Mikroorganisma dan Kesannya Terhadap Benda

Bab 1 Hidup
1.1 Pengelasan Mikroorganisma
Maksud mikroorganisma Hidupan seni yang tidak dapat dilihat dengan mata kasar
Bagaimana dilihat? Menggunakan mikroskop cahaya atau mikroskop elektron
Lima kumpulan a) Bakteria c) protozoa e) alga
mikroorganisma b) Kulat d) virus
Perbezaan mikroorganisma dari segi saiz, rupa bentuk, nutrisi, cara pembiakan dan habitat

Mikroorganism Rupa
Saiz Nutrisi Cara pembiakan Habitat
a bentuk
Bakteria Sangat Sfera, rod, Parasit( mendapat Seks (konjugasi) Lembap
Contoh : kokus, seni pilin dan makanan daripada Aseks dan gelap
Basilus, Spirilum koma hidupan hidup lain) (Pembentukan
dan vibrio Saprofit (uraikan spora atau
(unisel – organisma mati) belahan dedua)
mempunyai satu Autotrof (membina
sel) makanan sendiri
melalui fotosintesis)
Kulat (fungi) 10 µm Seperti Parasit dan saprofit Pertunasan atau Lembap
Contoh : yis, hingga tumbuhan pembentukan dan gelap
cendawan dan 100 µm tanpa spora
mukor klorofil
Protozoa 5 µm Tiada Saprofit, (ameba dan Seks (konjugasi) Akuatik
Contoh: hingga bentuk paramesium) Aseks (belahan dan semi
paramecium, 250 µm tetap parasit (plasmodium) dedua) akuatik
amoeba dan (unisel) atau autuotrof (tanah
plasmodium lembap)
Virus Paling Mengikut Parasit Membiak dalam Dalam sel
Contoh : Virus seni kandungan sel hidup sebagai hidup
polio, virus (terkecil genetik di parasit di dalam
bakteriofaj, ) dalamnya sel hidup
mozek) Mikrosk
op
elektron
Alga Paling Mempunyai klorofil Seks (Secara Lembap
Contoh : besar membuat makanan konjugasi – dan
Euglena, sendiri melalui proses pertukaran bercahaya
Spirogira dan fotosintesis bahan genetic
Klamidomonas) antara dua alga)
Unisel atau Aseks – belahan
multisel dedua,
(mempunyai pembentukan
banyak sel) spora atau
fragmentasi)

Latihan 1 : Fahami terma atau istilah

a) Nyatakan maksud istilah berikut:

i) Parasit :

………………………………………………………………………………………………………………………..
ii) Saprofit :

……………………………………………………………………………………………………………………..
iii Autotrof :
)
………………………………………………………………………………………………………………….....
iv Konjugasi :
)
…………………………………………………………………………………………………………………..
v) Unisel :

………………………………………………………………………………………………………………………..
vi Multisel :
 Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

) ……………………………………………………………………………………………………………………...

b) Labelkan mikroorganisma di bawah dengan betul.

c)
a) b)

e)

d)

c) Nyatakan fungsi hifa (struktur yang terdapat pada kulat)

……………………………………………………
d) Nama cara pembiakan di bawah:

i)

Cara pembiakan : ………………………………………..

Mikroorganisma yang tidak melakukan pembiakan ini :
……………………………………………………..

ii) iii)

Cara pembiakan : ………………………

............................dan …………………
tidak melakukan cara pembiakan
ini

Cara pembiakan :…………………………………

Mikroorganisma tidak melakukan pembiakan ini: …………………………

e) Apakah yang dimaksudkan oleh mikroorganisma?

……………………………………………………………………………………………………………………………..
.

f) Bagaimana untuk melihat mikroorganisma?

Dengan menggunakan ………………………………………………………………………………………………

g) Nyatakan mikroorganisma yang :

2
cikguabadiSMKIP
 Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

i) Paling seni : …………………………………….

ii Paling besar : ……………………………………..

)

Latihan 2: Soalan Objektif SPM Sebenar

1 Rajah manakah yang menunjukkan alga?

2 Rajah menunjukkan sejenis mikroorganisma.

Dalam kumpulan manakah mikroorganisma ini?

A Kulat
B Virus
C Bakteria
D Protozoa

3 Mikroorganisma manakah yang boleh menjalankan fotosintesis?

A Alga B Virus C Kulat D Protozoa

4 Rajah menunjukkan contoh-contoh mikroorganisma.

Kumpulan manakah yang mewakili mikroorganisma ini?

A Fungi B Virus C Protozoa D Bakteria

5 Mikroorganisma manakah yang hanya dapat diperhatikan dengan menggunakan mikroskop

elektron?
A Alga B Fungi C Virus D Protozoa

6 Rajah menunjukkan satu kelas mikroorganisma.

Apakah ciri bagi mikroorganisma tersebut?

A Multisel B Boleh berespirasi C Melakukan D Membiak dalam sel
fotosintesis hidup

7 Penyakit manakah yang disebabkan oleh virus?

A Panau B Denggi C Taun D Gonorea

8 Mikroorganisma manakah yang boleh menjalankan proses fotosintesis?

A B C D

9 Mikroorganisma yang manakah membiak melalui pembentukan spora?

3
cikguabadiSMKIP
 Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

A Virus B Kulat C Alga D Yis

1. Faktor-faktor yang mempengaruhi pertumbuhan mikroorganisma

2
a) Nutrien Nutrient diperlukan untuk pertumbuhan mikroorganisma
Bakteria saprofit dan kulat- memperoleh nutrient daripada jirim organik
yang mati
Parasit – memperoleh nutrient daripada perumahnya yang hidup
Autotrof atau berklorofil – memperoleh nutrien dengan proses
fotosintesis
b) Kelembapan Mikroorganisma memerlukan air untuk menjalankan aktiviti metabolisme
sel.
Keadaan yang kering dan kurang lembap menyebabkan mikroorganisma
menjadi kurang aktif dan mati
c) Keamatan cahaya Kebanyakan mikroorganisma hidup di kawasan gelap kecuali alga dan
bakteria autotrof dapat hidup subur dalam keadaan bercahaya
d) Suhu Suhu optimum bagi pertumbuhan mikroorganisma ialah 370C suhu yang
sesuai untuk tindak balas enzim.
Suhu yang rendah akan melambatkan kadar aktiviti sel (menjadi tidak
aktif)
Suhu yang tinggi akan menyebabkan mikroorganisma akan mati (enzim
ternyahasli)
e) Nilai pH Kebanyakkan mikroorganisma membiak subur dalam persekitaran pH 6.5 –
7.5
Keadaan yang lebih neutral (tidak terlalu berasid atau tidak terlalu
beralkali)

Latihan 3 : Latihan pengukuhan

1 Nyatakan lima faktor pertumbuhan mikroorganisma

i) ………………………………….….. ii) …………………………………….. v) Suhu

iii) ………………………………….….. iv ………………………………….…..

)
2 Apakah yang akan terjadi sekiranya mikroorganisma didedahkan dalam keadaan berikut:
i) Suhu yang terlalu rendah (disimpan di dalam peti sejuk)

………………………………………………………………………………………………………………………..
i) Suhu yang terlalu tinggi (disimpan di dalam oven)

………………………………………………………………………………………………………………………..

