Modul Kelas X SMTR Genap 2020-2021

MODUL BASA SUNDA B
PANGJAJAP
Assalamualaikum Wr. Wb.
Puji sinareng syukur urang sanggakeun ka Allah SWT. nu parantos

maparin mangrupi hidayah sareng inayahna kalawan dina kaayaan séhat wal
afiat, ogé shalawat sareng salam mugi tetep ngocor ngagolontor ka kanjeung
Nabi Muhammad SAW., ka kaluwargina, ka sohabatna ka tabiin tabiahum, tug
dugi ka urang sadaya salaku umatna. Aamiin yaa robbilalamin.
Alhamadulillah réngréngan MGMP Guru Basa Sunda tiasa

ngaluangkeun waktos kanggo ngaréngsékeun ieu modul nu judulna Riksa Basa
Sunda kalawan satékah polah diihtiaran sangkan eusina nyumponan pameredih
surat édaran Kepala Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat, Nomor
423/2372/Setdisdik, 26 Maret 2013, ngeunaan Pembelajaran Muatan Lokal
Bahasa dan Sastra Daerah pada jenjang SD/MI, SMP/MTs, SMA/MA,
SMK/MAK. Sajabi ti éta ogé dumasar kana Peraturan Gubernur Jawa Barat
Nomor 69 Tahun 2013, ngeunaan Pembelajaran Muatan Lokal Bahasa dan
Sastra Daerah pada jenjang Pendidikan Dasar dan Menengah.
Dumasar kana éta hal, nu nyusun modul Riksa Basa Sunda pikeun murid
SMA/MA, SMK/MAK nyaluyukeun jeung Kurikulum Basa Sunda (Kurikulum
2013 Revisi 2017). Jalaran kitu, Pangajaran Basa Jeung Sastra Daérah nu
diperenahkeun janten Muatan Lokal di Jawa Barat kedah luyu sareng
Kurikulum 2013 hususna patali luyuna sareng élémén-élémén parobihan anu
janten karakteristik Kurikulum 2013 anu ngawengku Standar Kompetensi
Kelulusan, Standar Isi, Standar Proses, sareng Standar Penilaian.
Sasieureun sabeunyeureun dibahas ku nu nyusun dina modul ieu

diantawisna ringkesan Matéri Basa Jeung Sastra Sunda, salajengna dijembar ku
latihan-latihan. Nu tujuan utamina mah kanggo ngaronjatkeun kamampuh para
siswa ngalarapkeun kabeungharan kecap sareng aspék menyimak, menanya,
mengeksplorasi, mengasosiasi, mengkomunikasikan dina pangajaran Basa Sunda.
Pamungkas pihatur, sarupaning damelan teu aya nu sampurna tangtos

kritik kalih saran kalintang dianti kamandangna. Mugia ieu modul téh ageung
mangpaatna dina enggoning hirup huripna Basa Sunda. Aamiin!.
Wassalamualaikum Wr. Wb.
Penyusun
Iwan Kurniawan, S.S.
Rahmat Hidayat, S.Pd.
1 SEMESTER GENAP TAHUN PELAJARAN 2020/2021

MODUL BASA SUNDA B
DAPTAR EUSI
PANGJAJAP ________________________________________________ i
DAPTAR EUIS ______________________________________________ iii
PANGAJARAN 5 WAWANCARA
A. MACA TÉKS WAWANCARA ___________________________ 5
B. PEDARAN MATÉRI ___________________________________ 9
C. KAMAHÉRAN BASA __________________________________ 12
D. ÉVALUASI ____________________________________________ 17
PANGAJARAN 6 CARITA BABAD

A. MACA TÉKS CARITA BABAD __________________________ 22
B. PEDARAN MATÉRI ___________________________________ 26
C. KAMAHÉRAN BASA __________________________________ 29
D. ÉVALUASI ____________________________________________ 31
PANGAJARAN 7 AKSARA SUNDA

A. MACA SAJARAH AKSARA SUNDA _____________________ 36
B. PEDARAN MATÉRI ___________________________________ 40
C. KAMAHÉRAN BASA __________________________________ 41
D. ÉVALUASI ____________________________________________ 50
PANGAJARAN 8 SAJAK
A. MACA SAJAK _________________________________________ 52
B. PEDARAN MATÉRI ___________________________________ 56
C. KAMAHÉRAN BASA __________________________________ 58
D. ÉVALUASI ____________________________________________ 60
DAPTAR PABUKON

MODUL BASA SUNDA B
PANGAJARAN 5
WAWANCARA
PETUNJUK BELAJAR
Dengan adanya modul ini, peserta didik dapat diarahkan ke materi

yang akan dipelajari sesuai dengan Kompetensi Dasar yang akan dibahas.
Sehingga peserta didik dapat menguasai berbagai bentuk pemikiran, seperti
berpikir kritis (critical thinking), berkreatif (creativity), bekerjasama (collaboration),
dan berkomunikasi (communication).
KOMPETENSI INTI (KI)
10.3 Memahami, menerapkan, menganalisis dan mengevaluasi pengetahuan

faktual, konseptual, prosedural, dan metakognitif pada tingkat teknis,
spesifik, detil, dan kompleks berdasarkan rasa ingin tahunya tentang (a)
ilmu pengetahuan, (b) teknologi, (c) seni, (d) budaya, dan (e) humaniora
dengan wawasan kemanusiaan, kebangsaan, kene-garaan, dan peradaban
terkait penyebab fenomena dan kejadian, serta menerapkan pengetahuan
pada bidang kajian yang spesifik sesuai dengan bakat dan minatnya
untuk memecahkan masalah.
10.4 Menunjukkan keterampilan menalar, mengolah, dan menyaji secara (a)
efektif, (b) kreatif, (c) produktif, (d) kritis, (e) mandiri, (f) kolaboratif, (g)
komunikatif, dan (h) solutif, dalam ranah konkret dan abstrak terkait
dengan pengembangan dari yang dipelajarinya di sekolah, serta mampu
menggunakan metode sesuai dengan kaidah keilmuan.

MODUL BASA SUNDA B
KOMPETENSI DASAR
3.5 Menganalisis isi dan unsur kebahasaan teks wawancara

3.5.1 Menyebutkan definisi (wangenan) dan tujuan wawancara dengan
teliti dan benar
3.5.2 Mendiskusikan langkah-langkah wawancara secara cermat dan teliti
4.5 Merancang melakukan dan menyusun laporan wawancara dengan

memperhatikan kesatuan berbahasa
4.5.1 Menyusun teks wawancara pendek secara baik dan benar
4.5.2 Memperagakan teks wawancara dengan baik dan santun
4.5.3 Menanggapi teks wawancara yang diperagakan oleh teman di
kelasnya dengan baik dan santun
4.5.4 Menyusun laporan hasil wawancara dengan baik dan benar
TUJUAN PEMBELAJARAN
Setelah kegiatan pembelajaran selesai, peserta didik diharapkan

mampu menyebutkan definisi (wangenan) dan tujuan wawancara
dengan teliti dan tepat, Mendiskusikan langkah-langkah wawancara
secara cermat dan teliti, menyusun teks wawancara pendek secara baik
dan benar, memperagakan teks wawancara dengan baik dan santun,
menanggapi teks wawancara yang diperagakan oleh teman di kelasnya
dengan baik dan santun, dan menyusun laporan hasil wawancara
dengan baik dan benar.

MODUL BASA SUNDA B
MATERI
WAWANCARA
A. MACA TÉKS WAWANCARA
Pék ku hidep baca heula téks wawancara ieu di handap kalawan daria!
1. Conto Téks Wawancara
Bubuka dina wawancara

Hisyam : Assalamu’alaikum ?
Pa Jatnika : Wa’alaikumsalam.
Hisyam : Bapa hapunten badé ngawagel, sim kuring sareng
réréncangan dipasihan pancén ku guru Basa Sunda, nya
éta dipiwarang ngawawawancara salah sahiji guru
mata pelajaran basa atawa Seni Budaya. Ku margi bapa
guru di widang seni budaya, sim kuring sareng
réréncangan badé ngawawancara bapa. Kumaha Pa,
sayogi bade diwawancara ku sim kuring sareng
réréncangan ?

