋﺎﻫﺎ
ﻓﻴﻬﺎﻓﺈﻧﻪﻳﻌﻄﻲﺃﺟﺮﺗﻪﻣﻨﻬﺎﻷﻥﺫﻟﻚﻣﻦﻣﺆﻧﺘﻬﺎ
ﻭﳛﻤﻠﻬﺎﻭﻛﺬﻟﻚﺍﳊﺎﺳﺐﻭﺍﻟﻜﺎﺗﺐﻭﺍﻟﻜﻴﺎﻝﻭﺍﻟﻮﺯﺍﻥﻭﺍﻟﻌﺪﺍﺩﻭﻛﻞﻣﻦﳛﺘﺎﺝﺇﻟﻴﻪ
ﻓﻴﻬﺎﻓﺈﻧﻪﻳﻌﻄﻲﺃﺟﺮﺗﻪﻣﻨﻬﺎﻷﻥﺫﻟﻚﻣﻦﻣﺆﻧﺘﻬﺎ
Ia berkata: ‘Amil adalah pemungut zakat dan penjaganya,
amil adalah kelompok ketiga penerima zakat yaitu pemungut
zakat yang diutus oleh Imam untuk mengambil zakat dari
wajib zakat, kemudian mengumpulkan, menjaga, dan
mendistribusikan. Juga orang yang membantu mereka
dalam pengumpulan, Pengelolaan dan pendistribusiannya.
Demikian juga termasuk ‘amil adalah mereka yang
menghitung, mencatat, menimbang, menakar, serta pekerja
yang terkait untuk kepentingan pengelolaan zakat. Mereka
semua diberikan ujrah dari harta zakat karena ia termasuk
dalam bagian biayanya.
810
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
ﻳﺄﺧﺬﻩﻣﺎﻗﻠﻨﺎﺇﻥﺍﻟﻌﺎﻣﻞﻳﺄﺧﺬﻩﻣﺎﻋﻠﻰﻫﻨﺎﺍﳋﻼﻑﺍﻷﺻﺤﺎﺏﺑﻌﺾﺑﲎﺗﻨﺒﻴﻪ
ﺍﳌﺬﻫﺐﻣﻦﻭﺍﻟﺼﺤﻴﺢﺇﺳﻼﻣﻪﺍﺷﺘﺮﻁﺯﻛﺎﺓﻫﻮﻗﻠﻨﺎﻭﺇﻥﺇﺳﻼﻣﻪﻳﺸﺘﺮﻁﱂﺃﺟﺮﺓ
ﺃﺟﺮﺓﻳﺄﺧﺬﻩﻣﺎﺃﻥﺃﲪﺪﺍﻹﻣﺎﻡﻋﻦﺍﳌﻨﺼﻮﺹ
Tanbih.. terjadi perbedaan pendapat di antara sebagian
Ulama (terkait syarat Islamnya ‘amil) ﺻﺪﺍﳌﻘﺎﺣﻜﻢﻟﻠﻮﺳﺎﺋﻞ
terkait perbedaan
pandangan atas status harta yang diambil ‘amil. Jika kita
menyatakan bahwa yang diberikan ﻭﺍﺟﺐﻓﻬﻮﺑﻪﺇﻻﺍﻟﻮﺍﺟﺐﻳﺘﻢﻻﻣﺎ
kepada ‘amil itu sebagai
ujrah maka tidak dipersyaratkan Islam. Namun jika itu
merupakan bagian zakat dipersyaratkan keIslaman ‘amil.
Menurut mazhab yang tertulis dalam mazhab Ahmad bahwa
yang diberikan itu merupakan ujrah (upah).
811
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KETIGA TAHUN 2009
HUKUM MEROKOK
A. DESKRIPSI MASALAH
Masyarakat mengakui bahwa industri rokok telah memberikan
manfaat ekonomi dan sosial yang cukup besar. Industri rokok
juga telah memberikan pendapatan yang cukup besar bagi negara.
Bahkan, tembakau sebagai bahan baku rokok telah menjadi
tumpuan ekonomi bagi sebagian petani. Namun di sisi yang lain,
merokok dapat membahayakan kesehatan (dlarar) serta berpotensi
terjadinya pemborosan (israf) dan merupakan tindakan tabdzir.
Secara ekonomi, penanggulangan bahaya merokok juga cukup
besar.
Pro-kontra mengenai hukum merokok menyeruak ke publik setelah
muncul tuntutan beberapa kelompok masyarakat yang meminta
kejelasan hukum merokok. Masyarakat merasa bingung karena
ada yang mengharamkan, ada yang meminta pelarangan terbatas,
dan ada yang meminta tetap pada status makruh.
Menurut ahli kesehatan, rokok mengandung nikotin dan zat lain
yang membahayakan kesehatan. Di samping kepada perokok,
tindakan merokok dapat membahayakan orang lain, khususnya
yang berada di sekitar perokok.
Hukum merokok tidak disebutkan secara jelas dan tegas oleh Al-
Qur’an dan Sunnah/Hadis Nabi. Oleh karena itu, fuqaha’ mencari
solusinya melalui ijtihad. Sebagaimana layaknya masalah yang
hukumnya digali lewat ijtihad, hukum merokok diperselisihkan
oleh fuqaha’.
B. KETENTUAN HUKUM
1. Ijtima Ulama Komisi Fatwa MUI se-Indonesia III sepakat
adanya perbedaan pandangan mengenai hukum merokok, yaitu
antara makruh dan haram (khilaf ma baiyna al-makruh
wa al-haram).
2. Peserta Ijtima Ulama Komisi Fatwa se-Indonesia III sepakat
bahwa merokok hukumnya haram jika dilakukan :
a. di tempat umum;
b. oleh anak-anak; dan
c. oleh wanita hamil.
812
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
C. REKOMENDASI
Sehubungan dengan adanya banyak madlarrat yang ditimbulkan
dari aktifitas merokok, maka direkomendasikan hal-hal sebagai
berikut:
1. DPR diminta segera membuat undang-undang larangan
merokok di tempat umum, bagi anak-anak, dan bagi wanita
hamil.
2. Pemerintah, baik pusat maupun daerah diminta membuat
regulasi tentang larangan merokok di tempat umum, bagi
anak-anak, dan bagi wanita hamil.
3. Pemerintah, baik pusat maupun daerah diminta menindak
pelaku pelanggaran terhadap aturan larangan merokok di
tempat umum, bagi anak-anak, dan bagi wanita hamil.
4. Pemerintah, baik pusat maupun daerah diminta melarang
iklan rokok, baik langsung maupun tidak langsung.
5. Para ilmuwan diminta untuk melakukan penelitian tentang
manfaat tembakau selain untuk rokok.
D. DASAR PENETAPAN
1. Firman Allah SWT QS Al-A’raf ayat 157:
ﺍﳋﺒﺎﺋﺚﻋﻠﻴﻬﻢﻭﳛﺮﻡﺍﻟﻄﻴﺒﺎﺕﳍﻢﻭﳛﻞﺍﳌﻨﻜﺮﻋﻦﻭﻳﻨﻬﺎﻫﻢﺑﺎﳌﻌﺮﻭﻑﻳﺄﻣﺮﻫﻢ
“Nabi itu menyuruh mereka kepada yang makruf, melarang
mereka
ﻛﻔﻮﺭﺍﻟﺮﺑﻪﺍﻟﺸﻴﻄﺎﻥﻭﻛﺎﻥﺍﻟﺸﻴﺎﻃﲔﺍﺧﻮﺍﻥﻛﺎﻧﻮﺍﺍﳌﺒﺬﺭﻳﻦﺍﻥﺗﺒﺬﻳﺮﺍﺗﺒﺬﺭﻭﻻ
dari yang munkar, menghalalkan bagi mereka segala
yang baik dan melarang bagi mereka segala yang buruk.”
ﺍﳋﺒﺎﺋﺚﻋﻠﻴﻬﻢﻭﳛﺮﻡﺍﻟﻄﻴﺒﺎﺕﳍﻢﻭﳛﻞﺍﳌﻨﻜﺮﻋﻦﻭﻳﻨﻬﺎﻫﻢﺑﺎﳌﻌﺮﻭﻑﻳﺄﻣﺮﻫﻢ
ﺿﺮﺍﺭﻭﻻﻻﺿﺮﺭ
2. Firman Allah SWT QS al-Isra’ ayat 26-27:
ﻛﻔﻮﺭﺍﻟﺮﺑﻪﺍﻟﺸﻴﻄﺎﻥﻭﻛﺎﻥﺍﻟﺸﻴﺎﻃﲔﺍﺧﻮﺍﻥﻛﺎﻧﻮﺍﺍﳌﺒﺬﺭﻳﻦﺍﻥﺗﺒﺬﻳﺮﺍﺗﺒﺬﺭﻭﻻ
ﺍﻹﻣﻜﺎﻥﺑﻘﺪﺭﻳﺪﻓﻊﺍﻟﻀﺮﺭ
“Janganlah kamu menghambur-hamburkan hartamu secara
boros”. “Sesungguhnya orang-orang yang berlakuboros
ﺿﺮﺍﺭﻭﻻﻻﺿﺮﺭ
ﻳﺰﺍﻝﺍﻟﻀﺮﺭ
itu
ﺍﳋﺒﺎﺋﺚﻋﻠﻴﻬﻢﻭﳛﺮﻡﺍﻟﻄﻴﺒﺎﺕﳍﻢﻭﳛﻞﻨﻜﺮ ﺍﳌﻋﻦﻭﻳﻨﻬﺎﻫﻢﺑﺎﳌﻌﺮﻭﻑﻳﺄﻣﺮﻫﻢ
adalah saudara-saudara syaitan. Dan syaitan itu sangat
ingkar terhadap Tuhannya.”
ﺍﻹﻣﻜﺎﻥﺑﻘﺪﺭﻳﺪﻓﻊﺍﻟﻀﺮﺭ
ﻭﻋﺪﻣﺎﻭﺟﻮﺩﺍﻋﻠﺘﻪﻣﻊﻳﺪﻭﺭﺍﳊﻜﻢ
ﻛﻔﻮﺭﺍﻟﺮﺑﻪﺍﻟﺸﻴﻄﺎﻥﻭﻛﺎﻥﺍﻟﺸﻴﺎﻃﲔﺍﺧﻮﺍﻥﻛﺎﻧﻮﺍﺍﳌﺒﺬﺭﻳﻦﺍﻥﺗﺒﺬﻳﺮﺍﺗﺒﺬﺭﻭﻻ
3. Hadits Nabi Saw ﻳﺰﺍﻝﺍﻟﻀﺮﺭ
ﺿﺮﺍﺭﻭﻻﻻﺿﺮﺭ
ﻭﻋﺪﻣﺎﻭﺟﻮﺩﺍﻋﻠﺘﻪﻣﻊﻳﺪﻭﺭﺍﳊﻜﻢ
“Tidak boleh membuat mudlarat kepada diri sendiri dan tidak
boleh membuat mudlarat kepada orang lain.”
ﺍﻹﻣﻜﺎﻥﺑﻘﺪﺭﻳﺪﻓﻊﺍﻟﻀﺮﺭ
ﻳﺰﺍﻝﺍﻟﻀﺮﺭ
ﻭﻋﺪﻣﺎﻭﺟﻮﺩﺍﻋﻠﺘﻪﻣﻊﻳﺪﻭﺭﺍﳊﻜﻢ
813
ﺍﳋﺒﺎﺋﺚﻋﻠﻴﻬﻢﻭﳛﺮﻡﺍﻟﻄﻴﺒﺎﺕﳍﻢﻭﳛﻞﺍﳌﻨﻜﺮﻋﻦﻭﻳﻨﻬﺎﻫﻢﺑﺎﳌﻌﺮﻭﻑﻳﺄﻣﺮﻫﻢ
ﺍﳋﺒﺎﺋﺚﻋﻠﻴﻬﻢﻭﳛﺮﻡﺍﻟﻄﻴﺒﺎﺕﳍﻢﻭﳛﻞﺍﳌﻨﻜﺮﻋﻦﻭﻳﻨﻬﺎﻫﻢﺑﺎﳌﻌﺮﻭﻑﻳﺄﻣﺮﻫﻢ
ﻛﻔﻮﺭﺍﻟﺮﺑﻪﺍﻟﺸﻴﻄﺎﻥﻭﻛﺎﻥﺍﻟﺸﻴﺎﻃﲔﺍﺧﻮﺍﻥﻛﺎﻧﻮﺍﺍﳌﺒﺬﺭﻳﻦﺍﻥﺗﺒﺬﻳﺮﺍﺗﺒﺬﺭﻭﻻ
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KETIGA TAHUN 2009
ﺿﺮﺍﺭﻭﻻﻻﺿﺮﺭ
ﻛﻔﻮﺭﺍﻟﺮﺑﻪﺍﻟﺸﻴﻄﺎﻥﻭﻛﺎﻥﺍﻟﺸﻴﺎﻃﲔﺍﺧﻮﺍﻥﻛﺎﻧﻮﺍﺍﳌﺒﺬﺭﻳﻦﺍﻥﺗﺒﺬﻳﺮﺍﺗﺒﺬﺭﻭﻻ
4. Kaidah Fiqhiyyah
ﺍﳋﺒﺎﺋﺚﻋﻠﻴﻬﻢﻭﳛﺮﻡﺍﻟﻄﻴﺒﺎﺕﳍﻢﻭﳛﻞﺍﳌﻨﻜﺮﻋﻦﻭﻳﻨﻬﺎﻫﻢﺑﺎﳌﻌﺮﻭﻑﻳﺄﻣﺮﻫﻢ
ﺍﻹﻣﻜﺎﻥﺑﻘﺪﺭﻳﺪﻓﻊﺍﻟﻀﺮﺭ
ﺿﺮﺍﺭﻭﻻﻻﺿﺮﺭ
“Bahaya
ﻛﻔﻮﺭﺍﻟﺮﺑﻪﺍﻟﺸﻴﻄﺎﻥﻭﻛﺎﻥﺍﻟﺸﻴﺎﻃﲔﺍﺧﻮﺍﻥﻛﺎﻧﻮﺍﺍﳌﺒﺬﺭﻳﻦﺍﻥﺗﺒﺬﻳﺮﺍﺗﺒﺬﺭﻭﻻ
harus ditolak semaksimal mungkin”
ﻳﺰﺍﻝﺍﻟﻀﺮﺭ
ﺍﻹﻣﻜﺎﻥﺑﻘﺪﺭﻳﺪﻓﻊﺍﻟﻀﺮﺭ
5. Kaidah Fiqhiyyah ﺿﺮﺍﺭﻭﻻﻻﺿﺮﺭ
ﻭﻋﺪﻣﺎﻭﺟﻮﺩﺍﻋﻠﺘﻪﻣﻊﻳﺪﻭﺭﺍﳊﻜﻢ
ﻳﺰﺍﻝﺍﻟﻀﺮﺭ
“Yang menimbulkan mudlarat harus ﺍﻹﻣﻜﺎﻥﺑﻘﺪﺭﻳﺪﻓﻊﺍﻟﻀﺮﺭ
dihilangkan /
ﻭﻋﺪﻣﺎﻭﺟﻮﺩﺍﻋﻠﺘﻪﻣﻊﻳﺪﻭﺭﺍﳊﻜﻢ
dihindarkan.”
ﻳﺰﺍﻝﺍﻟﻀﺮﺭ
6. Kaidah Fiqhiyyah
ﻭﻋﺪﻣﺎﻭﺟﻮﺩﺍﻋﻠﺘﻪﻣﻊﻳﺪﻭﺭﺍﳊﻜﻢ
Penetapan hukum itu tergantung ada atau tidak adanya
‘illat
7. Penjelasan delegasi Ulama Mesir, Yordania, Yaman, dan Syria
bahwa hukum merokok di negara-negara tersebut adalah
haram.
8. Penjelasan dari Komnas Perlindungan Anak, GAPPRI, Komnas
Pengendalian Tembakau, Departemen Kesehatan terkait
masalah rokok.
9. Hasil Rapat Koordinasi MUI tentang Masalah Merokok yang
diselenggarakan pada 10 September 2008 di Jakarta, yang
menyepakati bahwa merokok menimbulkan madlarrat di
samping ada manfaatnya.
Ditetapkan di : Padangpanjang
Pada tanggal : 26 Januari 2009 M
29 Muharram 1430 H
814
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
VASEKTOMI
A. DESKRIPSI MASALAH
Komisi Fatwa Majelis Ulama Indonesia, pada 1979 telah
memfatwakan bahwa vasektomi/tubektomi hukumnya haram.
Fatwa yang ditetapkan pada 13 Juni 1979 ini diputuskan setalah
membahas kertas kerja yang disusun oleh KH. Rahmatullah Siddiq,
KHM. Syakir, dan KHM. Syafi’i Hadzami, yang menegaskan bahwa;
(i) pemandulan dilarang oleh agama; (ii) vasektomi/tubektomi
adalah salah satu bentuk pemadulan; dan (iii) di Indonesia belum
dapat dibuktikan bahwa vasectomi/tubektomi dapat disambung
kembali.
Namun, seiring dengan perkembangan teknologi, kini vasektomi
dapat dipulihkan kembali pada situasi semula. Menyambung
saluran spermatozoa (vas deferen) dapat dilakukan oleh ahli
urologi dengan menggunakan operasi menggunakan mikroskop.
Namun, kemampuan untuk dapat mempunyai anak kembali akan
sangat menurun tergantung lamanya tindakan vasektomi.
Vasektomi, yang dalam terminologi BKKBN dikenal dengan
istilan MOP (Medis Operasi Pria) merupakan salah satu metode
kontrasepsi efektif yang masuk dalam system Program BKKBN.
Kelebihan alat kontrasepsi ini adalah memiliki efek samping sangat
kecil, tingkat kegagalan sangat kecil dan berjangka panjang.
Kalau dulu MOP dianggap permanen, bagaimana pandangan
hukum Islam terhadap vasektomi/tubektomi dengan ditemukannya
“rekanalisasi” (penyambungan ulang)?
B. KETENTUAN HUKUM
Vasektomi sebagai alat kontrasepsi KB sekarang ini dilakukan
815
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KETIGA TAHUN 2009
C. DASAR PENETAPAN
1. Firman Allah SWT :
ﻻﹶﻭﺎﻧﺎﹰﺴﺇﹺﺣﻦﹺﻳﺪﺍﻟﺑﹺﺎﻟﹾﻮﻭﺌﺎﹰﻴﺷﺑﹺﻪﺮﹺﻛﹸﻮﺍﹾﺸﺗﺃﹶﻻﱠﻜﹸﻢﻠﹶﻴﻋﻜﹸﻢﺑﺭﻡﺮﺣﺎﻣﻞﹸﺃﹶﺗﺍﹾﺎﻟﹶﻮﻌﺗﻗﹸﻞﹾ
ﺎﻬﻨﻣﺮﻇﹶﻬﺎﻣﺶﺍﺣﺍﻟﹾﻔﹶﻮﻮﺍﹾﺑﻘﹾﺮﺗﻻﹶﻭﻢﺎﻫﺇﹺﻳﻭﻗﹸﻜﹸﻢﺯﺮﻧﻦﺤﻧﻼﹶﻕﹴﺇﻣﻦﻣﻛﹸﻢﻻﹶﺩﺃﹶﻭﻠﹸﻮﺍﹾﻘﹾﺘﺗ
ﻠﱠﻜﹸﻢﻟﹶﻌ ﺑﹺﻪ ﺎﻛﹸﻢﺻﻭ ﻜﹸﻢﺫﹶﻟ ﻖﺑﹺﺎﻟﹾﺤ ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﹼﻪ ﻡﺮﺣ ﻲﺍﻟﱠﺘ ﻔﹾﺲﺍﻟﻨ ﻠﹸﻮﺍﹾﻘﹾﺘﺗ ﻻﹶﻭ ﻄﹶﻦﺑ ﺎﻣﻭ
ﻠﹸﻮﻥﹶﻘﻌﺗ
Katakanlah: “Marilah kubacakan apa yang diharamkan
atas kamu oleh Tuhanmu yaitu: janganlah kamu
mempersekutukan sesuatu dengan Dia, berbuat baiklah
terhadap kedua orang ibu bapa, dan janganlah kamu
membunuh anak-anak kamu karena takut kemiskinan, Kami
akan memberi rezki kepadamu dan kepada mereka, dan
janganlah kamu mendekati perbuatan-perbuatan yang keji,
baik yang nampak di antaranya maupun yang tersembunyi,
dan janganlah kamu membunuh jiwa yang diharamkan
Allah (membunuhnya) melainkan dengan sesuatu (sebab)
yang benar518”. Demikian itu yang diperintahkan kepadamu
supaya kamu memahami(nya). [QS. Al-An’am :151]
ﻛﹶﺒﹺﲑﺍﹰﻂﹾﺀﺍﹰﺧﻛﹶﺎﻥﹶﻢﻠﹶﻬﻗﹶﺘﺇﻥﱠﺎﻛﹸﻢﺇﹺﻳﻭﻢﻗﹸﻬﺯﺮﻧﻦﺤﻧﻼﻕﹴﺇﹺﻣﺔﹶﻴﺸﺧﻛﹸﻢﻻﺩﺃﹶﻭﻠﹸﻮﺍﹾﻘﹾﺘﺗﻻﹶﻭ
Dan janganlah kamu membunuh anak-anakmu karena
takut kemiskinan. Kamilah yang akan memberi rezki kepada
mereka dan ﺮjuga
ﻳﻗﹶﺪﻴﻢﻠﻋkepadamu.