Latihan 4 : Soalan Objektif SPM Sebenar

1 Apakah suhu optimum bagi pertumbuhan bakteria yang menyebabkan penyakit pada manusia?
A 0 0C B 25 0C C 37 0C D 60 0C

2 Mengapa daging yang disimpan di dalam peti sejuk dapat dikekalkan kesegarannya?

A Enzimnya telah dimusnahkan B Mikroorganisma telah dibunuh

C Aktiviti mikroorganisma meningkat D Kadar pertumbuhan mikroorganisma
diperlahankan

3 Jadual menunjukkan keputusan eksperimen untuk mengkaji kesan suhu terhadap pertumbuhan
bakteria.
Suhu/ 0C Saiz koloni bakteria selepas 24 jam /
mm
5 2
15 5
25 8
35 11
60 3

4
cikguabadiSMKIP
 Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

Apakah suhu yang paling sesuai bagi pertumbuhan bakteria?

A 5 0C B 15 0C C 35 0C D 60 0C

4 Suhu manakah yang akan memusnahkan mikroorganisma dan sporanya?

A 0 0C B 37 0C C 60 0C D 120 0C
Soalan Klon SPM 2015 (Bahagian B)
1 Rajah 1 menunjukkan mikroorganisma W, X, Y dan Z.

Rajah 1
a) Kelaskan W, X, Y dan Z berdasarkan ciri-ciri berikut:

 Boleh menghasilkan makanan sendiri

 Tidak boleh menghasilkan makanan sendiri

Tuliskan jawapan anda di ruang yang disediakan di bawah.

b) i) Berdasarkan Rajah 1, namakan kumpulan mikrroganisma yang boleh menghasilkan

makanan sendiri.

…………………………………………………………………………………………………………………..

ii Namakan proses yang dijalankan oleh kumpulan mikroorganisma dalam 1(b)(i) untuk
) menghasilkan makanan sendiri.

…………………………………………………………………………………………………………………..

c) i) Namakan mikroorganisma W.

…………………………………………………………………………………………………………………..

ii Nyatakan kaedah pembiakan mikroorganisma di 1c(i).

)

…………………………………………………………………………………………………………………..

d) i) Namakan mikroorganisma yang menjalankan proses belahan dedua.

…………………………………………………………………………………………………………………..

e) Namakan struktur yang terdapat pada mikroorganisma W untuk membantu dalam

penyerapan makanan

…………………………………………………………………………………………………………………..

5
cikguabadiSMKIP
 Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

Latihan 5 : Latihan Proses Amali Sains (Faktor Pertumbuhan Mikroorganisma)

A Faktor nutrien

Mikroorganisma hidup subur jika nutrien dibekalkan secukupnya

Tujuan : ………………………………………………………………………………………………….
eksperimen

………………………………………………………………………………………………….

Hipotesis : ………………………………………………………………………………………………….

Pemboleh
ubah
Dimanipulasik : ………………………………………………………………………………………………….
an

Bergerak : ………………………………………………………………………………………………….
balas

Dimalarkan : ………………………………………………………………………………………………….

Bahan dan : Dua piring petri steril, pita selofan, picagari,agar-agar tanpa nutrien, agar-
Radas agar nutrien, kultur bakteria Bacillus subtilis.

Prosedur : a) …………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………..

b) …………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………..

c) …………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………..

d) …………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………..

e) …………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………..

Pemerhatian :

Piring petri Pemerhatian

Inferens : ……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

6
cikguabadiSMKIP
 Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

Hubungan : Nyatakan hubungan antara nutrien dengan pertumbuhan bakteria?

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

Latihan 5 : Latihan Proses Amali Sains (Faktor Pertumbuhan Mikroorganisma)

B Kelembapan

Mikroorganisma hidup subur jika berkeadaan lembap dan berair

Tujuan : ………………………………………………………………………………………………….
eksperimen

………………………………………………………………………………………………….

Hipotesis : ………………………………………………………………………………………………….

Pemboleh
ubah
Dimanipulasik : ………………………………………………………………………………………………….
an

Bergerak : ………………………………………………………………………………………………….
balas

Dimalarkan : ………………………………………………………………………………………………….

Bahan dan : Dua piring petri steril, ketuhar, inkubator, pita selofan, picagari, agar-agar
Radas nutrien, kultur bakteria Bacillus subtilis.

Prosedur : a) …………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………..

b) …………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………..

c) …………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………..

d) …………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………..

e) …………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………..

Pemerhatian :

Piring petri Pemerhatian

Inferens : ……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………
Hubungan : Nyatakan hubungan antara kelembapan dengan pertumbuhan bakteria?

7
cikguabadiSMKIP
 Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

Latihan 5 : Latihan Proses Amali Sains (Faktor Pertumbuhan Mikroorganisma)

C Keamatan cahaya

Pertumbuhan mikroorganisma bertambah di dalam berkeadaan gelap

Tujuan : ………………………………………………………………………………………………….
eksperimen

………………………………………………………………………………………………….

Hipotesis : ………………………………………………………………………………………………….

Pemboleh
ubah
Dimanipulasik : ………………………………………………………………………………………………….
an

Bergerak : ………………………………………………………………………………………………….
balas

Dimalarkan : ………………………………………………………………………………………………….

Bahan dan : Dua piring petri steril, pita selofan, picagari, agar-agar nutrien, kultur
Radas bakteria Bacillus subtilis.

Prosedur : a) …………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………..

b) …………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………..

c) …………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………..

d) …………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………..

e) …………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………..

Pemerhatian :
Piring petri Pemerhatian

Inferens : ……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………
Hubungan : Nyatakan hubungan antara keamatan cahaya dengan pertumbuhan
bakteria?

8
cikguabadiSMKIP
 Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

Latihan 5 : Latihan Proses Amali Sains (Faktor Pertumbuhan Mikroorganisma)

D Faktor suhu

Suhu optimum bagi pertumbuhan mikroorganisma ialah pada suhu 37 0C.

Tujuan : ………………………………………………………………………………………………….
eksperimen
………………………………………………………………………………………………….

Hipotesis : ………………………………………………………………………………………………….

Pemboleh
ubah
Dimanipulasik : ………………………………………………………………………………………………….
an

Bergerak : ………………………………………………………………………………………………….
balas

Dimalarkan : ………………………………………………………………………………………………….

Bahan dan : Tiga piring petri steril, pita selofan, ketuhar, peti sejuk, inkubator, pipet,
Radas silinder penyukat, bubur nutrien, agar-agar nutrien, kultur bakteria
Bacillus subtilis.

Prosedur : a) …………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………..

b) …………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………..

c) …………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………..

d) …………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………..

e) …………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………..

Pemerhatian : Piring petri Pemerhatian

Inferens : ……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

Hubungan : Nyatakan hubungan antara suhu dengan pertumbuhan bakteria?

9
cikguabadiSMKIP
 Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

Latihan 5 : Latihan Proses Amali Sains (Faktor Pertumbuhan Mikroorganisma)

E Faktor Nilai pH

Pertumbuhan mikroorganisma subur dalam keadaan neutral berbanding berasid

atau beralkali

Tujuan : ………………………………………………………………………………………………….
eksperimen
………………………………………………………………………………………………….

Hipotesis : ………………………………………………………………………………………………….

Pemboleh
ubah
Dimanipulasik : ………………………………………………………………………………………………….
an

Bergerak : ………………………………………………………………………………………………….
balas

Dimalarkan : ………………………………………………………………………………………………….

Bahan dan : Tiga tabung uji steril, picagari,kapas steril, inkubator, kertas pH, rak
Radas tabung uji, bubur nutrien, kultur bakteria Bacillus subtilis, air suling,
larutan asid hidroklorik dan larutan natrium hidroksida.

Prosedur : a) …………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………..

b) …………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………..

c) …………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………..

d) …………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………..

e) …………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………..

Pemerhatian :
Tabung uji Pemerhatian

Inferens : ……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

10
cikguabadiSMKIP
 Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

Latihan : Apakah nilai pH yang sesuai untuk pertumbuhan mikroorganisma?