MODUL BASA SUNDA B
Eusi wawancara
Pa Jatnika : Nya mangga waé. Badé naroskeun ngeunaan naon?
Hisyam : Abdi, badé naroskeun ngeunaan kabudayaan Sunda
di jaman ayeuna.
Pa Jatnika : Nya mangga!
Hisyam : Kumaha kamandang Bapa ngeunaan kabudayaan
Sunda ayeuna?
Pa Jatnika : Upami ditaliti, kabudayaan Sunda jaman ayeuna téh
pikasediheun.
Hisyam : Naon sababna?
Pa Jatnika : Nya éta jaman ayeuna mah, teu budak ngora, teu
kolot teh tos jarang nu mikacinta kabudayaanna
sorangan, nya éta budaya Sunda.
Hisyam : Kabudayan nu mangrupa naon anu tos di leungitkeun
ku masyarakat Sunda?
Pa Jatnika : Sapertos dina basa, kabiasaan, sopan santun, sareng
sajabana.
Hisyam : Faktor naon waé anu nyababkeun masarakat Sunda
henteu apal atanapi henteu mikacinta kana budayana
sorangan?
Pa Jatnika : Faktor nu nyababkeunna nya éta, ayana budaya
asing, tara ngalestarikeun budayana, jarang
ditampilkeun dina acara-acara adat, jarang komunikasi,
sareng sajabana.
Hisyam : Kumaha carana supaya masarakat Sunda téh
mikacinta kana kabudayaanna sorangan?
Pa Jatnika : Kudu dimumulé ti ayeuna kénéh éta kabudayaan téh,
supaya éta budaya teu leungit atanapi dicokot ku
nagara batur, dilestarikeun, ditampilkeun dina acara-
acara adat, sareng kudu diajarkeun ka murangkalih
supaya pada mikacinta.
Panutup wawancara
Hisyam : Bapa hatur nuhun kana waleranana. Hapunteun bilih
ngaganggu bapa. Wassalamu’alaikum wr.wb.
Pa Jatnika : Wa’alaikumsalam wr.wb.

MODUL BASA SUNDA B
Pancén 1
1. Pék hidep nyieun kelompok anu hétérogén! Unggal kelompok jumlahna 4 –
6 urang.
2. Sabada hidep jeung kelompok maca téks wawancara di luhur, pék ku hidep
jeung kelompok cirian kecap-kecap anu teu dipikahartina! Tuluy téangan
hartina dina kamus!
No. Kecap Hartina
3. Saha waé anu wawancara dina téks wawancara anu tadi dibaca ku hidep
téh?
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
4. Naon eusi wawancara anu tadi dibaca ku hidep téh?

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

MODUL BASA SUNDA B
5. Nurutkeun hidep, naha basa anu dipaké dina wawancara di luhur téh geus
merenah? Lamun encan, kudu kumaha basa nu merenahna?
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
6. Naon kahéngkéran jeung kapunjulan téks wawancara anu tadi dibaca ku

hidep?
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
Tanggal Migawé …………………..

Peunteun Paraf Guru Catetan

MODUL BASA SUNDA B
B. PEDARAN MATÉRI
1. Wangenan jeung Tujuan Wawancara

Wawancara téh nya éta wangkongan atawa obrolan antara dua pihak (nu
néangan informasi jeung pihak nu méré informasi) pikeun ngumpulkeun
katerangan, pamanggih, atawa pangalaman ngeunaan hiji perkara.
Wawancara mah biasana dilakukeun ku wartawan, reporter, atawa jalma
lianna nu nganggap perlu meunang informasi penting ti saurang atawa
sakelompok jalma nu jadi narasumber. Jadi, tujuan wawancara nya éta pikeun
meunangkeun informasi ti narasumber.
2. Léngkah-léngkah Wawancara
a. Nangtukeun tujuan/udagan wawancara
b. Nangtukeun informasi, katerangan, atawa data anu diperlukeun
luyu jeung tujuan wawancara
c. Milih pihak anu baris dijadikeun narasumber anu kira-kirana bisa
méré informasi nu lengkep tur bener.
d. Nyusun pertanyaan poko nu rék ditanyakeun ka narasumber
e. Manggihan jeung nepikeun pananya ka narasumber, luyu jeung
daftar nu geus disiapkeun saméméhna.
f. Nyatet informasi nu ditepikeun ku narasumber kalayan jelas tur
lengkep
g. Nyieun laporan hasil wawancara
3. Laporan Hasil Wawancara

Laporan hasil wawancara téh bisa disusun dina wangun (1) tanya jawab;
jeung (2) wangun narasi. Ieu di handap dipidangkeun conto laporan hasil
wawancara.
a. Laporan dina Wangun Tanya Jawab
Nu Nanya : Naon margina name kango bobotoh Persib
téh nganggo istilah Viking?
Heru Joko : Kecap “viking” téh asal muasalna mah
ngaran sélér bangsa di wewengkon Skandinavia,
Éropa kalér. Éta sélér téh kasohor teuneung
ludeung, tara boboléh, silih rojong, patriotis,

MODUL BASA SUNDA B
sarta resep ngalalana. Watek jeung sumanget kitu

téh dipaké dasar Klub Viking persib.
Nu Nanya : Naon deui sakaistiméwaan sanésna dugi ka
reueus nganggo istilah téh?
Heru Joko : Viking téh ngaran anu cocog keur beungkeutan
(organisasi) nu mikaresep méngbal. Di nagara
séjén gé aya beungkeutan suporter anu maké
ngaran Viking. Upamana, di Italia (kleub Inter
Milan) jeung di Jepang (kleub Yokohama
Marinos) suporterna sok disebut Viking.”
b. Laporan dina Wangun Narasi

Ceuk Héru Joko, Ketua Viking, kecap “viking” téh asal muasalna
mah ngaran sélér bangsa di wewengkon Skandinavia, Éropa kalér.
Éta sélér téh kasohor teuneung ludeung, tara boboléh, silih rojong,
patriotis, sarta resep ngalalana. Watek jeung sumanget kitu téh
dipaké dasar Klub Viking persib.
Lian ti éta, viking téh ngaran anu cocog keur beungkeutan
(organisasi) nu mikaresep méngbal. Di nagara séjén gé aya
beungkeutan suporter anu maké ngaran Viking. Upamana, di Italia
(kleub Inter Milan) jeung di Jepang (kleub Yokohama Marinos)
suporterna sok disebut Viking.
Pancén 2
1. Naon anu dimaksud wawancara téh?
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
2. Naon tujuan wawancara téh?

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

MODUL BASA SUNDA B
3. Naon bédana wartawan jeung narasumber?

……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
4. Pék ku hidep tuliskeun léngkah-léngkah mun hidep rék ngawawancara!

……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
5. Pék ku hidep tuliskeun 2 wangun laporan hasil wawancara!

……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………


MODUL BASA SUNDA B
C. KAMAHÉRAN BASA
1. Undak-usuk Basa Sunda

Ieu di handap mangrupa sawatara conto kecap dina undak-usuk basa
Sunda anu sok dipaké dina paguneman sapopoé.
Hormat Hormat
Loma
keur Sorangan keur ka Batur
Dahar neda Tuang
Datang dongkap Sumping
Balik wangsul Mulih
Indit mios Angkat
Ceuk sanggem Saur
Imah rorompok Bumi
Bawa bantun Candak
saré mondok Kulem
ngaran wasta/nami Jenengan
Salian ti éta, aya ogé undak usuk basa Sunda anu patali jeung pancakaki, saperti
ieu di handap.
Hormat Hormat
Loma
keur Sorangan keur ka Batur
adi pun adi tuang rai
aki pun aki tuang éyang
Alo pun alo Kapiputra
Anak pun anak tuang putra
Bapa pun bapa tuang rama
baraya/dulur réréhan/wargi Wargi
Bibi pun bibi tuang ibu
Budak budak Murangkalih
Cikal anak cikal putra pangageungna
deungeun- nu sanés/ nu sanés/
deungeun sanés wargi sanés wargi
Incu pun incu tuang putu
Indung pun biang tuang ibu
Kolot Kolot Sepuh
Lanceuk pun lanceuk tuang raka

MODUL BASA SUNDA B
Minantu Minantu Mantu

Mitoha Mertua Mertua
mamang/emang pun paman tuang rama
Nini pun nini tuang éyang
Pamajikan pun bojo tuang rai/tuang istri/
geureuha
Salaki pun lanceuk carogé/tuang raka
téré téré kawalon
2. Larapna Undak Usuk Basa Sunda dina Paguneman

1) Bu Amél : Néng badé mulih ayeuna?
Néng Ani : Muhun bu, aya kaperyogian abdi téh. Mangga atuh bu,
abdi wangsul ti payun.
2) Dadang : Mah, abdi mios heula!

Bu Ai : Sok jang, kadé ati-ati di jalan.
Dadang : Ari mamah badé angkat tabuh sabaraha?
3) Adila : Ibu, punten badé ngabantun buku pancén. Kamari

abdi ngempelkeun.
Bu Siti : Oh mangga néng, candak wéh sadayana!
Adila : Muhun bu. Mangga bu, permios.
4) Acih : Bu, badé ngagaleuh naon geuning angkat ka pasar?