ﻪﺇﹺﻧﻴﻤﺎﹰﻘﻋُﺎﺀﺸﻳﻦ
ﻣﻞﹸﻌﺠﻳﻭﺎﺛﺎﹰﺇﹺﻧﻭﺍﻧﺎﹰﺮmembunuh
Sesungguhnya ﺫﹸﻛﹾﻢﻬﺟﻭﺰﻳﺃﹶﻭ
mereka adalah suatu dosa yang besar. (QS. Al-Isra’ :31)
ﻛﹶﺒﹺﲑﺍﹰﻂﹾﺀﺍﹰﺧﻛﹶﺎﻥﹶﻢﻠﹶﻬﻗﹶﺘﺇﻥﱠﺎﻛﹸﻢﺇﹺﻳﻭﻢﻗﹸﻬﺯﺮﻧﻦﺤﻧﻼﻕﹴﺇﹺﻣﺔﹶﻴﺸﺧﻛﹸﻢﻻﺩﺃﹶﻭﻠﹸﻮﺍﹾﻘﹾﺘﺗﻻﹶﻭ
3. ﹾ
ﻮﺍﻠﹾﺒﹺﺴﻴﻟﻭ Allah
Firman ﻢﻭﻫﺩﺮﻴSWT
ﻟ ﻢﻫﹶﺂﺅal-Syura:
ﻛﺮﺷ ﻢﻫﻻﹶﺩ50
ﺃﹶﻭ ﻞﹶﻗﹶﺘ ﲔﺮﹺﻛﺸﺍﻟﹾﻤ ﻦﻣ ﲑﹴﻜﹶﺜﻟ ﻦﻳﺯ ﻚﻛﹶﺬﹶﻟﻭ
ﻳﺮﻗﹶﺪﻢﻴﻠﻥﹶﻋﻭ
ﻪﺇﹺﺮﻧﹰﻴﻤﺎﻔﹾﺘ
ﻳﺎﻣﻘﻋﻭُﺎﻢﺀﺸ
ﻫﺭﻳﻦ
ﻓﹶﺬﹶﻩﻣﻠﻞﹸﻮﹸﻌﻓﹶﻌﺠﺎﻣﻳﻭﺎﺛﻠﹼﺎﻪﹰﺍﻟﺎﺀ
ﺇﹺﻧﻭﺍﻧﺎﺷﹰﻟﹶﻛﹾﻮﺮﺫﹸﻭﻢﻢﻬﻬﻨﻳﺟﺩﻭﻢﻬﹺﺰﻳﻠﹶﻭﻴﺃﹶﻋ
“… atau Dia menganugerahkan kedua jenis laki-laki dan
ﻮﺍﹾﻠﹾﺒﹺﺴﻴﻟﻭ ﻢﻭﻫﺩﺮﻴﻟ ﻢﻫﻛﹶﺂﺅﺮﺷ ﻢﻫﻻﹶﺩﺃﹶﻭ ﻞﹶﻗﹶﺘ ﲔﺮﹺﻛﺸﺍﻟﹾﻤ ﻦﻣ ﲑﹴﻜﹶﺜﻟ ﻦﻳﺯ ﻚﻛﹶﺬﹶﻟﻭ
816 ﻭﻥﹶﺮﻔﹾﺘﻳﺎﻣﻭﻢﻫﻓﹶﺬﹶﺭﻠﹸﻮﻩﻓﹶﻌﺎﻣﺍﻟﻠﹼﻪﺎﺀﺷﻟﹶﻮﻭﻢﻬﻳﻨﺩﻬﹺﻢﻠﹶﻴﻋ
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
11. Penjelasan Prof. Dr. Farid Anfasa Moeloek, Bagian Obsteri dan
Ginekologi Fakultas Kedokteran Universitas IndonesiaJakarta
dan penjelasan Furqan Ia Faried dari Badan Koordinasi
Keluarga Berencana Nasional (BKKBN) pada Halqah MUI
tentang Vasektomi dan Tubektomi yang diselenggarakan di
Jakarta pada 22 Januai 2009.
818
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
SENAM YOGA
A. DESKRIPSI MASALAH
Persoalan hukum Yoga mencuat ke permukaan setelah munculnya
berita tentang fatwa Ahli Majlis Muzakarah Fatwa Kebangsaan
(AMMFK)yang bersidang pada 22-24 Oktober 2008 di Kota Bharu
Kelantan Malaysia yang memutuskan keharaman Yoga. Atas
fatwa tersebut, muncul banyak pertanyaan dan permintaan agar
MUI mengkaji, membahas dan juga memfatwakan masalah Yoga.
Berangkat dari desakan ini akhirnya pimpinan MUI membentuk
Team Peneliti Yoga yang terdiri dari Komisi Pengkajian dan Komisi
Fatwa MUI.
Yoga, oleh masyarakat Indonesia umumnya dipahami hanyalah
sebagai salah satu bentuk olah raga pernafasan yang biasa diajarkan
di sanggarsanggar senam dan kebugaran. Namun setelah dilakukan
penelitian dan pengkajian oleh Team MUI, persoalan Yoga ternyata
tidak sesederhana yang dipahami selama ini.
Yoga sesungguhnya sudah ada sejak 6 abad sebelum Masehi, jauh
sebelum agama Hindu lahir. Yoga awal tidak terkait dengan agama
apapun, tetapi dalam perkembangannya banyak pendeta Hindu
yang mendalami Yoga yang kemudian melakukan asimilasi Yoga
dengan ajaran agama Hindu. Meski demikian, Yoga sendiri tidak
seluruhnya dikembangkan atau berkembang dalam bingkai agama
Hindu. Dalam arti, ada Yoga yang tidak bercampur dengan ajaran
agama. Setelah berjalan sekian abad, Yoga berkembang ke dalam
berbagai aliran, seperti Bhakti Yoga, Hatha Yoga, Vinyasa, Einggar,
Bikram dan lain sebagainya. Dalam Aliran-Aliran Yoga tersebut
ada aliran yang murni bersifat ritual dan spiritual agama Hindu,
ada aliran yang mengandung unsur-unsur spiritual agama Hindu
dan ada puls aliran yang hanya berbentuk olah raga pernafasan
untuk tujuan kesehatan semata.
Istilah Yoga berasal dari akar kata sansekerta ‘yuj’ yang artinya
”menyatukan diri dengan Tuhan” (Patanjali dalam Somvir, 2008).
Pendiri yoga, Rsi Patanjali, membahas yoga dalam bukunya “Yoga
Sutra” sebagai pengendalian pikiran. Menurutnya, pikiran dapat
dikendalikan dengan terus menerus mempraktekkan yoga dan
melepaskan ikatan duniawi. Urutan yang harus dilakukan saat
berlatih yoga adalah pranayama, asana, dan meditasi. Sedangkan
apabila sudah maju, meditasi dilakukan di awal.
819
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KETIGA TAHUN 2009
820
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
821
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KETIGA TAHUN 2009
B. KETENTUAN HUKUM
1. Yoga yang murni ritual dan spiritual agama lain, hukum
melakukannya bagi orang Islam adalah haram.
2. Yoga yang mengandung meditasi dan mantra atau spiritual dan
ritual ajaran agama lain hukumnya haram, sebagai langkah
preventif (sadd al-dzari’ah).
3. Yoga yang murni olahraga pernafasan untuk kepentingan
kesehatan hukumnya mubah (boleh).
C. REKOMENDASI
Menghimbau umat Islam untuk tidak memilih kegiatan olah raga
yang memperagakan unsur meditasi dan mantra sebagai langkah
preventif agar tidak merusak aqidah.
D. DASAR PENETAPAN
ﺎﻟﹶﻜﹸﻢﻤﺃﹶﻋﻠﹸﻮﺍﻄﺒﺗﻟﹶﺎﻭﻮﻝﹶﺳﺍﻟﺮﻮﺍﻴﻌﺃﹶﻃﻭﺍﻟﻠﱠﻪﻮﺍﻴﻌﺃﹶﻃﻮﺍﻨﺁﻣﻳﻦﺍﻟﱠﺬﺎﻬﺃﹶﻳﺎﻳ
“Hai orang-orang yang beriman, taatilah Allah dan taatilah
Rasul dan( :)ﺍﻟﺒﻘﺮﺓﻮﻥﹶﻤkamu
janganlah ﻠﹶﻌﺗﻢﺘﺃﹶﻧﻭmerusakkan
ﻖﺍﻟﹾﺤﻮﺍﻤﻜﹾﺘﺗﻭﻞﹺ(ﻃpahala)
ﺎﺑﹺﺎﻟﹾﺒﻖﺍﻟﹾﺤﻮﺍamal-
ﻠﹾﺒﹺﺴﺗﻟﹶﺎﻭ
amalmu”. (Q.S. Muhammad [47] : 33)
2. ﻢFirman
ﻟﹶﻜﹸﻧﻪﺇﹺﹶﺎﻥAllah
ﻄﻴﺍﻟﺸﺕ ﺎﻟﹶﻜﹸﻢﻤﺃﹶﻋﻠﹸﻮﺍﻄﺒﺗﻟﹶﺎﻭﻮﻝﹶﺳﺍﻟﺮﻮﺍﻴﻌﺃﹶﻃﻭﺍﻟﻠﱠﻪﻮﺍﻴﻌﺃﹶﻃﻮﺍﻨﺁﻣﻳﻦﺍﻟﱠﺬﺎﻬﺃﹶﻳﺎﻳ
ﺍﻄﹸﻮﺧ:ﻮﺍﹾﺒﹺﻌﺘﺗﻻﹶﻭﻛﹶﺂﻓﱠﺔﹰﻠﹾﻢﹺﺍﻟﺴﻲﻓﻠﹸﻮﺍﹾﺧﺍﺩﻮﺍﹾﻨﺁﻣﻳﻦﺍﻟﱠﺬﺎﻬﺃﹶﻳﺎﻳ
SWT
(:)ﺍﻟﺒﻘﺮﺓﻮﻥﹶﻠﹶﻤﻌﺗﻢﺘﺃﹶﻧﻭﻖﺍﻟﹾﺤﻮﺍﻤﻜﹾﺘﺗﻭﻞﹺﺎﻃﺑﹺﺎﻟﹾﺒﻖﺤﺍﻟﹾﺍﲔ ﻮﺒﹺﺴﺒﹺﻣﻠﹾﻭﺗﹶﺎﻟﺪﻋﻭ
ﻭﻥﹶﺪﺘﻬﻣﻢﻫﻭﻦﺍﻷَﻣﻢﻟﹶﻬﻚﻟﹶـﺌﺃﹸﻭﺑﹺﻈﹸﻠﹾﻢﹴﻢﻬﺎﻧﺇﹺﳝﻮﺍﹾﻠﹾﺒﹺﺴﻳﻟﹶﻢﻭﻮﺍﹾﻨﺁﻣﻳﻦﺍﻟﱠﺬ
“Dan janganlah kamu campur adukkan yang hak dengan
ﺎﻟﹶﻜﹸﻢﻤﺃﹶﻋﻠﹸﻮﺍﻄﺒﺗﻟﹶﺎﻭﻮﻝﹶﺳﺍﻟﺮﻮﺍﻴﻌﺃﹶﻃﻭﺍﻟﻠﱠﻪﻮﺍﻴﻌﺃﹶﻃﻮﺍﻨﺁﻣﻳﻦﺍﻟﱠﺬﺎﻬﺃﹶﻳﺎﻳ
ﻢyang
ﻟﹶﻜﹸﻧﻪﺇﹺbathil
ﻄﹶﺎﻥﻴﺍﻟﺸ dan janganlah kamu sem-bunyikan yang hak itu,
ﺍﺕﻄﹸﻮﺧﻮﺍﹾﺒﹺﻌﺘﺗﻻﹶﻭﻛﹶﺂﻓﱠﺔﹰﻠﹾﻢﹺﺍﻟﺴﻲﻓﻠﹸﻮﺍﹾﺧﺍﺩﻮﺍﹾﻨﺁﻣﻳﻦﺍﻟﱠﺬﺎﻬﺃﹶﻳﺎﻳ
sedang kamu mengetahui”. (QS. al-Baqarah [2]: 42)
(:)ﺍﻟﺒﻘﺮﺓﻮﻥﹶﻠﹶﻤﻌﺗﻢﺘﺃﹶﻧﻭﻖﺍﻟﹾﺤﻮﺍﻤﻜﹾﺘﺗﻭﻞﹺﺎﻃﺑﹺﺎﻟﹾﺒﻖﺍﻟﹾﺤﻮﺍﻠﹾﺒﹺﺴﺗﻟﹶﺎﻭ
ﻦﻣ :ﻠﱠﻢﺳﻭﻪﻠﹶﻴﻋﺍﻟﻠﱠﻪﻠﱠﻰﺻﺍﻟﻠﱠﻪﻮﻝﹸﺳﺭﻗﹶﺎﻝﹶ:ﻗﹶﺎﻝﹶﺎﻤﻬﻨﻋﺍﻟﻠﱠﻪﻲﺿﺭﺮﻤﲔﻋﺒﹺﻦﹺﻣﺑﺍﻦﻭﺪﻋﻋ
3. Firman Allah ﻭﻥﹶﺪﺘﻬSWT ﻣﻢ(ﻫﻥﹶﻭ:ﺎﺒﻦﺣﻣَﺍﻦﻷﺍﺑ
ﻪﻢﻬﻟﹶﺤﻚ
ﺤﺻﹶـﺌ
ﻟﻭﺩ
ﻭﺃﹸﻭﺍﹴﻠﹾﺩﻢﻮ
ﺑﺑﹺﻈﹸﻢ
ﺃﹶﻬﻪﺟﺎﻧﳝﺮﺇﹺﺧﻮ)ﺍﺃﹶﹾﻢﺴﻠﹾﺒﹺﻬﻨﻳﻣﻟﹶﻮﻢﻭﻬﺍﻓﹶﹾﻮﹴﻨﻡﻮﺁﻘﹶﻣﺑﹺﻳﻪﻦﺬﺒﻟﱠﺸﺍﺗ
ﻟﹶﻜﹸﻢﻧﻪﺇﹺﻄﹶﺎﻥﻴﺍﻟﺸﺍﺕﻄﹸﻮﺧﻮﺍﹾﺒﹺﻌﺘﺗﻻﹶﻭﻛﹶﺂﻓﱠﺔﹰﻠﹾﻢﹺﺍﻟﺴﻲﻓﻠﹸﻮﺍﹾﺧﺍﺩﻮﺍﹾﻨﺁﻣﻳﻦﺍﻟﱠﺬﺎﻬﺃﹶﻳﺎﻳ
ﻛﻢﺷﻔﺎﺀﳚﻌﻞﱂﺍﷲﺍﻥ:ﻭﺳﻠﻢﻋﻠﻴﻪﺍﷲﺻﻠﻰﺍﷲﺭﺳﻮﻝﻗﺎﻝ:ﻗﺎﻟﺖﺳﻠﻤﺔﺃﻡﻋﻦ ﺒﹺﲔﻣﻭﺪﻋ
“ﻦHai
ﻣ :ﻢorang-orang
ﻠﱠﺳﻭﻭﻪﻥﹶﺪﻠﹶﻴﻋﺘﻪﻬﻠﱠﻣﻢ
ﺍﻟﱠﻰ ﻠﺻ
ﻫﻭyang ﻪ ﻠ
ﱠﺍﻟﹸ
ﻦﺍﻷَﻣﻢberiman, ﻝ ﻮ ﺳ ﺭ
ﹶﻝ ﹶﺎﻗ : ﹶ
ﻟﹶﻬﻚﻟﹶـﺌﺃﹸﻭﻢﹴmasuklah ﻝ ﹶﺎﻗ ﺎ ﻤ ﻬ
ﻨ
ﻋ
ﻠﹾﺍﻟﺒﻴﻬﻘﻲﺑﹺ(ﻈﹸﺭﻭﺍﻩ ﻪ
ﻢﻬﺎﻧﺇﹺﳝﻮﺍﹾkamu ﻠ
ﱠﺍﻟ ﻲ ﺿ
ﺭ
ﻠﹾﺒﹺ)ﺴﻋﻠﻴﻜﻢﺣﺮﻡﻓﻴﻤﺎ
ﻳﻟﹶﻢﻭke ﺮﹾﻮﺍﻤﻨﻋdalam
ﹺﺁﻦﻣﺍﻦﺑﻳﺬﻦﺍﻟﱠﻋ
Islam keseluruhan, (ﺎﻥﹶﺒﺣdan ﻦﺍﺑﻪﺤjanganlah ﺤﺻﻭﺩﺍﻭﺩﻮﺃﹶﺑkamu ﻪﺟﺮ)ﺃﹶﺧturut ﻢﻬﻨﻣﻮﻬlangkah- ﻓﹶﻡﹴﺑﹺﻘﹶﻮﻪﺒﺸﺗ
langkah syaitan. Sesungguhnya syaitan itu musuh yang
ﻟﻜﻞﱢﻭﺟﻌﻞ،َﺍﺀﻭﻭﺍﻟﺪَﺍﺀﺍﻟﺪﻝﹶﺰﺃﻧﺍﷲﺇﻥ:ﻗﺎﻝﻭﺳﻠﻢﻋﻠﻴﻪﺍﷲﺻﻠﻰﺍﷲﺭﺳﻮﻝﺃﻥ
ﻛﻢﺷﻔﺎﺀﳚﻌﻞﱂﺍﷲﺍﻥ
ﻦﻣ :ﻠﱠﻢﺳﻭﻪﻠﹶﻴﻋﺍﻟﻠﱠﻪﱠﻰ:ﻠﻭﺳﻠﻢﺻﻋﻠﻴﻪﺍﷲﺻﻠﻰﺍﷲﺭﺳﻮﻝﻗﺎﻝ :ﻗﺎﻟﺖﻲﺳﻠﻤﺔﺃﻡﻋﻦ
ﺍﻟﻠﱠﻪﻮﻝﹸﺳﺭﻗﹶﺎﻝﹶ:ﻗﹶﺎﻝﹶﺎﻤﻬﻨﻋﺍﻟﻠﱠﻪ ﺿﺭﺮﻤﻋﻦﹺﺍﺑﻦﻋ
822 .(ﺩﺍﻭﺩﺃﺑﻮ)ﺃﺧﺮﺟﻪ.ﲝﺮﺍﻡﺍﻭﺍﻭﺪﺗﻭﻻ،ﺍﻭﺍﻭﺪﻓﹶﺘ،ﺩﻭﺍﺀﺩﺍﺀ
(ﺎﻥﹶﺒﺣﻦﺍﺑﻪﺤﺤﺻﻭﺩﺍﻭﺩﻮ ﺃﹶﻪﺟﺮ)ﺃﹶﺧﻢ)ﻬﻋﻠﻴﻜﻢﺣﺮﻡﻓﻴﻤﺎ
(ﺍﻟﺒﻴﻬﻘﻲﺑﺭﻭﺍﻩ ﻨﻣﻮﻓﹶﻬﻡﹴﺑﹺﻘﹶﻮﻪﺒﺸﺗ
ﻳﺎﺃﹶﻳﻬﺎﺍﻟﱠﺬﻳﻦﺁﻣﻨﻮﺍﺃﹶﻃﻴﻌﻮﺍﺍﻟﻠﱠﻪﻭﺃﹶﻃﻴﻌﻮﺍﺍﻟﺮﺳﻮﻝﹶﻭﻟﹶﺎﺗﺒﻄﻠﹸﻮﺍﺃﹶﻋﻤﺎﻟﹶﻜﹸﻢ
HIMPUNANﻠﹶﻤﻮﻥﹶ)ﺍﻟﺒﻘﺮﺓ(:
FATWAﺤﻖﻭﺃﹶﻧﺘﻢﺗﻌ
MAJELISﻜﹾﺘﻤﻮﺍﺍﻟﹾ
ULAMAﺒﺎﻃﻞﹺﻭﺗ
INDONESIAﻟﹾﺤﻖﺑﹺﺎﻟﹾ
ﻭﻟﹶﺎﺗﻠﹾﺒﹺﺴﻮﺍﺍ
823
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KETIGA TAHUN 2009
A. DESKRIPSI MASALAH
Dalam perspektif Islam, manusia diberikan kekuatan oleh
Allah untuk memanfaatkan seluruh anggota tubuh untuk
kemaslahatannya, baik terkait kepentingan ibadah vertical
(ilahiyyah) maupun horizontal. Perkembangan teknologi kedokteran
memungkinkan terjadinya donor mata dan organ tubuh kepada
orang lain yang membutuhkan. Transplantasi kornea/selaput mata
kini telah merupakan sesuatu yang biasa dan kebutuhan untuk itu
pun kian meningkat. Perkembangan selanjutnya, mata dan organ
tubuh seseorang dapat disimpan dalam waktu yang relative lama
untuk cadangan jika suatu saat ada yang membutuhkan. Hal ini
dikenal dengan Bank Mata.
Untuk mengatasi hal ini maka muncullah Bank Mata. Apakah Bank
Mata itu? Bank mata adalah lembaga atau yayasan yang tugasnya
antara lain mencari dan mengumpulkan daftar orang-orang yang
menyatakan dirinya rela diambil bola matanya sesudah meninggal
untuk kepentingan orang lain. Bagaimana fikih Islam merespons
masalah ini
B. PENGERTIAN
Yang dimaksud dengan bank mata adalah lembaga atau yayasan
yang memfasilitasi orang yang berwasiat dan menyatakan dirinya
rela diambil bola matanya sesudah meninggal untuk kepentingan
orang lain yang membutuhkan.
C. KETENTUAN HUKUM
1. Hukum melakukan transplantasi kornea mata kepada orang
yang membutuhkan adalah boleh apabila sangat dibutuhkan dan
tidak diperoleh upaya medis lain untuk menyembuhkannya.
2. Pada dasarnya, seseorang tidak mempunyai hak untuk
mendonorkan anggota tubuhnya kepada orang lain karena ia
bukan pemilik sejati atas organ tubuhnya. Akan tetapi, karena
untuk kepentingan menolong orang lain, dibolehkan dan
dilaksanakan sesuai wasiat.
3. Orang yang hidup haram mendonorkan kornea mata atau
824
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
D. REKOMENDASI
Masalah donor, transplantasi dan Bank Mata merupakan fikih
ijtima’i/fikih yang bersifat kemasyarakatan. Oleh karena itu
untuk menghindarkan hal-hal yang bersifat negatif yang tidak
kita inginkan aplikasinya, Pemerintah diminta mengeluarkan
pengaturan lewat undang-undang kesehatan, untuk menegakkan
kemaslahatan dan menghindarkan diri dari penyimpangan.
E. DASAR PENETAPAN
1. Firman Allah SWT QS Al-Maidah, ayat 2:
ﻳﺪﺪﺷﺍﻟﻠﱠﻪﺇﹺﻥﱠﺍﻟﻠﱠﻪﻘﹸﻮﺍﺍﺗﻭﺍﻥﻭﺪﺍﻟﹾﻌﻭﺍﻟﹾﺈﹺﺛﹾﻢﹺﻠﹶﻰﻋﻮﺍﻧﺎﻭﻌﺗﻟﹶﺎﻭﻯﻘﹾﻮﺍﻟﺘﻭﺍﻟﹾﺒﹺﺮﻠﹶﻰﻋﻮﺍﻧﺎﻭﻌﺗﻭ
ﻘﹶﺎﺏﹺﺍﻟﹾﻌ
ﻲDan
ﻓ ﻭﻥﹶﺠﹺﺪtolong-menolonglah
ﻳ ﻟﹶﺎﻭ ﻬﹺﻢﺇﹺﻟﹶﻴ ﺮﺎﺟﻫ ﻦﻣ ﻮﻥﹶﺒﺤkamu ﻳ ﻬﹺﻢﻠﻗﹶﺒ ﻦdalam
ﻣ ﺎﻥﹶﺍﻟﹾﺈﹺﳝﻭ (ﺭmengerjakan)
ﺍﺍﻟﺪ ﻭﺍﺅﻮﺒﺗ ﻳﻦﺍﻟﱠﺬﻭ
kebajikan dan takwa, dan jangan tolong-menolong dalam
ﻦberbuat
ﻣﻭ ﺔﹲﺎﺻﺼﺧdosa ﺑﹺﻬﹺﻢ ﻥﹶdanﻛﹶﺎ ﻟﹶﻮﻭpelanggaran.