……………………………………………………………………………………………………

Latihan 6 : Soalan Bahagian A (Kemahiran Proses Sains SPM Sebenar)

1 Rajah menunjukkan satu eksperimen untuk mengkaji kesan suhu terhadap pertumbuhan
bakteria, Bacillus subtilis.

Selepas dua hari, keadaan bubur nutrient dalam setiap tabung uji diperhatikan.
Keputusan direkodkan dalam Jadual 1.

Tabung uji Suhu/ 0C Keadaan bubur nutrien

K 5 Sedikit keruh
L 37 Keruh
M 70 Sedikit keruh
Jadual 1

a) Nyatakan pembolehubah dalam eksperimen ini

Dimanipulasikan : ……………………………………………………………………….

Bergerak balas : ……………………………………………………………………….

Dimalarkan : ……………………………………………………………………….

b) Nyatakan hipotesis bagi eksperimen ini.

………………………………………………………………………………………………………………………..

c) Nyatakan satu pemerhatian daripada dapatan Jadual 1 di atas.

………………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………………..

d) Nyatakan inferens yang boleh dibuat berdasarkan eksperimen ini.

………………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………………..

e) Berdasarkan eksperimen ini, nyatakan definisi secara operasi bagi bakteria.

………………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………………..

11
cikguabadiSMKIP
 Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

Latihan 7 : Soalan Bahagian A (Kemahiran Proses Sains SPM Sebenar)

2 Rajah 2 menunjukkan satu eksperimen untuk mengkaji kesan cahaya terhadap pertumbuhan
mikroorganisma.

Rajah 2

a) Nyatakan pembolehubah dalam eksperimen ini

Dimanipulasikan : ……………………………………………………………………….

Bergerak balas : ……………………………………………………………………….

Dimalarkan : ……………………………………………………………………….

b) Nyatakan hipotesis bagi eksperimen ini.

………………………………………………………………………………………………………………………..

c) Nyatakan satu pemerhatian daripada dapatan Jadual 1 di atas.

………………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………………..

d) Nyatakan inferens yang boleh dibuat berdasarkan eksperimen ini.

………………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………………..

e) Berdasarkan Rajah 2, apakah mikroorganisma X?

Tandakan (√) bagi jawapan anda.

Kulat Alga Virus

12
cikguabadiSMKIP
 Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

Latihan 7 : Soalan Bahagian A (Kemahiran Proses Sains SPM Sebenar)

3 Seorang muird menjalankan satu eksperimen untuk mengkaji tindakan yis dalam pembuatan
roti.
Rajah 3 menunjukkan ketinggian doh pada minit kelapan.

Rajah 3.
a) Perhatikan Rajah 3, nyatakan ketinggian doh.
Tuliskan jawapan anda pada Jadual 3.

Masa / minit Ketinggian doh / cm

0 2.0
2 3.0
4 4.0
6 4.8
8 ……..
10 5.8
Jadual 3
b) Berdasarkan Jadual 3, lukis graf untuk menunjukkan ketinggian doh melawan masa.

c) Berdasarkan graf di 3(b), nyatakan hubungan antara ketinggian doh dengan masa.

………………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………………..
Latihan 7 : Kemahiran Proses Sains SPM Sebenar Bahagian A
4 Rajah 4 menunjukkan satu eksperimen untuk mengkaji kesan pH ke atas pertumbuhan
bakteria.

13
cikguabadiSMKIP
 Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

Rajah 3

Selepas dua hari, keadaan campuran dalam setiap tabung uji diperhatikan.
Jadual 3 menunjukkan keputusan eksperimen ini.

Tabung uji Nilai pH Kekeruhan campuran

P Asid (pH kurang daripada 7) Kurang keruh
Q Alkali (pH lebih daripada 7) Kurang keruh
R Neutral (nilai pH 7) Sangat keruh

Jadual 3

a) Nyatakan pembolehubah dalam eksperimen ini.

Dimanipulasikan : ………………………………………………………………………………

Bergerak balas : ………………………………………………………………………………

Dimalarkan : ………………………………………………………………………………

b) Berdasarkan Jadual 3,
i) Apakah keadaan paling sesuai untuk pertumbuhan bakteria?

……………………………………………………………………………………………………………………

ii) Nyatakan satu pemerhatian daripada eksperimen ini.

……………………………………………………………………………………………………………………

iii Nyatakan inferens yang dapat anda buat.

)

……………………………………………………………………………………………………………………

c) Berdasarkan eksperimen ini, nyatakan definisi secara operasi bagi pertumbuhan bakteria.

…………………………………………………………………………………………………………………………
.

…………………………………………………………………………………………………………………………
.

1. Peranan Mikroorganisma Berfaedah

3

14
cikguabadiSMKIP
 Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

Bidang Mikroorganisma yang terlibat

 Bakteria simbiotik dan protozoa hidup dalam saluran pencernaan
haiwan herbivor (lembu) merembeskan enzim selulase untuk
mencernakan selulosa kepada glukosa
Pencernaan  Bakteria E.coli berada dalam usus besar manusia bagi membantu
makanan pencernaan sisa makanan di dalam usus besar di samping
menghasilkan Vitamin B12 dan vitamin K bagi tindakan bakteria
terhadap makanan tidak tercerna.

 Bakteria pengurai dan kulat saprofit menguraikan bahan organic

menjadi sebatian ringkas seperti karbon dioksida, sebatian nitrat
dan air.
Proses
 Pereputan proses di mana bakteria pengurai dan kulat saprofit
pereputan
merembeskan enzim untuk mencernakan bahan-bahn organik
tersebut.

 Kulat Penicillium notatum dikultur untuk menghasilkan penisilin

(antibiotik untuk merawat beberapa penyakit seperti radang paru-paru,
sifilis dan tibi)
 Bakteria Streptomyces untuk menghasilkan antibiotik streptomisin
merawat batuk kering
Bidang  Pathogen yang mati atau dilemahkan digunakan untuk membuat
perubatan vaksin
 Vaksin disuntik untuk merangsang penghasilan antibodi supaya badan
mendapat keimunan terhadap sebarang penyakit
 Bakteria digunakan untuk menghasilkan hormone insulin untuk
mengurangkan paras glukosa dalam darah bagi pesakit kencing manis

 Kawalan biologi kaedah untuk mengawal haiwan perosak tanaman.

Contoh: Virus Myzomatosis digunakan untuk mengawal arnab liar
Bidang  Bakteria Rhizobium bakteria pengikat nitrogen yang hidup dalam
pertanian nodul akar kekacang untuk menukarkannya kepada sebatian nitrat
bagi menyuburkan pertumbuhan tanaman.

 Yis digunakan dalam pembuatan roti dan minuman beralkohol

 Yis akan menguraikan gula dan menghasilkan gas karbon dioksida
 Yis akan memecahkan kanji dalam pulut menjadi glukosa dan
Bidang memecahkan glukosa menjadi etanol. Proses ini dikenali sebagai
Perindustrian penapaian

Yis
Glukosa Etanol +Karbon
dioksida

Latihan 8 : Lengkapkan Istilah atau terma seperti berikut:

i) Proses pereputan : ....................................................................................................

..............

....................................................................................................
..............

ii) Vaksin : ....................................................................................................

..............

....................................................................................................
..............

iii) Kawalan biologi : ....................................................................................................

..............

....................................................................................................
..............

15
cikguabadiSMKIP
 Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

iv) Penapaian : ....................................................................................................

..............

v) Hasil penapaian : ....................................................................................................

..............

vi) Fungsi hormone : ....................................................................................................

insulin ..............