Bu Ami : Badé mésér kaperyogian sadidinten wéh néng.
5) Bu Nia : Ieu téh tuang putra?

Bu Lia : Muhun, ieu téh pun anak. Dupi carogé téh kawitna ti
mana?
Bu Nia : Pun lanceuk mah ti Bandung.
6) Pa Acim : Dupi tuang ibu téh damel dimana jang?

Jang Udi : Pun biang mah didamel di rumah sakit.
Pa Acim : Pami tuang rama?
Jang Udi : Pun bapa mah ngawulang di SD.
7) Ali : Saurna tuang éyang tos pupus?

Pa Didi : Muhun, pun aki mah tos ngantunkeun.

MODUL BASA SUNDA B
8) Bu Evi : Kadangu teu ibu nyarios naoan?

Riri : Henteu kakuping bu.
9) Pa Sastra : Kumaha damang jang?

Tito : Pangestu, pa.
10) Pa Adi : Manawi kagungan buku Matématika bu?

Bu Sinta : Numawi, teu gaduh abdi téh.
11) Pa Kanta : Tadi sumping tabuh sabaraha ka sakola?

Pa Warsa : Abdi téh dongkap tabuh tujuh.
12) Bu Wiwi : Saurna kamari mah teu damang nya?

Bu Yuyu : Muhun puguh, kamari mah abdi téh udur.
13) Pa Danu : Sindang heula atuh ka rorompok!

Bu Dini : Nu palih mana kitu bumi téh?
Pa Danu : Ti bumina Pa Soni kantun mengkol ka palih kiwa
rorompok abdi mah.
14) Bu Fénti : Tuang Pa!

Pa Gugun : Oh mangga! Tos neda abdi mah tadi.
15) Pa Harun : Katingali teu jang?

Tatang : Teu katingal Pa.
Dicutat tina
http://adejuve.wordpress.com/2011/03/10/pagunemandial
og-tatakrama-basa/
Pancén 3
Pék ku hidep benerkeun kecap anu dikurungan dina kalimah-kalimah ieu di
handap luyu jeung undak-usuk basa Sunda!
1. Pun bapa nuju (dahar) sareng pun biang.
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
2. Abdi nembé (balik) ti sakola.
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

MODUL BASA SUNDA B
3. Kang, sindang heula atuh ka (imah)!

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
4. (Ngaran) Lurah Bojongsoang téh nya éta Sumardi Natakusuma.
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
5. Ibu Guru (mawa) kamus basa Sunda ka kelas.
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

Pancén 4
Pék ku hidep jieun kalimah ngagunakeun kecap-kecap ieu di handap kalawan
bener tur merenah luyu jeung undak-usuk basa Sunda!
1. Tuang rai
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
2. Tuang rama
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………

MODUL BASA SUNDA B
3. Pun biang
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
4. Pun anak
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
5. Geureuha
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………


MODUL BASA SUNDA B
D. ÉVALUASI
I. TÉS PANGAWERUH (KOGNITIF)
Pék ku hidep cakra (X) salasahiji jawaban anu dianggap pangbenerna!

1. Wangkongan atawa obrolan antara dua pihak (nu néangan informasi jeung
pihak nu méré informasi) pikeun ngumpulkeun katerangan, pamanggih,
atawa pangalaman ngeunaan hiji perkara, disebut ….
A. Wacana
B. Wawaran
C. Wawacan
D. Wawancara
E. Wawanohan
2. Jalma anu diwawancara, disebut ….

A. Orator
B. Narator
C. Wartawan
D. Narasumber
E. Panumbu catur
3. Jalma anu ngawawancara, disebut ….

A. Orator
B. Narator
C. Wartawan
D. Narasumber
E. Panumbu catur
4. Pék ku hidep titénan léngkah-léngkah wawancara ieu di handap!

1) Nyieun laporan hasil wawancara
2) Milih pihak anu baris dijadikeun narasumber anu kira-kirana bisa méré
informasi nu lengkep tur bener.
3) Nangtukeun tujuan/udagan wawancara
4) Nyusun pertanyaan poko nu rék ditanyakeun ka narasumber
5) Nangtukeun informasi, katerangan, atawa data anu diperlukeun luyu
jeung tujuan wawancara

MODUL BASA SUNDA B
6) Manggihan jeung nepikeun pananya ka narasumber, luyu jeung daftar

nu geus disiapkeun saméméhna.
7) Nyatet informasi nu ditepikeun ku narasumber kalayan jelas tur lengkep
Léngkah-léngkah wawancara di luhur téh kurang merenah. Léngkah-

léngkah anu merenahna nya éta ….
A. 3, 5, 2, 4, 6, 7, 1
B. 3, 2, 5, 4, 6, 7, 1
C. 3, 2, 5, 6, 4, 7, 1
D. 3, 5, 2, 6, 4, 7, 1
E. 3, 4, 6, 5, 2, 7, 1
5. Ieu di handap mangrupa wangun laporan hasil wawancara, nya éta ….

A. Narasi jeung pérsuasi
B. Narasi jeung arguméntasi
C. Tanya jawab jeung narasi
D. Tanya jawab jeung pérsuasi
E. Tanya jawab jeung arguméntasi
6. Titénan paguneman ieu di handap!

Bu Adila : Saurna kamari mah teu damang nya?
Bu Annisa : Muhun puguh, kamari mah abdi téh teu damang .
Kecap anu dicitak miring dina paguneman di luhur téh kurang merenah,
kuduna mah ….
A. Gering
B. Udur
C. Waras
D. Teu waras
E. Teu cageur
7. Kecap “dahar” téh kaasup basa loma. Basa hormat keur soranganna nya éta
….
A. Tuang
B. Nyatu
C. Neda
D. Dahar
E. Ngawadang

MODUL BASA SUNDA B
8. Kecap “mios” téh kaasup basa hormat keur sorangan. Basa hormat keur
baturna nya éta ….
A. Indit
B. Balik
C. Mulih
D. Wangsul
E. Angkat
9. “Pun bojo” téh kaasup basa hormat keur sorangan. Basa lomana nya éta ….
A. Adi
B. Salaki
C. Mitoha
D. lanceuk
E. Pamajikan
10. Titénan paguneman ieu di handap!

Bu Kirana : Kadangu teu ibu nyarios naon?
Risma : Henteu kadéngé bu.
Kecap anu dicitak miring dina paguneman di luhur téh kurang merenah,
kuduna mah ….
A. Kadangu
B. Kakuping
C. Kaangseu
D. Katingal
E. Katénjo


MODUL BASA SUNDA B
PANGAJARAN 6
CARITA BABAD
PETUNJUK BELAJAR



MODUL BASA SUNDA B
KOMPETENSI DASAR
3.6 Menganalisis isi, struktur, dan unsur kebahasaan teks babad/ sejarah Sunda.
3.6.1 Memahami struktur kebahasaan teks babad/sejarah Sunda.
3.6.2 Memahami setiap kejadian sejarah dalam teks babad/ sajarah Sunda
3.6.3 Menemukan keterkaitan antara tokoh dan kejadian sejarah dengan
kenyataan daerah setempat
4.6 Menyajikan isi teks babad/sejarah Sunda dengan memperhatikan struktur

dan unsur kebahasaan.
4.6.1 Meringkas isi teks babad/sejarah Sunda, sesuai dengan struktur dan
unsur kebahasaan.
4.6.2 Mengoreksi hasil ringkasan isi teks babad/sejarah Sunda, dengan
teman sebangku atau kelompok
4.6.3 Menceritakan kembali isi teks babad/sejarah Sunda.
TUJUAN PEMBELAJARAN
Setelah proses kegiatan belajar mengajar carita babad, peserta didik

mampu menganalisis isi, struktur, unsur kebahasaan teks
babad/sajarah Sunda serta menyajikan isi teks babad atau sejarah
Sunda dengan memperhatikan struktur dan unsur kebahasaan.

MODUL BASA SUNDA B
MATERI
CARITA BABAD
A. MACA CARITA BABAD
Pék ku hidep baca sempalan Carita Babad ieu di handap sing daria!
1. Conto Carita Babad
Babad Limbangan
Jaman baheula, kacaturkeun di Karajaan Pajajaran. Rajana Prabu Siliwangi.

