TAHSIN AL QUR’AN
َارجَََالحَ َروف
َ َمَخ
َوصَفَاتَهَا
Disusun oleh :
Abdullah bin Muhammad Yasin
بسم اهلل الرمحن الرحيم
وأشهد أن ال إله إال اهلل وحده ال شريك له، والشكر له على توفيقه وامتنانه،احلمد هلل على إحسانه
.. أما بعد، وأشهد أن حممدا عبده ورسوله الداعي إىل رضوانه،تعظيما لشأنه
Segala puji bagi Alloh atas nikmat hidayah dan karunia-Nya kepada kita, sehingga
kita bisa menjalankan ibadah sesuai dengan tuntunan Rosulullah dan kita berharap ibadah
kita diterima Alloh dengan bisa ikhlash dalam beramal. Sholawat serta salam semoga
tetap tercurah kepada Nabi Muhammad dan keluarganya serta para sahabat-sahabatnya.
Buku yang tipis ini disusun berdasarkan permintaan sebagian dari ikhwah yang
mengikuti kajian tahsin kitab Metode As Syafi’I Ilmu Tajwid Praktis, yaitu untuk
memperbanyak praktik ketika membahas bab makhorijul huruf. Maka dari itu dengan
memohon petunjuk dari Alloh dan mengharap keridhoan-Nya penulis menyusun buku ini
dengan tetap merujuk kepada buku aslinya dan menambahkan beberapa gambar dan
contoh didalamnya. Didesain untuk kajian rutin dengan membahas satu huruf di setiap
pertemuannya.
Buku ini boleh disebarkan difotocopy bagi siapa saja yang membutuhkan, semoga
bermanfaat dan mendapatkan ridho Alloh , mendapat berkah di setiap amalan ibadah
kita, semoga Alloh berkenan mengampunkan dosa-dosa kita. Amiin….
Kesempurnaan hanya milik Alloh , karena itu bila didapati kekurangan dan
kesalahan dalam buku ini maka saran dan kritikan kami buka seluas-luasnya.
....واحلمد هلل رب العاملني والصالة والسالم على نبينا حممد وعلى آله وصحبه أمجعني
Penyusun
No WA : 08 5225 6886 61
i
DAFTAR ISI
ii
بسم اهلل الرحمن الرحيم
٩٢ :ﮉ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﮈ ص
“ Sebuah kitab yang kami turunkan kepadamu penuh berkah supaya mereka memperhatikan ayat-
ayatnya dan supaya mendapat pelajaran orang-orang yang memiliki akal fikiran.” QS Shaad : 29
Al Qur’an dan dzikrullah adalah nutrisi bagi kesehatan ruh dan hati, Alloh berfirman :
ﮉ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧﭨ
٢٩ :ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﮈ الشورى
“ Dan demikianlah kami wahyukan kepadamu ruh ( wahyu Al Qur’an ) dengan perintah kami,
sebelumnya kamu tidak mengetahui apa itu Al Kitab dan apa itu Iman, akan tetapi kami jadikan Al
Qur’an itu cahaya, kami beri petunjuk dengannya siapa saja yang kami kehendaki dari hamba-hamba
kami, dan sungguh kamu benar-benar memberi petunjuk kepada jalan yang lurus.“ QS As Syuro : 52
Barangsiapa yang tidak berdzikir dan tidak membaca Al Qur’an diibaratkan orang yg mati,
sebagaimana Nabi bersabda :
ِ احلي والْمي
رواه البخاري.ت ِ ِ
ّ َ َ ّ َْ ََثَ ُل الذي يَ ْذ ُكُر َربّهُ َوالذي الَ يَ ْذ ُكُر َربّهُ ََثَ ُل
“ Permisalan antara orang yang berdzikir kepada Rabbnya dan orang yg tidak berdzikir, seperti orang
yang hidup dan orang yg mati.” HR Bukhari 6407 Muslim 779
Demikian pula perihal orang kafir, manusia yang tidak beriman kepada Alloh maka hidupnya
seperti hidupnya hewan, sebagaimana Alloh berfirman :
٢٩ :ﮉ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﮈ حممد
“ Dan orang-orang kafir mereka bersenang-senang di dunia, mereka makan seperti makannya
binatang, dan neraka adalah tempat tinggal mereka.” QS Muhammad : 12
Membaca Al Qur’an, mempelajarinya, mengamalkannya, dan mengajarkannya adalah
diantara sebab diangkatnya derajat seseorang di akhirat, sebagaimana dalil-dalil berikut :
٩٢ :ﮉﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮈ اإلسراء
“ Dan pada sebagian malam sholat tahajjudlah kamu sebagai suatu ibadah tambahan bagimu,
semoga Rabbmu mengangkat kamu ke tempat yang terpuji.” QS Al Isra : 79
1
ك عِْن َد ل ِخ ِر ليٍَة تَ ْقَرُؤَها ِ ِ ال لِص
ِ اح
َ اقْرأ َو ْارتَ ِق َوَرتّ ْل َك َما ُكْن: ب ال ُقْرلن
َ َ فَإ ّن ََْن ِزل,ت تَُرتّ ْل ِِف ال ّدنْيَا َ ُ " يُ َق: قال النيب
Nabi bersabda : “Akan dikatakan kepada ahlul Qur’an : ‘Bacalah dan naiklah dan bacalah
dengan tartil sebagaimana engkau membacanya di dunia, sesungguhnya derajat tempat tinggalmu
berada pada akhir ayat yang engkau baca.” HR Abu Daud, Tirmidzi, Ibnu Hibban, Silsilah As Sahihah 2240
٩٢ :ﮉ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮈ الَطور
“ Dan orang-orang yang beriman dan anak-anak mereka yang mengikuti keimanan mereka,
kami pertemukan mereka dengan anak-anak mereka, dan tidaklah kami mengurangi sedikitpun dari
pahala amal mereka, tiap-tiap manusia terikat dengan apa yang dikerjakannya”. QS At Thur : 21
Syaikh Utsaimin rahimahullah menjelaskan : “ Yaitu kami pertemukan dengan anak mereka
pada derajat surga yang sama, adapun anak yang sudah menikah maka mereka berada di tingkat
surga tersendiri “. Tafsir QS Al hujurat Syaikh Utsaimin hal. 187
َجَر ِان ِ ِِ ِ َّ ِ ِ ِ ِ َّ َاهر بِِه َع ِ الَّ ِذي ي ْقرأُ ال ُقرل َن وهو
ْ يقرأُ ال ُقْرل َن ويَتَتَ ْعتَ ُع فيه َوُهو عليه َشاق لَهُ أ
َ َوالذي،السَرة الكَرام البَ َرَرة َ َُ ْ َ َ
“ Orang yang membaca Al Qur’an dan dia pandai maka dia bersama malaikat yang mulia, dan orang
yang membaca Al Quran dan dia terbata-bata dan dia merasa kesulitan maka dia mendapat dua
pahala “. HR Bukhari 4937 Muslim 798
Berdasarkan dalil-dalil diatas maka manusia yang belajar Al Qur’an dan mengajarkannya bisa
mencapai predikat sebaik-baik manusia, sebagaimana Nabi bersabda :
َوَر ُج ٍل لتَاهُ ََاالً فَ ُه َو يُنْ َِ ُقهُ لنَاءَ اللّْي ِل,وم بِِه لنَاءَ اللّ ِيل َولنَاءَ النَ َها ِر ِ ْ َالَ َحس َد إِالَّ ِِف اثْنَت
ُ َر ُج ٍل لتاه اللَّهُ ال ُق ْرل َن فَ ُه َو يَ ُق:ني َ
ِ.ولناَءَ النَ َهار
َ
“ Tidak ada hasad kecuali pada dua : seorang yang Alloh berikan kepadanya Al Qur’an lalu dia
mengamalkannya malam dan siang hari, dan seorang yang diberi harta dan dia infakkan harta
tersebut malam dan siang hari “ HR Muslim 815
Ilmu yang bermanfaat adalah salah satu pahala yang terus mengalir meski kita telah
meninggal dunia, maka hendaknya kita bersemangat dalam mengusahakannya. Seorang anak
memiliki tiga hak dari bapaknya, yaitu memilihkan ibu yang baik untuknya, memberikan nama yang
baik, dan mengajarinya membaca Al Qur’an.