Latihan 9 : Soalan Objektif SPM Sebenar

1 Mikroorganisma yang membantu proses pencernaan selulosa bagi haiwan herbivore ialah

A alga B kulat C virus D bakteria

2 Rajah 2 menunjukkan susunan radas bagi suatu eksperimen.

Rajah 2
Apakah mikroorganisma X?
A Yis B Euglena C Ameba D Paramesium

3 Aminah ingin membuat roti yang lembut. Mikroorganisma manakah yang digunakan?
A Mukor B Yis C Alga D Protozoa

4 Yis digunakan untuk menghasilkan alcohol. Apakah proses yang terlibat?

A Penapaian B Pengesteran C Penyulingan D Fotosintesis

5 Mikroorganisma manakah yang boleh digunakan untuk membuat vaksin?

A Alga B Virus C Kulat D Protozoa

6 Rajah 6 menunjukkan satu eksperimen untuk mengkaji aktiviti mikroorganisma K.

Rajah 6
Apakah K?
A Yis B Mukor C Penisilium D Bakteriofaj

7 Mikroorganisma manakah yang boleh menukar gas nitrogen kepada nitrat?

A Virus B Alga C Protozoa D Bakteria

8 Penyataan manakah yang betul tentang penggunaan mikroorganisma?

A Virus menolong dalam proses pereputan B Yis boleh mengikat nitrogen kepada nitrat
C Protozoa menghasilkan antibiotic penisilin D Bakteria membantu herbivor mengadam
selulosa

9 Rajah 9 menunjukkan kesan larutan X ke atas pertumbuhan bakteria.

16
cikguabadiSMKIP
 Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

Apakah bahan X?
A Dadah B Vaksin C Antiserum D Antibiotik

1. Kesan Mikroorganisma Berbahaya kepada Manusia

4
Apa itu patogen? Mikroorganisma berbahaya yang menyebabkan pelbagai penyakit
kepada manusia
Contoh patogen Kulat, virus, bakteria dan protozoa yang biasa menyerang manusia
Cara menyerang? Bakteria dan protozoa mengeluarkan bahan kimia bertoksik di
dalam badan perumah
Virus akan menyerang perumah dan memusnahkan sel perumah
Kulat akan merembeskan enzim untuk mencernakan sel perumah
lalu menyerap hasil pencernaan tersebut
Penyakit
yang
Nama penyakit Simptom(Tanda-tanda jangkitan)
disebabkan
oleh:
Tibi (Tuberkulosis)
 Dikenali sebagai batuk kering  Penurunan berat badan
yang dibawa oleh bakteria Bacillus  Batuk yang berterusan
tuberculosis (berbentuk rod)  Kahak berwarna kuning kehijauan dan
 Berjangkit melalui udara yang pekat
mempunyai zarah-zarah debu dan  Sakit dada, cepat letih dan berpeluh
titisan air yang mengandungi pada waktu malam
pathogen
Taun (Kolera)  Cirit-birit yang teruk
 Penyakit yang dibawa oleh  Muntah
bakteria berbentuk koma  Kulit menjadi kecut
 Berjangkit melalui air atau  Berasa dahaga
makanan tercemar  Kehilangan air yang banyak
Bakteria
Penyakit kelamin (akibat  Kemunculan bintik-bintik merah dan
hubungan seks) ulser di organ pembiakan
Sifilis  Bintik merah akan muncul pada kulit
 Disebabkan oleh bakteria badan, ulser mulut dan kerongkong
berbentuk spirilium yang  Kelesuan, demam, hilang selera
berflagelum makan, berat badan menurun
 Kerosakan organ dalaman yang boleh
membawa maut
Gonorea
 Disebabkan oleh bakteria kokus  Rasa sakit pada organ pembiakan
 Pengeluaran bendalir yang pekat dan
putih dari organ pembiakan
 Berisiko mengalami kemandulan
Virus Selsema
 Disebabkan oleh virus influenza  Demam, bersin, hidung berair
 Dijangkiti melalui zarah-zarah  Sesak nafas, sakit kepala
debu dan titisan air yang tercemar  Batuk dan sakit kerongkong
di udara
Poliomielitis
 Disebabkan oleh virus  Demam
poliomyelitis  Otot tidak berfungsi
 Disebarkan melalui pelbagai cara  Lumpuh
(zarah-zarh debu atau titisan air
tercemar atau sentuhan)
Demam denggi  Demam panas
 Disebabkan oleh virus dibawa oleh  Bintik-bintik merah pada kulit
nyamuk Aedes  Kesakitan tulang, sendi, otot, mata
dan kepala,
 Pendarahan pada organ dalaman
Hepatitis

17
cikguabadiSMKIP

 Berpunca daripada Hepatitis A dan
B 
 Mudah dijangkiti melalui makanan
dan air yang tercemar, transfusi
darah tercemar dan makan kerang
laut tercemar
 Virus ini akan menyerang hati
dan kanser hati
AIDS
 Disebabkan oleh virus HIV
 Berjangkit melalui hubungan seks
dengan pembawa
 Transfusi darah yang tercemar
 Perkongsian jarum dengan
penagih dadah
Panau
 Penyakit kulit yang berjangkit
melalui sentuhan secara langsung
atau tidak apabila berkongsi tuala
oleh pesakit panau
 Boleh berjangkit melalui air dan
Kulat
udara
Kurap
 Penyakit kulit yang serius daripada
panau
 Kurap boleh berjangkit melalui air
dan udara
Malaria
 Penyakit kronik yang disebabkan
oleh parasite plasmodium yang
dibawa oleh vektor nyamuk
Anopheles betina
 Plasmodium ini memusnahkan sel
Protozoa hati dan sel darah merah
Disentri ameba
 Disebabkan oleh protozoa
Entamoeba histolytica
 Penyakit berjangkit melalui
makanan dan minuman yang
tercemar
Kaedah Jangkitan Patogen
18
cikguabadiSMKIP
Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018
 Demam
Sakit kepala
 Hilang selera makan
 Muntah
 Sakit sendi dan otot
 Bengkak hati dan jaundis
 Demam
 Hilang selera makan
 Penurunan berat badan
 Kanser sarcoma Kaposi
 Kandidiasis dalam mulut
 Mudah diserang pelbagai penyakit
 Bengkak pada kelenjar limpa dan
maut
 Kegatalan dan tompok-tompok putih
pada bahagian kulit yang dijangkiti
 Keguguran rambut
 Kegatalan dan tompok merah pada
kulit
 Pengelupasan kulit badan
 Demam panas bersilih ganti dengan
demam dingin
 Air kencing yang pekat dan gelap
 Mengalami anemia
 Limpa membengkak
 Cirit-birit
 Sakit perut
 Kesukaran membunag air besar
 Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

Apabila bersin atau batuk, patogen yang terdapat dalam air liur akan terpancul keluar.
patogen ini akan menjangkiti orang lain apabila disedut dalam saluran pernafasan
Contoh penyakit tersebar melalui udara selsema, batuk kering, demam campak,
Udara tibi dan difteria

Najis seseorang pesakit yang mengandungi patogen atau spora juga boleh
mencemarkan air terutama sewaktu banjir
Air Contoh penyakit tersebar melalui air kolera, tifois, hepatitis A dan disentri

Patogen yang mencemari makanan berasal dari air basuhan, udara dan individu yang
mengendalikan makanan tersebut termasuk penggunaan alatan yang tidak bersih
Makanan Contoh penyakit tersebar melalui makanan tercemar kolera, tifois, dan hepatitis A

Penyakit boleh berjangkit melalui sentuhan secara langsung (hubunngan seks) atau
tidak (meminjam barangan pesakit)
Sentuha
n
Contoh penyakit tersebar melalui penyakit kulit (kurap atau panau)

Vektor (haiwan atau serangga sebagai agen patogen)

nyamuk akan memindahkan patogen yang terdapat dalam air liurnya ke dalam badan manusia
semasa menggigit manusia
badan lalat dan tikus mempunyai patogen yang melekat pada makanan sekiranya menyentuh
Vektor makanan terdedah
Contoh penyakit tersebar melalui penyakit kulit (kurap atau panau)

Latihan 10 : Pengukuhan
1 Apakah yang dimaksudkan dengan patogen?
.