Ieu raja téh kongas kagagahanana. Anjeunna boga pangiring nu kacida satiana,
katelahna Aki Haruman. Unggal poé, Aki Haruman ku Prabu Siliwangi sok
diparéntah pikeun moro maké sumpit atawa jamparing.
Hiji poé, Aki Haruman indit ka wétankeun pikeun moro. Tapi nepi ka
panonpoé manceran téh manéhna can beubeunangan baé, sanajan geus turun
unggah gunung. Sato héwan siga tilem, teu kapanggih sahulu-hulu acan.
Jog Aki Haruman nepi ka puncak hiji gunung. Ti dinya katempo ku
manéhna aya cahaya nu moncorong ti sisi Walungan Cipancar. Puguh baé
anjeunna hémengeun. Barang disampeurkeun, singhoréng éta cahaya téh ka

MODUL BASA SUNDA B
luar tina awak hiji putri nu keur mandi. Barang ditanya, éta putri ngaku anakna
Sunan Rumenggong, nu ngawasa wewengkon Limbangan.
Patepungna Aki Haruman jeung putri ti Limbangan téh ditepikeun ka
Prabu Siliwangi. Dumasar kana éta kajadian, gunung tempat Aki Haruman
ningali aya putri nu moncorong cahayaan téh dingaranan Gunung Haruman.
Barang ngadéngé dongéng Aki Haruman, dina haté Prabu Siliwangi bet
jorojoy aya niat pikeun mileuleuheungkeun éta putri keur pipamajikaneunana.
Enya gé teu kungsi tepung, tapi Sang Prabu geus bisa nyipta-nyipta kumaha
kageulisan éta putri.
Keur ngalaksanakeun niatna, Prabu Siliwangi ngutus Gajah Manggala
jeung Arya Gajah, duanana gé pangagung ti Pajajaran, pikeun ngalamar putri ti
Limbangan téa. Inditna dibarengan ku Aki Haruman jeung para pangiring anu
samagréng ku pakarang. Prabu Siliwangi ngawawadian yén éta utusan téh teu
meunang balik saméméh hasil ngalamar Nyi Putri.
Teu kacatur di jalanna. Sanepina ka hareupeun Sunan Rumenggong, Gajah
Manggala nepikeun maksudna yén manéhna diutus ku Prabu Siliwangi pikeun
ngalamar putri Limbangan. Ku Sunan Rumenggong éta kahayang Prabu
Siliwangi téh ditepikeun ka putrina.
Barang nguping pamaksudan utusan Prabu Siliwangi, Nyi Putri téh
katingal henteu bérag. Pokna, “Ama, hapunten anu kasuhun, abdi teu tiasa
nampi panglamar ti Prabu Siliwangi.”
Sunan Rumenggong teu kurang-kurang kagétna. Pokna, “Naha?”
“Ama nyalira uninga, apan Sang Prabu téh tos kagungan istri langkung
ti 100 jalmi...”
Sanajan dipapaksa ku ramana, carékna embung dikawin téh keukeuh
embung. Ari utusan tetep pageuh nyekel timbalan Prabu Siliwangi, yén
maranéhna kudu hasil ngalamar Nyi Putri. Tungtungna, ku habén dipapaksa,
Nyi Putri téh ngaleungit, ilang tanpa karana. Bur-ber ditétéangan ogé weléh teu
kapanggih, ngan seungitna baé nu kaangseu ngahiliwir. Tempat Nyi Putri
kaangseu seungitna téh katelah lembur Buniwangi.
Sunan Rumenggong henteu cicing, bur-ber néangan putrina anu ngaleungit
téa. Ber ka hilir ber ka girang, ngalér ngidul ngétan ngulon. Lantaran nempo
kolotna sakitu susahna, Nyi Putri ahirna némbongan deui di hiji imah anu
nyempil. Manéhna teu tégaeun ningali kolot dirungrum ku kabingung jeung
kanalangsa anu pohara. Lembur tempat Nyi Putri némbongan di imah anu
nyempil téh dingaranan Kampung Sempil.
Ku Sunan Rumenggong Nyi Putri dipapatahan sangkan daék dikawin
ku Prabu Siliwangi, sabab lamun henteu tanwandé bakal terus dipapaksa. Bari
ngagelendut putrana, Sunan Rumenggong ogé nepikeun naséhat, “Aya lima
jalma nu ku urang wajib dihormat jeung dijungjung, nyaéta guru, raja, kolot,
mitoha, jeung lanceuk nu cikal.”

MODUL BASA SUNDA B
Lian ti éta, Sunan Rumenggong ogé nepikeun harepanana, sugan baé jaga
anak-anak Nyi Putri téh jadi turunan raja.
Ahirna, Nyi Putri daék dikawin ku Prabu Siliwangi.
Sapuluh taun ti harita, Nyi Putri dipaparinan dua putra pameget, nyaéta
Basudéwa jeung Liman Sanjaya. Éta dua putrana ti Prabu Siliwangi téh dibawa
ka Limbangan ku Sunan Rumenggong sarta tuluy dijenengkeun prabu di dua
tempat anu béda, luyu jeung amanat Prabu Siliwangi. Prabu Basudéwa
ngawasa wewengkon Limbangan, sarta Prabu Liman Sanjaya ngawasa
wewengkon Dayeuh Luhur di kiduleunana.
(Diraéh tina buku “Naskah Sunda Lama Kelompok Babad”, Pusat

Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Depdikbud, 1985)
Pancén 1
6 urang.
2. Sabada hidep jeung kelompok maca Carita Babad di luhur, pék ku hidep
hartina dina kamus!
No. Kecap Hartina

MODUL BASA SUNDA B
3. Pék ku hidep tuliskeun amanat tina carita babad di luhur!

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
4. Pék ku hidep jieun 5 pertanyaan pilihan Ganda tina carita babad di luhur,
tuluy eusian!
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
5. Pék ku hidep jieun 5 pertanyaan uraian tina carita babad di luhur, tuluy
eusian!
....................................................................................………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………


MODUL BASA SUNDA B
C. PEDARAN MATERI
1. Wangenan Carita Babad

Carita babad téh nya éta dongéng anu ngandung unsur-unsur sajarah
(Kamus Umum Basa Sunda LBSS: 39). Sedengkeun nurutkeun Iskandarwassid,
Carita babad téh nya éta carita wanda heubeul anu medar riwayat luluhur
atawa kajadian-kajadian penting jaman baheula di salasahiji daérah, biasana ti
mimiti ngabedah (muka) éta wewengkon.
Jadi, dumasar kana wangenan-wangenan di luhur, bisa dicindekkeun yén
Carita babad téh nya éta carita rékaan (fiksi) wanda heubeul anu ngandung
unsur-unsur sajarah, tur eusina medar riwayat luluhur atawa kajadian-kajadian
penting jaman baheula di salasahiji wewengkon, biasana ti mimiti ngabedah
(muka) éta wewengkon.
2. Ciri-ciri Carita Babad
a. Carita rékaan (fiksi)
b. Ngandung unusur-unsur sajarah
c. Medar riwayat luluhur atawa kajadian-kajadian penting jaman
baheula di salasahiji wewengkon.
d. Teu kapaluruh nu ngarangna
e. Sumebarna tatalépa
f. Ngandung unsur pamohalan
3. Struktur Carita Babad

a. Pamuka Carita
Medalkeun carita ku cara ngawanohkeun tokoh, nata adegan, jeung
hubungan di antara paratokoh.
b. Ngawanohkeun Kajadian
Ngawanohkeun kajadian munggaran nu ngabalukarkeun rupa-rupa
pasualan.
c. Mimiti Aya Konflik

Mimiti aya pasualan balukar tina kajadian munggaran dina carita
d. Puncak Konflik

MODUL BASA SUNDA B
Ieu bagian téh ilaharna disebut klimaks. Pasualan beuki nambahan

tur beuki panas. Salian ti éta, dina ieu bagian ogé ditangtukeun
parubahan nasib tokoh utama.
e. Panutup
Mangrupa pamungkas carita anu eusina mangrupa bébéran nasib nu
dialaman ku paratokoh satutasna ngalaman puncak konflik.
Pancén 2
Pikeun ngaronjatkeun pangaweruh hidep kana matéri carita Babad anu
dipedar saméméhna, pék ku hidep pigawé pancén ieu di handap!
1. Nurutkeun hidep, naon anu dimaksud Carita babad téh?

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
2. Kumaha wangenan Carita Babad dina Kamus LBSS téh?

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
3. Kumaha wangenan carita babad nurutkeun Iskandarwassid?

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
4. Pék ku hidep tuliskeun ciri-ciri carita babad!

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

MODUL BASA SUNDA B
5. Pék ku hidep tuliskeun tur jéntrékeun struktur carita babad!