Segala kekuatan hanya milik Alloh , kepada-Nya kita berdo’a agar mendapat taufiq dan
hidayahnya agar dimudahkan dalam mempelajari ilmu, dan mengamalkannya, serta
menyampaikannya.
2
PENTINGNYA IKHLASH
استُ ْش ِه َد فَأُِِتَ بِِه ِ ِ ِ ِ إِ َّن اََّوَل الن: ت َر ُس ْوَل اهللِ يَ ُق ْو ُل ِ َ َع ْ أَِِب هري رَة ق
ْ ضى يَ ْوَم الْقيَ َاَة َعلَْيه َر ُجل َ َّاس يُ ْق ُ ََس ْع:ال َ َْ ُ ْ َ
ِ قَاتَ ْل:ال َ َت فِْي َها؟ ق
ال
َ تِ لَ ْن يُ َق َ ت َولَ ِكن
َ َّك قَاتَ ْل َ ْ َك َذب:ال
َ َت قُ استُ ْش ِه ْد
ْ ك َح ََّّت َ ت فْي ُ
ِ َ َ ق,فَ َعَّرفَهُ نِ َع َمهُ فَ َعَرفَ َع َها
َ فَ َما َعمْل:ال
,ب َعلَى َو ْج ِه ِه َح ََّّت اُلْ ِق َي ِِف النَّا ِر ِ ِِ ِ ِ
َ ْ ُُثَّ أََُر به فَ ُس، فَ َق ْد قْي َل,َجر ْيء
ِ
Dari Abi Hurairah Radhiyallahu ‘anhu, ia berkata, aku mendengar Rasulullah Shallallahu
‘alaihi wa sallam bersabda : “Sesungguhnya manusia pertama yang diadili pada hari kiamat adalah
orang yang mati syahid di jalan Allah. Dia didatangkan dan diperlihatkan kepadanya kenikmatan-
kenikmatan (yang diberikan di dunia), lalu ia pun mengenalinya.
Allah bertanya kepadanya : ‘Amal apakah yang engkau lakukan dengan nikmat-nikmat itu?’ Ia
menjawab : ‘Aku berperang semata-mata karena Engkau sehingga aku mati syahid.’ Allah berfirman :
‘Engkau dusta! Engkau berperang supaya dikatakan seorang yang gagah berani. Memang
demikianlah yang telah dikatakan (tentang dirimu).’ Kemudian diperintahkan (malaikat) agar
menyeret orang itu atas mukanya (tertelungkup), lalu dilemparkan ke dalam neraka.
Berikutnya orang (yang diadili) adalah seorang yang menuntut ilmu dan mengajarkannya
serta membaca al Qur`an. Ia didatangkan dan diperlihatkan kepadanya kenikmatan-kenikmatannya,
maka ia pun mengakuinya. Kemudian Allah menanyakannya: ‘Amal apakah yang telah engkau
lakukan dengan kenikmatan-kenikmatan itu?’ Ia menjawab: ‘Aku menuntut ilmu dan
mengajarkannya, serta aku membaca al Qur`an hanyalah karena engkau.’ Allah berkata : ‘Engkau
dusta! Engkau menuntut ilmu agar dikatakan seorang ‘alim (yang berilmu) dan engkau membaca al
Qur`an supaya dikatakan (sebagai) seorang qari’ (pembaca al Qur`an yang baik). Memang begitulah
yang dikatakan (tentang dirimu).’ Kemudian diperintahkan (malaikat) agar menyeret atas mukanya
dan melemparkannya ke dalam neraka.
Berikutnya (yang diadili) adalah orang yang diberikan kelapangan rezeki dan berbagai macam
harta benda. Ia didatangkan dan diperlihatkan kepadanya kenikmatan-kenikmatannya, maka ia pun
mengenalinya (mengakuinya). Allah bertanya : ‘Apa yang engkau telah lakukan dengan nikmat-
nikmat itu?’ Dia menjawab : ‘Aku tidak pernah meninggalkan shadaqah dan infaq pada jalan yang
Engkau cintai, melainkan pasti aku melakukannya semata-mata karena Engkau.’ Allah berfirman :
‘Engkau dusta! Engkau berbuat yang demikian itu supaya dikatakan seorang dermawan (murah hati)
dan memang begitulah yang dikatakan (tentang dirimu).’ Kemudian diperintahkan (malaikat) agar
menyeretnya atas mukanya dan melemparkannya ke dalam neraka.” HR Muslim 1905
Hidayah taufiq hanya di tangan Alloh , hanya kepada-Nya kita berdo’a meminta
pertolongan agar kita bisa ikhlash dalam amal ibadah kita, mengharap karunia dan keridhoan-Nya di
dunia dan di akhirat.
3
MEMBACA AL QUR’AN DENGAN TARTIL
Alloh telah memerintahkan kita membaca Al Qur’an dengan tartil, sebagaimana Alloh
telah berfirman :
٤ :ﮉ ﭢ ﭣ ﭤ ﮈ املزَل
“ Dan bacalah Al Qur’an dengan tartil “ QS Al Muzzammil : 4
Maka wajib bagi kita untuk berusaha belajar membaca Al Qur’an sebagaimana cara Nabi kita
tercinta dalam membaca Al Qur’an, demikian pula para sahabat mereka sangat memperhatikan
bacaan Al Qur’an Nabi , sebagaimana atsar berikut ini :
ٍ ال اب ْ َسع ِ ْ ِات لِْل َُ َقر ِاء واملساك ٍ َكا َن اب ْ َسع
ُ ود يُ ْق ِر
ود ََا َه َك َذا َ ْ َ ُ َ فَ َق، ًني َُْر َسلَة َ َ َ ُ َالص َدق َ َ فقرأ،رجال
َ الر ُج ُل إّنا ً ئ القرل َن ُْ َ ُ
ني ِ ِ
ِ ِات لل َُ َقراء واملساك ِ
ِ َ َال َكيف أَقرأَ َكها يا أَبا عبد الرح ِ ْ؟ ق ِ ِ ُ أَقرأَنِي ها رس
َ َ َ ُ َلص َدق َ ال أقرأَن َيها إنَا ا َ ّ َْ َ َ َ َ ْ َ ََلّى اهللُ َعلَْيه َو َسلّ َم قَ ول اهلل ُ َ ََ َ
٩٩٢/٢ سلسلة الصْيْة.َّها َ فَ َمد
Artinya : Suatu ketika Ibnu Mas’ud menyimak bacaan Al Qur’an seseorang, maka laki-laki
tersebut membaca ‘ Innamas shodaqotu lilfuqoro’i wal masakini’ dengan pendek tanpa dipanjangkan
(QS At Taubah : 60), berkata Ibnu Mas’ud “ Tidak demikian Rosulullah membacakannya
kepadaku”, laki-laki tersebut bertanya : “ lalu bagaimanakah Nabi membacakannya kepadamu
wahai Abu Abdirrahman ( Ibnu Mas’ud) ?”Ibnu Mas’ud menjawab : “Nabi membacakannya
kepadaku : ‘ Innamas shodaqootu lilfuqoroo’I wal masaakini “ maka Ibnu Mas’ud memanjangkannya.