ﺃﹶﻧﻔﹸﺴِﻬﹺﻢ ﻠﹶﻰﻋ ﻭﻥﹶﺮDan ﺛﺆﻳﻭ ﻮﺍbertakwalah
ﺃﹸﻭﺗ ﺎﻤﻣ ﺔﹰﺎﺟﺣ ﻢﻫkamu ﻭﺭﹺﺪﺻ
kepada Allah, sesungguhnya Allah amat berat siksa-Nya.
ﻮﻥﹶﺤﻔﹾﻠﺍﻟﹾﻤﻢﻫﻚﻟﹶﺌﻓﹶﺄﹸﻭﻔﹾﺴِﻪﻧﺢﺷﻮﻕﻳ
[ﺪQS.
ﻳﺪﺷﻪAl-Maidah:
ﺍﻟﻠﱠﺇﹺﻥﱠﺍﻟﻠﱠﻪﻘﹸﻮﺍﺍﺗﻭ2] ﺍﻥﻭﺪﺍﻟﹾﻌﻭﺍﻟﹾﺈﹺﺛﹾﻢﹺﻠﹶﻰﻋﻮﺍﻧﺎﻭﻌﺗﻟﹶﺎﻭﻯﻘﹾﻮﺍﻟﺘﻭﺍﻟﹾﺒﹺﺮﻠﹶﻰﻋﻮﺍﻧﺎﻭﻌﺗﻭ
2. Firman Allah SWT QS al-Hasyr: 9 ﻘﹶﺎﺏﹺﺍﻟﹾﻌ
ﻢﺎﻫﻠﹾﻨﻓﹶﻀﻭﺎﺕﺒﺍﻟﻄﱠﻴﻦﻣﻢﺎﻫﻗﹾﻨﺯﺭﻭﺮﹺﺤﺍﻟﹾﺒﻭﺮﺍﹾﻟﺒﻲﻓﻢﺎﻫﻠﹾﻨﻤﺣﻭﻡﺁﺩﻨﹺﻲﺑﺎﻨﻣﻛﹶﺮﻟﹶﻘﹶﺪﻭ
ﻲﻓ ﻭﻥﹶﺠﹺﺪﻳ ﻟﹶﺎﻭ ﻬﹺﻢﺇﹺﻟﹶﻴ ﺮﺎﺟﻫ ﻦﻣ ﻮﻥﹶﺒﺤﻳ ﻬﹺﻢﻠﻗﹶﺒ ﻦﻣ ﺎﻥﹶﺍﻟﹾﺈﹺﳝﻭ ﺍﺭﺍﻟﺪ ﻭﺍﺅﻮﺒﺗ ﻳﻦﺍﻟﱠﺬﻭ
ﻴﻼﹰﻔﹾﻀﺗﺎﻠﹶﻘﹾﻨﺧﻦﻤﻣﲑﹴﻛﹶﺜﻠﹶﻰﻋ
ﻦﻣﻭ ﺔﹲﺎﺻﺼﺧ ﺑﹺﻬﹺﻢ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻟﹶﻮﻭ ﺃﹶﻧﻔﹸﺴِﻬﹺﻢ ﻠﹶﻰﻋ ﻭﻥﹶﺮﺛﺆﻳﻭ ﻮﺍﺃﹸﻭﺗ ﺎﻤﻣ ﺔﹰﺎﺟﺣ ﻢﻭﺭﹺﻫﺪﺻ
ﻮﻥﹶﺤﻔﹾﻠﺍﻟﹾﻤﻢﻫﻚﻟﹶﺌﻓﹶﺄﹸﻭﻔﹾﺴِﻪﻧﺢﺷﻮﻕﻳ
Dan orang-orang yang telah menempati kota Madinah
dan telah beriman (Anshor) sebelum (kedatangan) mereka
(ﻢMuhajirin),
ﺎﻫﻠﹾﻨﻓﹶﻀﻭﺎﺕﺒﺍﻟﻄﱠﻴﻦmereka
ﻣﻢﺎﻫﻗﹾﻨﺯﺭ(ﻭAnshor)
ﺮﹺﺤﺍﻟﹾﺒﻭﺮﺍﻟﹾﺒﻲ‘mencintai’
ﻓﻢﺎﻫﻠﹾﻨﻤﺣﻭﻡﺁﺩﹺﻲ ﻨﺑﺎﻨﻣﻛﹶﺮyang
orang ﻟﹶﻘﹶﺪﻭ
berhijrah kepada mereka (Muhajirin). ﻼﹰDan mereka
ﻠﹶﻘﹾﻨﺧﻦﻤ(ﻣAnshor)
ﻴﻔﹾﻀﺗﺎ ﲑﹴﻛﹶﺜﻠﹶﻰﻋ
tiada menaruh keinginan dalam hati mereka terhadap apa-
apa yang diberikan kepada mereka (Muhajirin); dan mereka
mengutamakan (orang-orang Muhajirin), atas diri mereka
825
ﻳﺪﺪﺷﺍﻟﻠﱠﻪﺇﹺﻥﱠﺍﻟﻠﱠﻪﻘﹸﻮﺍﺍﺗﻭﺍﻥﻭﺪﺍﻟﹾﻌﻭﺍﻟﹾﺈﹺﺛﹾﻢﹺﻠﹶﻰﻋﻮﺍﻧﺎﻭﻌﺗﻟﹶﺎﻭﻯﻘﹾﻮﺍﻟﺘﻭﺍﻟﹾﺒﹺﺮﻠﹶﻰﻋﻮﺍﻧﺎﻭﻌﺗﻭ
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KETIGA TAHUN 2009 ﻘﹶﺎﺏﹺﺍﻟﹾﻌ
ﻲﻓ ﻭﻥﹶﺠﹺﺪﻳ ﻟﹶﺎﻭ ﻬﹺﻢﺇﹺﻟﹶﻴ ﺮﺎﺟﻫ ﻦﻣ ﻮﻥﹶﺒﺤﻳ ﻬﹺﻢﻠﻗﹶﺒ ﻦﻣ ﺎﻥﹶﺍﻟﹾﺈﹺﳝﻭ ﺍﺭﺍﻟﺪ ﻭﺍﺅﻮﺒﺗ ﻳﻦﺍﻟﱠﺬﻭ
sendiri, sekalipun mereka dalam kesusahan. Dan siapa yang
ﻦdipelihara
ﻣﻭ ﺔﹲﺎﺻﺼﺧ ﻢdari
ﺑﹺﻬﹺ ﻥﹶkekikiran
ﻛﹶﺎ ﻟﹶﻮﻭ ﺴِﻬﹺﻢdirinya,
ﺃﹶﻧﻔﹸ ﻠﹶﻰﻋ ﻥﹶmereka
ﻭﺮﺛﺆﻳﻭ ﻮﺍﺗitulah
ﺃﹸﻭ ﺎﻤﻣ ﺔﹰorang
ﺎﺟﺣ ﻢﻫorang
ﻭﺭﹺﺪﺻ
yang beruntung [al-Hasyr 59:9]
ﻮﻥﹶﺤﻔﹾﻠﺍﻟﹾﻤﻢﻫﻚﻟﹶﺌﻓﹶﺄﹸﻭﻔﹾﺴِﻪﻧﺢﺷﻮﻕﻳ
3. Firman Allah QS al-Isra ayat 70:
ﻢﺎﻫﻠﹾﻨﻓﹶﻀﻭﺎﺕﺒﺍﻟﻄﱠﻴﻦﻣﻢﺎﻫﻗﹾﻨﺯﺭﻭﺮﹺﺤﺍﻟﹾﺒﻭﺮﺍﹾﻟﺒﻲﻓﻢﺎﻫﻠﹾﻨﻤﺣﻭﻡﺁﺩﻨﹺﻲﺑﺎﻨﻣﻛﹶﺮﻟﹶﻘﹶﺪﻭ
ﻴﻼﹰﻔﹾﻀﺗﺎﻠﹶﻘﹾﻨﺧﻦﻤﻣﲑﹴﻛﹶﺜﻠﹶﻰﻋ
Dan sesungguhnya telah Kami muliakan anak-anak Adam,
Kami angkut mereka di daratan dan di lautan862, Kami beri
mereka rezki dari yang baik-baik dan Kami lebihkan mereka
dengan kelebihan yang sempurna atas kebanyakan makhluk
yang telah Kami ciptakan. [QS. Al-Isra:70]
826
ﻋﻦﺃﰊﻫﺮﻳﺮﺓﻗﺎﻝﻗﺎﻝﺭﺳﻮﻝﺍﷲﺻﻠﻰﺍﷲﻋﻠﻴﻪﻭﺳﻠﻢ":ﻣﻦﻧﻔﺲﻋﻦﻣﺆﻣﻦ
ﻛﺮﺑﺔﻣﻦﻛﺮﺏﺍﻟﺪﻧﻴﺎﻧﻔﺲﺍﷲﻋﻨﻪﻛﺮﺑﺔﻣﻦﻛﺮﺏﻳﻮﻡﺍﻟﻘﻴﺎﻣﺔﻭﻣﻦﻳﺴﺮﻋﻠﻰ
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
ﻣﻌﺴﺮﻳﺴﺮﺍﷲﻋﻠﻴﻪﰲﺍﻟﺪﻧﻴﺎﻭﺍﻵﺧﺮﺓﻭﻣﻦﺳﺘﺮﻣﺴﻠﻤﺎﺳﺘﺮﻩﺍﷲﰲﺍﻟﺪﻧﻴﺎﻭﺍﻵﺧﺮﺓ
ﻣﻦﻧﻔﺲﻋﻦﻣﺆﻣﻦ ﻋﻦﺃﰊﻫﺮﻳﺮﺓﻗﺎﻝﻗﺎﻝﺭﺳﻮﻝﺍﷲﺻﻠﻰﺍﷲﻋﻠﻴﻪﻭﺳﻠﻢ":
ﺭﻭﺍﻩﻣﺴﻠﻢ
Sunan dan(Turmuzi: ﻭﺍﷲﰲﻋﻮﻥﺍﻟﻌﺒﺪﻣﺎﻛﺎﻥﺍﻟﻌﺒﺪﰲﻋﻮﻥﺃﺧﻴﻪ)"...
ﻛﺮﺑﺔﻣﻦﻛﺮﺏﺍﻟﺪﻧﻴﺎﻧﻔﺲﺍﷲﻋﻨﻪﻛﺮﺑﺔﻣﻦﻛﺮﺏﻳﻮﻡﺍﻟﻘﻴﺎﻣﺔﻭﻣﻦﻳﺴﺮﻋﻠﻰ
ﺗﺪﺍﻭﻭﺍﻓﺎﻥﺍﷲﺗﻌﺎﱃﱂﻳﻀﻊﺩﺍﺀﺍﻻﻭﺿﻊﻟﻪﺩﻭﺍﺀﻏﲑﺩﺍﺀﻭﺍﺣﺪﺍﳍﺮﻡ
ﻣﻌﺴﺮﻳﺴﺮﺍﷲﻋﻠﻴﻪﰲﺍﻟﺪﻧﻴﺎﻭﺍﻵﺧﺮﺓﻭﻣﻦﺳﺘﺮﻣﺴﻠﻤﺎﺳﺘﺮﻩﺍﷲﰲﺍﻟﺪﻧﻴﺎﻭﺍﻵﺧﺮﺓ
Berobatlah karena Allah SWT tidak menurunkan penyakit
kecuali menyertainya
)"...denganﺭﻭﺍﻩﻣﺴﻠﻢ( menurunkan obatnya,
ﻌﺒﺪﻣﺎﻛﺎﻥﺍﻟﻌﺒﺪﰲﻋﻮﻥﺃﺧﻴﻪ di luar
ﺍﻥﺍﷲﱂﻳﱰﻝﺩﺍﺀﺍﻻﺍﻧﺰﻝﻟﻪﺷﻔﺎﺀﻓﺘﺪﺍﻭﻭﺍ
ﻭﺍﷲﰲﻋﻮﻥﺍﻟ
satu penyakit yaitu pikun.
ﺗﺪﺍﻭﻭﺍﻓﺎﻥﺍﷲﺗﻌﺎﱃﱂﻳﻀﻊﺩﺍﺀﺍﻻﻭﺿﻊﻟﻪﺩﻭﺍﺀﻏﲑﺩﺍﺀﻭﺍﺣﺪﺍﳍﺮﻡ
7. Hadis riwayat Imam Nasai, Ibn Majah dan Hakim:
ﺍﻥﺍﷲﱂﻳﱰﻝﺩﺍﺀﺍﻻﺍﻧﺰﻝﻟﻪﺷﻔﺎﺀﻓﺘﺪﺍﻭﻭﺍ
“Sesungguhnya Allah SWT tidak menurunkan penyakit
kecuali menyertainya dengan menurunkan (obat) untuk
”kesembuhan, maka berobatlah
827
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KETIGA TAHUN 2009
828
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
A. DESKRIPSI MASALAH
Ketika muncul berita pernikahan salah seorang pengusaha Jawa
Tengah dengan gadis yang masih berusia 12 tahun, muncul diskusi
publik mengenai hukum pernikahan dini. Banyak pertanyaan dari
masyarakat mengenai perspektif hukum Islam tentang pernikahan
dini.
Dalam pada itu, Pasal 7 ayat (1) UU tentang Perkawinan menegaskan
bahwa “perkawinan hanya diizinkan jika pihak pria sudah mencapai
umur 19 (sembilan belas) tahun dan pihak wanita sudah mencapai
umur 16 (enam belas) tahun”.
Dalam literatur fikih Islam, tidak terdapat ketentuan secara
eksplisit mengenai batasan usia pernikahan, baik batasan usia
minimal maupun maksimal. Walau demikian, hikmah tasyri’ dalam
pernikahan adalah menciptakan keluarga sakinah, serta dalam
rangka memperoleh keturunan (hifzh al-nasl) dan ini bisa tercapai
pada usia di mana calon mempelai telah sempurna akal pikirannya
serta siap melakukan proses reproduksi.
B. KETENTUAN HUKUM
1. Pada dasarnya, Islam tidak memberikan batasan usia minimal
pernikahan secara definitif. Usia kelayakan pernikahan adalah
usia kecakapan berbuat dan menerima hak (ahliyatul ada’ wa
al-wujub), sebagai ketentuan sinn al-rusyd.
2. a. Pernikahan usia dini hukumnya sah sepanjang telah
terpenuhinya syarat dan rukun nikah, tetapi haram jika
mengakibatkan mudharat.
2. Kedewasaan usia merupakan salah satu indikator bagi
tercapainya tujuan pernikahan, yaitu kemashlahatan
hidup berumah tangga dan bermasyarakat serta jaminan
keamanan bagi kehamilan.
3. Guna merealisasikan kemashlahatan, ketentuan perkawinan
dikembalikan pada standardisasi usia sebagaimana ditetapkan
dalam UU Nomor 1 Tahun 1974 sebagai pedoman.
829
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KETIGA TAHUN 2009
C. REKOMENDASI
1. Untuk mencegah terjadinya pernikahan usia dini yang
berdampak pada hal-hal yang bertentangan dengan tujuan
dan hikmah pernikahan, Pemerintah diminta untuk lebih
meningkatkan sosialisasi tentang UU Nomor 1 Tahun 1974
tentang Perkawinan.
2. Pemerintah, Ulama, dan masyarakat diminta untuk memberikan
sosialisasi tentang hikmah perkawinan dan menyiapkan calon
mempelai, baik laki-laki maupun perempuan.
3. Ketentuan perundang-undangan yang tidak sejalan dengan
ketentuan fikih Islam mengenai pernikahan, dan tidak sejalan
dengan UU Nomor 1 Tahun 1974 tentang Perkawinan perlu
disinkronisasi.
D. DASAR PENETAPAN
1. Firman Allah SWT:
ﻢﺍﻟﹶﻬﻮﺃﹶﻣﻬﹺﻢﺇﹺﻟﹶﻴﻮﺍﹾﻓﹶﻌﻓﹶﺎﺩﺪﺍﹰﺷﺭﻢﻬﻨﻣﻢﺘﺴﺁﻧﻓﹶﺈﹺﻥﹾﻜﹶﺎﺡﺍﻟﻨﻮﺍﹾﻠﹶﻐﺑﺇﹺﺫﹶﺍﻰﺘﺣﻰﺎﻣﺘﺍﻟﹾﻴﻠﹸﻮﺍﹾﺘﺍﺑﻭ
ﲑﺍﹰﻓﹶﻘﻛﹶﺎﻥﹶﻦﻣﻭﻒﻔﻌﺘﺴﻓﹶﻠﹾﻴﺎﹰﻏﹶﻨﹺﻴﻛﹶﺎﻥﹶﻦﻣﻭﻭﺍﹾﺮﻜﹾﺒﻳﺃﹶﻥﺍﺭﺍﹰﺑﹺﺪﻭﺍﻓﺎﹰﺮﺇﹺﺳﺎﺄﹾﻛﹸﻠﹸﻮﻫﺗﻻﹶﻭ
ﺴِﻴﺒﺎﹰﺣﺑﹺﺎﻟﻠﹼﻪﻛﹶﻔﹶﻰﻭﻬﹺﻢﻠﹶﻴﻋﻭﺍﹾﻬﹺﺪﻓﹶﺄﹶﺷﻢﺍﻟﹶﻬﻮﺃﹶﻣﻬﹺﻢﺇﹺﻟﹶﻴﻢﺘﻓﹶﻌﺩﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍﻭﻑﺮﻌﺑﹺﺎﻟﹾﻤﺄﹾﻛﹸﻞﹾﻓﹶﻠﹾﻴ
Dan ujilah anak yatim itu sampai mereka cukup umur untuk
kawin. Kemudian jika menurut pendapatmu mereka telah
ﻢcerdas
ﻟﹶﻲﺍﻟﻠﱠﺎﺋ(ﻭpandai
ﺮﹴﻬﺃﹶﺷﻠﹶﺎﺛﹶﺔﹸmemelihara
ﺛﹶﻦﻬﺗﺪﻓﹶﻌﻢﺘﺒﺗﺍﺭﺇﹺﻥﻜﹸﻢﺎﺋﺴmaka
harta), ﻧﻦﻣﺾﹺ ﻴﺤﺍﻟﹾﻤﻦﻣﻦﺴkepada
serahkanlah ﺌﻳﻲﺍﻟﻠﱠﺎﺋﻭ
ﻩmereka
ﺮﹺﺃﹶﻣﻦﻣﻟﱠﻪﻞ ﻌﺠﻳﺍﻟﻠﱠﻪﻖﹺﺘﻳﻦﻣﻭﻦﻬDan
harta-hartanya. ﻠﹶﻤﺣﻦjanganlah
ﻌﻀﻳﺃﹶﻥﻦﻠﹸﻬﺟkamu
ﺃﹶﺎﻝﹺﻤﺄﹶﺣmakan
ﺍﻟﹾﻟﹶﺎﺕﺃﹸﻭﻭharta
ﻦﻀﺤﻳ
anak yatim lebih dari batas kepatutan dan (janganlah kamu)
tergesa-gesa (membelanjakannya) sebelum mereka dewasa. ﺮﺍﹰﺴﻳ
Barang (:siapa ﺍﻟﻨﻮﺭﺳﻮﺭﺓ (di)ﻢantara
ﻜﹸﺎﺋﺇﹺﻣﻭﻛﹸﻢpemelihara
ﺎﺩﺒﻋﻦﻣﲔﺤﺎﻟﺼitu) ﺍﻟﻭﻜﹸﻢmampu,
ﻨﻣﻰﺎﻣﺍﻟﹾﺄﹶﻳﻮﺍmaka
ﺤﻜﺃﹶﻧﻭ
hendaklah ia menahan diri (dari memakan harta anak yatim
itu) dan barangsiapa yang miskin, maka bolehlah ia makan
harta itu menurut yang patut. Kemudian apabila kamu
menyerahkan harta kepada mereka, maka hendaklah kamu
adakan saksi-saksi (tentang penyerahan itu) bagi mereka.
Dan cukuplah Allah sebagai Pengawas (atas persaksian itu).