……………………………………………………………………………………………………………………………..

2 Berikan tiga contoh patogen.

.

……………………………………………………………………………………………………………………………..

3 Nyatakan bagaimana patogen di bawah menyerang tisu badan?

.

Bakteri : ……………………………………………………………………………………………………………
a

Protozo : ……………………………………………………………………………………………………………
a

Virus : ……………………………………………………………………………………………………………

Kulat : ……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

4 Tandakan penyakit yang disebabkan oleh bakteria.

.
Panau Sifilis Gonorea Kolera

19
cikguabadiSMKIP
 Hepatitis
Malaria
Kolera B Gonorea
Selsema
Denggi Disentri
Panau
Kurapameba Kolera
Taun
AIDS

Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

5 Tandakan penyakit yang disebabkan oleh virus.

.

6 Tandakan penyakit yang disebabkan oleh kulat.

.

7 Tandakan penyakit yang disebabkan oleh protozoa.

.

8 Nyatakan dua simptom atau tanda –tanda penyakit berikut:

.

Sifilis : …………………………………………………….…………………….
…………………….

…………………………………………………….…………………….
…………………….

Gonorea : …………………………………………………….…………………….
…………………….

…………………………………………………….…………………….
…………………….

Demam denggi : …………………………………………………….…………………….

…………………….

…………………………………………………….…………………….
…………………….

Demam malaria : …………………………………………………….…………………….

…………………….

…………………………………………………….…………………….
…………………….

9 Nyatakan lima kaedah jangkitan patogen

.

a) ………………………………………………….. b) …………………………………………………..

c) ………………………………………………….. d) …………………………………………………..

e) …………………………………………………..

Latihan 11:
1 Antara penyakit berikut, yang manakah disebabkan oleh bakteria?
A AIDS B Denggi
C Malaria D Tuberkulosis
SPM 2006
2 Seorang lelaki dan keluarganya mempunyai gejala-gejala berikut:

 Tompok putih pada kulit

 Tompok kelihatan pada muka, leher dan lengan

Antara yang berikut, yang manakah boleh menyebarkan penyakit ini?

A Melalui gigitan nyamuk B Makan makanan yang terdedah
C Minum air yang tidak dididihkan D Berkongsi tuala atau pakaian
SPM 2008
3 Rajah 1 menunjukkan sejenis serangga yang boleh menyebarkan pathogen sejenis penyakit.

20
cikguabadiSMKIP
 Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

Rajah 1
Apakah penyakit itu?
A AIDS B Taun
C Malaria D Hepatitis B
SPM 2009

4 Penyakit manakah yang disebabkan oleh kulat?

A AIDS
C Kolera
5 Maklumat berikut menunjukkan gejala-gejala akibat
mikroorganisma X dan Y.
Demam A
 Air kencing yang pekat dan gelap
 Mengalami anemia
 Limpa membengkak
 Dibawa oleh mikroorganisma X
B Kurap
D Tuberkulosis
SPM 2011
oleh dua jenis demam yang dibawa oleh
Demam B
 Bintik-bintik merah pada kulit
 Kesakitan tulang, sendi, otot,
mata dan kepala,
 Pendarahan pada organ dalaman
 Dibawa oleh mikroorganisma Y

Apakah X dan Y?
Mikroorgnanisma Mikroorganisma Y
X
A Kulat Protozoa
B Virus Protozoa
C Protozoa Kulat
D Protozoa Virus

6 Maklumat di bawah menunjukkan gejala suatu penyakit yang dibawa oleh mikroorganisma X.

 Mudah dijangkiti melalui makanan dan air

yang tercemar, transfusi darah tercemar dan
makan kerang laut tercemar
 Virus ini akan menyerang hati dan kanser
hati
Apakah penyakit itu?
A AIDS B Tuberkulosis
C Hepatitis A D Disentri

1.5 Cara-cara Mencegah Jangkitan Penyakit yang Disebabkan oleh Mikroorganisma

Cara-cara mencegah jangkitan penyakit

21
cikguabadiSMKIP
 Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

Kawalan vektor Kaedah pensterilan Keimunan

Penggunaan Keimunan aktif

Kawalan haba Keimunan aktif
pembiakan Pendidihan semula jadi
nyamuk Autoklaf Keimunan aktif
buatan

Keimunan pasif
Kawalan Penggunaan bahan
pembiakan lalat kimia Keimunan pasif
semula jadi
Keimunan pasif
buatan

Sinar ultraungu
dan sinar gama

Grafik menunjukkan tiga kaedah mencegah jangkitan penyakit

A Kawalan Vektor
Apakah itu vektor? Haiwan yang berfungsi sebagai agen pemindahan patogen kepada
hidupan lain yang menyebabkan jangkitan penyakit kepada hidupan
tersebut
Kawalan vektor? Kaedah berkesan untuk mencegah penyakit yang disebabkan oleh vektor
iaitu lalat dan nyamuk
Kawalan pembiakan nyamuk
Kitar hidup nyamuk mempunyai empat peringkat iaitu telur, larva, pupa dan dewasa.
Menyemburkan insektisid,
menggunakan alat pencegah
Menutup permukaan air yang
nyamuk, kelambu, jarring
bertkung dengan minyak atau
Selepas 5-10
Pupa nyamuk dan ubat nyamuk
Dewasa
membela ikan gapi di dalam
hari untuk mengelakkan gigitan
bekas air
nyamuk

Selepas
Selepas dua
seminggu
hari

Mencampurkan abate ke
dalam air, menutup
permukaan air yang Membersihkan tempat
Larva
bertakung dengan minyak atau pembiakanTelur
nyamuk seperti
atau membela ikan gapi di jejentik air yang bertakung,tin
dalam bekas air kosong dan tayar buruk
yang bertakung air
Cara-cara pengawalan nyamuk
i) Menyembur racun serangga ii) Menggunakan alat pencegah nyamuk
iii) Memasang kelambu iv) Membersihkan longkang tersumbat

Kawalan pembiakan lalat

Kitar hidup lalat mempunyai empat peringkat iaitu telur, larva, pupa dan lalat dewasa.

22
cikguabadiSMKIP
 Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

Biasanya hinggap di tempat

otor dan berbau busuk. Boleh
Biasanya dijumpai di tempat dibunuh dengan
gelap dan kering. Persekitaran
menggunakan insektisid,
rumah sentiasa dijaga dengan Pupa Dewasa
bersih kertas lekit dan perangkap
elektrik

Selepas 10 hari

Selepas 8 jam Biasanya lalat bertelur di

Larva Telur Sampah
kawasan sampah.
perlu dibuang ke dalam tong
sampah bertutup

Cara-cara pengawalan lalat

i) Perangkap elektrik ii) Penyembur racun serangga
iii) Kertas lekit

Latihan 12 : Pengukuhan
1 Nyatakan empat peringkat bagi kitar hidup nyamuk dan lalat.

a) .................................................... b) ....................................................
... ...

c) .................................................... d) ....................................................
... ...

2 Apa yang dimaksudkan dengan vektor?

.................................................................................................................................................................
...........

.................................................................................................................................................................
...........

3 Apakah dimaksudkan dengan kawalan vektor?

.................................................................................................................................................................
...........

.................................................................................................................................................................
...........

4 Nyatakan cara-cara pengawalan vektor berikut:

Nyamuk :

a) …………………………………………………………….……………………………………………………….

b) …………………………………………………………….……………………………………………………….