( Silsilah Ahadits As Sohihah Al Albani 5/279 )
Hukum mendalami ilmu tajwid atau menjadi guru tajwid adalah fardhu kifayah, namun
membaca Al Qur’an dengan tajwid adalah wajib sebagaimana dalil diatas, tentunya sesuai dengan
kemampuan yang dimiliki dan disertai dengan usaha yang sungguh-sungguh, demikianlah sifat orang-
orang yang beriman. Alloh berfirman :
٢ :ْ ﮉ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮈ التغاب
“Dan bertakwalah semampu kalian, dan dengarkan, dan taatlah” QS At Taghobun : 16
٣ - ٢ :ﮉ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮈ طه
“ Taha. Tidaklah kami turunkan Al Qur’an agar kamu susah. Melainkan sebagai peringatan
bagi orang yang takut ( akan adzab Alloh ) “. QS Taha : 1-3
Membaca Al Qur’an dengan sebenarnya bukanlah sekedar membacanya saja, namun yang
lebih penting adalah, mentadabburi dan mengamalkannya, Alloh berfirman :
٤٣ :ﮉ ﰂ ﰃ ﰄ ﰅ ﰆ ﰇ ﰈ ﰉ ﮈ العراف
“Itulah syurga diwariskan kepadamu, disebabkan apa yang kamu kerjakan” QS Al A’rof : 43
Tidak ada daya upaya melainkan dari Alloh , kepada-Nya kita meminta kemudahan dalam
belajar dan mengamalkannya.
4
TEMPAT-TEMPAT KELUARNYA HURUF DAN SIFAT-SIFATNYA
ِ ﭿ خَمخارِج ح
ِ وف و
ص خفاتُ خها ﭾ اْلُُر خ ُ
Secara garis besar tempat keluarnya huruf terbagi menjadi lima bagian :
ِ اجلو
Rongga tenggorokan hingga rongga mulut ( ف ) َمخحخر ُج,
1. خح
2. Tenggorokan ( ) اْلخحل ُق,
Lidah ( ) اللّسا ُن,
3.
خ
4. ِ الش خفتخ
Kedua bibir ( ان ّ ),
5. Rongga hidung ( وم
ُ ) اخلخحي ُش.
Setiap makhraj bertanggung jawab dalam mengeluarkan huruf pada bagiannya masing-
masing, bagian mulut yang bukan makhraj dari suatu huruf maka tidak boleh ikut andil dalam
membunyikan huruf tersebut.
Contoh kesalahan :
5
I. HURUF-HURUF RONGGA MULUT DAN TENGGOROKAN ( ُالجوف
َ )
Huruf-huruf yang keluar dari rongga mulut dan tenggorokan adalah huruf- huruf mad
وف الح خمد
ُ ُحُر ( huruf perpanjangan suara ), yaitu :
Huruf Alif didahului fathah ( ) خاdisebut ف امل ّديّةِاألخل, fathah berasal dari kata فختح
1.
ُ خ خخ
artinya membuka, diucapkan dengan membuka rongga mulut.
Huruf Wau didahului dhommah ( ) ُحوdisebut الواو امل ّديّة الضَّم
2.
خ, dhommah dari kata
artinya mengumpulkan, diucapkan dengan mengumpulkan atau memajukan bibir.
3. Huruf Ya didahului kasroh kasroh ( ) ِيdisebut اليخاءُ امل ّديّة, kasroh dari kata خك خسخر
ح خ
artinya memisah, diucapkan dengan merekahkan atau menurunkan rahang bawah.
Dalam membaca huruf-huruf mad suaranya melewati rongga tenggorokan dan keluar
dari rongga mulut, bukan keluar dari rongga hidung. Untuk melatih makhraj ini bisa
dilakukan dengan mengucapkan huruf sambil menutup hidung. Agar suara kita tidak
terdengar sengau ( Jawa : bindeng ) maka diusahakan rongga mulut hingga tenggorokan
cukup lebar untuk melewatkan suara, agar suara tidak beralih ke jalur rongga hidung.
4-1 : ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﮈ القريش
٧٦ : ﮉ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﮈ البقرة
44 : ﮉ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚﮛ ﮈ هود
٠٨ : ﮉ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜﯝ ﮈ األنعام
6
II. HURUF-HURUF TENGGOROKAN ( ُالحلُق
َُ )
ءخا إِ حي أ حُو أخأح أ حُوأً أ ِخن أخأح خن ِم خن الح ُم حؤ ِن خمئِ حي ئاً أخنِئخا
Kesalahan-kesalahan dalam melafadzkan huruf hamzah :
Latihan-latihan :
٦1 : ﮉ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷﮈ البقرة11 : ﮉ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﮈ النازعات
١٨ - 14 : ﯵ ﯶ ﯷ ﮈ البلد ﮉﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ
4 :ﮉ ﭷ ﭸ ﭹ ﮈ الزلزلة
7
b. Huruf Haa’ ( ه ).
Makhraj huruf Haa’ berada di tenggorokan paling bawah, sebagaimana gambar berikut :
Dibaca Hams ( ) ا حْلخ حمس, artinya bisikan, dibaca dengan mengalirkan aliran udara,
ُ
Rokhowah ( ُخاوة
الر خ خ
َّ ), artinya longgar, dibaca dengan melepas aliran suara,
ُ االستِ خف
Istifal ( ال ) ح, artinya merendah, menurunkan lidah dari langit-langit mulut,
Infitah ( اح ِ
ُ ) االنحفتخ, artinya membuka, dibaca dengan membuka rongga mulut.
Praktik mengucapkan huruf Haa’ :
ﮉﭢﭣﭤﭥﭦﭧﭨﭩﭪﭫ ﭬﭭﭮﭯﭰ
ﭱﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ
4 – 1 :ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮈ اْلمزة
١٤ :ﮉ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﮈ اجلاثية
8
2. Tenggorokan bagian tengah ( اْلخحل ِق ط
ُ ) خو خس, keluar darinya 2 huruf :
a. Huruf ‘Ain ( ) ع,
Dibaca Jahr ( ) اجلخ حهر, artinya jelas, dibaca dengan menahan aliran udara,
ُ
Tawassuth ( ط ُ ) الت خَّوس, suara tengah-tengah, tidak ditahan tapi juga tidak dibebaskan,
ُ االستِ خف
Istifal ( ال ) ح, artinya merendah, merendahkan lidah dari langit-langit mulut,
Infitah ( اح ِ
ُ ) االنحفتخ, artinya membuka, dibaca dengan membuka rongga mulut.
Praktik mengucapkan huruf ‘Ain :
٤ - 1 :ﮉ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﮈ القارعة
٦ :ﮉ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﮈ الفاحتة ٢ :ﮉ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥﮈ الفاحتة
١ :ﮉ ﮪ ﮫ ﮬ ﮈ الشرح ٢ :ﮉ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﮈ الغاشية
٢ :ﮉ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ ﮈ الليل 1٦ :ﮉ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮈ التكوير
9
b. Huruf haa’ ( ح
) خ,
Makhraj huruf haa’ di tengah-tengah tenggorokan, sedikit diatas makhraj huruf ‘Ain :
Dibaca Hams ( ) ا حْلخ حمس, artinya bisikan, dibaca dengan mengalirkan aliran udara,
ُ
Rokhowah ( ُخاوة
الر خ
َّ ), artinya longgar, dibaca dengan melepas aliran suara,
خ
Istifal ( ال ِ
ُ االست خف
) ح, artinya merendah, menurunkan lidah dari langit-langit mulut,
Infitah ( اح ِ
ُ ) االنحفتخ, artinya membuka, dibaca dengan membuka rongga mulut.