[QS. Al-Nisa’ :6]
830
ﻢﺍﻟﹶﻬﻮﺃﹶﻣﻬﹺﻢﺇﹺﻟﹶﻴﻮﺍﹾﻓﹶﻌﻓﹶﺎﺩﺪﺍﹰﺷﺭﻢﻬﻨﻣﻢﺘﺴﺁﻧﻓﹶﺈﹺﻥﹾﻜﹶﺎﺡﺍﻟﻨﻮﺍﹾﻠﹶﻐﺑﺇﹺﺫﹶﺍﻰﺘﺣﻰﺎﻣﺘﺍﻟﹾﻴﻠﹸﻮﺍﹾﺘﺍﺑﻭ
ﲑﺍﹰﻓﹶﻘﻛﹶﺎﻥﹶﻦﻣﻭﻒﻔﻌﺘﺴﻓﹶﻠﹾﻴﺎﹰﻏﹶﻨﹺﻴﻛﹶﺎﻥﹶﻦﻣﻭﻭﺍﹾﺮﻜﹾﺒﻳﺃﹶﻥﺍﺭﺍﹰﺑﹺﺪﻭﺍﻓﺎﹰﺮﺇﹺﺳﺎﺄﹾﻛﹸﻠﹸﻮﻫﺗﻻﹶﻭ
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
ﺴِﻴﺒﺎﹰﺣﺑﹺﺎﻟﻠﹼﻪﻛﹶﻔﹶﻰﻭﻬﹺﻢﻠﹶﻴﻋﻭﺍﹾﻬﹺﺪﻓﹶﺄﹶﺷﻢﺍﻟﹶﻬﻮﺃﹶﻣﻬﹺﻢﺇﹺﻟﹶﻴﻢﺘﻓﹶﻌﺩﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍﻭﻑﺮﻌﺑﹺﺎﻟﹾﻤﺄﹾﻛﹸﻞﹾﻓﹶﻠﹾﻴ
2. Firman Allah SWT QS Al-Thalaq ayat 4:
ﻟﹶﻢﻲﺍﻟﻠﱠﺎﺋﻭﺮﹴﻬﺃﹶﺷﺛﹶﻠﹶﺎﺛﹶﺔﹸﻦﻬﺗﺪﻓﹶﻌﻢﺘﺒﺗﺍﺭﺇﹺﻥﻜﹸﻢﺎﺋﺴﻧﻦﻣﻴﺾﹺﺤﺍﻟﹾﻤﻦﻣﻦﺴﺌﻳﻲﺍﻟﻠﱠﺎﺋﻭ
ﺮﹺﻩﺃﹶﻣﻦﻣﻟﱠﻪﻞﻌﺠﻳﺍﻟﻠﱠﻪﻖﹺﺘﻳﻦﻣﻭﻦﻠﹶﻬﻤﺣﻦﻌﻀﻳﺃﹶﻥﻦﻠﹸﻬﺃﹶﺟﺎﻝﹺﻤﺍﻟﹾﺄﹶﺣﻟﹶﺎﺕﺃﹸﻭﻭﻦﻀﺤﻳ
ﺮﺍﹰﺴﻳ
(:ﺍﻟﻨﻮﺭ)ﺳﻮﺭﺓﻜﹸﻢﺎﺋﺇﹺﻣﻭﻛﹸﻢyang
Danperempuan-perempuan ﺎﺩﺒﻋﻦtidak
ﻣﲔﺤﻟhaid
ﺎﺍﻟﺼﻭlagiﻜﹸﻢﻨ(ﻣmonopause)
ﻰﺎﻣﺍﻟﹾﺄﹶﻳﻮﺍﺤﻜﺃﹶﻧﻭ
ﻢdiﺍﻟﹶﻬﻮﻣantara
ﺃﹶﻬﹺﻢﺇﹺﻟﹶﻴﻮﺍﹾﻓﹶﻌperempuan-perempuanmu
ﻓﹶﺎﺩﺪﺍﹰﺷﺭﻢﻬﻨﻣﻢﺘﺴﺁﻧﻓﹶﺈﹺﻥﹾﻜﹶﺎﺡﺍﻟﻨﻮﺍﹾﻐjika ﻠﹶﺑﺇﹺﺫﹶﺍﻰkamu
ﺘﺣﻰﺎﻣﺘﺍﻟﹾﻴﹾﻠﹸﻮﺍﺘﺍﺑﻭ
ragu-
ﺍﹰragu
ﲑﻓﹶﻘ(ﻛﹶﺎﻥﹶtentang
ﻦﻣﻭﻒﻔﻌmasa ﺘﺴﻓﹶﻠﹾﻴﺎﹰﻴiddahnya),
ﻏﹶﻨﹺﻛﹶﺎﻥﹶﻦﻣﻭﻭﺍﹾmaka ﺮﻜﹾﺒﻳﺃﹶﻥﹰmasa
ﺍﺭﺍﺑﹺﺪﻭﺎﹰiddah
ﺍﻓﺮﺇﹺﺳﺎﻫmereka
ﺄﹾﻛﹸﻠﹸﻮﺗﻻﹶﻭ
adalah tiga bulan; dan begitu (pula) perempuan-perempuan
yangﺴِﻴﺒﺎﹰﺣtidakﺑﹺﺎﻟﻠﹼﻪﹶﻰhaid.
ﻛﹶﻔﻭﻬﹺﻢDan ﻬﹺﻓﹶﺄﹶﺷﻢﺍﻟﹶﻬﻮﺃﹶﻣﻬﹺﻢﺇﹺﻟﹶﻴﻢﺘﻓﹶﻌﺩﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍﻑyang
ﻠﹶﻴﻋﻭﺍﹾﺪperempuan-perempuan ﻭﺮﻌﺑﹺﺎﻟﹾﻤhamil,
ﺄﹾﻛﹸﻞﹾﻓﹶﻠﹾﻴ
waktu iddah mereka itu ialah sampai mereka melahirkan
kandungannya. Dan barangsiapa yang bertakwa kepada
ﻢAllah,
ﻟﹶﻲﺍﻟﻠﱠﺎﺋﻭniscaya
ﺮﹴﻬﺃﹶﺷﻠﹶﺎﺛﹶﺔﹸAllah
ﺛﹶﻦﻬﺗﺪmenjadikan
ﻓﹶﻌﻢﺘﺒﺗﺍﺭﺇﹺﻥﻜﹸﻢbaginya
ﺎﺋﺴﻧﻦﻣﺾﹺkemudahan ﻴﺤﺍﻟﹾﻤﻦﻣﻦﺴﺌﻳdalam
ﻲﺍﻟﻠﱠﺎﺋﻭ
ﻩurusannya.
ﺮﹺﺃﹶﻣﻦﻣﻟﱠﻪﻞﻌ[ﺠal-Thalaq
ﻳﺍﻟﻠﱠﻪﻖﹺﺘﻳﻦﻣﻭ65:4] ﻦﻠﹶﻬﻤﺣﻦﻌﻀﻳﺃﹶﻥﻦﻠﹸﻬﺃﹶﺟﺎﻝﹺﻤﺍﻟﹾﺄﹶﺣﻟﹶﺎﺕﺃﹸﻭﻭﻦﻀﺤﻳ
3. Firman Allah SWT: ﺮﺍﹰﺴﻳ
(:ﺍﻟﻨﻮﺭ)ﺳﻮﺭﺓﻜﹸﻢﺎﺋﺇﹺﻣﻭﻛﹸﻢﺎﺩﺒﻋﻦﻣﲔﺤﺎﻟﺍﻟﺼﻭﻜﹸﻢﻨﻣﻰﺎﻣﺍﻟﹾﺄﹶﻳﻮﺍﺤﻜﺃﹶﻧﻭ
Dan kawinkanlah orang-orang yang sendirian di antara
kamu, dan orang-orang yang layak (berkawin) dari hamba-
hamba sahayamu yang lelaki dan hamba-hamba sahayamu
yang perempuan. [QS. Al-Nur: 32]
831
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KETIGA TAHUN 2009
832
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
A. DESKRIPSI MASALAH
Setiap muslim diwajibkan untuk menkonsumsi makanan halal.
Namun, dewasa ini marak industri makanan dan wisata kuliner,
yang terkadang tidak jelas bahan baku, bahan penolong, bahan
tambahan, serta pengolahannya.
Mengkonsumsi produk-produk haram, baik berupa pangan
(makanan dan minuman), obat, dan kosmetika, adalah sesuatu yang
harus dihindari oleh setiap muslim. Hal itu karena mengkonsumsi
produk-produk haram tidak hanya akan membahayakan secara
phisik bagi yang bersangkutan, tetapi juga membawa konsekuensi
ukhrawi.
Ketika Allah swt menghalalkan hal-hal yang baik kepada kita, tidak
ada maksud di balik penghalalan itu kecuali untuk kemaslahatan
kita. Dan ketika Allah swt mengharamkan hal-hal yang khabits
(buruk) kepada kita, tidak ada maksud di balik pengharaman itu
kecuali untuk kemaslahatan kita.
Apabila al-Qur’an dan Hadis telah menjelaskan sedemikian
rupa tentang hukum mengkonsumsi makanan dan minuman,
bagaimana tentang produk yang belum jelas kehalalannya, apakah
boleh dikonsumsi?
Setiap konsumen punya hak untuk memperoleh jaminan bahwa
produk-produk yang dikonsumsinya adalah halal. Sementara tidak
semua konsumen, seiring dengan rumitnya masalah teknologi
pangan yang terus berkembang, dapat mengetahui kehalalan
produk makanan.
Di pihak yang lain, MUI, melalui LP-POM dan Komisi Fatwa
telah berikhtiyar untuk memberikan jaminan makanan halal bagi
konsumen muslim melalui instrumen sertifikat halal. Namun,
karena sifatnya suka rela, tidak semua produsen makanan,
minuman dan obat-obatan mau melakukan sertifikasi.
B. KETENTUAN HUKUM
a. Status jaminan perlindungan halal adalah hak bagi konsumen
muslim, karena setiap konsumen muslim hanya boleh
mengkonsumsi produk halal.
833
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KETIGA TAHUN 2009
C. REKOMENDASI
1. Pemerintah dan DPR-RI diminta untuk segera menuntaskan
pembahasan RUU tentang Jaminan Halal, antara lain berisi:
a. pemberikan kapastian hukum tentang jaminan halal bagi
konsumen;
b. kewajiban produsen untuk memberikan jaminan halal
yang menjadi hak konsumen;
c. sanksi bagi produsen yang melanggar ketentuan;
d. aturan pengawasan tentang kehalalan produk;
e. penetapan kehalalan produk oleh lembaga yang memiliki
otoritas untuk itu (MUI), yang merupakan bagian dari
fatwa.
f. kewenangan masyarakat untuk ikut serta melakukan
pengawasan terhadap kehalalan produk.
2. Masyarakat muslim dihimbau untuk menghindari produk yang
belum jelas kehalalannya.
3. Untuk mempermudah proses sertifikasi halal bagi usaha kecil
di bidang rumah makan, hendaknya diserahkan kepada MUI
Provinsi dengan bantuan MUI Kabupaten/Kota.
834
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
836
1
ﻛـﻠﻮﺍﺁﻣﻨﻮﺍﺍﻟﺬﻳﻦﺃﻳﻬﺎﻳﺎ"ﻭﻗﺎﻝﻋﻠﻴﻢﺗﻌﻤﻠﻮﻥﲟﺎﺇﱐﺻﺎﳊﺎﻭﺍﻋﻤﻠﻮﺍﺍﻟﻄﻴﺒﺎﺕ
ﺇﱃﻳﺪﻳﻪﳝﺪﺃﻏﺒـﺮﺃﺷﻌﺚﺍﻟﺴﻔﺮﻳﻄﻴﻞﺍﻟﺮﺟﻞﺫﻛﺮﰒ"ﺭﺯﻗﻨﺎﻛﻢﻣﺎﻃﻴﺒﺎﺕﻣﻦ
ﺑﺎﳊﺮﺍﻡﻭﻏﺬﻱﺣﺮﺍﻡﻭﻣﻠﺒﺴﻪﺣﺮﺍﻡ ﻭﻣﺸﺮﺑﻪﺣﺮﺍﻡﻭﻣﻄﻌﻤﻪ
HIMPUNAN FATWA MAJELISﺏULAMA
ﻳﺎﺭﺏINDONESIA
ﻳﺎﺭﺍﻟﺴﻤﺎﺀ
(ﻣﺴﻠﻢﺍﻹﻣﺎﻡ)ﺭﻭﺍﻩﻟﺬﻟﻚ؟ﻳﺴﺘﺠﺎﺏﻓﺄﱏ
5. Hadits Nabi saw :
ﺃﺧﻮﺍﳌﺴﻠﻢﻳﻘﻮﻝﻭﺳﻠﻢﻭﺁﻟﻪﻋﻠﻴﻪﺍﷲﺻﻠﻰﺍﻟﻨﱯﲰﻌﺖﻗﺎﻝﻋﺎﻣﺮﺑﻦﻋﻘﺒﺔﻋﻦ
(ﻣﺎﺟﻪﺍﺑﻦ)ﺭﻭﺍﻩﻟﻪﺑﻴﻨﻪﺇﻻﻋﻴﺐﻭﻓﻴﻪﺑﻴﻌﺎﺃﺧﻴﻪﻣﻦﺑﺎﻉﳌﺴﻠﻢﳛﻞﻻﺍﳌﺴﻠﻢ
Dari Uqbah ibn ‘Amir ra. Berkata: Saya mendengar Nabi saw
bersabda: Orang Islam itu bersaudara. Orang Islam tidak
boleh menjual barang yang ada aibannya kecuali setelah
menjelaskannya kepada pembeli”. (Riwayat Ahmad dan Ibnu
Majah)
1
Ditetapkan di : Padangpanjang
Pada tanggal : 26 Januari 2009 M
29 Muharram 1430 H
Prof. Dr. KH. Ali Musthafa Ya’qub Dr. HM. Asrorun Ni’am Sholeh, MA
Ketua Sekretaris
837
838
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
KEPUTUSAN KOMISI C
IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA MUI SE INDONESIA III
tentang
MASAIL QANUNIYYAH
(HUKUM DAN PERUNDANG-UNDANGAN)
839
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KETIGA TAHUN 2009
840
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
841
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KETIGA TAHUN 2009
842
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
843
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KETIGA TAHUN 2009
844
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
845
KEPUTUSAN IJTIMA’ ULAMA KOMISI FATWA SE-INDONESIA KETIGA TAHUN 2009
846
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
REKOMENDASI UMUM
1. Mengingat banyaknya peraturan perundang-undangan dan
fatwa-fatwa MUI yang belum tersosialisasikan dengan baik,
Ijtima’ Ulama meminta pemerintah, MUI, dan pihak-pihak
terkait untuk lebih mengintensifkan sosialisasi berbagai bentuk
perundang-undangan dan juga fatwa, seperti UU Perbankan
Syari’ah, UU Pornografi, UU Wakaf dan Peraturan Pemerintah-
nya, UU Penyelenggaraan Ibadah Haji, UU Zakat, UU Sisdiknas
dan PP-nya, dan Fatwa-Fatwa MUI tentang ekonomi syari’ah,
wakaf tunai dan lainnya.
2. Berdasarkan realitas historis dalam dua dekade ini terbukti
bahwa sistem ekonomi syar’ah telah teruji dalam menghadapi
krisis ekonomi global dan melihat Pertumbuhan dan
Perkembangan LKS/LBS yang signifikan, baik tingkat nasional
maupun internasional, menjadi indikasi kuat bagi kekuatan
sistem ekonomi syari’ah sebagai sistem ekonomi alternatif dan
solutif. Untuk itu, Ijtima’ Ulama Komisi Fatwa III meminta
pemerintah untuk lebih memperhatikan dan memberi
keberpihakan terhadap pengembangan ekonomi syari’ah di
Indonesia melalui pengadaan berbagai infrastruktur peraturan
dan kebijakan.
Ditetapkan di : Padangpanjang
Pada tanggal : 26 Januari 2009 M
29 Muharram 1430 H
Pimpinan Komisi C
Ijtima Ulama Komisi Fatwa se-Indonesia III
847
848
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
LAMPIRAN-LAMPIRAN
849
850
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
MUQADDIMAH
851
LAMPIRAN
BAB I
KETENTUAN UMUM
852
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
BAB II
DASAR UMUM DAN SIFAT FATWA
BAB III
METODE PENETAPAN FATWA
853
LAMPIRAN
BAB IV
PROSEDUR RAPAT
BAB V
FORMAT FATWA
854
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
BAB VI
KEWENANGAN DAN WILAYAH FATWA
855
LAMPIRAN
BAB VI
PENUTUP
Ditetapkan di : J A K A R T A
Pada tanggal : 23 Muharram 1422 H.
12 April 2001 M.
Ketua, Sekretaris,
856
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
Pendahuluan
Kemajuan dalam bidang ilmu pengetahuan dan teknologi
serta keber-hasilan pembangunan akhir-akhir ini telah merambah
seluruh aspek bidang kehidupan umat manusia; tidak saja membawa
berbagai kemudahan, keba-hagian, dan kesenangan, melainkan juga
menimbulkan sejumlah persoalan. Aktifitas baru yang beberapa waktu
lalu tidak pernah dikenal, atau bahkan tidak pernah terbayangkan,
kini hal itu menjadi kenyataan. Di sisi lain, kesadaran keberagamaan
umat Islam di berbagai negeri, termasuk di Indonesia, pada dasawarsa
terakhir ini semakin tumbuh subur dan meningkat. Sebagai kon-
sekuensi logis, setiap timbul persoalan, penemuan, maupun aktifitas
baru sebagai produk dari kemajuan tersebut, umat senantiasa bertanya-
tanya, bagai-manakah kedudukan hal tersebut dalam pandangan ajaran
dan hukum Islam.
Salah satu persoalan cukup mendesak yang dihadapi umat adalah
membanjirnya produk makanan dan minuman olahan, obat-obatan,
dan kosme-tika. Umat, sejalan dengan ajaran Islam, menghendaki agar
produk-produk yang akan dikonsumsi tersebut dijamin kehalalan dan
kesuciannya. Menurut ajaran Islam, mengkonsumsi yang halal, suci,
dan baik merupakan perintah agama dan hukumnya adalah wajib.
Cukup banyak ayat dan hadis menjelaskan hal tersebut. Di antaranya
sebagai berikut:
،ﺎﺏﹺﺘﺍﻟﹾﻜ ﻲﻓﺎﺱﹺﻠﻨﻟﺎﻩﻨﻴﺑﺎﻣﺪﻌﺑﻦﻣ ﻯﺪﺍﻟﹾﻬﻭﺎﺕﻨﻴﺍﻟﹾﺒ ﻦﻣﺎﻟﹾﻨﺰﺃﹶﻧﺂﻣﻥﹶﻮﻤﻜﹾﺘﻳﻦﻳﺍﻟﱠﺬﺇﹺﻥﱠ
.(:)ﺍﻟﺒﻘﺮﺓﻥﹶﻮﻨﺍﻟﻼﱠﻋﻢﻬﻨﻠﹾﻌﻳﻭُﺍﷲﻢﻬﻨﻠﹾﻌﻳﻚﺃﹸﻭﻟﺌ
“Hai sekalian manusia! Makanlah yang halal lagi baik dari apa
ﻪﺇﹺﻧ ،ﻄﹶﺎﻥﻴﺍﻟﺸ ﺍﺕﻄﹸﻮﺧ ﺍﻮﺒﹺﻌﺘﻻﹶﺗﻭ ﺎﺒﻃﹶـﻴ ﻼﹶﻻﹰﺣ ﺽﹺﺍﹾﻷَﺭ ﻰﻓ ﺎﻤﻣ ﺍﻛﹸﻠﹸﻮ ﺎﺱﺍﻟﻨ ﺎﻬﺃﻳ ﺎﻳ
yang terdapat di bumi, dan janganlah kamu mengikuti langkah-
،ﺎﺏﹺﺘﺍﻟﹾﻜ ﻲsyaitan;
langkah ﻓﺎﺱﹺﻠﻨﻟﺎﻩﻨﻴﺑkarena ﺎﻣﺪﻌﺑﻦﻣsesungguhnya ﻯﺪﺍﻟﹾﻬﻭﺎﺕﻨﻴﺍﻟﹾﺒ ﻦ.(ﻣ ﺎsyaitan
ﻟﹾﻨﺰ:ﺍﻟﺒﻘﺮﺓﺃﹶﻧ
ﺂﻣ)ﻥﹶﻮﻦitu ﻤﺘﺒﹺﻜﹾﻴﻣﻳﻭadalah
ﻦﺪﻳﻋﺬﻟﱠﺍﻢﺇﹺﻟﹶﻥﱠﻜﹸ
musuh yang nyata bagimu” (QS. al-Baqarah [2]: 168).