Lalat

a) …………………………………………………………….……………………………………………………….

b) …………………………………………………………….……………………………………………………….

23
cikguabadiSMKIP
 Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

c) …………………………………………………………….……………………………………………………….

Latihan 13 : KitarNyamuk dan Kitar Lalat

1 a) Namakan setiap peringkat bagi vektor X dalam ruangan yang disediakan.

P :……………………………..

S :……………………………..

Q :……………………………..

R :……………………………..

b) Nyatakan satu kaedah yang terbaik bagi memusnahkan vektor pada peringkat berikut:

………………………………………………………………………………………………………………………
P
.

………………………………………………………………………………………………………………………
Q
.

………………………………………………………………………………………………………………………
R
.

………………………………………………………………………………………………………………………
S
.

c) Namakan setiap peringkat bagi vektor Y dalam ruangan yang disediakan.

T :……………………
U :……………………
W :……………………

V :……………………

Nyatakan satu kaedah yang terbaik bagi memusnahkan vektor pada peringkat berikut:

………………………………………………………………………………………………………………………
T
.

………………………………………………………………………………………………………………………
U
.

………………………………………………………………………………………………………………………
V
.

………………………………………………………………………………………………………………………
W
.

24
cikguabadiSMKIP
 Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

Namakan vektor bagi Xdan Y.

Vektor X : ……………………………………………..

Vektor Y : ……………………………………………..

B Kaedah Pensterilan
Maksud pensterilan
Kaedah pensterilan
1. Penggunaan haba
Proses membunuh patogen dan memastikan sesuatu bahan bebas
daripada mikroorganisma dan sporanya.
Melalui penggunaan haba, bahan kimia dan sinar ultraungu
serta sinar gama

Pada suhu yang tinggi, bahan protein seperti enzim mudah ternyahasli. Maka, tenaga haba dapat
membunuh mikroorganisma melalui penyahaslian sebatian protein dan enzim yang terdapat dalam
mikroorganisma

A) Pendidihan
Kaedah ini dilakukan dengan memanaskan air pada suhu 100 0C selama 20 minit
Kebaikan : Dapat membunuh mikroorganisma
Keburukan : Tidak berkesan membunuh sporanya

B) Autoklaf
Sesuai digunakan untuk mensterilkan bahan yang basah seperti medium kultur.
 Menggunakan stim pada suhu 1210C selama 15 minit di bawah tekanan
Mensterilkan alat-alat yang tidak sesuai direndam di dalam air
 Menggunakan stim pada suhu 1000C selama 90 minit
Kebaikan : Memastikan tiada perubahan fizikan dan kimia berlaku serta tiada kehilangan air secara
sejatan

2. Penggunaan bahan kimia

Disinfektan ialah sejenis bahan kimia yang digunakan untuk mensterilkan peralatan, membersihkan
kawasan seperti tandas dan lantai hospital serta mengelap permukaan meja.
Tidak boleh disapu pada kulit kerana merosakkan tisu-tisu bahan
Contoh bahan kimia dijadikan disinfektan ialah alkohol, formalin dan klorin.

Antiseptik bahan kimia yang digunakan untuk merawat luka pada kulit.
Antara contoh antiseptic ialah larutan iodin, larutan kalium manganat(VII), heksaklorofena, falvin
danasid borik

3. Sinar ultraungu dan sinar gama

Digunakan di dalam hospital dan makmal

Sinar ini boleh merosakkan bahan genetik yang terdapat dalam nukleus mikroorganisma
Sinar gama digunakan untuk mensterilkan bilik pembedahan, bilik kultur tisu serta peralatan
yang tidak tahan haba

Latihan 14:
1. Apakah dimaksudkan dengan proses pensterilan?

……………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………

2. Nyatakan tiga kaedah pensterilan

……………………………………………………………………………………………………………………………

3. Bagaimana untuk mensterilkan bahan yang tidak sesuai direndam dalam air?

……………………………………………………………………………………………………………………………

4. Formalin, alkohol dan klorin merupakan contoh bagi………………………………………….

25
cikguabadiSMKIP
 Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

5. Larutan iodin dan asid borik merupakan contoh bagi …………………………………………

6. Apakah fungsi antiseptik? …………………………………………………………………………………………….

7. Padankan kaedah pensterilan berikut dengan betul.

Menggunakan sinar gama

Untuk membunuh mikroorganisma
tetapi sporanya masih aktif

Alat-alat yang dapat direndam di dalam Memanaskan sehingga takat didih

air selama 120 minit

Alat-alat yang tidak dapat direndam di

Menggunakan larutan iodin
dalam air

Stimkan pada suhu 1210C selama 15

Untuk mengemop lantai di hospital
minit di bawah tekanan

Merawat luka pada kulit Menggunakan formalin

Stimkan pada suhu 1210C selama 15

Untuk membersihkan bilik pembedahan
minit di bawah tekanan
selepas pembedahan berlaku

8 Antara yang berikut, yang manakah paling sesuai untuk mensteril luka?
A Antiseptik B Disinfektan
C Sinaran ultraungu D Sinaran gama
SPM 2014

9 Terdapat sedikit kesan darah di lantai hospital. Bahan kimia manakah yang sesuai yang perlu
diambil oleh pekerja untuk mensterilkan lantai tersebut?
A Asid borik B Alkohol
C Iodin D Heksaklorofena

10 Maklumat di bawah menunjukkan kaedah pensterilan.

Kaedah pensterilan

Penggunaan haba Bahan kimia Sinaran gama

Disinfektan
Pendidihan

Antara yang berikut, bahan kimia manakah merujuk kepada X?

A Alkohol C Formalin
B Iodin D Klorin

26
cikguabadiSMKIP
 Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

C Keimunan
Maksud keimunan Keupayaan badan seseorang untuk menghasilkan antibodi yang
mencukupi bagi
menentang patogen dan mengelakkan diri daripada penyakit
Jenis –jenis keimunan

Jenis - jenis
keimunan

Keimunan Aktif Keimunan Pasif

Keimunan yang Keimunan yang
terhasil apabila diperoleh setelah
badan seseorang seseorang diberi
membina antibodi antibodi secara
sendiri terus

Semula jadi Buatan

Buatan
terhasil daripada Semulajadi
Diperoleh apabila Diperoleh daripada
suntikan vaksin Antibodi yang
seseorang suntikan
untuk merangsang diperoleh semasa
dijangkiti patogen antiserum.
penghasilan penyusuan semsa
Contoh : demam Contoh :
antibodi bayi. Kekal untuk
campak, batuk penyakit rabies,
Contoh : sementara
kering, cacar difteria dan
penyakit tibi dan waktu sahaja
dan difteria tetanus
cacar
Apa itu vaksin? Larutan atau ampaian yang mengandungi patogen yang telah mati atau
dilemahkan
Bagaimana vaksin Apabila vaksin disuntik → vaksin akan merangsang sel darah putih
berfungsi? (limfosit) untuk menghasilkan antibodi
(Keimunan aktif Kenapa perlu ada dos penggalak (dos kedua)?
buatan) Suntikan pertama tidak dapat merangsangkan penghasilan antibodi ke
aras keimunan
Suntikan kedua untuk meningkatkan paras antibodi sehingga melebihi
aras keimunan
Apa itu antiserum? Antibodi atau antitoksin yang diperoleh daripada darah haiwan atau
(Keimunan pasif manusia yang imun terhadap penyakit tersebut
buatan)

Graf Keimunan Aktif

Keimunan aktif buatan

Keimunan aktif semula jadi
Diberikan suntikan vaksin untuk merangsang
Antibodi akan dihasilkan di dalam badannya penghasilan antibodi di dalam badannya.
selepas beberapa hari sembuh untuk
menentang patogen dan tidak akan dijangkiti
penyakit itu semula
semula
27
cikguabadiSMKIP
 Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

Graf Keimunan Pasif

Keimunan pasif Merupakan keimunan yang diperoleh setelah seseorang diberikan

antibody secara terus dan bukan dihasilkan oleh sel limfositnya dan
keimunan ini tidak kekal lama
Keimunan pasif Apabila ibu yang mengandung memindahkan antibodinya kepada
semula jadi bayinya melalui plasenta
Selepas kelahiran, bayi mendapatkan antibodi daripada susu ibu melalui
penyusuan
Keimunan ini hanya kekal untuk sementara waktu sahaja
Keimunan pasif Antibodi diperoleh melalui suntikan antiserum
buatan Antiserum ialah antibodi atau antitoksin yang diperoleh daripada
darah haiwan atau manusia yang imun terhadap penyakit tersebut
Keimunan ini boleh mencegah penyakit rabies, difteria dan tetanus
Jenis graf keimunan
pasif buatan

Latihan 15 : Pengukuhan
1 Apakah yang dimaksudkan dengan keimunan?