Praktik mengucapkan huruf haa’ :
٢ – 4 :ﮉ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮈ املسد
14 - 1٠ :ﮉ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﮈ األعلى
4٧ :ﮉ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃﮄ ﮈ البقرة
Dibaca Jahr ( ) اجلخ حهر, artinya jelas dibaca dengan menahan aliran udara,
ُ
Rokhowah ( ُخاوة
الر خ خ
َّ ), artinya longgar, dibaca dengan melepas aliran suara,
Isti’la’ ( االستِ حعالخء
ُ ) ح, yaitu tingginya/ naiknya lidah ke langit-langit mulut,
Infitah ( اح ِ
ُ ) االنحفتخ, artinya membuka, dibaca dengan membuka rongga mulut,
Bila berharokat kasroh maka tidak dibaca terlalu tebal ( خي ِم ِ ) أ حخدَن التَّ حف,
خ
demikian juga bila sukun dan didahului huruf berharokat kasroh.
٤ - ١ :ﮉ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﮈ الروم
Syiddah ( الشدَّة
ّ ), artinya kuat, dibaca dengan menahan aliran suara,
Isti’la’ ( االستِ ْعلَء
ْ ), yaitu tingginya/ naiknya lidah ke langit-langit mulut,
Infitah ( ) االنْ ِفتَاح, artinya membuka, dibaca dengan membuka rongga mulut,
Qalqalah ( ) ال َق ْل َقلَة, memantul tebal ketika sukun baik di tengah atau di akhir bacaan.
ﮉﭤ ﭥ ﭦﭧﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬﭭ ﭮ ﭯ ﭰﭱ ﭲ ﭳ
٥ – ٣ :ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮈ الفلق
٢ – ٣ :ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮈ القيامة
٤٤ :ﮉ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﮈ آل عمران
Dibaca Hams ( ) ا ْْلَ ْمس, artinya bisikan, dibaca dengan mengalirkan aliran udara,
Syiddah ( الشدَّة
ّ ), artinya kuat, dibaca dengan menahan aliran suara,
Istifal ( االستِ َفال
ْ ), artinya merendah, menurunkan lidah dari langit-langit mulut,
Infitah ( ) االنْ ِفتَاح, artinya membuka, dibaca dengan membuka rongga mulut.
ﮉﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘﮙ ﮚ
ﮛﮜ ﮝ ﮞﮟﮠﮡﮢﮣﮤﮥ ﮦﮧﮨ
٨ – ٣ :ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮈ التكاثر
14
ِ اللِس
2. Lidah bagian tengah ( ان ) َو َسط, keluar darinya 3 huruf :
َ
a. Huruf Jiim ( ) ج,
Dibaca Jahr ( ) اجلَ ْهر, artinya jelas, dibaca dengan menahan aliran udara,
Syiddah ( الشدَّة
ّ ), artinya kuat, dibaca dengan menahan aliran suara,
Istifal ( االستِ َفال
ْ ), artinya merendah, menurunkan lidah dari langit-langit mulut,
Infitah ( ) االنْ ِفتَاح, artinya membuka, dibaca dengan membuka rongga mulut,
Qalqalah ( ) ال َق ْل َقلَة, memantul ketika sukun baik di tengah atau di akhir bacaan.
Latihan-latihan :
٨ :ﮉ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﮈ البينة
٢ :ﮉ ﭩ ﭪ ﭫ ﮈ الغاشية ٢١ :ﮉ ﯯ ﯰ ﯱﯲ ﮈ الفجر
١٥ :ﮉ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﮈ هود
٨٨ :ﮉ ﯔ ﯕﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜﯝ ﮈ األنعام
١٢ :ﮉ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﮈ الذاريات
15
b. Huruf Syiin ( ) ش, Makhraj huruf Syiin terletak di tengah-tengah lidah :
Dibaca Hams ( ) ا ْْلَ ْمس, artinya bisikan, dibaca dengan mengalirkan aliran udara,
Rokhowah ( خاوة
َ الر
َّ ), artinya longgar, dibaca dengan melepas aliran suara,
َ
ِ
Istifal ( االست َفال
ْ ), artinya merendah, menurunkan lidah dari langit-langit mulut,
Infitah ( ) االنْ ِفتَاح, artinya membuka, dibaca dengan membuka rongga mulut,
Tafassyi ( شي
ْ ّ ) التَ َف, menyebarnya aliran udara di rongga mulut.
Praktik mengucapkan huruf Syiin :
٢ - ٣ :ﮉ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﮈ قريش
٣٣ - ٣٨ :ﮉ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﮈ ص
٩٣ :ﮉ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ ﮫ ﮬﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﮈ األنعام
16
Huruf Yaa’ ( ) ي,
c.
َ
Makhraj huruf Yaa’ yang bukan berupa huruf mad berada di tengah-tengah lidah :
Dibaca Jahr ( ) اجلَ ْهر, artinya jelas, dibaca dengan menahan aliran udara,
Rokhowah ( خاوة
َ الر
َّ ), artinya longgar, dibaca dengan melepas aliran suara,
َ
ِ
Istifal ( االست َفال
ْ ), artinya merendah, menurunkan lidah dari langit-langit mulut,
Infitah ( ) االنْ ِفتَاح, artinya membuka, dibaca dengan membuka rongga mulut,
Liin ( ) اللِ ْي, Lembut, jika ya sukun didahului fathah maka dibaca dgn ringan/mudah.
Latihan-latihan :
Dibaca Jahr ( ) اجلَ ْهر, artinya jelas dibaca dengan menahan aliran udara,
Rokhowah ( خاوة
َ الر
َّ ), artinya longgar, dibaca dengan melepas aliran suara,
َ
ِ
Isti’la’ ( االست ْعلَء
ْ ), yaitu tingginya/ naiknya lidah ke langit-langit mulut,
Ithbaq ( ) االطْبَاق, artinya berkumpul, menyelaraskan lidah dengan langit-langit mulut,
Istitholah ( ) االستطالة, memanjangnya suara mulai ujung hingga pangkal pinggiran lidah.
٥٣ :ﮉ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘﮙ ﮈ النساء
٢٣ – ٢٩ :ﮉ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮈ الواقعة
٢ - ٣ :ﮉ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﮈ الزلزلة
18
ِ اللِس
4. Daerah sekitar ujung lidah ( ان ف
ُ ) طَْر, darinya keluar 12 huruf, yaitu :
َ
a. Huruf Laam ( ) ل, terletak di ujung dua tepian lidah bersama ujung lidah bertemu dengan
gusi dari 8 gigi atas paling depan :
Dibaca Jahr ( ) اجلَ ْهر, artinya jelas dibaca dengan menahan aliran udara,
ُ
Tawassuth ( ط ُ ) الت ََّو ُّس, sedang-sedang, suara tidak ditahan tapi juga tidak dilepas,
ُ االستِ َف
Istifal ( ال ْ ), artinya merendah, menurunkan lidah dari langit-langit mulut,
Infitah ( اح ِ
ُ َ) االنْفت, artinya membuka, dibaca dengan membuka rongga mulut,
Inhirof ( اف ِْ ), beralihnya aliran suara karena terhalang lidah.
ُ االْنَر
Praktik mengucapkan huruf Laam :
٢٢ :ﮉ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮈ آل عمران
Dibaca Jahr ( ) اجلَ ْهر, artinya jelas dibaca dengan menahan aliran udara,
ُ
Tawassuth ( ط ُ ) الت ََّو ُّس, sedang-sedang, suara tidak ditahan tapi juga tidak dilepas,
ُ االستِ َف
Istifal ( ال ْ ), artinya merendah, menurunkan lidah dari langit-langit mulut,
Infitah ( اح ِ
ُ َ) االنْفت, artinya membuka, dibaca dengan membuka rongga mulut,
Ghunnah ( ُ) الغُنّة, berdengungnya suara karena melewati hidung.