.(:)ﺍﻟﺒﻘﺮﺓﻥﹶﻮﻨﺍﻟﻼﱠﻋﻢﻬﻨﻠﹾﻌﻳﻭُﺍﷲﻢﻬﻨﻠﹾﻌﻳﻚﹸﻭﻟﺌ ﺃ
ﻥﹶﻪﻧﺇﹺﻭﺪ،ﻥﺒﹶﺎﻌﺗﻄﻩﺎﻴﺇﹺﻳﺸﺍﻟﻢﺘﺕ
ﺍﻛﹸﻨﺇﹺﻄﹸﻥﹾﻮﷲِﺧ ﺍﺍﻮﻭﻌﺒﹺﺮﻜﹸﺘﻻﹶﺗﺷﺍﻭﻭ ﺎﺒﻢﹶـﻴ
ﺎﻛﹸﻗﹾﻨﻃﻻﹰﺯﺎﺭﻣﻼﹶﺣﺕ ﺽﹺ ﺎـﺒﺍﹾﻃﹶﻷَﻴﺭﻰﻦﻓﻣﺍﺎﻠﹸﻤﻮﻛﹸﻣﺍﺍﻠﹸﻮﻮﻛﹸﻨﺁﻣﺱ ﻦﺎﻳﺍﻟﱠﺍﻟﻨﺬﺎﻬﺃﻳﺎﻳ
.(:)ﺍﻟﺒﻘﺮﺓ .(ﻦﻴ ﺒﹺﻣﻭ:ﺍﻟﺒﻘﺮﺓﺪ
ﻋﻟﹶ)ﻜﹸﻢ
“Hai orang yang beriman! Makanlah di antara rizki yang baik-
baik yang Kami berikan kepadamu dan bersyukurlah kepada
:ﺍﳌﺎﺋﺪﺓﻥﹶ
ﻭﺪﺒﻌ)ﺗﺎﻩﺇﹺﻳﻥﹶﻮﻨﻢﻣﺘﺆﻛﹸﻨﻣﺇﹺﺑﹺﻥﹾﻪﷲِﻢﺘﻧﺍﺃﹶﻭﻱﻜﹸﺮﺬﺍﻟﱠﺷﺍﷲَﻭﺍﻢﺎﹸﻮﺍﻛﹸﻗﹾﻘﻨﺗﺍﺯﻭﺭﺎﻣ،ﺎ
ﺕ ﺒﹶـﻴ ﺎـﻃﺒﻃﹶﻻﹰﻴﻼﹶﻦﺣﻣﺍُﻛﹸﺍﻠﹸﻮﷲ ﺍﻢﻮﻜﹸﻗﹶﻨﻣﺁﺯﺭﻦ ﺎﻤﻳﺬﺍﻟﱠﻣ ﺎﺍﻠﹸﻬﻮﻛﹸﺃﻳﺎﻳﻭ
Allah, jika benar-benar hanya kepada-Nya kamu menyembah”
(QS. al-Baqarah [2]: 172). .(:ﺍﻟﺒﻘﺮﺓ .()
:ﺍﳌﺎﺋﺪﺓﻥﹶ
ﻭﺪﺒﻌ)ﺗ ﺎﻥﹶﻩﻳﺇﹺﻮﻨﻣﻢﺆﺘﻨﻛﹸﻣ ﻥﹾﺑﹺﻪﺇﹺﻢ ﷲِﺘﺃﹶﻧﺍﻱﺖﺬﺍﻟﱠﻤﻌ ﷲَﻧﹺ ﺍﻭﺍﻘﻜﹸﹸﻮﺍﺮﺷﺍﺗﺍﻭﻭ،ﺎ ،ﺎﺒﺒﻴﹶـﻴ
ﻃﻃﹶـﻼﹶﻼﹶﻻﹰﻻﹰﺣﺣُﺍﷲُﷲﺍﻢﻗﹶﻗﹶﻜﹸﻜﹸﻢﺯﺯﺭﺭﺎﺎﻤﻤﻣﻣﺍﺍﻮﻮ857 ﻜﹸﻛﻠﹸﻠﹸﻓﹶﻭ
.(:ﺍﻟﻨﺤﻞ
.()
ﻣ.(ﻦﺑﻌﺪﻣﺎﺑﻴﻨﺎﻩﻟﻠﻨﺎﺱﹺﻓﻲ ﺍﻟﹾﻜﺘﺎﺏﹺ،ﺍﻟﺒﻘﺮﺓﻬ:ﺪﻯ
ﹸﻭﻟﺌﺍﻟﱠﻚﺬﻳﻳﻠﹾﻦﻌﻳﻨﻬﻜﹾﺘﻢﻤﺍﻮﷲُﻥﹶﻭﻣﻳﻠﹾﺂﻌﺃﹶﻨﻧﻬﺰﻟﹾﻢﻨﺎﺍﻟﻣﻼﱠﻦﻋﻨﺍﻟﹾﻮﺒﻴﻥﹶﻨﺎ)ﺕﻭﺍﻟﹾ
ﺇﹺﺃﻥﱠ
ﻴﺒﺎ(.ﻭﻻﹶﺗﺘﺒﹺﻌﻮﺍ ﺧﻄﹸﻮﺍﺕ ﺍﻟﺸﻴﻄﹶﺎﻥ ،ﺇﹺﻧﻪ
ﺍﻟﺒﻘﺮﺓﻻﹰ :ﻃﹶـ
ﺽﹺ )ﺣﻼﹶﻚﺎﻳﻠﹾﺍﻟﻨﻌﺎﻨﻬﺱﻢﺍﻛﹸﻠﹸﷲُﻮﺍﻭﻳﻠﹾﻣﻌﻤﻨﺎﻬﻓﻢﻰﺍﻟﺍﹾﻼﱠﻷَﻋﻨﺭﻮﻥﹶ ﺃﻳﺎﹸﻭﻟﺌﺃﻳﻬ
LAMPIRAN ﺍﹾ(.ﻷَﺭﺽﹺ ﺣﻼﹶﻻﹰ ﻃﹶـﻴﺒﺎ ﻭﻻﹶﺗﺘﺒﹺﻌﻮﺍ ﺧﻄﹸﻮﺍﺕ ﺍﻟﺸﻴﻄﹶﺎﻥ ،ﺇﹺﻧﻪ ﺍﻟﺒﻘﺮﺓﻤﺎ:ﻓﻰ )ﻮﺍ ﻣ ﻟﹶﻳﺎﻜﹸﺃﻢﻳﻬﺎﻋ ﺪﺍﻟﻭﻨﺎﻣﺒﹺﺱﻴ ﻦﻛﹸﻠﹸ
ﻟﹶ ﻜﹸﻢﻋﺪﻭﻣﺒﹺﻴﻦ)ﺍﻟﺒﻘﺮﺓ.(:
ﻳﺎﺃﻳﻬﺎﺍﻟﱠﺬﻳﻦﺁﻣﻨﻮﺍﻛﹸﻠﹸﻮﺍﻣﻦﻃﹶﻴـﺒﺎﺕﻣﺎﺭﺯﻗﹾﻨﺎﻛﹸﻢﻭﺍﺷﻜﹸﺮﻭﺍﷲِﺇﹺﻥﹾﻛﹸﻨﺘﻢﺇﹺﻳﺎﻩﺗﻌﺒﺪﻭﻥﹶ
ﻲﻳﺎﺍﻩﻟﹾﺗﻜﻌﺘﺒﺎﺪﺏﻭﹺ،ﻥﹶ
ﺱﹺﻢﻓﺇﹺﻯﻛﹸﻣﻢﻦﻭﺍﺑﻌﺷﺪﻜﹸﺮﻣﺎﻭﺍﺑﻴﻨﷲِﺎﻩﺇﹺﻟﻥﹾﻠﻨﺎﻛﹸﻨﺘ ﺕﻣﻭﺎﺍﻟﹾﺭﻬﺯﻗﹾﺪﻨﺎ ـﻴﺒﻨﺎﺎﺕ
ﻤﺁ(.ﻮﻣﻨﻥﹶﻮﺍﻣﺂﻛﹸﻠﹸﺃﹶﻧﻮﺍﺰﻟﹾﻨﻣﺎﻦﻣﻦﻃﹶﻴﺍﻟﹾﺒ
ﺍﻟﺒﻘﺮﺓﺍﻦﻟﱠ:ﻳﺬﻳﻜﹾﻦﺘ
ﺇﹺﻳ)ﺎﻥﱠﺃﺍﻳﻟﱠﻬﺬﺎﻳ
“Dan makanlah makanan .(yang ﺍﻟﺒﻘﺮﺓ: halal lagiﻥﹶ) baikﻼﱠﻋﻨﻮ dariﻌﻨﻬﻢﺍﻟ .(yangﷲُﻭﻳﻠﹾ ﻢﺍ Allahﻳﻠﹾ:ﻌﻨﻬ
ﹸﻭﻟﺌﻚ ﺃ)
ﺍﻟﺒﻘﺮﺓ telah rezkikan kepadamu, dan bertakwalah kepada Allah yang
ﺍﳌﺎﺋﺪﺓﻪ:
kamu berimanﻥ ،ﺇﹺﻧ
”kepada-Nyaﻪﻮﺍﻣﺕﺆﻣﺍﻟﻨﻮﺸﻴﻥﹶﻄﹶﺎ)
ﹶـﻴﺍﺒﺎﷲَﻭﺍﻟﱠﻻﹶﺗﺬﺘﺒﹺﻱﻌ ﻮﺍﺃﹶﻧﺘﻢﺧ ﻄﹸﺑﹺ
al-Ma’idahﻻﹰﻭﺍﺗﻘﻃﹸﻮﺍ
(QS. ﹶـﻴﺒﺣﺎ،ﻼﹶ
ﻼﹶﻷَﻻﹰﺭﻃﺽﹺ ﻰ ﺍﹾ 88).ﻣﺍﻤﺎﷲُﻓ
[5]:ﺣ ﻳﺎﻭﺃﻛﹸﻳﻠﹸﻬﻮﺎﺍ ﺍﻟﻣﻨﺎﻤﺎﺱ ﺭﺯﻛﹸﻗﹶﻠﹸﻮﻜﹸﺍﻢ
ﻼﹶ(.ﻻﹰﻃﹶـﻴﺒﺎ ،ﻭﺍﺗﻘﹸﻮﺍ ﺍﷲَ ﺍﻟﱠﺬﻱ ﺃﹶﻧﺘﻢ ﺑﹺﻪ ﻣﺆﻣﻨﻮﻥﹶ )ﺍﳌﺎﺋﺪﺓ: ﺍﻟﺒﻘﺮﺓﷲُ :ﺣ ﻟﹶﻭﻜﹸﻛﹸﻢﻠﹸ.(ﻮﻋﺍﺪﻣﻭﻤﺎﻣﺒﹺﻴﺭﻦﺯﻗﹶ)ﻜﹸﻢ ﺍ
.(
ﺖﻭﺍﺍﷲِﷲِﺇﹺﺇﹺﻥﹾﻥﹾﻛﹸﻨﺘﻢ ﺇﹺﻳﺎﻩﺗﺗﻌﻌﺒﺒﺪﺪﻭﻭﻥﹶﻥﹶ
“Maka makanlah yang ﺎ،ﻣﺎﺭﻭﺍﺯﻗﹾﺷﻨﺎﻜﹸﻛﹸﺮﻭﻢﺍﻭﻧﹺﺍﻌﺷﻤﻜﹸﺮ
halal lagi ﺕ ﹶـﻴﺒ
baik ـﺒﺎ ﻳﻓﹶﺎﺃﻜﹸﻳﻠﹸﻬﻮﺍﺎ ﺍﻟﱠﻣﺬﻤﻳﺎﻦﺭﺁﺯﻣﻗﹶﻨﻮﻜﹸﺍﻢ ﻛﹸﺍﻠﹸﻮﷲُﺍﻣﺣﻦﻼﹶﻃﹶﻻﹰﻴﻃ
dari rezki yang telah
diberikan Allah kepadamu; dan syukurilah nikmat Allah, jika
hanyaﻌﺒﺪﻭﻥﹶ
kamu kepada-Nyaﻨﺘﻢ ﺇﹺﻳﺎﻩ ﺗ ”menyem-bahﻧﹺﻌﻤﺖ ﺍﷲِ ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹸ (QS.ﻃﹶـﻴﺒﺎ ،ﻭﺍﺷﻜﹸﺮﻭﺍ an-Nahlﺣﻼﹶﻻﹰ (.ﻜﹸﻢ ﺍﷲُ .([16]:ﺯﻗﹶﺭ
ﺍﻟﻨﺤﻞ:ﻣ:ﻤﺎ ﺍﻟﺒﻘﺮﺓ
)ﻓﹶ)ﻜﹸﻠﹸﻮﺍ
114).
umatﺤﻖ ﻭﺃﹶﻥﹾ
“Wahai !manusiaﺑﹺﻐﻴﺮﹺ ﺍﻟﹾ Sesungguhnyaﻭﺍﹾﻹِﺛﹾﻢ ﻭﺍﻟﹾﺒﻐﻲ Allahﻬﺮ ﻣﻨﻬﺎ ﻭﻣﺎ ﺑﻄﹶﻦ adalahﺶ ﻣﺎﻇﹶ tayyibﻲ ﺍﻟﹾﻔﹶﻮﺍﺣ (baik),ﺣﺮﻡ ﺭﺑ ﻗﹸﻞﹾ ﺇﹺﻧﻤﺎ
tidak
akanﻖ ﻭﺃﹶﻥﹾ menerimaﻐ.ﻴﺮﹺ ﺍﻟﹾﺤ ﷲِﻢﻣﺎﻭﺍﻻﹶﻟﹾﺗﺒﻌﻐﻠﹶﻤﻲﻮﺑﹺﻥﹶ ﹶىﺎﻹِﺛﹾ yangﻘﹸﻣﺎﻮﻟﹸﺑﻮﺍﻄﹶﻋﻦﻠﻭﺍﹾ
kecuali tayyibﺎﻣﻨﻭﺃﹶﻬﺎﻥﹾﺗﻭ ـﻇﹶﻠﹾﻬﻄﺮﹶﺎﻧ ﺶ ﺳﻣﺎ ـﺰﻮﻞﹸﺍﻝﹾﺣﺑﹺﻪ
(baik danﻟﹾﻛﹸﻔﹶ ;)halalﺎﺮﺍﻟﹶﺭﺑﻣﻢﺎﻲﻳﻳﻨﺄﹾﺍ
danﻧﺔﹲﻛﹸﻤﻮﺎﺍﻣﺑﻤﹺﺎﺣﻦﺮﷲِﻡﺣﻣ ﺗﻭﻗﹸﻃﻞﹾﺸﹶﺎﺮﹺﺇﹺﻋ
Allah memerintahkan kepada orang beriman segala apa yang Ia
perintahkan kepadaﻮﻥﹶ . paraﷲِﻣﺎﻻﹶﺗﻌﻠﹶﻤ rasul.ﻋﻠﹶىﺎ Iaﻥﹾﺗﻘﹸﻮﻟﹸﻮﺍ berfirman,ﺎﻭﺃﹶـﺰﻝﹾﺑﹺﻪﺳـﻠﹾﻄﹶﺎﻧ ‘Hai !rasul-rasulﻟﹶﻢﻳﻨ ﺗ ﺸﺮﹺﻛﹸﻮﺍﺑﹺﺎﷲِﻣﺎ
ـﻤﺮﺍﻦﹺﻡ
Makanlah ﺱﹺ،ﺣﻓﹶ ﻫﺍﻟﺬﻨﹶﺍﺎ makananﻴﻝﹲﺮ ﻣﻭﻦ
dari yangﻻﹶﻳﻫﻌﻠﹶﺬﹶﺍﻤﻬ ﻦ ﺣﻛﹶﻼﹶﺜ ﺏ ـﻜﺘﺒﹺﹶـﻬﺎﺬﺕ ﹾـ
baik-baik ـﺘﺃﹸﻜﹸﻣﻮﻢﺭ ﺍﻣﻟﺸ )(halalﻤﺎ danﻴﻒﻦ ﻭﺃﹶﺑﻟﹾﻴﻨﺴِﻬﻨ kerjakanlahﻤﺤﺎﺮﺗﺍﻡﺼﺑ ﺍﹶﻟﹾﻭ ﺤﻻﹶﺗﻼﹶـﻝﹸﻘﹸﺑﻮﻴﻟﹸﻦﻮﺍﻭﺍﻟﹾ
amal yang saleh. Sesungguhnya Aku Maha Mengetahui apa
ـﺬﺮﺍﺏﻡ
yang ﹶـkamuﺣ’kerjakanﺍﻭﻫﷲِﺬﹶﺍﺍﻟﹾ ﻜ ـﺬ(ﹶﺍﺮﻭﻥﹶﺣﻼﹶﻋﻠﻝﹲﹶﻰ ﻣﺴﻠﻢﺏﹾـﺘﻫ
(QS. ﺭﻭﺍﻩﻔ ﹾـﻟﱠﻪﺬﻜﻳ)ﻦ
al-Mu’minunﻳ
ﹶـﺬ ﺿﺏﻨﹺﻜﹸ،ﻪﻢﻭﺇﹺﻋﻥﱠﺍﺮﻟ ﺍ ـﺪﺘﻳ [23]:ﻟﺬ
ﹶــﻟﹾﻜﺒﺮﺴِﺃﹶﻨ 51),ﺳﺘﺍﻟﹾﺃﹶ
ﻒﺼﺪﺍﷲِ ﹶﻰﻓﹶﺗﻘﹶﺍ danﺕﻤﺎ berfimanﻬﺎﻟﻋﻠ ـﻭﻮﺒﺍ ـﻘﹸﺸ
ـﻮﺮﻟﹸ ـﺗﻔﹾﺘﺍﻟ ﹶﻰﺍﻟﺗﺘﻭﻘﻻﹶ
rizkiﻥﹶﻋ.ﻠﹶﻰ ﺍﷲِ ﺍﻟﹾﻜﹶـﺬﺏ ،ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﱠﺬﻳﻦ ﻳﻔﹾـﺘـﺮﻭﻥﹶ ﻋﻠﹶﻰ ﺍﷲِ ﺍﻟﹾﻜﹶـﺬﺏ
pula, ‘Hai orang yang beriman! Makanlah di antara ـﻮ ـﺤﺮﻭﺍ yangﻠ
ﹾـ
ـﻔﹾﺘ ﻟﺘﻻﹶﻳﻔ
baik-baik yang Kami berikan kepadamu...’ (QS. al-Baqarah [2]:
ـﺮﻡﻮ ﻥﹶﺭ.ﺑﻲ ﺍﻟﹾﻔﹶﻮﺍﺣﺶ ﻣﺎﻇﹶﻬﺮ ﻣﻨﻬﺎ ﻭﻣﺎ ﺑﻄﹶﻦ ﻭﺍﹾﻹِﺛﹾﻢ ﻭﺍﻟﹾﺒﻐﻲ ﺑﹺﻐﻴﺮﹺ ﺍﻟﹾﺤﻖ ﻭﺃﹶﻥﹾ
172) (HR. Muslim dari Abu Hurairah).
ﻗﹸﻻﹶﻞﹾﻳﻔﺇﹺﻧﹾـﻤﻠﺎ ﺤﺣ
ﹶىﺎﻐﻴﷲِﺮﹺﻣﺍﺎﷲﻻﹶﺗ،ِﻌﻠﻓﹶ ﻤﻮﻦﹺﻥﹶﺍ.ﺿﻄﹸﺮﻏﹶﻴﺮﺑﺎﻍﹴ ـﺰﻭﻝﹾﺍﻟﺑﹺﺪﻪﻡﻭﺳﻟﹶـﺤﻠﹾﻢﻄﺍﹶﺎﻟﹾﻧﺎﺨﻨﻭﺃﹶﺰﹺﻳﻥﹾﺮﹺﺗﻭﻘﹸﻣﻮﺎﻟﹸﺃﹸﻮﺍﻫﻞﱠﻋﻠﺑﹺﻪﻟ ﺗﺇﹺﻧﺸﻤﺮﹺﺎﻛﹸﺣﻮﺮﺍﻡﺑﹺﺎﻋﻠﹶﷲِﻴﻜﹸﻣﺎﻟﹶﻢﻢﺍﻟﹾﻳﻤﻨﻴﺘﺔﹶ
Dalam lanjutan hadis di atas Nabi menceritakan seorang laki-
melakukanﻴﺮﺑﺎﻍﹴ
laki yang perjalananﷲِ،ﻓﹶﻤﻦﹺﺍﺿﻄﹸﺮﻏﹶ ﻪ.(ﻟﻐﻴﺮﹺﺍ ﺍﻟﺒﻘﺮﺓﺎﺃﹸ:ﻫﻞﱠﺑﹺ rambutnyaﺭﺤﻢﺭﺍﻟﹾﺣﻴﺨﻢﻨﺰﹺ)ﻳﺮﹺﻭ
panjang,ﻣ acak-acakanﻋﻠﹶﺍﻴﻟﹾﻪﻤ،ﻴﺘﺇﹺﺔﹶﻥﱠﻭﺍﺍﻟﷲَﺪﻡﻏﹶﻔﹸﻭﻟﹶﻮ ﺇﹺﻧﻭﻤﻻﹶﺎﻋﺎﺣﺩﺮﻡﻓﹶﻋﻼﹶﺇﹺﻠﹶﺛﹾﻴﻢﻜﹸﻢ
Imamﺍﺫﹶﻡ ﺓﹸ
ـﺮﻮ Muslim,ﻭﺍﻟﹾﺣﻤﻮﻗﹸ
Sahihﻼﹶﻭﺍﻟﹾﻝﹲﻤﻨﻭﺨﻨﹺﻫﻘﹶﺬﺔﹸﹶﺍ Muslim,ﺍﹶﺍﷲِﺑﹺﺣﻪ ﻐﻴ.(ﻫﺮﹺﺬ ﺏﻟ (Bairut:ﺃﹸﺬ:ﻫﻞﱠ
ﹶـ ﹾـﻜﻭﻣ
ﺍﻟﺒﻘﺮﺓﺎ Darﻴﺨﻨﻢﺍﻟﺰﹺﻳ)ﺮﹺ
al-Fikr, 1993),ﺤﺘﺭﻢﻜﹸﺭﺍﻢﻟﹾﺣ
ـ ﻒﻥﱠﻭﺍﺍﻟﺃﹶﺪﷲَﻟﹾﻡﺴِﻏﹶﻨﻭﻔﹸﻟﹶﻮ ﺼﺘﺔﹸﺇﹺ juzﻤﻋﺍﺎﻠﹶﻟﹾﺗﻴﻤﻪﻴ، ﺖﻮﻓﹶh.ﻟﹸﻋﻮﻠﻼﹶﺍI,ﻴﺇﹺﺛﹾﻜﹸﻢﻟﻢ ـﺩﻘﹸﻭﻭﺣﻻﹶﺮﻻﹶﺗﻣﻋﺎ
448.