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

Pancén 3
Pék ku hidep jieun ringkesan carita tina carita Babad Limbangan anu tadi
dibaca ku hidep kalayan ngagunakeun basa Sunda anu bener tur merenah!
Tuluy bacakeun di hareupeun kelas kalayan daria!
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………


MODUL BASA SUNDA B
D. KAMAHÉRAN BASA
E.
 Kecap Rajékan
Kecap rajékan téh nya éta kecap anu diwangun ku cara nyebut dua kali
atawa leuwih wangun dasarna, sabagian atawa sagemblengna, boh binarung
jeung robahna sora atawa rarangkén boh henteu. Aya rupa-rupa kecap rajékan
saperti ieu di handap.
1. Kecap Rajékan Dwimurni

Nya éta kecap rajékan anu diwangun ku cara nyebut dua kali
wangun dasarna, tur wangun dasarna teu robah sora.
Contona: bapa-bapa, ibu-ibu, mobil-mobil, jsté.
2. Kecap Rajékan Dwiréka

Nya éta kecap rajékan anu diwangun ku cara nyebut dua kali
wangun dasarna, tapi wangun dasarna robah sora.
Contona: tujang-tajong, pulang-paling, udar-ider, jsté.
3. Kecap Rajékan Dwipurwa

Nya éta kecap rajékan anu diwangun ku cara malikan deui engang
mimiti wangun dasarna.
Contona: tétéjéh, kokoréh, jsté.
4. Kecap Rajékan Dwimadya

Nya éta kecap rajékan anu diwangun ku cara malikan deui engang
tengah wangun dasarna.
Contona: sababaraha.
5. Kecap Rajékan Trilingga

Nya éta kecap rajékan anu diwangun ku cara nyebut tilu kali
wangun dasarna, tapi wangun dasarna robah sora.
Contona: dag-dig-dug, dar-dér-dor, jsté.

MODUL BASA SUNDA B
Pancén 4
Pék ku hidep robah kecap nu dikurungan dina kalimah-kalimah ieu di handap
jadi kecap rajékan!
1. (Buku) di perpustakaan téh kudu didata deui.
………….……………………………………………………………………………
………….……………………………………………………………………………
2. Jang Acim gawéna ngan (balik) waé siga aya nu ditéangan.
……….………………………………………………………………………………
………….……………………………………………………………………………
3. Hayam téh keur (koréh) waé di buruan imah.
…….…………………………………………………………………………………
………….……………………………………………………………………………
4. (Sabaraha) poé nu kaliwat kuring amprok jeung manéhna.
…….…………………………………………………………………………………
………….……………………………………………………………………………
5. Tentara keur latihan némbak, sorana mani (dor).
………………………………………………………………………………………
………….……………………………………………………………………………
………….……………………………………………………………………………


MODUL BASA SUNDA B
D. ÉVALUASI

1. Dumasar kana carita babad Limbangan, gunung tempat Aki Haruman
ningali putrina Sunan Rumenggong téh dingaranan ….
A. Gunung Rumenggong
B. Gunung Limbangan
C. Gunung Manggala
D. Gunung Haruman
E. Gunung Putri
2. Dumasar kana carita babad Limbangan, ku naon Nyi Putri Limbangan

nampik panglamar Prabu Siliwangi?
A. Lantaran Prabu Siliwangi teu ngalamar langsung Nyi Putri Limbangan.
B. Lantaran Prabu Siliwangi geus bogaeun pamajikan leuwih ti 100 urang.
C. Lantaran Nyi Putri Limbangan geus bogaeun kabogoh.
D. Lantaran Nyi Putri Limbangan can boga niat pikeun boga salaki.
E. Lantaran Nyi Putri Limbangan ngarasa yén manéhna teu pantes kawin
jeung Prabu Siliwangi.
3. Dumasar kana carita babad Limbangan, tempat kaangseu seungitna Nyi

Putri Limbangan nalika leungit téh nya éta ….
A. Bunihayu
B. Putriwangi
C. Buniwangi
D. Tanjungwangi
E. Nyamuniwangi
4. Sanggeus Nyi Putri Limbangan kapanggih, Sunan Rumenggong mapatahan

ka Nyi Putri, yén aya lima jalma nu ku urang wajib dihormat jeung
dijungjung, nya éta ….
A. Guru, raja, kolot, mitoha, jeung lanceuk nu cikal.
B. Raja, patih, guru, kolot, jeung lanceuk nu cikal.
C. Guru, raja, kolot, minantu, jeung lanceuk bapa.
D. Guru, raja, kolot, mitoha, jeung minantu.
E. Raja, patih, senopati, guru, jeung kolot.

MODUL BASA SUNDA B
5. Dumasar kana carita babad Limbangan, saha ngaran putra Prabu Siliwangi
anu ngawasa wewengkon Limbangan?
A. Prabu Basudéwa
B. Prabu Arya Gajah
C. Prabu Pamanah Rasa
D. Prabu Liman Sanjaya
E. Prabu Gajah Manggala
6. Dumasar kana carita babad Limbangan, aya wewengkon anu ngaranna

Kampung Sempil. Ku naon maké dingaranan Kampung Sempil?
A. Lantaran éta wewengkon téh tempat nyumputna Nyi Putri Limbangan
di nu nyempil.
B. Lantaran éta wewengkon téh tempat anu kacida nyempilna.
C. Lantaran éta wewengkon téh kacida nyempilna, tempat Prabu Siliwangi
tapa.
D. Lantaran éta wewengkon téh tempat Nyi Putri Limbangan némbongan
di imah anu nyempil.
E. Lantaran éta wewengkon téh tempat Sunan Rumenggong nyempilkeun
barang anu kacida dipusti-pustina.
7. Ieu di handap mangrupa ciri-ciri babad, iwal ….

A. Ngandung unsur sajarah
B. Kapaluruh pangarangna
C. Ngandung unsur pamohalan
D. Eusina medar riwayat luluhur di salsahiji wewengkon
E. Eusina medar kajadian-kajadian penting jaman baheula
8. Titénan struktur carita babad ieu di handap!

1. Ngawanohkeun kajadian
2. Pamuka carita
3. Puncak konflik
4. Mimiti aya konflik
5. Panutup carita
Struktur carita babad di luhur téh kurang merenah. Susunan anu merenah
nya éta ….
A. 1, 2, 4, 3, 5
B. 1, 4, 2, 3, 5
C. 2, 1, 4, 3, 5
D. 2, 4, 1, 3, 5
E. 2, 4, 3, 1, 5

MODUL BASA SUNDA B
9. Nini-nini rawah-riwih néangan incu kakasih.

Kecap rawah-riwih téh kaasup kana kecap rajékan ….
A. Dwimurni
B. Dwiréka
C. Dwipurwa
D. Trilingga
E. Dwimadya
10. Ulah sok … sorangan, bisi disangka nu gélo.

Kecap rajékan dwiréka anu merenah pikeun ngalengkepan éta kalimah nya
éta ….
A. Sura-seuri
B. Dag-dig-dug
C. Seuseurian
D. Dar-dér-dor
E. Seuri-seuri


MODUL BASA SUNDA B
PANGAJARAN 7
AKSARA SUNDA
PETUNJUK BELAJAR



MODUL BASA SUNDA B
KOMPETENSI DASAR
3.7 Menganalisis bentuk dan tipe aksara Sunda sesuai dengan kaidah-
kaidahnya.
3.7.1 Mengidentifikasi ciri-ciri dan bentuk aksara Sunda.
3.7.2 Mengidentifikasi teknik-teknik menulis aksara Sunda
4.7 Mendemonstrasikan aksara Sunda sesuai dengan kaidah-kaidahnya.
4.71 Menulis teks pendek yang menggunakan aksara Sunda sesuai dengan
kaidah-kaidahnya.
4.7.2 Mengkomunikasikan pengalaman penyusunan teks aksara Sunda di
antaranya berupa kesan-kesan, komentar, permasalahan.
TUJUAN PEMBELAJARAN
Setelah prosés pembelajaran, diharapkan peserta didik mampuh

nganalisis bentuk dan tipe aksara Sunda sesuai dengan kaidah-
kaidahnya, serta mampu Mendemonstrasikan aksara Sunda sesuai
dengan kaidah-kaidahnya.

MODUL BASA SUNDA B
MATERI
AKSARA SUNDA
A. SAJARAH AKSARA SUNDA KAGANGA
Aksara Sunda kiwari sok disebut Kaganga, nyaéta aksara tradisional hasil
modifikasi tina tata-tulis karuhun Sunda baheula sakumaha anu kapanggih
dina naskah kuno atawa prasasti. Ieu aksara téh sok dianggap ceré/asli Sunda.
Saméméhna urang Sunda téh biasa ngagunakeun aksara cacarakan atawa
popular disebut hanacaraka. Ngan éta téh dicokot tina aksara Jawa, jadi
dianggap lain asli Sunda sanajan cacarakan ogé saenyana geus dimodifikasi
diluyukeun jeung fungtuasi urang Sunda.
Taun 1990-an, para ahli filologi mimiti ngoréksi cacarakan nu dianggap
henteu asli téa. Para ahli sapuk mun aksara Kaganga leuwih nyunda tur mimiti
diwanohkeun ka balaréa. Kungsi ogé diayakeun seminar keur nyusun
standarisasi tata-tulis éta aksara, bari diwewegan ku rupa-rupa aturan
hukumna.