Latihan-latihan :
ﮉﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋﮌﮍ ﮎ ﮏ
٢ - ١ :ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮈ الناس
١٢ – ١٢ :ﮉ ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﮈ العلق
٢٢ :ﮉ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮈ الرمحن
20
c. Huruf Roo () ر, terletak di awal punggung ujung lidah bertemu dengan gusi dari 2 gigi seri atas :
( Letak dan bentuk lidah saat َ رtafkhim/tebal ) ( bentuk lidah saat huruf َ رtarqiq/tipis)
٣ :ﮉ ﰁ ﰂ ﰃ ﰄ ﰅ ﰆ ﰇ ﰈ ﮈ مرمي
Catatan : Roo imalah dalam surat Huud : 41 dibaca tipis ٤١ :ﮉ ﮑ ﮒ ﮓ ﮈ هود
21
b. Roo sukun atau waqof didahului harokat fathah atau dhommah ( ) َْر ُْر,
١ :ﮉ ﮋ ﮌ ﭒ ﮈ التكاثر ٤ :ﮉ ﮞ ﮟ ﮠ ﭜ ﮈ العاديات
c. Roo sukun atau waqof didahului huruf mati (selain huruf Yaa) dan sebelumnya fathah
atau dhommah ( ) َر ُر,
ْ ْ
١ : ﮉ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭒ ﮈ القدر٢ – ١ :ﮉ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﮈ الفجر
ﮉ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﮈ الفجر ﮉ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﮈ العصر
d. Roo sukun didahului hamzah washol, yaitu hamzah tambahan untuk membunyikan
huruf mati di awal kata ( ار
ْ ),
٢١ :ﮉ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﮈ الفجر ١١٢ :ﮉ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮈ الائدة
e. Roo sukun didahului kasroh namun diikuti oleh huruf isti’la’ yang berharokat fathah
atau dhommah dalam satu kalimat, ( isti’la’ yaitu huruf yg tebal : ظ ) خ ص ض غ ط ق,
٣ : ﮉ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ ﮈ األنعام١٤:ﮉ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒﮈ الفجر
٢١:ﮉ ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮈ النبأ
22
b. Roo sukun didahului kasroh ( ) ِْرdan setelahnya bukan huruf isti’la’,
c. Roo sukun didahului kasroh ( ) ِْرdan setelahnya huruf isti’la’ namun di lain kalimat,
١ :ﮉ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮈ نوح
d. Roo sukun atau waqof didahului huruf mati dan sebelumnya berharokat kasroh ( ) ِْْر,
٢٩ :ﮉ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﮈ الشعراء
Catatan :
Sebagian kaum muslimin berpendapat bahwa huruf roo pada kalimat berikut boleh dibaca
tafkhim atau tarqiq, namun pendapat tersebut tidak ada dalilnya.
23
d. Huruf Taa’ ( ) ت, Punggung ujung lidah bertemu pangkal gigi seri atas,
Dibaca Hams ( ) ا ْْلَ ْمس, artinya bisikan, dibaca dengan mengalirkan aliran udara,
ُ
Syiddah ( الش َّد ُة
ّ ), artinya kuat, dibaca dengan menahan aliran suara,
ُ االستِ َف
Istifal ( ال ْ ), artinya merendah, menurunkan lidah dari langit-langit mulut,
Infitah ( اح ِ
ُ َ) االنْفت, artinya membuka, dibaca dengan membuka rongga mulut,
Praktik mengucapkan huruf Taa :
ﮉﭑ ﭒ ﭓ ﭔﭕ ﭖ ﭗﭘﭙ ﭚ ﭛﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠﭡ ﭢ
٤٢ :ﮉ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﮈ الواقعة ٢ – ١ :ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﮈ االنفطار
١٢ :ﮉ ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﮈ آل عمران
24
e. Huruf Daal ( ) د, Punggung ujung lidah bertemu pangkal gigi seri atas,
Dibaca Jahr ( ) اجلَ ْهر, artinya jelas, dibaca dengan menahan aliran udara,
ُ
Syiddah ( ُالش َّدةّ ), artinya kuat, dibaca dengan menahan aliran suara,
ُ االستِ َف
Istifal ( ال ْ ), artinya merendah, menurunkan lidah dari langit-langit mulut,
Infitah ( اح ِ
ُ َ) االنْفت, artinya membuka, dibaca dengan membuka rongga mulut,
Qalqalah ( ُ) ال َق ْل َقلَة, memantul ketika sukun baik di tengah atau di akhir bacaan.
َم ِديْدا َدنِ َدا ِم َن الْ ُم ْد ِن ُد ْودا َد ِن َد ْد َن َدا ِد ْي ُد ْو أَ ْد
Bentuk kesalahan yang sering didapati :
٢ :ﮉ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﮈ الفاحتة
٤ - ٩ :ﮉ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﮈ اإلخلص
ﮉﭑﭒ ﭓ ﭔﭕ ﭖﭗ ﭘ ﭙ ﭚﭛ ﭜﭝﭞﭟﭠﭡﭢﭣ
٢ - ١ :ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﮈ الكافرون
25
f. Huruf Tho ( ) ط, Punggung ujung lidah bertemu pangkal gigi seri atas,
Dibaca Jahr ( ) اجلَ ْهر, artinya jelas dibaca dengan menahan aliran udara,
ُ
Syiddah ( الش َّد ُة
ّ ), artinya kuat, dibaca dengan menahan aliran suara,
Isti’la’ ( االستِ ْعلَء
ُ ْ ), yaitu tingginya/ naiknya lidah ke langit-langit mulut,
Ithbaq ( اق ُ َ) االطْب, artinya berkumpul, suara mengumpul di langit-langit mulut,
Qalqalah ( ُ) ال َق ْل َقلَة, memantul tebal ketika sukun di tengah atau waqof di akhir bacaan.
َم ِطْي طا طَنِ طَا ِم َن الْ ُم طْ ِن طُْوطا طَ ِن طَطْ َن طَا ِط ْي طُْو أَ ْط
Bentuk kesalahan mengucapkan huruf Tho :
Tho dibaca dengan mengalirkan udara, ٢٤٣ :ﮉ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﮈ البقرة
٩ : ﮉ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬﭭ ﮈ اللك١١:ﮉ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗﮈ الصافات
١ : ﮉ ﮨ ﮩ ﮪ ﮫ ﮈ الرسلت١ :ﮉ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮈ الطور
٤ :ﮉ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﮈ قريش
26
g. Huruf Siin ( ) س, Ujung lidah berada di belakang gigi seri atas dan gigi seri bawah.
Dibaca Hams ( ) ا ْْلَ ْمس, artinya bisikan, dibaca dengan mengalirkan aliran udara,
ُ
Rokhowah ( ُخاوة
َ َ الر
َّ ), artinya longgar, dibaca dengan melepas aliran suara,
ُ االستِ َف
Istifal ( ال ْ ), artinya merendah, menurunkan lidah dari langit-langit mulut,
Infitah ( اح ِ
ُ َ) االنْفت, artinya membuka, dibaca dengan membuka rongga mulut,
Shofir ( الص ِفي
ُ َ ), Tajamnya suara berdesis melewati celah antara gigi seri.
Praktik mengucapkan huruf Siin :
١١ – ٣ :ﮉ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﮈ الرسلت
27
h. Huruf Zaay ( ) ز, Ujung lidah berada di belakang gigi seri atas dan gigi seri bawah.