ﺏ:ﺓﹸ ﹶـﻮﻗﹸﺬﻮ
ﺍﳌﺎﺋﺪﺓﺫﹶ ﺐﻨﹺﷲِﻘﹶﺔﹸﺍﻟﹾﻭﺍﻟﹾﻜ
)...ﻤ ﹶﻰﻋﻭﺍﻟﻠﺍﻨﻟﹾﹶﻰﻤﺼﻨﺍﺨ ـﺍﺢﺮﻭﷲِﻋﻠﻥﹶﺑﹺﻪ ﹾـﻐﺘﻴﺫﹸﺑﺮﹺ ﺨﻨﻥﱠﺰﹺﻣﻳﺎﺍﺮﹺﻟﱠﺫﹶﺬﻛﱠﻭﻳﻴﻣﺘﻦﺎﺃﹸﻢ ﻫﻳﻭﻞﱠﻔﻣﺎﻟ
ﺏﻢﻊ،ﺍﻟﹾﺇﹺﺇﹺﻻﱠ ﹶـﻭﻟﹶﺍﻟﺬﺤﺴﺒ ﹶﻰﺤﻤﻴﺔﹸﺍﺘﺔﹸﷲِﻭﻣﻭﺎﺃﹶﺍﺍﻟﻟﹾﺪﻛﹶﻜﻡﻞﹶ ـﻳﺮﺔﹸﻋﻭﻠﹶﺍﻴﻭ ﺍﻟﻜﹸﻨﻋﻢﻠﻄﻴﺍﻟﹾ ـﻤﻣﻔﹾﺘﺘﺮﺖﺩ ﻟﺘﻭﺍﺣﻟﹾﺮ
858
ـﻭﻮﺍﻟﻨﻥﹶ.ﻄﻴ ﺤﺔﹸ ﻭﻣﺎﺃﹶﻛﹶﻞﹶ ﺍﻟﺴﺒﻊ ﺇﹺﻻﱠ ﻣﺎﺫﹶﻛﱠﻴﺘﻢ ﻭﻣﺎ ﺫﹸﺑﹺﺢ ﻋﻠﹶﻰ ﺍﻟﻨﺼﺐﹺ )...ﺍﳌﺎﺋﺪﺓ: ﹾـﺮﻠﺩﻳﺤﺔﹸ ﻻﹶﻭﻳﺍﻟﹾﻔ(.ﻤﺘ
.(
ﺇﹺﻧﻤﺎﺣﺮﻡﻋﻠﹶﻴﻜﹸﻢﺍﻟﹾﻤﻴﺘﺔﹶﻭﺍﻟﺪﻡﻭﻟﹶﺤﻢﺍﻟﹾﺨﻨﺰﹺﻳﺮﹺﻭﻣﺎﺃﹸﻫﻞﱠﺑﹺﻪﻟﻐﻴﺮﹺﺍﷲِ،ﻓﹶﻤﻦﹺﺍﺿﻄﹸﺮﻏﹶﻴﺮﺑﺎﻍﹴ
.(:)ﺍﻟﺒﻘﺮﺓﻥﹶﻮﻨﺍﻟﻼﱠﻋﻢﻬﻨﻠﹾﻌﻳﻭُﺍﷲﻢﻬﻨﻠﹾﻌﻳﻚﺃﹸﻭﻟﺌ
.(
ﻪﺇﹺﻧ ،ﻄﹶﺎﻥﻴﺍﻟﺸ ﺍﺕﻄﹸﻮﺧ ﺍﻮﺒﹺﻌﺘﻻﹶﺗﻭ ﺎﺒﻃﹶـﻴ ﻼﹶﻻﹰﺣ ﺽﹺﺍﹾﻷَﺭ ﻰﻓ ﺎﻤﻣ ﺍﻛﹸﻠﹸﻮ ﺎﺱﺍﻟﻨ ﺎﻬﺃﻳﺎﻳ
ﻥﹶﻭﺪﺒﻌﺗ ﺎﻩﺇﹺﻳ ﻢﺘﻛﹸﻨ ﺇﹺﻥﹾ ِﺍﷲ ﺖﻤﻧﹺﻌ ﺍﻭHIMPUNAN ﻜﹸﺮﺍﺷﻭ ،ﺎﺒﻴFATWA ﻃﹶـ.(ﻻﹰ ﺣ:ُﺍﻟﺒﻘﺮﺓﷲ
ﻼﹶMAJELIS )ﻜﹸﻢﻗﹶﻦﺯﺭﺒﹺﻴﻣINDONESIA
ﺍULAMA ﺎﻤﻭﻣﺪﺍﻋﻮﻟﹶﻓﹶﻜﹸﻜﹸﻠﹸﻢ
.(:ﺍﻟﻨﺤﻞ)
ﻥﹶﻭﺪﺒﻌﺗﺎﻩﺇﹺﻳberlumur
dan badannya ﻢﺘﻛﹸﻨﺇﹺﻥﹾِﷲﺍdebu. ﻭﻜﹸﺮﺍﺷﻭSambil ﺎﻛﹸﻢﻗﹾﻨﺯﺎﺭmenjulurkan
ﻣﺎﺕـﺒﻃﹶﻴﻦﻣﺍﻮtangan ﻛﹸﻠﹸﺍﻮﻨﺁﻣﻦkeﻳﻟﱠﺬlangit, ﺍﺎﻬﺃﻳﺎﻳ
ia berdoa, ‘Ya Tuhan, Ya Tuhan...” (Berdoa dalam perjalanan, apalagi
dengan ﺑﹺﻪkondisi
ﺮﺃﹶﻣ ﺎﺑﹺﻤ ﻦseperti
ﻨﹺﻴﻣﺆﺍﻟﹾﻤ ﺮitu, ﺃﹶﻣ َﷲpada ﺍ ﺇﹺﻥﱠﻭ .umumnya ﺎـﺒﻃﹶـﻴ ﺇﹺﻻﱠdikabulkan ﻞﹸﻘﹾﺒﻻﹶﻳ ﺐﻃﹶﻴ َﷲoleh .(
ﺍ ﺇﹺﻥﱠ Tuhan !ﺎﺱﺍﻟﻨ ﺎﻬ--ﺃﹶ)ﻳ
: ﺍﻟﺒﻘﺮﺓ
ﻴﻠﺳﺮﻤﺍﻟﹾ
pen.). Akan tetapi, makanan orang itu haram, mi-numannya haram,
ﺎﺑﹺﻤ ﻲﺇﹺﻧharam,
pakaiannya ،ﺎﺤﺎﻟﺻdan ﺍﻠﹸﻮﻤﻋiaﺍﻭselalu ﺎﺕـﺒﱠـﻴ ﺍﻟﻄ ﻦﻣ ﺍﻛﹸﻠﹸﻮyang
menyantap ﻞﹸﺳﺍﻟﺮharam. ﺎﻬﺎﺃﹶﻳﻳ :ﻝﹶOleh ﻓﹶﻘﹶﺎ .ﻦkarena
:)ﺍﳌﺎﺋﺪﺓ ﻥﹶﻮﻨﻣﺆﻣ ﺑﹺﻪ ﻢkomentar,
itu, Nabi ﺘﺃﹶﻧ ﻱﺍﻟﱠﺬ َﺍﷲ ﻘﹸﻮﺍﺍﺗﻭ ،ﺎ ﺒﻃﹶـﻴ ﻼﹶﻻﹰﺣ ُﺍﷲ ﻗﹶﻜﹸﻢbagai-mana ﺯﺭ ﺎﻤﻣ ﺍﻛﹸﻠﹸﻮﻭ
ﻣﺴﻠﻢmemberikan
)ﺭﻭﺍﻩﺎﻛﹸﻢﻗﹾﻨﺯﺎﺭﻣﺎﺕـﺒﻃﹶﻴﻦ“ﻣJika ﺍﻛﹸﻠﹸﻮﺍﻮdemikian
ﻨﺁﻣﻦﻳﺍﻟﱠﺬﺎﻬhalnya, ﺃﻳﺎﻳ:ﻗﹶﺎﻝﹶﻭ.ﻢﻴﻠﻋﻥﹶﻠﹸﻮﻤﻌﺗ
mungkin ia akan dikabulkan doanya?” .(
Sejalan dengan hadis di atas, Ibn Ruslan dalam .(Zubad-nyaﻫﺮﻳﺮﺓﺃﰊﻋﻦ
mengatakan:
ﻥﹶﻭﺪﺒﻌﺗ ﺎﻩﺇﹺﻳ ﻢﺘﻛﹸﻨ ﺇﹺﻥﹾ ِﺍﷲ ﺖﻤﻧﹺﻌ ﺍﻭﻜﹸﺮﺍﺷﻭ ،ﺎﺒﻃﹶـﻴ ﻼﹶﻻﹰﺣ ُﺍﷲ ﻗﹶﻜﹸﻢﺯﺭ ﺎﻤﻣ ﺍﻓﹶﻜﹸﻠﹸﻮ
ﺄﹾﻛﹸﻞﹸﻳﺎﺍﻣﺮﺣﻦﻤﻣﺔﹲﻃﹶﺎﻋﻭ
.(:)ﺍﻟﻨﺤﻞ
“Ketaatan dan ibadah orang yang makan barang haram
ﻦﹺﻓﹶﻤ ،ﺎﺱﹺﺍﻟﻨ ﻦﻣ ﺮﻴﻛﹶﺜ ﻦﻬﻠﹶﻤﻌﻻﹶﻳ ﺎﺕﺒﹺﻬـﺘﺸﻣ ﺭﻮﺃﹸﻣﺎﻤﻬﻨﻴﺑﻭ ﻦﻴﺑ ﺍﻡﺮﺍﻟﹾﺤﻭ ﻦﻴﺑ ﻼﹶﻝﹸﺤ ﺍﹶﻟﹾ
laksana bangunan di atas gelombang lautan”
ﺑﹺﻪ ﺮuraian
Dari ﺃﹶﻣ ﺎﺑﹺﻤ ﻦsingkat
ﻨﹺﻴﻣﺆﺍﻟﹾﻤ ﺮﻣdiﺃﹶ َﷲatas ﺍ ﺇﹺﻥﱠjelaslah
ﻭ .ﺎـﺒﹶـﻴbahwa ﻃ ﺇﹺﻻﱠ ﻞﹸmasalah ﻘﹾﺒﻻﹶﻳ ﺐﻃﹶﻴhalal َﺍﷲ ﻥﱠdan ﺇﹺ !ﺱharam ﺎﺍﻟﻨ ﺎﻬﺃﹶﻳ
bagi umat Islam sangatlah (urgen ﻣﺴﻠﻢﺭﻭﺍﻩ dan )ﻪbesar
ﺿﺮﻋﻭﻪartinya, ﻨﹺﻳﺪﻟﺃﹶﺮـﺒﺘkarena ﺍﺳﻓﹶﻘﹶﺪﺕditerimanya ﺎﻬـﺒﺍﻟﺸﻘﹶﻰﺍﺗ
ﺎﺑﹺﻤ ﻲﺇﹺﻧ ،ﺎﺤﺎﻟﺻ ﺍﻠﹸﻮﻤﺍﻋﻭ ﺎﺕـﺒﺍﻟﻄﱠـﻴ ﻦﻣ ﺍﻛﹸﻠﹸﻮ ﻞﹸﺳﺍﻟﺮ ﺎﻬﺎﺃﹶﻳﻳ :ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ .ﻦﻴﻠﺳﺮﺍﻟﹾﻤ
suatu amal ibadah oleh Allah SWT sangat bergantung pada kehalalan
segalaﻣﺴﻠﻢapa ﺭﻭﺍﻩ ) ﻢ
ﻛ
ﹸ ﺎ ﻨﻗ
ﹾ ﺯ
ﺭ
ﺎﻣ ﺕ
ﺎ ﺒـ ﻴﻃ
ﹶ ﻦ
ﻣ
ﺍ
ﻮ ﻠ
ﹸﻛ
ﹸ ﺍﻮ ﻨ
ﻣ
ﺁ ﻦ
ﻳ
ﺬ
ﺶﺍﺣﺍﻟﹾﻔﹶﻮ ﻲﺑﺭ ﻡﺮﺣ ﺎﻤﺇﹺﻧ ﻞﹾﻗﹸﻌﺗ
ﻟ
ﱠ ﺍ ﺎﻬ ﻳ
ﺃ ﺎﻳ : ﻝ
ﹶ ﹶﺎ
ﻗ ﻭ
. ﻢ
ﻴ
ﻠ
ﻋ
ﻥ
ﹶ ﻮ
ﻠ
ﹸ ﻤ
yang dikonsumsi. Oleh karena itu, wajarlah jika masalah
tersebutﺃﹶﻥﹾﻭmendapat
ﻖﺍﻟﹾﺤ ﺮﹺﻴﺑﹺﻐ ﻲperhatian ﻐﺍﻟﹾﺒﻭ ﺍﹾﻹِﺛﹾﻢﻭserius ﻄﹶﻦﺑ ﺎﻣdari ﻭ ﺎﻬﻨﻣumat ﺮﺎﻇﹶﻬﻣIslam.
Dalam sebuah .ﻥﹶﻮﻤhadis ﻠﹶﻌﺎﻻﹶﺗﻣdikatakan
ِﻠﹶىﺎﷲﻋﺍﻟﹸﻮﻘﹸﻮﺗbahwa ﺃﹶﻥﹾﻭﺎﻄﹶﺎﻧyang ـﻠﹾﺳﻪharam ﺑﹺﻝﹾـﺰﻨﻳitu ِﺑﹺﺎﷲﺍﻛﹸﺃﰊﻮjelas
ﻟﹶﻢ.(ﺎﻣsudah
ﻫﺮﻳﺮﺓ ﻋﻦﺮﹺ
ﺸﺗ
dan yang haram pun sudah jelas; akan tetapi, dalam hadis itu pun
disebutkan cukup banyak hal yang samar-samar (syubhat), yang status
ﺍﻡـﺮﺣapakah
hukumnya, ﻫﺬﹶﺍﻭ iaﻼﹶﻝﹲhalal ﺣ ﺬﹶﺍataukah ﻫ ﺏﹶـﺬharam, ﺍﻟﹾـﻜ ﻢtidak ﻜﹸـﺘﺴِﻨdiketahui ﻟﹾﺃﹶ ﻞﹸﻒ ﺄﹾﻛﹸﺼ ﻳﺎﺎﻣﺗﺍﺮﻤoleh
ﻟﺣ ﺍﻦﻮﻟﹸﻤbanyak
ﻮﻘﹸﻣـﺔﹲﻃﻻﹶﹶﺎﺗﻋﻭﻭ
ﺏﺍﻟﹾﻜﹶـﺬ ِﺍﷲ ﻠﹶﻰﻋ ﻥﹶﻭـﺮﻔﹾـﺘﻳ ﻦﻳﺍﻟﱠﺬ ﺇﹺﻥﱠ ،ﺏﺍﻟﹾﻜﹶـﺬ ِﺍﷲ ﻠﹶﻰﻋ ﺍﻭـﺮـﻔﹾﺘ ﺘﻟ
orang. Hadis dimaksud adalah:
ﻦﹺﻓﹶﻤ ،ﺎﺱﹺﺍﻟﻨ ﻦﻣ ﺮﻴﻛﹶﺜ ﻦﻬﻠﹶﻤﻌﻻﹶﻳ ﺎﺕﺒﹺﻬـﺘﺸﻣ ﺭﻮﺃﹸﻣﺎﻤﻬﻨﻴﺑﻭ ﻦﻴﺑ ﺍﻡﺮﺍﻟﹾﺤﻭ ﻦﻴﺑ ﻼﹶﻝﹸﺍﹶﻟﹾﺤ
.ﻥﹶـﻮﺤﻔﹾـﻠﻻﹶﻳ
(ﻣﺴﻠﻢ)ﺭﻭﺍﻩﻪﺿﺮﻋﻭﻨﹺﻪﻳﺪﻟﺃﹶﺮـﺒﺘﺍﺳﻓﹶﻘﹶﺪﺎﺕﻬـﺒﺍﻟﺸﻘﹶﻰﺍﺗ
“Yang halal itu sudah jelas dan yang haram pun sudah jelas; dan
ﻍﹴantara
ﺎﺑﺮﻏﹶﻴﻄﹸﺮkedua ﺍﺿﻦﹺﻓﹶﻤada ،ِﺍﷲﺮﹺhal-hal
ﻴﻐﻟﺑﹺﻪﻞﱠﻫyang ﺎﺃﹸﻣﻭﺮﹺﺰﹺﻳmusytabihat
ﻨﺍﻟﹾﺨﻢﻟﹶﺤﻭﻡﺍﻟﺪﻭ(syubhat, ﺔﹶﺘﻴﺍﻟﹾﻤﻜﹸﻢﻠﹶﻴﻋsamar- ﻡﺮﺎﺣﻤﺇﹺﻧ
di
samar,
ﺃﹶﻥﹾﻭ ﻖﺤtidak ﺍﻟﹾ ﺮﹺﻴﺑﹺﻐ jelas
ﻲﻐﺍﻟﹾﺒﻭhalal ﺍﹾﻹِﺛﹾﻢﻭ haramnya),
ﻄﹶﻦﺑ ﺎﻣﻭ ﺎﻬﻨﻣ ﺮkebanyakan ﺎﻇﹶﻬﻣ ﺶﺍﺣﺍﻟﹾﻔﹶﻮmanusia ﻲﺑﺭ ﻡﺮﺣ ﺎﻤtidak ﺇﹺﻧ ﻗﹸﻞﹾ
.(:)ﺍﻟﺒﻘﺮﺓﻢﻴﺣﺭﺭﻏﹶﻔﹸﻮَﺍﷲﺇﹺﻥﱠ،ﻪﻠﹶﻴﻋﻓﹶﻼﹶﺇﹺﺛﹾﻢﺎﺩﻻﹶﻋﻭ
mengetahui .ﻥﹶﻮhukumnya. ﻠﹶﻤﻌﺎﻻﹶﺗﻣِﻠﹶىﺎﷲﻋBarang ﺍﻟﹸﻮﻘﹸﻮﺗﺃﹶﻥﹾﻭsiapa ﺎـﻠﹾﻄﹶﺎﻧﺳhati-hati ﺑﹺﻪﻝﹾـﺰﻨﻳﻢdari ﺎﻟﹶﻣِﹺﺎﷲperkara ﺑﺍﺮﹺﻛﹸﻮﺸﺗ
ﺫﹶﺓﹸﻗﹸﻮﻮﺍﻟﹾﻤﻭsebenarnya
syubhat, ﻨﹺﻘﹶﺔﹸﺨﻨﺍﻟﹾﻤﻭﺑﹺﻪِﷲia ﺍﺮﹺﻴtelah
ﻐﻟﻞﱠﺎﺃﹸﻫﻣmenyelamatkan
ﻭﺮﹺﺰﹺﻳﻨﺍﻟﹾﺨﻢﻟﹶﺤﻭﻡﺍﻟﺪﻭagama ﺔﹸﺘﻴﺍﻟﹾﻤﻢdan ﻜﹸﻠﹶﻴﻋﺖ harga ﻣﺮﺣ
dirinya...” (HR. Muslim).
:)ﺍﳌﺎﺋﺪﺓ... ﺐﹺﺼﺍﻟﻨ ﻠﹶﻰﻋ ﺫﹸﺑﹺﺢ ﺎﻣﻭ ﻢﺘﺎﺫﹶﻛﱠﻴﻣ ﺇﹺﻻﱠ ﻊﺒﺍﻟﺴ ﺎﺃﹶﻛﹶﻞﹶﻣﻭ ﺔﹸﺤﻴﻄﺍﻟﻨﻭ ﺔﹸﻳﺩﺮﺘﺍﻟﹾﻤﻭ
ﺍﻡـﺮﺣ ﻫﺬﹶﺍﻭ ﻼﹶﻝﹲﺣ ﻫﺬﹶﺍ ﺏﺍﻟﹾـﻜﹶـﺬ ﻜﹸﻢـﺘﺃﹶﻟﹾﺴِﻨ ﻒﺼﺎﺗﻤﻟ ﺍﻟﹸﻮـﻘﹸﻮﻻﹶﺗﻭ
Produk-produk olahan, baik makanan, minuman, obat-obatan, .(
ﺏ
ﺬ
ﹶـ ﻜ ﻟ
ﹾ ﺍ ﷲ
ِ ﺍ ﹶﻰ ﻠﻋ
maupun kosmetika, kiranya dapat diketogorikan ke dalam kelompokﻥ
ﹶ ﻭ
ﺮ
ـ ﺘﹾـ ﻔ ﻳ
ﻦ
ﻳ
ﺬ
ﻟ
ﱠﺍ ﻥ
ﱠ ﺇ
ﹺ ، ﺏ ﺬ
ﹶـ ﻜ ﻟ
ﹾ ﺍ ﷲ
ِ ﺍ ﹶﻰ ﻠﻋ
ﺍ
ﻭ ﺮ
ـ ﺘ ـﻔﹾﺘﻟ
musytabihat (syubahat), apa-lagi jika produk tersebut berasal .ﻥﹶdari ـﻮﺤnegeri ﻔﹾـﻠﻻﹶﻳ
yang penduduknya mayoritas non muslim, sekalipun bahan bakunya
berupa barang suci dan halal. Sebab, tidak tertutup kemungkinan
dalamﻍﹴprosesﺎﺑﺮﻏﹶﻴﻄﹸﺮpembuatannya
ﺍﺿﻦﹺﻓﹶﻤ،ِﺍﷲﺮﹺﻴﻐﻟﺑﹺﻪtercampur ﻞﱠﺎﺃﹸﻫﻣﻭﺮﹺﺰﹺﻳﻨﻟﹾﺨatau ﺍﻢﻟﹶﺤﻭmenggunakan
ﻡﺍﻟﺪﻭﺔﹶﺘﻴﺍﻟﹾﻤﻜﹸﻢﻠﹶﻴﻋbahan- ﻡﺮﺎﺣﻤﺇﹺﻧ
bahan yang haram atau tidak suci. Dengan demikian, produk-produk
Ibid. .(:)ﺍﻟﺒﻘﺮﺓﻢﻴﺣﺭﺭﻏﹶﻔﹸﻮَﺍﷲﺇﹺﻥﱠ،ﻪﻠﹶﻴﻋﻓﹶﻼﹶﺇﹺﺛﹾﻢﺎﺩﻻﹶﻋﻭ
ﻗﹸﻮﻮﺍﻟﹾﻤﻭﻨﹺﻘﹶﺔﹸﺨﻨSubul
ﺫﹶ ﺓﹸAs-San’ani, ﺍﻟﹾﻤﻭﺑﹺﻪas-Salam,
ِﺍﷲﺮﹺﻴﻐﻟ(ﻞﱠBandung: ﺎﺃﹸﻫﻣﻭﺮﹺﺰﹺﻳﻨﺨMaktabah ﺍﻟﹾﻢﻟﹶﺤﻭﻡﺍﻟﺪDahlan, ﻭﺔﹸﺘﻴﺍﻟﹾﻤﻢt.th.), ﻜﹸﻠﹶﻴﻋjuz ﺖﻣﺮIV, ﺣ
h. 171.