MODUL BASA SUNDA B
I. AKSARA NGALAGENA (KONSONAN)
II. AKSARA SORA (VOKAL MANDIRI)
III. TANDA VOKALISASI

MODUL BASA SUNDA B
IV. ANGKA
Tina Aksara Sunda Kaganga dan Sistem Tata Tulisnya

Yasana Undang A. Darsa (2006)
A. LATIHAN
I. PANGAWERUH (KOGNITIF)
1. Vokalisasi nu ditulis di luhur lambang aksara ngalagena jumlahna

aya 5 (lima), nyaéta :
…i
a) Panghulu, fungsina ngarobah sora /a/ jadi /i/.
Contona : k = ka jadi ki = ki
Pancén 1
Tuliskeun ieu kecap-kecap di handap maké Aksara Sunda!
1. Bibi = 6. Nini =
2. Basi = 7. Tadi =
3. Babari = 8. Mimiti =
4. Kamari = 9. Harita =

MODUL BASA SUNDA B
5. Pamali = 10. Tarasi =
…e
b) Pamepet, fungsina ngarobah sora /a/ jadi /e/.
Contona : k = ka jadi ki = ke
Pancén 2
1. Sepi = 6. Teri =
2. Meri = 7. Peti =
3. Tepi = 8. Demi =
4. Neda = 9. Pepeta =
5. Depa = 10. ngabedega =
…]
c) Paneuleung, fungsina ngarobah sora /a/ jadi /eu/.
Contona : k = ka jadi k] = keu

Pancén 3
1. Beuli = 6. Ceuli =
2. Beuti = 7. Beusi =
3. Deupa = 8. Geura =
4. Seuneu = 9. Deuleu =

MODUL BASA SUNDA B
5. Ceuceu = 10. Weureu =
…Q
d) Panglayar, fungsina nambah konsonan /+r/dina tungtung
Aksara Ngalagena.
Contona : k = ka jadi kQ = kar

Pancén 4
1. Darma = 6. Kasar =
2. Karma = 7. Lapar =
3. Sarta = 8. Jajar =
4. Parna = 9. Lebar =
5. Harta = 10. Sebar =
…N
e) Panyecek, fungsina nambah konsonan /+ng/dina tungtung
Aksara Ngalagena.
Contona : k = ka jadi kN = kang

Pancén 5
1. Barang = 6. Sawang =
2. Carang = 7. Tarang =
3. Damang = 8. Garang =

MODUL BASA SUNDA B
4. Dalang = 9. Gedang =
5. Karang = 10. Terang =
2. Vokalisasi nu ditulis di handap lambang aksara ngalagena jumlahna

aya 3 (tilu), nyaéta :
…u
a) Panyuku, fungsina ngarobah sora /a/jadi /u/.
Contona : k = ka jadi ku = ku
Pancén 6
1. Bulu = 6. Batur =
2. Hulu = 7. Catur =
3. Kuku = 8. Sakur =
4. Ruku = 9. Cukur =
5. Suku = 10. Dulur =
…R
b) Panyakra, fungsina nambah konsonan /+ra/ dina tungtung
Aksara Ngalagena.
Contona : k = ka jadi kR = kra

Pancén 7
1. Cakra =

MODUL BASA SUNDA B
2. Karma =
3. Citra =
4. Prabu =
5. Drama =
…L
c) Panyiku, fungsina nambah konsonan /+la/ dina tungtung
Aksara Ngalagena.
Contona : k = ka jadi kL = kla

Pancén 8
1. Cipleu =
2. Klasifikasi =
3. Klarifikasi =
4. Ngajleng =
5. Racleng =
3. Vokalisasi nu ditulis sajajar jeung aksara dasar ngalagena jumlahna

aya 5 (lima), nyaéta :
[…
a) Panéléng, fungsina ngarobah sora /a/ jadi /é/.
Contona : k = ka jadi [k = ké
MODUL BASA SUNDA B
Pancén 9
1. Saré =
2. Méré =
3. Hésé =
4. Réhé =
5. Kéré =
…o
b) Panolong, fungsina ngarobah sora /a/ jadi /o/.
Contona : k = ka jadi ko = ko
Pancén 10
1. Lolong =
2. Bolong =
3. Omomg =
4. Ompong =
5. Pamong =
…H
c) Pangwisad, fungsina nambah konsonan /+h/dina tungtung
Aksara Ngalagena.
Contona : k = ka jadi kH = kah

MODUL BASA SUNDA B
Pancén 11
1. Bungah =
2. Cenah =
3. Baseuh =
4. Pageuh =
5. Rongkah =
…Y
d) Pamingkal, fungsina nambah sora /+ya/dina Aksara
Ngalagena.
Contona : k = ka jadi kY = kya

Pancén 12
1. Madya =
2. Gebyar =
3. Setya =
4. Widya =
5. Sanghyang =
…;
e) Pamaéh, fungsina ngaleungitkeun sora dina Aksara
Ngalagena.

MODUL BASA SUNDA B
Contona : k = ka jadi k; = k
Pancén 13
1. Samak =
2. Lamak =
3. Rungkad =
4. Neleg =
5. Berkat =
4. Vokalisasi nu bisa ditulis bari dibarengkeun (dikombinasikeun) jeung

aksara sora jumlahna aya 3 (tilu), nyaéta :
a. …Q = panglayar : aQ ar ; {Q ér, jsb.

b. …N = panglayar : aN ang ; {N éng, jsb.
c. …H = pangwisad : aH ah ; {H éh, jsb.
Pancén 14
Tuliskeun angka ieu di handap maké Aksara Sunda!
1. 25 =
2. 270 =
3. 1.400 =

MODUL BASA SUNDA B
4. 10.800 =
5. 116.050 =

II. TÉS KAPARIGELAN (PSIKOMOTOR)
1. Salin kana aksara Sunda kalawan ngagunakeun kaédah anu bener tur merenah!
BASA SUNDA
Basa Sunda basa Sunda
Basa indung urang Sunda
Sapopoé kadé lali
Sasauran basa Sunda
Ka indung jeung ka bapa
Ka lanceuk jeung ka adi
Sing tarapti bari hadé budi
Basa Sunda basa Sunda
Basa indung urang Sunda
Di sakola kitu deui
Sasauran basa Sunda
Ka ibu bapa guru
Ka sobat babaturan
Sing iatna hormat diajarna
Diajar basa Sunda diajar basa Sunda
Titénan dina kamusna

MODUL BASA SUNDA B
Na koran jeung majalah

Sing ngarti ulah salah
Resep temen maca buku Sunda
Diajar basa Sunda diajar basa Sunda
Titénan dina laguna
Apalkeun haleuangna
Sing béntés kalimahna
Resep temen ngawih lagu Sunda
TEMPAT MIGAWÉ PANCÉN

MODUL BASA SUNDA B
2. Baca tur salin kana Aksara Latén kalawan bener tur merenah!
js guru
Ab;di tias mc
jsn bp Ibu guru
Ab;di tias nulis;
jsn bp Ibu guru
Ab;di tias [GtN
jsn bp Ibu guru
ab;di tias tem;bN
jsn bp Ibu guru
Ibu guru bu
Bbp guru p
nu t] we[lH Gpi N Gg]IN
bp guru Ibu guru, ag] N jsn
pHlwn; ab;di sdy
TEMPAT MIGAWÉ PANCÉN

MODUL BASA SUNDA B


MODUL BASA SUNDA B
PANGAJARAN 8
SAJAK
PETUNJUK BELAJAR



MODUL BASA SUNDA B
KOMPETENSI DASAR
3.8 Mengidentifikasi dan menganalisis sajak sesuai dengan kaidah-kaidahnya

3.8.1 Mengidentifikasi dan menganalisis bentuk sajak
3.8.2 Mengidentifikasi dan menganalisis unsur-unsur sajak
1.8 Menanggapi dan mengekspresikan sajak sesuai dengan kaidah-kaidahnya

secara lisan dan tulisan.
1.8.1 Menulis sajak karangan sendiri
1.8.2 Membaca sajak dengan lafal, tekanan, intonasi, dan penjiwaan isi
yang tepat (proses kreatifitas).
TUJUAN PEMBELAJARAN
Setelah kegiatan pembelajaran, peserta didik mampu mengidentifikasi

dan menganalisis sajak sesuai dengan kaidah-kaidahnya, serta mampu
menanggapi dan mengekspresikan sajak sesuai dengan kaidah-
kaidahnya secara lisan dan tulisan.