Jahr ( ) اجلَ ْهر, artinya jelas, dibaca dengan menahan aliran udara,
ُ
Rokhowah ( ُخاوة
َ الر
َّ ), artinya longgar, dibaca dengan melepas aliran suara,
َ
ُ االستِ َف
Istifal ( ال ْ ), artinya merendah, menurunkan lidah dari langit-langit mulut,
Infitah ( اح ِ
ُ َ) االنْفت, artinya membuka, dibaca dengan membuka rongga mulut,
Shofir ( الص ِفي
ُ َ ), Tajamnya suara berdesis melewati celah antara gigi seri.
Praktik mengucapkan huruf Zaay :
َزا ِز ْي ُزْو أَْز ُزْوزا َزِن َزْز َن ِم َن الْ ُم ْزِن َم ِزيْزا َزنَِزا
Bentuk kesalahan mengucapkan huruf Zaay :
Latihan-latihan :
ﮉﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ
٢٢ :ﮉ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮈ آل عمران ٢٤ – ٢٩ :ﯓ ﮈ اإلسراء
٤ :ﮉ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﮈ القمر
28
i. Huruf Shaad ( ) ص, Ujung lidah berada di belakang gigi seri atas dan gigi seri bawah.
Dibaca Hams ( ) ا ْْلَ ْمس, artinya bisikan, dibaca dengan mengalirkan aliran udara,
ُ
Rokhowah ( ُخاوة
َ َ الر
َّ ), artinya longgar, dibaca dengan melepas aliran suara,
Isti’la’ ( االستِ ْعلَء
ُ ْ ), yaitu tingginya/ naiknya lidah ke langit-langit mulut,
Ithbaq ( اق ُ َ) االطْب, artinya berkumpul, berkumpulnya suara di langit-langit mulut,
Shofir ( الص ِفي
ُ َ ), Tajamnya suara berdesis melewati celah antara gigi seri.
Praktik mengucapkan huruf Shaad :
ِ صي ص ا
ِ ِ
صا
َ صن
َ ْ ص ِن َم
ْ ص َن م َن الْ ُم
ْصَ ص ِن
َ ص ْوص ا ْ َص ْو أ
ُ ص ُ ص ْي
َ صا
َ
Bentuk kesalahan mengucapkan huruf Shaad :
Shaad fathah dibaca dengan memajukan bibir,
ﮉﭑ ﭒﭓ ﭔﭕ ﭖﭗ ﭘﭙ ﭚ ﭛ ﭜﭝ ﭞ
٢٢ :ﮉ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﮈ الغاشية ٩ – ١ :ﭟ ﭠ ﭡ ﮈ العصر
١٣ – ١١ :ﮉ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﮈ األعلى
29
j. Huruf Tsaa’ ( ) ث, Punggung ujung lidah menempel di ujung gigi seri atas,
Dibaca Hams ( ) ا ْْلَ ْمس, artinya bisikan, dibaca dengan mengalirkan aliran udara,
ُ
Rokhowah ( ُخاوة
َ َ الر
َّ ), artinya longgar, dibaca dengan melepas aliran suara,
ُ االستِ َف
Istifal ( ال ْ ), artinya merendah, menurunkan lidah dari langit-langit mulut,
Infitah ( اح ِ
ُ َ) االنْفت, membuka/ melonggarkan rongga mulut.
Praktik mengucapkan huruf Tsaa’ :
Latihan-latihan :
Jahr ( ) اجلَ ْهر, artinya jelas, dibaca dengan menahan aliran udara,
ُ
Rokhowah ( ُخاوة
َ الر
َّ ), artinya longgar, dibaca dengan melepas aliran suara,
َ
Istifal ( ال ِ
ُ االست َف
ْ ), artinya merendah, menurunkan lidah dari langit-langit mulut,
Infitah ( اح ِ
ُ َ) االنْفت, membuka/ melonggarkan rongga mulut.
Latihan-latihan :
٩ – ١ :ﮉ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮈ الليل
٣٩ : ﮉ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫﭬ ﮈ احلج١٢ :ﮉ ﯓ ﯔ ﯕ ﮈ الربوج
٢٢ : ﮉ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘﮙ ﮈ آل عمران١٤ :ﮉ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﮈ البلد
١١ : ﮉ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﮈ الشمس١ :ﮉ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮈ يس
١٤٩ : ﮉ ﮌ ﮍ ﮎ ﮈ النساء٢٤ :ﮉ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷ ﮈ الشعراء
31
l. Huruf Dzha ( ) ظ, Punggung ujung lidah menempel di ujung gigi seri atas,
Jahr ( ) اجلَ ْهر, artinya jelas, dibaca dengan menahan aliran udara,
ُ
Rokhowah ( ُخاوة
َ الر
َّ ), artinya longgar, dibaca dengan melepas aliran suara,
َ
ِ
Isti’la’ ( االست ْعلَء
ُ ْ ), yaitu tingginya/ naiknya lidah ke langit-langit mulut,
Ithbaq ( اق ُ َ) االطْب, artinya berkumpul, suara mengumpul di langit-langit mulut.
Latihan-latihan :
Rokhowah ( خاوة
َ الر
َّ ), artinya longgar, dibaca dengan melepas aliran suara,
َ
ِ
Istifal ( االست َفال
) ه, artinya merendah, menurunkan lidah dari langit-langit mulut,
Infitah ( ) االنه ِفتَاح, artinya membuka, dibaca dengan membuka rongga mulut.
ف ف ـ ـ ـ هوفا فَـ ـ ِن فَـ ـ ـ هف َن ِم َن الهم ـ هفـ ـ ِن َم ِف ـهيـ ـ ـ ــفا فَـ ـ ـ ـنِـ َفا
فَا فـِ هي فـ ـ هو أَ ه
Kesalahan-kesalahan dalam melafadzkan huruf Faa :
Diucapkan dengan bibir terlalu kuat menekan ke gigi seri,
Bibir menempel tidak tepat pada tengah perutnya, misalnya bibir terlalu ke dalam
atau terlalu keluar.
Latihan-latihan :
Dibaca Jahr ( ) اجلَ ههر, artinya jelas dibaca dengan menahan aliran udara,
Syiddah ( الشدَّة
ّ ), artinya kuat, dibaca dengan menahan aliran suara,
Istifal ( االستِ َفال
) ه, artinya merendah, menurunkan lidah dari langit-langit mulut,
Infitah ( ) االنه ِفتَاح, artinya membuka, dibaca dengan membuka rongga mulut,
Qalqalah ( ) ال َق هل َقلَة, memantul ketika sukun baik di tengah atau di akhir bacaan.
ب بـ ـ ـ هوبـ ـ ـا بَـ ـ ـ ِن بَـ ـ هـب ـ ـ َن ِم َن الهم ـ هـب ـ ـ ِن َم ـ ـبِ ـ ـ ـهي ـ ـ ــبا بـَـ ـنِ ـ ـ ـبَا
بَـا بِـ ـ هي بـ ـ ـ هو أَ ه
Kesalahan-kesalahan dalam melafadzkan huruf Baa :
Dibaca dengan mengeluarkan aliran udara,
Latihan-latihan :
Dibaca Jahr ( ) اجلَ ههر, artinya jelas, dibaca dengan menahan aliran udara,
Tawassuth ( سط
ُّ ) التـَّو, suara tengah-tengah, tidak ditahan tapi juga tidak dibebaskan,
َ
Istifal ( االستِ َفال
) ه, artinya merendah, menurunkan lidah dari langit-langit mulut,
Infitah ( ) االنه ِفتَاح, artinya membuka, dibaca dengan membuka rongga mulut,
َمـا ِمـ هي م ـ هو أَم م ـ هوما َم ـ ِن َم ـ هـم ـ َن ِم َن الهم ـ هم ـ ِن َمـ ـ ِم ـ ـهيـ ـما َمـ ـنِـ َما
Kesalahan-kesalahan yang sering terjadi dalam membaca huruf ini :
٥ :ﮉ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﮈ ق
٢٥ :ﮉ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﮈ الشورى
35
4. Huruf Wau ( ) و, makhraj huruf Wau kedua bibir maju ke depan dengan membuka celah :
Dibaca Jahr ( ) اجلَ ههر, artinya jelas, dibaca dengan menahan aliran udara,
Rokhowah ( خاوة
َ الر
َّ ), artinya longgar, dibaca dengan melepas aliran suara,
َ
ِ
Istifal ( االست َفال
) ه, artinya merendah, menurunkan lidah dari langit-langit mulut,
Infitah ( ) االنه ِفتَاح, artinya membuka, dibaca dengan membuka rongga mulut.