:)ﺍﳌﺎﺋﺪﺓ... ﺐﹺﺼﺍﻟﻨ ﻠﹶﻰﻋ ﺫﹸﺑﹺﺢ ﺎﻣﻭ ﻢﺘﺎﺫﹶﻛﱠﻴﻣ ﺇﹺﻻﱠ ﻊﺒﺍﻟﺴ ﺎﺃﹶﻛﹶﻞﹶﻣﻭ ﺔﹸﺤﻴﻄﺍﻟﻨﻭ ﺔﹸﻳﺩﺮﺘﺍﻟﹾﻤﻭ
859 .(
LAMPIRAN
860
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
861
ﺑﹺﻪ ﺮﺃﹶﻣ ﺎﺑﹺﻤ ﻦﻨﹺﻴﻣﺆﺍﻟﹾﻤ ﺮﺃﹶﻣ َﺍﷲ ﺇﹺﻥﱠﻭ .ﺎـﺒﻃﹶـﻴ ﺇﹺﻻﱠ ﻞﹸﻘﹾﺒﻻﹶﻳ ﺐﻃﹶﻴ َﺍﷲ ﺇﹺﻥﱠ !ﺎﺱﺍﻟﻨ ﺎﻬ ﺃﹶﻳ
ﺎﻦﹺﻤﺑﹺﻤﻓﹶﻲ،ﺱﹺ ﺇﹺﻧ ﺎ،ﺎ
ﺤﺍﻟﻨ ﻦﺎﻟﺻﻣ ﺮﺍﻴﻠﹸﻛﹶﻮﺜﻤﻦﻋﺍﻬﻭﻤﻠﹶﻌﺕﺎﻻﹶﻳﺒـ ﱠـﻴﺕ ﺎﻄﺒﹺﻬـﺘ ﺍﻟﺸﻦﻣﻣﺍﺭﻮﻮﺃﹸﻛﹸﻠﹸﻣﺎﻞﹸﻤﻬﺳﻨﻴﺮﺑﺍﻟﻭﺎﻦﻬﻴﺑﻳﺎﺃﹶﺍﻳﻡﺮ:ﺍﹶﺎﻟﹾﻝﹶﺤﻓﹶﻘﻭﻦ.ﻴﻦﺑﻝﹸﻴﻠﻼﹶﺳﺮﺤﺍﹶﺍﻟﹾﻟﹾﻤ
LAMPIRAN
ﻣﺴﻠﻢ)ﺭﻭﺍﻩﺎﻛﹸﻢﻗﹾﻨﺯﺎﺭﻣﻣﺴﻠﻢ(ﺕ ﺎـﺒﻃﹶﻴﺭﻭﺍﻩ ﻦﻣ)ﺍﻮﻠﹸﻪﻛﹸﺿﺮﺍﻮﻋﻭﻨﻣﺁﻪﻨﹺﻦﻳﺪﻳﻟﺬﻟﱠﺃﹶﺍﺮﺎﺒـ ﻬﺃﺘﻳﺳﺎﻳﺍ:ﹶﺎﻓﹶﻘﹶﻝﹶﺪﻗﺕ ﻭ.ﺎﻬﻢﺒـﻴ ﻠﺸﻋﺍﻟﻥﹶﻮﹶﻰ ﻠﹸﻘﻤﻌﺗﺍﺗ
.(ﻫﺮﻳﺮﺓﺃﰊﻋﻦ
ﺃﹶﻥﹾﻭ ﻖﺍﻟﹾﺤ ﺮﹺﻴﺑﹺﻐ ﻲﻐﺍﻟﹾﺒﻭ ﺍﹾﻹِﺛﹾﻢﻭ ﻄﹶﻦﺑ ﺎﻣﻭ ﺎﻬﻨﻣ ﺮﺎﻇﹶﻬﻣ ﺶﺍﺣﺍﻟﹾﻔﹶﻮ ﻲﺑﺭ ﻡﺮﺣ ﺎﻤﺇﹺﻧ ﻗﹸﻞﹾ
.ﻥﹶﻮﻠﹶﻤﻌﺎﻻﹶﺗﻣِﻠﹶىﺎﷲﻋﺍﻟﹸﻮﻘﹸﻮﺗﺃﹶﻥﹾﻭﺎـﻠﹾﻄﹶﺎﻧﺳﻪﺑﹺﻞﹸﻝﹾـﻛﹸﺰﺄﹾﻨﻳﺎﻳﻣﺍﻢﺎﺮﻟﹶﻣﺣِﷲﹺﺎﻦﺑﻤﺍﻣﻛﹸﺔﹲﻮﻃﹶﺎﺮﹺﻋﺸﻭﺗ
“Katakanlah, ‘Tuhanku hanya mengharamkan perbuatan
ﻦﹺﺍﻡـﺮﻤ
yang ﻓﹶ ،ﺣﹺkeji,
ﺱ ﺎﺬﺍﻟﹶﺍﻨﻫﻦbaik
ﻭﻣ ﻝﹲﺮﻴﻼﹶﻛﹶﺜyang
ﺣﻦﻬﻠﹶﺬﹶﺍﻤﻌnampak
ﻫﻻﹶﻳ ﺏ ﺕﺎﺬﹶـﻬ ﺒﹺـﺘﻜataupun
ﹾـﺸﺍﻟﻣﺭﻮﻢﺃﹸﻜﹸﻣﺎﺘـ ﺴِﻨﻬﻨﻴﻟﹾﺑﺃﹶﻭ ﻦtersembunyi,
ﻤyang ﻒ
ﻴﺑﺼﺍﻡﺮﺎﺗﻟﹾﻤﺤﺍﻟﻭﺍﻮﻦﻟﹸﻴﺑﻮـﻝﹸﻘﹸ ﺗﻻﹶﺤﺍﹶﻟﹾﻭ
ﻼﹶdan
perbuatan dosa, melanggar hak manusia tanpa alasan yang
ﺏﺍﻟﹾﻜﹶـﺬ ِﺍﷲ ﻠﹶﻰﻋ ﻥﹶ (ﻭﻣﺴﻠﻢﺮ
benar, (mengharamkan)
ـﹾـﺘﺭﻭﺍﻩﻔ ﻳ mempersekutukan
)ﻦﻳﺬﻪﺿﺍﻟﱠﺮﻥﱠﻋﺇﹺﻭﻪ،ﺏﻨﹺ ﻳﺪﻟﺬﹶـﺃﹶ
ﺮـﺒ ﺍﺘﻟﹾﻜﺳ ﷲِﺍﺍﺪﻘﹶdengan ﻓﹶﹶﻰﻠﺕﺎﻋﻬﺍﺒـ ﻭـﺸﺮAllah ﺘﺍﻟﹶﻰﻔﹾـﺘﻘﺗﺍﻟ
sesuatu yang Allah tidak menurunkan hujjah untuk .ﻥﹶـﻮ itu, ﺤﹾـﻠdan ﻔﻳﻻﹶ
(mengharamkan) mengada-adakan terhadap Allah apa yang
ﺃﹶﻥﹾﻭ ﻖkamu
tidak ﺍﻟﹾﺤ ﺮﹺﻴﻐketahui’”
ﺑﹺ ﻲﻐﺍﻟﹾﺒﻭ (ﻹِﺛﹾﻢQS. ﺍﹾﻭ ﻦal-A`raf
ﻄﹶﺑ ﺎﻣﻭ ﺎﻬ[ﻨ7]: ﻣ ﺮﻬ33). ﺎﻇﹶﻣ ﺶﺍﺣﺍﻟﹾﻔﹶﻮ ﻲﺑﺭ ﻡﺮﺣ ﺎﻤﺇﹺﻧ ﻞﹾ ﻗﹸ
ﺎﻍﹴﺑﺮﻏﹶﻴﻄﹸﺮ ﺿ.ﺍﻥﹶﻦﹺﻮﻤﻓﹶﻠﹶﻤﻌﺗ،ِﺎﷲﻻﹶﺍﻣﷲِﺮﹺﻴﹶىﺎﻐ ﻟﺑﹺﻠﻪﻋﻞﱠﺍﺃﹸﻟﹸﻮﻫﺎﻮﻘﹸﻣﻭﺗﺮﹺﻥﹾﺰﹺﺃﹶﻳﻭﻨﺎﺨﻄﺍﻟﹾﹶﺎﻧـﻠﹾﻢ
ﻟﹶﺳﺤﻭﻪﺑﹺﻡﺪﺍﻟﻝﹾﻭﺰـ ﺔﹶﻨﺘﻴﻳﻤﻟﹾﺍﻢﻟﹶﺎﻢﻜﹸﻣِﷲﻠﹶﻴﺑﹺﺎﻋﺍﻡﻮﻛﹸﺮﺎﺮﹺﺣﻤﺸﻧﺇﹺﺗ
Dalam firman-Nya yang lain Allah secara tegas melarang
tahakkum. Ini dapat dipahami .( dari :ﺍﻟﺒﻘﺮﺓ ayat)berikut: ﻢﻴﺣﺭﺭﻏﹶﻔﹸﻮَﺍﷲﺇﹺﻥﱠ،ﻪﻠﹶﻴﻋﻓﹶﻼﹶﺇﹺﺛﹾﻢﺎﺩﻻﹶﻋ ﻭ
ﺓﹸﺍﺫﹶﻡﺮـﻮﻗﹸﺣﻮﻟﹾﻤﺍﻭﻫﻘﹶﺔﹸﺬﹶﺍﻭﻨﹺﺨ ﻨﺍﻟﹾﻝﹲﻤﻭﻼﹶﺣﺑﹺﻪِﺍﺬﹶﺍﷲﺮﹺﻫﻴﻐﻟﺬﻞﱠﺏﹶـﻫ ﺎﺃﹸﻜﻣﻭﹾـ ﺮﹺﺍﺰﹺﻟﻳﻨﺨﻜﹸﺍﻟﹾﻢﻢـﺘ ﻨﻟﹶﺤﺴِﻭﺃﹶﻟﹾﻡﺪ ﺍﻟﻭﻒﺔﹸﺼﺘﻴﻤﺎﺗﺍﻤﻟﹾﻟﻢ ﺍﻜﹸﻠﹶﻮﻴﻟﹸﻋﻮﻘﹸﺖ ـﺗﻣﻻﹶﺮﺣﻭ
ﺏ :ﺍﳌﺎﺋﺪﺓ)ﻜﹶـﺬ... ﺍﻟﹾ ِﺐﹺﷲ ﺍ ﹶﻰﺼﺍﻟﻠﻨﻋ ﻠﻥﹶﹶﻰﻋﻭﺮـﺢﹾـﺘﺫﹸﺑﹺ ﺎﻔﻣﻳﻭ ﻢﻦﻳﺘﻴﺍﺫﹶﻟﱠﻛﱠﺬﺎﻥﱠﻣ ﺇﹺﻻﱠﺇﹺ،ﺏﻊﺒﺴﹶـﺍﻟﺬ ﺍﻟﹾﻛﹶﻜﻞﹶﺎﺃﹶﷲِﻣﻭﺍﺔﹸﹶﻰﺤﻠﻴﻄﻋﻨﺍﻟﺍﻭﻭـﺔﹸﺮ ﻳﺩﻔﹾﺘﺮﺘـﻤ ﺍﻟﹾﺘﻭﻟ
.ﻥﹶـﻮﺤﹾـﻠ ﻔ.(ﻻﹶﻳ
“Dan janganlah kamu mengatakan terhadap apa yang disebut-
sebut oleh lidahmu secara dusta, ‘Ini halal dan ini haram,’ untuk
ﺎﻍﹴﺑﺮﻏﹶﻴﻄﹸﺮﺍﺿﻦﹺﻓﹶﻤ،ِﷲkebohongan
mengada-adakan ﺍﺮﹺﻴﻐﻟﺑﹺﻪﻞﱠﺎﺃﹸﻫﻣﻭﺮﹺterhadap ﺰﹺﻳﻨﺍﻟﹾﺨﻢﻟﹶﺤﻭAllah. ﻡﺍﻟﺪﻭﺔﹶﺘﻴSesungguhnyaﺍﻟﹾﻤﻜﹸﻢﻠﹶﻴﻋﻡﺮﺎﺣﻤﺇﹺﻧ
orang yang mengada-adakan .(:)ﺍﻟﺒﻘﺮﺓﻢﻴﺣﺭﺭﻏﹶﻔﹸﻮَﺍﷲﺇﹺﻥﱠ،ﻪﻠﹶﻴﻋﻓﹶﻼﹶﺇﹺﺛﹾﻢﺩAllah
kebohongan terhadap ﺎﻻﹶﻋﻭ
tiadalah beruntung” (QS. an-Nahl [16]: 116).
ﺫﹶﺓﹸﻗﹸﻮﻮﺍﻟﹾﻤﻭﻨﹺﻘﹶﺔﹸﺨﻨﺍﻟﹾﻤﻭﺑﹺﻪِﺍﷲﺮﹺﻴﻐﻟﻞﱠﺎﺃﹸﻫﻣﻭﺮﹺﺰﹺﻳﻨﺍﻟﹾﺨﻢﻟﹶﺤﻭﻡﺍﻟﺪﻭﺔﹸﺘﻴﺍﻟﹾﻤﻜﹸﻢﻠﹶﻴﻋﺖﻣﺮﺣ
Mengenai Sunnah Rasul, dalam penetapan fatwa yang dilakukan
:)ﺍﳌﺎﺋﺪﺓ...
MUI hanyalah sunnahﺐﹺﺼﺍﻟﻨ mu’tabarah, ﻠﹶﻰﻋ ﺫﹸﺑﹺﺢ ﺎﻣﻭ ﻢﺘyakni ﺎﺫﹶﻛﱠﻴﻣ ﻻﱠsunnah ﺇﹺ ﻊﺒﺍﻟﺴ ﻞﹶyang ﺎﺃﹶﻛﹶﻣﻭdapat ﺔﹸﺤﻴﻄﺍﻟﻨdijadikan ﻭ ﺔﹸﻳﺩﺮﺘﺍﻟﹾﻤﻭ
hujjah. Sedang mengenai kemaslahatan, hal ini sejalan dengan tujuan .(
pensyari’atan hukum Islam.
Ayat pertama ini juga menghendaki bahwa setiap akan menetapkan
fatwa terlebih dahulu harus merujuk kepada al-Qur’an dan Sunnah,
sebagaimana dikehendaki oleh aturan baku dalam ilmu usul al-fiqh.
Selanjutnya, jika permasalahan yang akan difatwakan hukumnya
itu tidak ditemukan dalam kedua sumber hukum itu, perlu diteliti
dan diperhatikan apakah mengenainya pernah ada ijma’ dari ulama
terdahulu. Jika ternyata telah terdapat ijma’, fatwa harus sejalan dan
tidak boleh bertentangan dengan ijma’. Hal ini mengingat bahwa dalam
pandangan MUI hukum ijma’ adalah memiliki otoritas kuat, bersifat
absolut dan berlaku universal. Kemudian, jika tidak terdapat ijma’,
fatwa dikeluarkan setelah melalui proses ijtihad dengan menggunakan
perangkat-perangkat ijtihad yang memadai serta berpegang pada dalil-
dalil hukum lain, seperti qiyas, dan sebagainya. Demikian ayat dua.
Jika ayat 1 dan 2 di atas menawarkan metoda ijtihad insya’i, ayat
862
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
ketiga menawarkan pula ijtihad intiqa’i, yakni dengan cara merujuk dan
mengkaji pendapat para imam mazhab terdahulu. Pengkajian terhadap
pendapat para imam mazhab ini harus dilakukan secara komprehenship,
menyeluruh, dan seksama. Artinya, jika mengenai masalah yang akan
difatwakan terdapat bebe-rapa pendapat, semua pendapat itu harus
diperhatikan dan diteliti, kemudian dikaji dalil-dalil yang dikemukakan
masing-masing; baru kemudian diputuskan pendapat mana yang akan
ditetapkan sebagai fatwa. Pendapat yang diambil sebagai fatwa ini
sudah barang tentu harus merupakan pendapat yang dipandang paling
kuat dalilnya serta membawa kemaslahatan umat. Metoda demikian
dilakukan dengan sebuah pendekatan yang lazim disebut muqaranah
al-mazahib, sebagaimana dimaksudkan oleh bab 3 pasal 3 ayat 3 yang
menyatakan:
Dalam masalah yang terjadi khilafiyah di kalangan mazhab, maka
yang difatwakan adalah hasil tarjih setelah memperhatikan Fiqh
Muqaran (Perban-dingan) dengan menggunakan kaidah-kaidah
Usul Fiqh Muqaran yang berhu-bungan dengan pen-tarjih-an.
Ini berarti bahwa ijtihad intiqa’i yang dilakukan MUI tidak hanya
memilih pendapat mana yang akan difatwakan, yang sesuai dengan
situasi kondisi, melainkan melalui proses muqaranah, sehingga
pendapat yang dipilih sebagai fatwa itu benar-benar memiliki validitas
dalil yang kuat serta didukung pula oleh kemaslahatan.
Ayat ketiga juga menghendaki bahwa sebelum pengambilan fatwa
hendaklah didengar terlebih dahulu keterangan para ahli mengenai
bidang yang akan difatwakan hukumnya. Artinya, jika masalah yang
dihadapi MUI merupakan masalah-masalah kontemporer, misalnya
masalah kedokteran, masa-lah ekonomi, dan sebagainya, MUI harus
mendengarkan penjelasan terlebih dahulu dari para ahlinya, sehingga
jelas duduk masalahnya. Setelah itu, barulah dilakukan ijtihad untuk
menentukan hukumnya. Dengan cara demikian, di-harapkan fatwa
yang dikeluarkan mempunyai dasar dan landasan yang benar secara
ilmiah serta dapat dipertanggungjawabkan.
Dalam pasal 3 ayat 2 dijelaskan:
Mengenai masalah yang telah jelas hukumnya (qat`i), hendaklah
Komisi menyampaikannya sebagaimana adanya; dan fatwa
menjadi gugur setelah diketa-hui ada nass-nya dari al-Qur’an atau
Sunnah.
Dalam pandangan MUI, sejalan dengan pandangan ulama lain,
hukum Islam dapat dikelompokkan menjadi dua, hukum-hukum qat`i
dan hukum-hukum zanni. Jika permasalahan yang diajukan ke MUI
merupakan masalah yang termasuk dalam kategori qat’i, berdasarkan
ayat 2 pasal 3 ini MUI hanya menyampaikan apa adanya, dalam arti
863
LAMPIRAN
ijtihad tidak perlu dilakukan, karena hal itu memang bukan merupakan
lapangan ijtihad.
Untuk melengkapi uraian di atas, baiklah dikutipkan pula pasal 3
ayat 1 sebagai berikut:
Setiap masalah yang disampaikan kepada Komisi, hendaklah
terlebih dahulu dipelajari dengan seksama oleh para anggota
Komisi atau Tim Khusus sekurang-kurangnya seminggu sebelum
disidangkan.
Ayat ini menjelaskan proses awal sebelum dilakukan sidang
penetapan fatwa yang pada dasarnya menghendaki agar masalah yang
akan difatwakan hukumnya harus terlebih dahulu diketahui secara
jelas.
Dari uraian di atas kiranya dapat diketahui bagaimana proses dan
meka-nisme penetapan fatwa yang dilakukan oleh MUI. Jika dirincikan
proses dan mekanisme tersebut adalah sebagai berikut:
1. Pengkajian masalah. Di sini anggota Komisi harus terlebih
dahulu mengetahui dengan jelas hakikat dan duduk masalahnya.
Jika masalahnya merupakan masalah baru dan memerlukan
penjelasan dari ahlinya, maka ahli yang bersangkutan didengarkan
penjelasannya.
2. Selanjutnya, setelah jelas permasalahannya, ditentukan apakah
ia termasuk ke dalam kategori hukum qat`iyat atau bukan. Jika
termasuk kategori qat’iyat, demikian juga jika telah ada ijma’
mu’tabar, MUI menetapkan fatwa sebagaimana adanya. Jika tidak
termasuk dalam kategori qat’iyat, MUI selanjutnya melakukan
ijtihad.
3. Dalam melakukan ijtihad, MUI dapat menempuh ijtihad insya’i dan
dapat pula melakukan ijtihad intiqa’i. Dalam hal ijtihad terakhir ini,
MUI meng-gunakanlah pendekatan muqaranah al-mazahib. Baik
ijtihad insya’i maupun ijtihad intiqa’i MUI melakukannya secara
jama’i (ijtihad jama’i).
Demikianlah uraian singkat tentang mekanisme dan prosedur
penetapan fatwa secara umum yang dilakukan oleh MUI.
864
ﺎﺑﹺﻤ ﻲﺇﹺﻧ ،ﺎﺤﺎﻟﺻ ﺍﻠﹸﻮﻤﺍﻋﻭ ﺎﺕـﺒﺍﻟﻄﱠـﻴ ﻦﻣ ﺍﻛﹸﻠﹸﻮ ﻞﹸﺳﺍﻟﺮ ﺎﻬﺎﺃﹶﻳﻳ :ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ .ﻦﻴﻠﺳﺮﻤﺍﻟﹾ
ﻣﺴﻠﻢﻥﹶﻭﺪﺒﻌﺭﻭﺍﻩﺗ
ﺎﻩ)ﻳﺇﹺ ﻛﹸﻢﺘﺎﻛﹸﻨﻗﹾﻨﻥﹾﺯﺎﺇﹺﺭﷲِﻣﺍﺕ ﺎﺖ ـﺒﻴﻤﻧﹺﻃﹶﻌﺍﻦﻭﻣﺮﺍﻜﹸﻮﺍﻛﹸﻠﹸﺷﻭﺍﻮ،ﺎﻨﺒﻣﹶـﺁﻴ ﻃﻦﻳﺬ ﺍﻻﹰﻟﱠﺎﻼﹶﻬﺣ ﺃﻳﺎُﻳﷲ:ﺍﻝﹶﻜﹸﻗﹶﺎﻢﻗﹶﻭ.ﺯﺭﻢﻴﺎﻠﻤﻋﻥﹶﻣ ﺍﻮﻠﹸﻠﹸﻮﻜﹸﻤﻓﹶﻌﺗ
.(.(ﻫﺮﻳﺮﺓ :ﺃﰊ ﺍﻟﻨﺤﻞ )ﻋﻦ
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
- yangﺑﹺﻪdikeluarkan
ﺮﺃﹶﻣ ﺎﺑﹺﻤ ﻦﻨﹺﻴﻣﺆﻤMUI ﺍﻟﹾ ﺮﺃﹶﻣmerupakan
َﺍﷲ ﺇﹺﻥﱠﻭ .ﺎـﺒﹶـﻴ ﻃ ﺇﹺﻻﱠkeniscayaan
suatu ﻞﹸﻘﹾﺒﻻﹶﻳ ﻞﹸﺐﺄﹾﻃﹶﻛﹸﻴﻳَﺎﷲﺍﺍﻣyang ﻥﱠﺮﺇﹺﺣ!ﻦﺱ ﺎﻣﺍﻟﺔﹲﻨﻋﺎﹶﺎﻬﻃﻭﺃﹶﻳ
ﻤmutlak
diperlukan
ﺎﺑﹺﻤ ﻲﻧkeberadaannya.