MODUL BASA SUNDA B
MATERI
SAJAK
A. MACA RUMPAKA SAJAK
Ieu di handap aya conto rumpaka sajak, pék ku hidep baca sing daria!
1. Conto Rumpaka Sajak ka-1
Cadas Pangéran
(Yus Rusyana)
Ginggeung Nusa Jawa ku gidirna Mas Galak

Curukna ngagurat ti Anyer ka Banyuwangi
Saciduh kudu metu ngembat jalan kebat
Ngagurat warna getih ti Anyer ka Banyuwangi
Natrat carita dijungkiringkeun dina cadas

Di dieu aya satria tandang
Di dieu aya lalanang

MODUL BASA SUNDA B
Papay raratan carita anu dicaritakeun deui

Carita seungit seumatkeuneun dina dada lalaki
Di dieu kajadian aya amarah rongkah nu kapegung
Di dieu melotna linggis kadugalan ku teuasna cadas galih
Tingburinyayna ketit tina pedang kakawasaan budi jeung keris kalemesan budi
Kekerot Daendels nyabak gobang

Ayem Pangéran nyabak landean
Kaula baris nandéan
Mureleng jéndral-jéndral singa lapar

Kami nu geus tandang di ranca getih di front-front buana
Kami nu geus nguyup getih di Berezina
Teu suka dipapalangan
Kami gobang keur nyacar urat-urat nu bedang
Ayem putra Geusan Ulun

Kaula Surianagara
Nu geus ngalalana ka congkar rasa
Leuwih hadé mandi getih nguyup getih
Manan migawé nu teu sapuk jeung lelembutan
Di dieu raketna dua kakuatan

Gobang nu diheumbatkeun ku tangan beusi
Jeung keris dina sampur sutra budi
Natrat carita dijungkiringkeun dina cadas

Di dieu aya satria tandang
Di dieu aya lalanang.
(Dicutat jeung diropéa tina Pamekar Diajar Basa

Sunda, susunan Tatang Sumarsono spk., kaca 33 – 34)

MODUL BASA SUNDA B
2. Conto Rumpaka Sajak ka-2

Lemah Cai Kuring
(Apip Mustopa)
Lemah kuring
Cai kuring
Geuning geus loba nu kurang
Lemah kuring
Cai kuring
Geuning geus loba nu hayang
Lemah kuring
Cai kuring
Geuning loba kahariwang
Lemah kuring
Cai kuring
Kadeudeuh direbut batur
Lemah kuring
Cai kuring
Geuning geus lain nu kuring
(Dicutat jeung diropéa tina Pamekar Diajar Basa

Sunda, susunan Tatang Sumarsono spk., kaca 24)
Pancén 1
6 urang.
2. Sabada hidep jeung kelompok maca rumpaka sajak di luhur, pék ku hidep
hartina dina kamus!
No. Kecap Hartina

MODUL BASA SUNDA B
3. Sabada hidep maca rumpaka sajak di luhur, nyaritakeun naon eusi sajak ka-
1!
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
4. Sabada hidep maca rumpaka sajak di luhur, nyaritakeun naon eusi sajak ka-
2!
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
5. Kumaha rasa haté hidep sabada maca rumpaka sajak ka-1?

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
6. Kumaha rasa haté hidep sabada maca rumpaka sajak ka-2?

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………


MODUL BASA SUNDA B
B. PEDARAN MATERI
1. Wangenan Sajak
Sajak téh salah sahiji hasil karya sastra wangun ugeran (puisi).
Sakumaha wangun karya sastra séjénna, sajak ogé kaasup wangun sastra
anu imajinatif. Basa nu dipaké dina sajak umumna padet jeung singget tur
sifatna konotatif, sabab ngandung harti injeuman (ma’na kiasan). Eusi sajak
ngagambarkeun ébréhan (ekspresi) tina rupa-rupa kajadian anu kaalaman,
karasa, katempo, atawa kabandungan ku pangarang.
2. Papasingan Sajak
a. Sajak Lirik
Sajak lirik nya éta sajak anu ngagambarkeun rasa panyajakna atawa
ngébréhkeun pikiran jeung rasa pribadi panyajakna tur sipatna leuwih
subjéktip. Dina sajak lirik panyajak henteu ngadongeng atawa
nyaritakeun, tapi ngebrehkeun sakur anu kapikir jeung karasa waktu
harita. Sajak lirik ogé eusina mudalkeun rasaning ati, bingbang rasa
jeung pikiran.
b. Sajak Épik
Sajak epik nya éta sajak anu sipatna ngadadarkeun hiji carita atawa
kajadian, sarta biasana eusina téh ngawangun carita kapahlawanan, boh
pahlawan anu aya patalina jeung legenda, kapercayaan, boh anu aya
patalina jeung sajarah.
3. Léngkah-léngkah Ngarang Sajak

a. Nangtukeun Téma. Naha rék téma alam, téma cinta, téma kaagamaan,
atawa téma diajar.
b. Tina téma nu geus ditangtukeun, terus tangtukeun rasa atawa
suasanana. Téma cinta upamana, naha rék cinta nu pikabungaheun
atawa cinta nu pikasediheun. Cinta nu pikabungaheun upamana keur
kasamaran atawa rék jadian, sedengkeun cinta nu pikasediheun upama
keur pepegatan atawa pipisahan.
c. Gunakeun imaji, naha rék dumasar kana paningal, pangdéngé atawa
pangrasa.

MODUL BASA SUNDA B
d. Gunakeun simbul atawa perlambang Dina sajak “Cadas Pangéran” di

luhur aya ungkara basa /Kekerot Daendels nyabak gobang/. Éta téh
ngalambangkeun hiji kaayaan jalma nu keur ambek.
e. Léngkah saterusna nyaéta ngarakit kecap. Kecap kudu dipilih sangkan
éndah dibacana, nyaéta miboga wirahma (irama), murwakanti (rima),
jeung ngandung gaya basa.
Lima léngkah di luhur téh kaasup ogé kana unsur pangaweruh sajak,
nya éta téma, rasa atawa suasana, imaji, simbul atawa perlambang,
wirahma jeung purwakanti, sarta gaya basa.
4. Hal-hal anu kudu Diperhatikeun dina Maca Sajak

A. Lenyepan
Saméméh maca sajak, urang kudu ngalenyepan heula kana eusi
sajak sagemblengna. Ari sababna nya éta tina hasil ngalenyepan téh
urang baris bisa napsirkeun éta sajak anu engkéna ditepikeun ka
balaréa.
B. Vokal
Vokal téh patali jeung sora. Sorana kudu béntés, tur “buleud”, dina
harti tétéla kadéngéna bari henteu kudu gogorowokan.
C. Nada jeung Rasa

Nada jeung rasa mah patali jeung sikep dina nepikeun sajak. Naha
nadana sinis, nyungkun, tumamprak, mikamelang, jsb. Ari rasana mah
pikabungaheun, pikakeuheuleun, pikasediheun, jsb. Sikep urang dina
maca sajak kudu saluyu jeung nada katut rasa anu nyangkaruk dina éta
sajak.
D. Wirahma
Wirahma téh nya éta anca-gancangna dina maca sajak. Kaasup
randegan jeung lentong. Urang kudu apal di mana randegan anu
sakedapan, di mana randegan anu rada lila. Kitu deui jeung lentong,
urang kudu apal kumaha lentong anu sedih, anu ngagedurkeun
sumanget, jsb.

MODUL BASA SUNDA B
E. Éksprési
Éksprési téh nya éta ébréhan jiwa anu di antarana waé katémbong
sacara fisik dina paroman/pasemon (mimik) jeung pasang peta/réngkak
(géstur).
Pancén 2
Pikeun ngaronjatkeun pangaweruh hidep kana matéri sajak anu dipedar
saméméhna, pék ku hidep pigawé pancén ieu di handap!
1. Nurutkeun hidep, naon anu dimaksud sajak téh?
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
2. Pék ku hidep tuliskeun tur jéntrékeun papasingan sajak!

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
3. Pék ku hidep tuliskeun unsur-unsur sajak?

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
4. Pék ku hidep tuliskeun léngkah-léngkah ngarang sajak!

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
5. Pék ku hidep tuliskeun hal-hal anu kudu diperhatikeun dina maca sajak!
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
6. Kumaha basa anu ilaharna dipaké dina sajak!