َوا ِو هي وهو أَهو وهووا َو ِن َوهو َن ِم َن الهمـ ـ ـ هـو ِن َمـ ـ ـ ِويهـ ـ ـ ــوا َونـِ ـ ـ ـ ـ َـوا
Kesalahan yang sering terjadi :
Dalam mengucapkan huruf wau kurang memajukan bibirnya, atau berlebihan dalam
memajukan bibir,
٩١ :ﮉ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﮈ الزمر
٢٠ :ﮉ ﭼ ﭽ ﭾﭿ ﮀ ﮁﮂ ﮃ ﮄ ﮈ ص
36
V. HURUF-HURUF KHAISYUM
Latihan-Latihan :
٢ :ﮉ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﮈ العصر
٠٤ :ﮉ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮈ النبأ
٣ :ﮉ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ ﮈ اإلنسان
٨١ :ﮉ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﮈ البقرة
37
3. Dengungan dalam hukum Idghom bi Ghunnah ( بإغنة ) ا إإلدغام
Ketika membaca hukum idghom bi ghunnah maka suara kita juga akan melewati rongga
hidung, contoh dalam membaca ayat-ayat berikut ini :
٨٠ :ﮉ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚﯛ ﮈ احلشر
١ :ﮉ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﮈ الشورى
4. )اإ
Ghunnah dalam hukum Ikhfa ( إلخفاء
Suara dengung dalam hukum ikhfa sedikit dibawah kadar dengung dalam hukum idghom
bighunnah, contoh ikhfa sebagaimana ayat-ayat berikut :
٧ :ﮉ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮈ الغاشية
٣٣ :ﮉ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﮈ الذاريات
٦ :ﮉ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﮈ هود
5. )اإ
Ghunnah dalam hukum iqlab ( إلقالب
Yaitu bila nuun sukun atau tanwin bertemu huruf baa’ :
٢١ :ﮉ ﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﮈ الشورى
١ :ﮉ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮈ النمل
٥٣ :ﮉ ﭪ ﭫ ﭬ ﮈ البقرة
6. Ghunnah dalam ikhfa syafawiy ( الشف إوي ) ا إإلخفاء
Yaitu bila mim sukun bertemu dengan huruf baa’ :
٨٦ :ﮉ ﯭ ﯮ ﯯﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﮈ غافر
٢٨ :ﮉ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﮈ الصافات
٣١ :ﮉ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈﮉ ﮈ التوبة
7. املتماثإل إ
Ghunnah dalam idghom mimi/ idghom mutamatsilain ( ي ) ا إإلدغام
Yaitu manakala miim sukun bertemu miim :
٠٥ :ﮉ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮈ األنبياء
38
RANGKUMAN SIFAT-SIFAT HURUF
1. Hams َالهمَس
َ ( bisikan ) - Jahr َالههَر
َ ( jelas )
Samar dengan mengalirkan udara. Jelas dengan menahan aliran udara.
Huruf-huruf hames berjumlah 10 : Huruf-huruf jaher berjumlah 18 :
ـت ٌ ـحـثَّـهُ َشـ ْخ
َ ـص َسـ َك َ َف أبجدذرزضطظعغقلمنوي
)َب
َ(َ هعظ هم هَوزنَََقه َارئََذَيََ هَغضََجدََطهله ه
3. Isti’la َلهء
َ َ ( االسَتَعmeninggi ) - Istifal َ ( االسَتَ هَفالmerendah )
Naiknya suara ke langit-langit mulut Merendahkan lidah dari langit-langit mulut.
dengan meninggikan lidah belakang ke Huruf-huruf istifal ada 21 :
langit-langit mulut sehingga dibaca tebal.
Huruf-huruf isti’la ada 7 :
أبتثجحدذرزسشعفكل
ظ
ْ ضـغْـط قـ
َ ص
َّ ُخـ منوهي
َ )ََس هكا
َسل ه
َحرفههَإن ه
َمنَُيهود ه
تَعُّز ه
(َثهبه ه
4. Ithbaq َ ( اإلطََبهاقmenutup ) - Infitah َ ( االنَفََتهاحmembuka )
Mengatupkan lidah ke langit langit mulut Membuka rongga mulut sehingga suara tidak
sehingga suara berkumpul di langit-langit terkumpul di langit-langit mulut.
mulut. Huruf-huruf infitah ada 24 :
Huruf-huruf ithbaq ada 4 :
أبتثجحخدذرزسشعغف
ظ
َ َضط
َصَ قكلمنوهي
َاَح ٌقَلههَشربَ هغيث
َس هعةًَفهزهك ه
هخ هذ هَو هج هد ه
(َمنَأ ه
ه
39
SIFAT-SIFAT YANG TIDAK MEMILIKI LAWAN
1. Shofir َالصفَي
َ ( هtajam berdesis )
Tajamnya suara berdesis karena melewati celah sempit
antara ujung lidah dengan gigi seri atas dan bawah.
Huruf-huruf shofir ada 3, yaitu : صزس
Memantulnya suara huruf ketika sukun. Huruf qolqolah ada 5, yaitu : ب َجد
ُ ْقُط
Sifat qolqolah terbagi menjadi dua :
a. Qolqolah Sughra ( ال هقل هقلهةَالصغرىqolqolah kecil ) yaitu manakala huruf qolqolah sukun
ه
dibaca memantul ditengah-tengah bacaan ( wasol/ terus ) bukan ketika waqof.
b. Qolqolah Kubro ( ال هَقلَ هَقَلهةََالكَبََهرىqolqolah besar ) yaitu manakala huruf qolqolah sukun
dibaca memantul di akhir bacaan ( waqof ) baik huruf tersebut bertasydid atau tidak .