…………………………………………………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………………………….

2 Nyatakan dua jenis keimunan?

…………………………………………………………………………………………………………………………….

3 Namakan jenis keimunan berikut berdasarkan graf keimunan di bawah

a)…………………………………b)………………………………………….c)………………………………………
4 Apakah yang dimaksudkan dengan

i) Vaksin : …………………………………………………………………………………………………………….

ii Antiserum :…………………………………………………………………………………………………………
)

5 Padankan maklumat di bawah dengan graf keimunan dengan betul

28
cikguabadiSMKIP
 Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

Antibodi diperoleh daripada suntikan

antiserum

Antibodi diperoleh daripada suntikan

vaksin

Antibodi diperoleh setelah melawan

sesuatu penyakit dan tidak akan
dijangkiti lagi

6 Nyatakan jenis keimunan yang terlibat

i) Antibodi diperoleh daripada penyusuan susu ibu

…………………………………………………………………………………………………………………………

ii) Antibodi diperoleh setelah diberikan suntikan vaksin

…………………………………………………………………………………………………………………………

iii Antibodi diperoleh setelah diberikan suntikan antiserum

)

…………………………………………………………………………………………………………………………

iv Keimunan diperoleh setelah mendapat sesuatu penyakit dan tidak akan dijangkiti semula
)

…………………………………………………………………………………………………………………………

7 Bagi keimunan aktif buatan, nyatakan fungsi bagi

i) Suntikan dos pertama

…………………………………………………………………………………………………………………………

ii) Suntikan dos kedua

…………………………………………………………………………………………………………………………
Kepentingan keimunan

 Kita dapat mencegah pelbagai jangkitan penyakit yang disebabkan oleh

mikroorganisma

29
cikguabadiSMKIP
 Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

Latihan 16: Soalan Objektif SPM 2005-2016

1 Rajah 1 menunjukkan sejenis vektor pada peringkat tertentu.

ajah 1
Kaedah yang manakah yang paling sesuai untuk mengawal vektor itu pada peringkat ini?
A Membela ikan B Sembur insektisid ke kawasan persekitaran
C Sembur minyak di atas permukaan air D Meletakkan abate ke dalam bekas air
SPM 2011
2 Rajah 2 menunjukkan kitar hidup suatu vektor di dalam sebuah kolam.

Rajah 2
Apakah kaedah terbaik untuk memusnahkan vektor pada peringkat Q?
A Semburan kabus B Menggunakan lingkaran nyamuk
C Membela ikan dalam kolam D Menyapu krim penghalang nyamuk

3 Antara yang berikut, yang manakah paling sesuai untuk mensteril luka?
A Antiseptik B Disinfektan
C Sinaran ultraungu D Sinaran gama

4 Graf menunjukkan kuantiti antibodi dalam badan manusia selepas pemvaksinan pertama.

Graf manakah yang menunjukkan kuantiti antibodi dalam badan manusia selepas diberikan
pemvaksinan kedua?

5
‘Demam denggi telah tersebar dengan meluas di kawasan perumahan’

30
cikguabadiSMKIP
 Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

Apakah yang perlu penduduk kampong lakukan untuk mengatasi masalah ini?
A Membela ikan gapi dalam akuarium B Memastikan tiada air bertakung sekeliling
kawasan perumahan
C Memasang perangkap nyamuk pada D Menyembur asap ke rumah mereka setiap
tingkap minggu

6 Seorang pelajar ingin menziarahi datuknya di kawasan yang sedang mengalami wabak taun.
Apakah langkah yang perlu diambil untuk mencegah daripada dijangkiti penyakit tersebut?
A Menjaga kebersihan diri B Minum air yang telah dididihkan
C Mengambil makanan seimbang D Mendapatkan suntikan antibiotik

Soalan Bahagian C
1 Sistem imunisasi dalam badan manusia adalah petahanan utama melawan patogen dan
jangkitan melalui proses yang dipanggil keimunan. Terdapat dua jenis keimunan asas untuk
manusia iaitu keimunan pasif dan keimunan aktif

a Dengan menggunakan perkataan yang diberi, terangkan bagaimana keimunan aktif buatan
) diperolehi.

Vaksin

…………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………

Antibodi

…………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………
[4 markah]

b) Peningkatan kes demam denggi menunjukkan bahawa ia telah menjadi satu wabak di
Malaysia. Huraikan cara untuk mengatasi masalah ini.

i) Mengenal pasti masalah

……………………………………………………………………………………………………………………
[1 markah]
ii) Terangkan punca masalah tersebut

……………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………
[1 markah
iii) Terangkan dua kaedah penyelesaian masalah tersebut

……………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………
[4 markah]

Latihan 17 :
1 Rajah 1 menunjukkan jumlah antibodi dalam darah seorang lelaki normal setelah dua kali
suntikan vaksin dilakukan.

31
cikguabadiSMKIP
 Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

Rajah 1
a) Apakah yang terkandung dalam sesuatu vaksin?

……………………………………………………………………………………………………………………….

b) Nyatakan jenis keimunan yang diperolehi oleh lelaki tersebut.

……………………………………………………………………………………………………………………….

c) Mengapakah suntikan vaksin kali kedua perlu diberikan?

……………………………………………………………………………………………………………………….

d) Namakan contoh penyakit yang dapat dicegah dengan suntikan vaksin ini?

……………………………………………………………………………………………………………………….

e) Pada hari ke berapakah lelaki tersebut akan mencapai aras keimunan?

……………………………………………………………………………………………………………………….

f) Nyatakan bahagian sel dalam badan yangmenghasilkan antibodi

……………………………………………………………………………………………………………………….

g) Nyatakan satu fungsi antibodi yang dihasilkan oleh sel yang dinyatakan dalam 1(f).

……………………………………………………………………………………………………………………….

h) Nyatakan perbezaan antara jenis keimunan yang dinyatakan dalam 1(b) berbanding
dengan keimunan pasif buatan?

……………………………………………………………………………………………………………………….

2 Rajah 2 menunjukkan jumlah antibodi dalam darah seorang lelaki normal setelah dua kali
suntikan X diberikan.

32
cikguabadiSMKIP
 Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

Rajah 2
a) Namakan jenis suntikan X yang diberikan?

……………………………………………………………………………………………………………………….

b) Namakan jenis keimunan yang diperoleh oleh lelaki tersebut.

……………………………………………………………………………………………………………………….

c) Mengapakah suntikan vaksin kali kedua perlu diberikan?

……………………………………………………………………………………………………………………….

d) Namakan contoh penyakit yang dapat dicegah dengan suntikan vaksin ini?