ﺇﹺ ،ﺎﺤﺎﻟﺻ ﺍﻠﹸﻮﻤﺍﻋﻭ ﺎﺕـﺒﺍﻟﻄﱠـﻴ ﻦﻣ ﺍﻛﹸﻠﹸﻮ ﻞﹸﺳﺍﻟﺮ ﺎﻬﺎﺃﹶﻳﻳ :ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ .ﻦﻴﻠﺳﺮﻤ ﺍﻟﹾ
Sebelum menjelaskan bagaimana prosedur dan mekanisme
ﻣﺴﻠﻢﻦﹺ
penetapan ﻓﹶﻤ ،ﹺﺱﺭﻭﺍﻩ
fatwa ﺎ)ﺍﻟﻨ ﻦﻢﻛﹸﻣhalal,
ﺎﻗﹾﻨﺮﻴﺜﻛﹶﺯﺭﺎﻣﻦﻬﺕterlebih
ﺎﻠﹶﻤـﺒﻌﻴﻻﹶﻳﻃﹶﺕﺎﻦﻬﻣdahulu
ﺒﹺﺍﺘـ
ﺸﻛﹸﻠﹸﻮﺍﻣﻮﺭﻨﻣﺁﻮakan ﻣﺃﹸﻦﺎﻤﻳﺬﺍﻟﱠﻬﻨﺎﻴﺑdikemukakan
ﻬﻭﻳﺃﻦﺎﻳﻴﺑ: ﺍﻝﹶﻡﹶﺎﺮﺤ
ﻗﻟﹾﻭ.ﺍﻭﻢ ﻦﻴﻠﻋﻴﺑsecara
ﻝﹸﻥﹶﻠﹸﻼﹶﻮﺤﻤﻟﹾﻌﺍﹶﺗ
singkat tentang masalah halal dan haram, dengan menitikberatkan
pada masalah haram. (ﻣﺴﻠﻢ)ﺭﻭﺍﻩﻪﺿﺮﻋﻭﻨﹺﻪﻳﺪﻟﺃﹶﺮـﺒﺘﺍﺳﻓﹶﻘﹶﺪﺕ .(ﺎﻫﺮﻳﺮﺓ
ﻬـﺒﺸﺃﰊ ﺍﻟﹶﻰ ﻋﻦ ﻘﺍﺗ
Menurut hukum Islam, secara garis, perkara (benda) haram
terbagi men-jadi dua, haram li-zatih dan haram li-gairih. Kelompok
ﺃﹶﻥﹾﻭsubstansi
pertama, ﻖﺍﻟﹾﺤ ﺮﹺﻴﺑﹺﻐ ﻲbenda ﻐﺍﻟﹾﺒﻭ ﻹِﺛﹾﻢtersebut ﺍﹾﻭ ﻄﹶﻦﺑ ﺎﻣﻭdiharamkan ﺎﻬﻨﻣ ﺮﺎﻇﹶﻬﻣ ﺶoleh ﺍﻞﹸﺣﺍﺄﻟﹾﻔﹶﻛﹸﻮﻳagama;
ﺎﻲﻣﺍﺑﺮﺭﺣ ﻡﺮﻦﺣﻤsedang ﺎﻣﺔﹲﻤﻋﺇﹺﻧﻞﹾﻃﹶﺎﻗﹸﻭ
yang kedua, substansi .ﻥﹶﻮﻠﹶﻤﻌﺎﻻﹶﺗﻣbendanya ِﻠﹶىﺎﷲﻋﺍﻟﹸﻮﻘﹸﻮhalal ﺗﺃﹶﻥﹾﻭﺎ(ﻧtidak ـﻠﹾﻄﹶﺎﺳﻪharam) ﺑﹺﻝﹾـﺰﻨﻳﻢnamun ﺎﻟﹶﻣِﺑﹺﺎﷲﺍﻛﹸﻮcara ﺮﹺﺸ ﺗ
penanganan atau memperolehnya tidak dibenarkan oleh ajaran Islam.
Denganﻦﹺﻤdemikian,
ﻓﹶ ،ﺎﺱﹺﺍﻟﻨ ﻦﻣ ﺮﻴbenda ﻛﹶﺜ ﻦﻬﻠﹶﻤﻌharam ﻻﹶﻳ ﺎﺕﺒﹺﻬjenis ـﺘﺸﻣ ﺭkedua ﻮﺃﹸﻣﺎﻤﻬﻨterbagi ﻴﺑﻭ ﻦﻴﺑ ﺍﻡﺮmenjadi ﺍﻟﹾﺤﻭ ﻦﻴﺑ ﻼﹶﻝﹸdua. ﺤ ﺍﹶﻟﹾ
ﺍﻡـﺮbendanya
Pertama, ﺣ ﻫﺬﹶﺍﻭ ﻝﹲhalal ﻼﹶﺣ (ﹶﺍtapi ﻫﺬ ﺏ
ﻣﺴﻠﻢ cara
ﺭﻭﺍﻩ ﹶـﺬ )ﻜpenanganannya
ﻪﹾـﺿﺍﻟﺮﻋﻭﻢﻨﹺﻜﹸﻪﻳﺪـﺘ ﻟﻨﺃﹶﺴِﺮـﺒ ﺃﹶﻟﹾﺘﺳﻒ ﺪﻓﹶﻘﹶﺼﺗﺎﺕ
ﺍtidak ﻤﻟdibenarkan
ﺎﻬﺍﺒـ
ﻟﹸﻮـﺍﻟﻘﹸﺸﻮ ﹶﻰ ﻘﻻﹶﺗﻭﺍﺗ
oleh ajaran Islam; misalnya kambing yang tidak dipotong secara syar’i;
sedangﺏyang ﻟﹾﻜﹶـﺬkedua, ﺍ ِﺍﷲ ﻠﹶﻰbendanya ﻋ ﻥﹶﻭـﺮﻔﹾـﺘhalal ﻳ ﻦﻳﺬtapi ﺍﻟﱠ ﺇﹺﻥﱠdiperoleh ،ﺏﺍﻟﹾﻜﹶـﺬdengan ِﺍﷲ ﻠﹶﻰﻋjalan ﺍﻭـﺮﺘatau ـﻔﹾ ﺘﻟ
cara yang dilarang oleh agama, misalnya
ﺃﹶﻥﹾﻭ ﻖﺍﻟﹾﺤ ﺮﹺﻴﺑﹺﻐ ﻲﻐﺍﻟﹾﺒﻭ ﺍﹾﻹِﺛﹾﻢﻭ ﻄﹶﻦﺑ ﺎﻣﻭ ﺎﻬﻨﻣ ﺮﺎﻇﹶﻬﻣ ﺶﺍﺣﺍﻟﹾﻔﹶﻮ ﻲ ﺑﺭ.ﻥﹶﻡﻮـﺮ hasil korupsi, menipu, ﺤﺣ ﺎﹾـﻤﻠ ﺇﹺﻧdan
ﻞﹾﻔﻗﹸﻻﹶﻳ
sebagainya. Mengenai benda haram ini, dijelaskan, antara lain, dalam
firman Allah: .ﻥﹶﻮﻠﹶﻤﻌﺎﻻﹶﺗﻣِﻠﹶىﺎﷲﻋﺍﻟﹸﻮﻘﹸﻮﺗﺃﹶﻥﹾﻭﺎـﻠﹾﻄﹶﺎﻧﺳﺑﹺﻪﻝﹾـﺰﻨﻳﺎﻟﹶﻢﻣِﺑﹺﺎﷲﺍﺮﹺﻛﹸﻮﺸ ﺗ
ﺎﻍﹴﺑﺮﻏﹶﻴﻄﹸﺮﺍﺿﻦﹺﻓﹶﻤ،ِﺍﷲﺮﹺﻴﻐﻟﺑﹺﻪﻞﱠﺎﺃﹸﻫﻣﻭﺮﹺﺰﹺﻳﻨﺍﻟﹾﺨﻢﻟﹶﺤﻭﻡﺍﻟﺪﻭﺔﹶﺘﻴﺍﻟﹾﻤﻜﹸﻢﻠﹶﻴﻋﻡﺮﺎﺣﻤ ﺇﹺﻧ
ﺍﻡـﺮﺣ ﻫﺬﹶﺍﻭ ﻼﹶﻝﹲﺣ ﺬﹶﺍﻫ.( ﺏﺬ:ﹶـ ﺍﻟﺒﻘﺮﺓ )ﹾـﻜﺍﻟﻢﻴﺣﻜﹸﻢﺭﺘـﺭ ﻏﹶﺴِﻨﻔﹸﻮﷲَﺃﹶﻟﹾ ﺍﻒ ﺇﹺﻥﱠﺼ،ﻪﺗﺎﻴﻤﻠﹶﻋﻟﺍﺛﹾﻢﻟﹸﻼﹶﻮﺇﹺﻓﹶﻮﻘﹸـﺩ ﺎﻻﹶﺗﻋﻭ
ﺓﹸﺫﹶﺏﻮﹶـﻗﹸﺬ
“Sesungguhnya ﻮﺍﻟﹾﻜﻤﺍﻭﻟﹾ ﺍﻨﹺﻘﹶﷲِﺔﹸﺨ ﹶﻰﻨ
ﺍﻠﻟﹾﻤﻭﻋAllah ﺑﹺﻥﹶﻪﷲِﻭـﺍﺮ ﺘﺮﹺﹾـﻴ
hanya ﻐﻟﻞﱠﻔﻳﺃﹸﻫﺎﻦﻣmengharamkan
ﻳﻭﺬﺮﹺﺍﻟﱠﻥﱠﺰﹺﻳﻨﺇﹺﺨ ﺍﻟﹾ،ﺏ ﻢﺤﹶـﻟﹶﺬ ﻭﻜﻡﺍﻟﹾﺪﺍﻟﻭbagimu ِﷲﺍﺔﹸﺘﻴﻠﺍﻟﹾﹶﻰﻤﻋﻢﻜﹸbangkai,
ﺍﻠﹶﻭﻴﻋﺮـ ﻔﹾﺘﺖـﻣ ﺮﺘﺣﻟ
darah, daging babi, dan binatang yang (ketika disembelih) disebut
:)ﺍﳌﺎﺋﺪﺓ...
(nama) selain ﺐﹺﺼAllah. ﺍﻟﻨ ﻠﹶﻰﻋAkan ﺫﹸﺑﹺﺢ ﺎﻣﻭtetapi, ﻢﺘﺎﺫﹶﻛﱠﻴﻣbarang ﺇﹺﻻﱠ ﻊﺒﺍﻟﺴsiapa ﺎﺃﹶﻛﹶﻞﹶﻣﻭdalam ﺔﹸﺤ ﻴ.ﻥﹶﻄﺍﻟﻨـﻭﻮ ﺤﺔﹸﻳﺩﹾـﻠ
keadaan ﺮﺘﻟﹾﻔﻤﺍﻳﻭﻻﹶ
terpaksa (memakannya) sedang ia tidak menginginkannya dan
tidak (pula) melampaui batas, maka tidak ada dosa baginya.
.(
ﺎﻍﹴﺑﺮﻏﹶﻴﻄﹸﺮﺍﺿﻦﹺﻤAllah
Sesungguhnya ﻓﹶ،ِﺍﷲﺮﹺMaha ﻴﻐﻟﺑﹺﻪﻞﱠﻫPengampun,ﺎﺃﹸﻣﻭﺮﹺﺰﹺﻳﻨﺍﻟﹾﺨﻢﺤMaha ﻟﹶﻭﻡﺍﻟﺪﻭPenyayang” ﺔﹶﺘﻴﺍﻟﹾﻤﻜﹸﻢﻠﹶﻴﻋﻡﺮ(ﺣQS. ﺎﻤﺇﹺﻧ
al-Baqarah [2]: 173). .(:)ﺍﻟﺒﻘﺮﺓﻢﻴﺣﺭﺭﻏﹶﻔﹸﻮَﺍﷲﺇﹺﻥﱠ،ﻪﻠﹶﻴﻋﻓﹶﻼﹶﺇﹺﺛﹾﻢﺎﺩﻻﹶﻋﻭ
ﺫﹶﺓﹸﻗﹸﻮﻮﺍﻟﹾﻤﻭﻨﹺﻘﹶﺔﹸﺨﻨﺍﻟﹾﻤﻭﺑﹺﻪِﺍﷲﺮﹺﻴﻐﻟﻞﱠﺎﺃﹸﻫﻣﻭﺮﹺﺰﹺﻳﻨﺍﻟﹾﺨﻢﻟﹶﺤﻭﻡﺍﻟﺪﻭﺔﹸﺘﻴﺍﻟﹾﻤﻜﹸﻢﻠﹶﻴﻋﺖﻣﺮﺣ
:)ﺍﳌﺎﺋﺪﺓ... ﺐﹺﺼﺍﻟﻨ ﻠﹶﻰﻋ ﺫﹸﺑﹺﺢ ﺎﻣﻭ ﻢﺘﺎﺫﹶﻛﱠﻴﻣ ﺇﹺﻻﱠ ﻊﺒﺍﻟﺴ ﺎﺃﹶﻛﹶﻞﹶﻣﻭ ﺔﹸﺤﻴﻄﺍﻟﻨﻭ ﺔﹸﻳﺩﺮﺘﺍﻟﹾﻤﻭ
.(
“Diharamkan bagimu (memakan) bangkai, darah, daging
babi, (da-ging hewan) yang disembelih atas nama selain
Allah, yang tercekik, yang dipukul, yang jatuh, yang ditanduk,
dan yang diterkam binatang buas, kecuali yang sempat kamu
menyembelihnya, dan (diharamkan bagimu memakan hewan)
yang disembelih untuk berhala...” (QS. al-Ma’idah [5]: 3).
ﺎﻣﺩ ﺃﹶﻭ ﺔﹰﺘﻴﻣ ﻥﹶﻜﹸﻮﻳ ﺃﹶﻥﹾ ﺇﹺﻻﱠ ﻪﻤﻄﹾﻌﻳ ﻢﹴﻃﹶﺎﻋ ﻠﹶﻰﻋ ﺎﻣﺮﺤﻣ ﺇﹺﻟﹶﻲ ﻲﺣﺎﺃﹸﻭﻣ ﻰﻓ ﻻﹶﺃﹶﺟﹺﺪ ﻗﹸﻞﹾ
ﺎﻍﹴﺑ ﺮﻏﹶﻴﻄﹸﺮﺍﺿ ﻦﹺﻓﹶﻤ ،ﺑﹺﻪ ِﺍﷲ ﺮﹺﻴﻐﻟ ﻞﱠﺃﹸﻫ ﻘﹰﺎﺴﻓ ﺃﹶﻭ ﺲﺭﹺﺟ ﻪﻓﹶﺈﹺﻧ ﺮﹴﺰﹺﻳﻨﺧﻢﻟﹶﺤ ﺃﹶﻭ ﺎﺣﻔﹸﻮﺴﻣ
.(:)ﺍﻷﻧﻌﺎﻡﻢﻴﺣﺭﺭﻏﹶﻔﹸﻮﻚﺑﺭﻓﹶﺈﹺﻥﱠﺎﺩﻻﹶﻋﻭ
ﺎﻍﹴﺑﺮﻏﹶﻴﻄﹸﺮﺍﺿﻦﹺﻓﹶﻤ،ﺑﹺﻪِﺍﷲﺮﹺﻴﻐﻟﻞﱠﺎﺃﹸﻫﻣﻭﺮﹺﺰﹺﻳﻨﺍﻟﹾﺨﻢﻟﹶﺤﻭﻡﺍﻟﺪﻭﺔﹶﺘﻴﺍﻟﹾﻤﻜﹸﻢﻠﹶﻴﻋﻡﺮﺎﺣﻤﺇﹺﻧ
.(:)ﺍﻟﻨﺤﻞﻢﻴﺣﺭﺭﻏﹶﻔﹸﻮَﺍﷲﻓﹶﺈﹺﻥﱠﺎﺩﻋ865 ﻻﹶﻭ
ﺎﻔﻮﺣﻣﺴﺎﺩﻣ
LAMPIRAN
866
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
tidak sejalan dengan syari’at Islam, atau tidak. Dengan arti kata, MUI
tidak sampai mempersoalkan dan meneliti keharamannya dari sudut
haram li-gairih, sebab masalah ini sulit dideteksi dan persoalannya
diserahkan kepada pihak-pihak yang berkepentingan.
Prosedur dan mekanisme penetapan fatwa halal pada prinsipnya,
untuk ditingkat Komisi Fatwa, sama dengan penetapan fatwa secara
umum. Hanya saja, sebelum masalah tersebut (produk yang dimintakan
fatwa halal) dibawa ke Sidang Komisi, LP.POM MUI terlebih dahulu
melakukan penelitian dan audit ke pabrik bersangkutan. Untuk lebih
jelasnya, prosedur dan mekanisme pene-tapan fatwa halal, secara
singkat dapat dijelaskan sebagai berikut:
1. MUI memberikan pembekalan pengetahuan kepada para auditor
LP.POM tentang benda-benda haram menurut syari’at Islam,
dalam hal ini benda haram li-zatih dan haram li-gairih yang karena
cara penanganannya tidak sejalan dengan syari’at Islam. Dengan
arti kata, para auditor harus mem-punyai pengetahuan memadai
tentang benda-benda haram tersebut.
2. Para auditor melakukan penelitian dan audit ke pabrik-pabrik
(perusahaan) yang meminta sertifikasi halal. Pemeriksaan yang
dilakukan meliputi:
a. Pemeriksaan secara seksama terhadap bahan-bahan produk,
baik bahan baku maupun bahan tambahan (penolong).
b. Pemeriksaan terhadap bukti-bukti pembelian bahan produk.
3. Bahan-bahan tersebut kemudian diperiksa di laboratorium,
terutama bahan-bahan yang dicurigai sebagai benda haram atau
mengandung benda haram (najis), untuk mendapat kepastian.
4. Pemeriksaan terhadap suatu perusahaan tidak jarang dilakukan
lebih dari satu kali; dan tidak jarang pula auditor (LP.POM)
menyarankan –bahkan mengharuskan— agar mengganti suatu
bahan yang dicurigai atau diduga mengandung bahan yang haram
(najis) dengan bahan yang diyakini kehalal-annya atau sudah
berserifikat halal dari MUI atau dari lembaga lain yang dipandang
berkompeten, jika persuahaan tersebut tetap menginginkan
mendapat sertifikat halal dari MUI.
5. Hasil pemeriksaan dan audit LP.POM tersebut kemudian
dituangkan dalam sebuah Berita Acara; dan kemudian Berita Acara
itu diajukan ke Komisi Fatwa MUI untuk disidangkan.
6. Dalam Sidang Komisi Fatwa, LP.POM menyampaikan dan menje-
laskan isi Berita Acara, dan kemudian dibahas secara teliti dan
mendalam oleh Sidang Komisi.
7. Suatu produk yang masih mengandung bahan yang diragukan
867
LAMPIRAN
Penutup
Demikianlah uraian singkat tentang prosedur dan mekanisme
penetapan fatwa MUI secara umum dan penetapan fatwa halal
secara khusus yang dapat disampaikan. Bila terdapat kekhilafan dan
kekurangan di sana sini, mohon kiranya dimaklumi.
KOMISI FATWA
MAJELIS ULAMA INDONESIA
Ketua, Sekretaris
ttd. ttd.
868
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
SURAT KEPUTUSAN
DEWAN PIMPINAN MAJELIS ULAMA INDONESIA
Tentang
PERUBAHAN SUSUNAN PERSONALIA KOMISI-KOMISI
MAJELIS ULAMA INDONESIA PERIODE 2005-2010
Nomor: Kep-211b / MUI / V / 2007
869
LAMPIRAN
MEMUTUSKAN
Menetapkan :
Perubahan Susunan Personalia Komisi-komisi Dewan Pimpinan
Majelis Ulama Indonesia periode 2005-2010 seperti terlampir dalam
Surat Keputusan ini.
Surat Keputusan ini disampaikan kepada masing-masing yang
bersangkutan untuk diketahui dan dilaksanakan sebaik-baiknya, dengan
ketentuan segala sesuatu akan diubah dan diperbaiki sebagaimana
mestinya, jika dikemudian hari terdapat kekeliruan.
DEWAN PIMPINAN
MAJELIS ULAMA INDONESIA
ttd ttd
870
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
Lampiran:
KOMISI FATWA
871
LAMPIRAN
DEWAN PIMPINAN
MAJELIS ULAMA INDONESIA
ttd ttd
872
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
SURAT KEPUTUSAN
DEWAN PIMPINAN MAJELIS ULAMA INDONESIA
Nomor: Kep-356 / MUI / IX / 2009
Tentang
SUSUNAN KEANGGOTAAN KELOMPOK KERJA
KOMISI FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
MEMUTUSKAN
Menetapkan :
1 Susunan Keanggotaan Kelompok Kerja (Pokja) Komisi Fatwa
MUI dengan susunan sebagaimana tersebut dalam lampiran surat
873
LAMPIRAN
keputusan ini.
2. Kelompok Kerja (Pokja) Komisi Fatwa MUI bekerja sesuai dengan
Mekanisme Kerja dan Program Kerja Komisi Fatwa MUI Periode
2005-2010 serta bertanggung-jawab kepada Ketua Komisi Fatwa
MUI.
3. Surat Keputusan ini berlaku sejak tanggal ditetapkan. Apabila
terdapat kekeliruan dalam penetapan ini maka akan dilakukan
perbaikan seperlunya.
4. Hal-hal yang belum diatur dalam Surat Keputusan ini akan diatur
lebih lanjut sesuai dengan ketentuan yang berlaku.
DEWAN PIMPINAN
MAJELIS ULAMA INDONESIA
ttd ttd
874
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
Lampiran:
875
LAMPIRAN
DEWAN PIMPINAN
MAJELIS ULAMA INDONESIA
ttd ttd
876
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
Pokok masalah :
1. Mekanisme Kerja Pimpinan Komisi Fatwa dan Sistem Prosedur
Surat Menyurat.
a. Pimpinan bersifat kolektif dengan asas kebersamaan
b. Untuk menangani masalah yang bersifat khusus, pimpinan
dapat membentuk Tim Khusus/ Pokja yang bersifat ad hoc.
c. Beberapa masalah yang bersifat khusus sebagaimana
dimaksud pada point b antara lain; (i) penyelesaian fatwa
atas masalah-masalah yang tertunda; (ii) kompilasi dan
pembukuan himpunan fatwa; (iii) kompilasi, verifikasi dan
pembukuan hasil ijtima ulama I dan II; (iv) sosialisasi fatwa
yang dibutuhkan masyarakat.
d. Surat-surat yang masuk ke komisi fatwa atau ke Pimpinan
MUI yang diteruskan ke Komisi Fatwa didisposisi oleh Ketua
Komisi. Jika Ketua berhalangan, didisposisi oleh pimpinan
yang lain.
e. Dalam tindak lanjut surat-surat, sekretaris dan wakil sekretaris
sesuai pembidangannya menyiapkan administrasi, termasuk
penjadwalan rapat-rapat, dan penentuan nara sumber/draft
acuan.
f. Sekretaris/Wk. Sekretaris juga bertanggung jawab dalam
menghasilkan notulasi, kesimpulan, dan/atau rumusan akhir
draft fatwa, yang harus diselesaikan selambat-lambatnya tiga
hari setelah berakhirnya rapat.
g. Ketetapan tentang suatu Fatwa MUI ditandangani oleh Ketua
dan Sekretaris, dengan mengikuti ketentuan pada pedoman
dan prosedur penetapan fatwa MUI.
h. Ketetapan fatwa/keputusan komisi fatwa harus disampaikan
kepada Dewan Pimpinan Harian MUI dalam waktu sesingkat
mungkin sebelum dipublikasikan kepada masyarakat.
i. Surat Komisi Fatwa ke Dewan Pimpinan MUI ditandanganai
oleh Ketua dan Sekretaris atau pimpinan yang membidangi.
877
LAMPIRAN
878