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
MODUL BASA SUNDA B
C. KAMAHÉRAN BASA
Gaya Basa Rarahulan jeung Gaya Basa Mijalma

1. Gaya Basa Rarahulan (Hiperbola)
Ieu gaya basa téh sok dipaké pikeun nandeskeun, ngantebkeun, atawa
nimbulkeun rasa nu kaleuleuwihi.
contona:
a. Amarahna nguntab-nguntab lir seuneu hurung.
b. Ngajerit maratan langit, ngocéak maratan jagat.
c. Najan nepi ka ceurik getih oge, moal ditolih.
2. Gaya Basa Mijalma (Personifikasi)

Gaya basa mijalma téh nya éta gaya basa anu ngabandingkeun barang-
barang anu disaruakeun atawa digambarkeun boga pasipatan atawa boga
rasa manusa.
Contona:
a. Angin peuting ngaharéwos kana ceuli
b. Cihcir ngawih tengah peuting
c. Paré beuneur di sawah tararungkul
Pancén 3
Pék ku hidep jieun masing-masing 3 conto séjén tina gaya basa rarahulan
jeung mijalma!
1. Gaya Basa Rarahulan
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………….……
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
2. Gaya Basa Mijalma

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

MODUL BASA SUNDA B
D. ÉVALUASI

1. Sajak téh mangrupa karya sastra dina wangun ….
A. Paguneman
B. Lancaran
C. Ugeran
D. Guneman
E. Gunem-lancar
2. Sajak anu ngagambarkeun rasa panyajakna atawa ngébréhkeun pikiran

jeung rasa pribadi panyajakna tur sipatna leuwih subjéktip, disebut sajak ….
A. Lirik
B. Épik
C. Dramatik
D. Lancaran
E. Ugeran
3. Sajak “Lemah Cai Kuring” karangan Apip Mustopa téh kagolong kana sajak
….
A. Lirik
B. Épik
C. Dramatik
D. Lancaran
E. Ugeran
4. Sajak anu sipatna ngadadarkeun hiji carita atawa kajadian, sarta biasana
eusina téh ngawangun carita kapahlawanan, boh pahlawan anu aya
patalina jeung legenda, kapercayaan, boh anu aya patalina jeung sajarah,
disebut sajak ….
A. Lirik
B. Épik
C. Dramatik

MODUL BASA SUNDA B
D. Lancaran
E. Ugeran
5. Sajak “Cadas Pangéran” karangan Yus Rusyana téh kagolong kana sajak ….
A. Lirik
B. Épik
C. Dramatik
D. Lancaran
E. Ugeran
6. Ieu di handap anu teu kaasup kana unsur-unsur sajak, nya éta …..
A. Téma
B. Imaji
C. Galur
D. Gaya basa
E. Purwakanti
7. Wirahma dina maca sajak téh ngawengku ….

A. Lentong jeung randegan
B. Lentong jeung pasemon
C. Pasemon jeung randegan
D. Pasemon jeung réngkak
E. Pasemon, lentong, jeung réngkak
8. Gaya basa anu sok dipaké pikeun nandeskeun, ngantebkeun, atawa

nimbulkeun rasa nu kaleuleuwihi, disebut gaya basa ….
A. Ngasor
B. Lalandian
C. Rarahulan
D. Mijalma
E. Rautan
9. Angin peuting ngaharéwos kana ceuli.

Kalimah di luhur téh ngagunakeun gaya basa ….
A. Rarahulan
B. Ngasor
C. Rautan

MODUL BASA SUNDA B
D. Mijalma
E. Lalandian
10. Najan nepi ka ceurik getih oge, moal ditolih.

Kalimah di luhur téh ngagunakeun gaya basa ….
A. Lalandian
B. Mijalma
C. Rautan
D. Ngasor
E. Rarahulan

II. TÉS KAPARIGELAN (PSIKOMOTOR)
1. Pék ku hidep jieun hiji rumpaka sajak anu témana bébas!

2. Sabada hidep réngsé nyieun hiji sajak, pék ku hidep éta sajak téh bacakeun
di hareupeun babaturan sakelas hidep!
Format Penilaian Tés Kaparigelan Nulis Sajak

Skala
Sasaran Aspék nu Dipeunteun Kritéria Skor
Skor
Éjahan Merenah 1 – 25
Basa Pilihan kecap (diksi) Merenah 1 – 25

Gaya basa Merenah 1 - 25
Eusi Hubungan eusi jeung judul Saluyu 1 – 25
Jumlah Skor 4 – 100

MODUL BASA SUNDA B
Format Penilaian Tés Kaparigelan Maca Sajak

Skala
No. Aspék nu Dipeunteun Kritéria Skor
Skor
1. Volume sora Jéntré 1 – 25
2. Lentong Merenah 1 – 25
3. Pasemon Merenah 1 – 25
4. Réngkak Merenah 1 – 25
Jumlah Skor 4 - 100
Nu Meunteun,
…………………...

Modul Kelas X SMTR Genap 2020-2021

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Judul Asli

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

Modul Kelas X SMTR Genap 2020-2021

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

MODUL BASA SUNDA B

Assalamualaikum Wr. Wb.

Puji sinareng syukur urang sanggakeun ka Allah SWT. nu parantos

Alhamadulillah réngréngan MGMP Guru Basa Sunda tiasa

Sasieureun sabeunyeureun dibahas ku nu nyusun dina modul ieu

Pamungkas pihatur, sarupaning damelan teu aya nu sampurna tangtos

Wassalamualaikum Wr. Wb.

1 SEMESTER GENAP TAHUN PELAJARAN 2020/2021

PANGAJARAN 6 CARITA BABAD

PANGAJARAN 7 AKSARA SUNDA

2 SEMESTER GENAP TAHUN PELAJARAN 2020/2021

Dengan adanya modul ini, peserta didik dapat diarahkan ke materi

KOMPETENSI INTI (KI)

10.3 Memahami, menerapkan, menganalisis dan mengevaluasi pengetahuan

3 SEMESTER GENAP TAHUN PELAJARAN 2020/2021

3.5 Menganalisis isi dan unsur kebahasaan teks wawancara

4.5 Merancang melakukan dan menyusun laporan wawancara dengan

Setelah kegiatan pembelajaran selesai, peserta didik diharapkan

4 SEMESTER GENAP TAHUN PELAJARAN 2020/2021

A. MACA TÉKS WAWANCARA

Bubuka dina wawancara

5 SEMESTER GENAP TAHUN PELAJARAN 2020/2021

6 SEMESTER GENAP TAHUN PELAJARAN 2020/2021

No. Kecap Hartina

4. Naon eusi wawancara anu tadi dibaca ku hidep téh?

7 SEMESTER GENAP TAHUN PELAJARAN 2020/2021

6. Naon kahéngkéran jeung kapunjulan téks wawancara anu tadi dibaca ku

Tanggal Migawé …………………..

8 SEMESTER GENAP TAHUN PELAJARAN 2020/2021

1. Wangenan jeung Tujuan Wawancara

3. Laporan Hasil Wawancara

9 SEMESTER GENAP TAHUN PELAJARAN 2020/2021

sarta resep ngalalana. Watek jeung sumanget kitu

b. Laporan dina Wangun Narasi

2. Naon tujuan wawancara téh?

10 SEMESTER GENAP TAHUN PELAJARAN 2020/2021

3. Naon bédana wartawan jeung narasumber?

4. Pék ku hidep tuliskeun léngkah-léngkah mun hidep rék ngawawancara!

5. Pék ku hidep tuliskeun 2 wangun laporan hasil wawancara!

Tanggal Migawé …………………..

11 SEMESTER GENAP TAHUN PELAJARAN 2020/2021

1. Undak-usuk Basa Sunda

12 SEMESTER GENAP TAHUN PELAJARAN 2020/2021

Minantu Minantu Mantu

2. Larapna Undak Usuk Basa Sunda dina Paguneman

2) Dadang : Mah, abdi mios heula!

3) Adila : Ibu, punten badé ngabantun buku pancén. Kamari

4) Acih : Bu, badé ngagaleuh naon geuning angkat ka pasar?

5) Bu Nia : Ieu téh tuang putra?

6) Pa Acim : Dupi tuang ibu téh damel dimana jang?

7) Ali : Saurna tuang éyang tos pupus?

13 SEMESTER GENAP TAHUN PELAJARAN 2020/2021

8) Bu Evi : Kadangu teu ibu nyarios naoan?

9) Pa Sastra : Kumaha damang jang?

10) Pa Adi : Manawi kagungan buku Matématika bu?

11) Pa Kanta : Tadi sumping tabuh sabaraha ka sakola?

12) Bu Wiwi : Saurna kamari mah teu damang nya?

13) Pa Danu : Sindang heula atuh ka rorompok!

14) Bu Fénti : Tuang Pa!

15) Pa Harun : Katingali teu jang?

14 SEMESTER GENAP TAHUN PELAJARAN 2020/2021

3. Kang, sindang heula atuh ka (imah)!

Tanggal Migawé …………………..