……………………………………………………………………………………………………………………….

e) Apakah yang terdapat dalam larutan X?

……………………………………………………………………………………………………………………….

f) Pada hari ke berapakah lelaki tersebut mencapai keimunan?

……………………………………………………………………………………………………………………….

g) Apakah perbezaan bagi jenis keimunan yang dinyatakan di 2(b) dengan keimunan aktif
buatan?

……………………………………………………………………………………………………………………….

h) Sel limfosit bertindak dalam penghasilan antibodi. Mengapakan suntikan pertama terus
mencapai aras keimunan kemudiaanya menjunam semula sebelum diberikan suntikan kali
kedua?

……………………………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………………….

Latihan 18 : Bahagian C SPM 2008

1 a) Nyatakan dua perbezaan antara keimunan aktif buatan dengan keimunan pasif buatan
Berikan satu contoh penyakit yang boleh dicegah oleh setiap jenis pengimunan.

Contoh jawapan:

Keimunan aktif buatan Keimunan pasif buatan

33
cikguabadiSMKIP
 Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

Contoh penyakit: Contoh penyakit:

[4 markah]

b) Sekumpulan pegawai dari Jabatan Kesihatan diarahkan untuk mengawal demam denggi di
satu kawasan perumahan.
Huraikan bagaimana mereka dapat mengatasi masalah tersebut.
Jawapan anada hendaklah mengandungi perkara berikut:
 Kenalpasti masalah
 Penjelasan masalah
 Cadangkan empat kaedah untuk menyelesaikan masalah itu.
[6 markah]
Contoh jawapan:
Kenalpasti masalah

………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………

Penjelasan masalah

………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………

Empat kaedah untuk menyelesaikan masalah itu.

i) .................................................................................................................................................
.....................

.................................................................................................................................................
.....................

ii) .................................................................................................................................................
.....................

.................................................................................................................................................
.....................

iii .................................................................................................................................................
) .....................

.................................................................................................................................................
.....................

iv .................................................................................................................................................
) .....................

.................................................................................................................................................
.....................

1. Memahami Cara Merawat Penyakit yang Disebabkan oleh Mikroorganisma

6
Apakah rawatan Kaedah merawat penyakit yang diwarisi turun-temurun
tradisional?

34
cikguabadiSMKIP
 Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

Contoh rawatan Akar tumbuhan, kulit kayu, pokok herba dan badan haiwan tertentu
tradisional (Bawang putih, halia, pokok lidah buaya, limau nipis atau ginseng)

Tumbuhan Kegunaan
Bawang putih  Mencegah selsema dan asma
 Mengurangkan tekanan darah
Halia  Merawat sakit perut yang disebabkan oleh angin dalam perut
 Memanaskan badan
 Mencegah selsema
Pokok lidah  Merawat kegatalan dan kudis pada kulit
buaya
Limau nipis  Mencegah selsema
 Merawat penyakit kulit
Ginseng  Menguatkan badan
 Menghilangkan keletihan
Jenis tumbuhan dan kegunaannya

Apakah rawatan moden? Penggunaan peralatan teknologi tinggi dan ubat-ubatan yang moden
Contoh rawatan moden Pembedahan, radioterapi, antiserum dan penggunaan antibiotik
Penggunaan Antibiotik ialah bahan kimia yang dihasilkan oleh mikroorganisma
antibiotik seperti kulat dan bakteria
Antibiotik mengganggu aktiviti metabolisme mikroorganisma di dalam
badan dengan cara membunuh atau melemahkan mikroorganisma
itu
Contoh antibiotik
 Penisiilin (dihasilkan oleh kulat) untuk merawat penyakit bsifilis
dan gonorea
 Streptomisin digunakan untuk merawat penyakit tuberculosis
(tibi)
 Antibiotic tidak berkesan terhadap penyakit yang disebabkan oleh
virus seperti selsema
Jangkitan daripada virus akan hilang dengan sendirinya selepas tujuh
hingga 14 hari tanpa penggunaan aktibiotik
Antibiotik diberikan untuk mengelakkan jangkitan kedua
Pembedahan Proses membelah mana-mana bahagian badan atau merawat bahagian
yang berpenyakit
Penggunaan teknologi yang tinggi dan dilakukan dalam keadaan steril
untuk mengelakkan jangkitan sekunder
Radioterapi Rawatan menggunakan sinar-X atau sinar gama untuk merwata penyakit
Rawatan ini memusnahkan tisu-tisu badan tertentu seperti sel-sel kanser
Kelemahan : Sinar gama boleh membunuh atau menyebabkan mutasi
pada sel normal di sekeliling sel kanser
Penggunaan Antiserum ialah cecair darah yang mengandungi antibodi khusus yang
antiserum diperoleh daripada darah haiwan atau darah manusia
Kesan pengambilan  Pengambilan antibiotik secara berlebihan boleh menyebabkan
ubat-ubatan tanpa pembentukan rintangan terhadap antibiotik pada patogen dan
pengawasan dan patogen itu mempunyai daya ketahanan yang tinggi terhadap
preskripsi doktor antibiotk dalam jangka masa yang panjang
 Ini menyebabkan penyakit sukar sembuh
 Pengambilan antibiotik dalam tempoh masa yang panjang juga
merosakkan ginjal dan hati
 Penggunaan ubat-ubatan tanpa nasihat doktor akan menimbulkan
alergi terhadap ubat-ubatan.
 Menyebabkan kegatalan, ruam, loya dan cirit-birit
 Pengambilan ubat yang berbentuk dadah seperti amfetamina, ubat
kemurungan dan antikemurungan perlu dikawal akan menyebabkan
ketagihan

1. Perkaitan antara Mikroorganisma dengan kehidupan Manusia

35
cikguabadiSMKIP
 Modul PDPc Sains Tingkatan 5 2018

7
Pembuatan Makanan Yis membuat roti dan menghasilkan minuman beralkohol
Bakteria digunakan membuat yogurt, keju dann kicap
Bidang perubatan Bakteria dan kulat digunakan untuk menghasilkan antibiotik
dan vaksin bagi mencegah dan menentang sesuatu penyakit
Kejuruteraan Genetik Bakteria digunakan untuk menghasilkan hormon insulin melalui
kaedah rekombinasi DNA
Gen manusia yang berfungsi dalam penghasilan insulin akan
digabungkan ke dalam DNA bakteria
Bakteria membawa gen manusia akan dikulturkan dan insulin
dibina oleh bakteria dalam aktiviti metabolisme bakteria
Perkaitan antara Mikroorganisma memainkan peranan dalam mengekalkan
Mikroorganisma dengan keseimbangan alam
Keseimbangan Alam Kitar nitrogen – mikroorganisma menguraikan jirim organik reput
kepada sebatian ringkas
Tumpahan minyak yang berlaku di laut diatasi dengan cara
menggunakan bakteria yang diubah suai secara genetik untuk
menguraikan minyak kepada komponen kecil yang tidak
berbahaya terhadap alam sekitar
Tenaga dihasilkan melalui biojisim. Bakteria digunakan untuk
menguraikan bahan buangan organik
Latihan 19:
1 Nyatakan tiga jenis tumbuhan yang boleh digunakan sebagai ubat tradisional dan nyatakan
kegunaanya dalam kehidupan.

……………………………………………………………………………………………………………………………

2 Apakah itu antibiotik?

……………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………

Nyatakan kesan antibiotik kepada mikroorganisma

……………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………

3 Bincangkan kesan penggunaan ubat tanpa mengikut preskripsi doktor.

……………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………

4 Nyatakan tiga kebaikan mikroorganisma kepada manusia

……………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………

5 Nyatakan bagaimana tumpahan minyak di laut dapat diatasi .

……………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………

36
cikguabadiSMKIP