Contoh : ﮉﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝﮈ ﮉﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﮈ
٣٣َ:ﮉ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮈ ﮉ ﮇ ﮈ ﮉ ﮈالنبأ
40
5. Takrir َالتهكََريَر
َ ( bergetar )
Bergetarnya ujung lidah dengan getaran yang samar ketika mengucapkan huruf Roo ر
41
TABEL HURUF DAN SIFATNYA
احلروفَوصفاهتا
أ ب ت ث ج ح خ د ذ ر ز س ش ص ض ط ظ ع غ ف ق ك ل م ن و ه ي الصفات
ي ل م ن و ق ض ط ظ ع غ د ذ ر ز ج أ ب الهر
ه ك ف س ش ص ح خ ت ث المس
ق ك ط د ج أ ب ت الشدة
ل م ن ع ر التوسط
و ه ي غ ف ظ ز س ش ص ض ذ ح خ ث الرخاوة
ق غ ص ض ط ظ خ االستعلء
ك ل م ن و ه ي ف ع د ذ ر ز س ش أ ب ت ث ج ح االستفال
ص ض ط ظ االطباق
ع غ ف ق ك ل م ن و ه ي أ ب ت ث ج ح خ د ذ ر ز س ش االنفتاح
ص ز س الصفي
ق ط د ج ب القلقلة
ي و اللي
ل ر االنراف
ر التكرير
ش التفشي
ض االستطالة
م ن الغنة
َ
َ
َ
َ
َ
َ
َ
َ
َ
َ
َ
َ
َ
َ
َ
َ
َ
َ
َ
َ
َ
42
LATIHAN MEMBEDAKAN HURUF-HURUF YANG MIRIP PENGUCAPANNYA
ِظ ْي ظُْو
أَ ْظ ظَا َخ ِ
َخا خ ْي ُخ ْو أ ْ َح
ح ْي ُح ْو أ ْ
ِ َحا
َض ِض ْي ُ
ض ْو أ ْ ضا
َ َغا ِغ ْي غُ ْو أَ ْغ ِه ْي ُه ْو أ َْهـ َها
ذَا ِذ ْي ذُ ْو
أَ ْذ أَ ْذ ذَا ِذ ْي ذُ ْو َث
ثـُ ْو أ ْ ثَا ثِ ْي
ِ
َض ضا ِض ْي ُ
ض ْو أ ْ َ أ َْز ُزْو ِز ْي َزا َس
َسا س ْي ُس ْو أ ْ
ِد ْي ُد ْو
أ َْد َدا أ َْز َزا ِز ْي
ُزْو َس
س ْي ُس ْو أ ْ
ِ َسا
َض ِض ْي ُ
ض ْو أ ْ ضا
َ َص
ص ْو أ ْ
ِ
صا ص ْي َُ َص
ص ْو أ ْ
ص ْي ُ
ِ صا
َ
43
DAFTAR PUSTAKA
44
بسم اهلل الرمحن الرحيم
وأشهد أن ال إله إال اهلل وحده ال شريك له، والشكر له على توفيقه وامتنانه،احلمد هلل على إحسانه
.. أما بعد، وأشهد أن حممدا عبده ورسوله الداعي إىل رضوانه،تعظيما لشأنه
Segala puji bagi Alloh atas nikmat hidayah dan karunia-Nya , sehingga kita bisa
menjalankan ibadah sesuai dengan tuntunan Rosulullah , kita berharap amalan ibadah kita
diterima Alloh dengan senantiasa berusaha untuk ikhlash dalam beramal. Sholawat serta
salam semoga tetap tercurah kepada Nabi Muhammad dan keluarganya serta para
sahabat-sahabatnya.
Buku yang tipis ini adalah lanjutan dari bagian pertama dari panduan tahsin Al
Qur’an, dimana pada bagian pertama telah dibahas makhorijul huruf dan sifatnya beserta
praktik membacanya, maka pada bagian kedua ini akan dibahas tentang hukum-hukum
tajwid dimulai dari hukum Nun sukun dan Tanwin, kemudian hukum Mad dan terakhir
tentang bacaan khusus yang terdapat pada jalur Syathibiyyah.
Buku ini boleh disebarkan difotocopy bagi siapa saja yang membutuhkan, semoga
bermanfaat , kita berharap keridho’an Alloh , semoga kita dimudahkan dalam beramal
sholeh dan berharap ampunan atas dosa-dosa kita. Amiin…
Kesempurnaan hanya milik Alloh , karena itu bila didapati kekurangan dan
kesalahan dalam buku ini maka saran dan kritikan kami buka seluas-luasnya.
....واحلمد هلل رب العاملني والصالة والسالم على نبينا حممد وعلى آله وصحبه أمجعني
Penyusun
No WA : 08 5225 6886 61
i
DAFTAR ISI
ii
5. Mad Wajib Muttashil ……………………………………………………………………………. 28
6. Mad Lazim ……………………………………………………………………………………………. 29
a) Lazim Kalimi Mukhoffaf …………………………………………………………… 29
b) Lazim Kalimi Mutsaqqol …………………………………………………………… 29
c) Lazim Harfiy Mukhoffaf ……………………………………………………………. 30
d) Lazim Harfiy Mutsaqqol …………………………………………………………… 30
VII. HUKUM NABER ………………………………………………………………………………………………. 31
VIII. HUKUM SAKTAH …………………………………………………………………………………………….. 32
iii
HUKUM-HUKUM TAJWID
ﭿأَحَكَامََالتَجَ َويَدَ ﭾ
Buku bagian ke-2 ini akan membahas hukum-hukum tajwid sebagai berikut :
I. Hukum nun sukun dan tanwin ( َ) أحكامَالنونَالساكنةَوالت نوين
Hukum nuun sukun dan tanwin terbagi menjadi lima hukum :
1. Idzhar Halqi ( َ) الَظَهَارََاْللقي
2. Idghom Bighunnah ( َ) الَدَغَامََبغنّة
3. Idghom Bilaghunnah ( َ) الَدَغَامََبالغنّة
4. Iqlab ( َ) القالب
5. Ikhfa Haqiqi ( َ) الَخَفَاءََاْلَقَيَقَي
II. Hukum mim sukun ( َ) أحكامَالميمَالساكنة
Hukum nuun sukun dan tanwin terbagi menjadi tiga hukum :
1. Ikhfa Syafawi ( ) الَخَفَاءََالشَفََوي
2. Idghom mimi/ mutamatsilain ( ََإَدَغَامََالَمَتَمَاثَلَي/) الَدَغَامََالَمَيَمَي
3. Idzhar Syafawi ( َ) الَظَهَارََالشفوي
III. Jenis-jenis Idghom ( َ) أَنََواعََالَدَغَام
1. Idghom mutamatsilain ( َ) إَدَغَامََاملتَمَاثَلَي
2. Idghom mutajanisain ( َ) إَدَغَامََاملتَجَانَسَي
3. Idghom mutaqoribain ( َ) إَدَغَامََاملتَقَ َاربَي
IV. Laam syamsiyah dan laam qomariyah( َ) الالَمََالشَمَسََيّةَََوالالَمََالقَمََرَيّة
V. Hukum-hukum mad ( َ) أَحَكَامََاملد
1. Mad ashliy ( َ) املدََاألصَلَي
2. Mad far’iy ( َ) املدََالفََرعَي
VI. Nabr ( َ) النَبَر
1
I. HUKUM NUUN SUKUN DAN TANWIN
َََََ+ح
نٌ ً/ .6
َ َ ََ ُُ َ َ َ ُ َ َ َ
حتون ( الصافات21: ) قال أتعبدون ما تن ِ ) ف َص ِل ل َِربِك َوٱنَر (
الكوثر6:
َ ) ُث ام فُصلَت مِن ا ُّلن َ َ ُ ُ ا َ َ َٰ َ َ َ ُ ُ َ
ري ( هود7:
ٍ ِ بخ ِيم
ٍ ك ح ِ لَع ر ِّبۖ لو تشعرون ( الشعراء778: حسابهم إَِّل) إ ِن ِ
ََ َ اُ َ ً َ ً
) وَكن ٱَّلل عل ِيما حكِيما ( النساء71: د ( فصلت26:
َ َ َ ٞ
زنيل ِمن حك ٍ
ِيم َحِي ٖ )ت ِ
ا َ َ َٰ ٌ َ ٞ َ ً َ
ا ا َ َ َ َ َٰ ُ َ
حسان ( الرَحن13: ) فِي ِهن خيرت ِ ك ش ٍء حسِيبا ( النساء32: ) إِن ٱَّلل َكن لَع ِ
َََََ+خ
نٌ ً/ .8
َ ُ ا َ َ ُ َ َ ا َ َ َٓ ُا َ ُ َ ٞ
ٱَّلل ِ)فاطر8:(هل ِمن خ َٰل ٍِق غري ٱۡل ِق َوبِهِۦ َيعدِلون (
األعراف737: ون ب َ
) ومِمن خلقنا أمة يهد ِ
ذ ( هود22:
َ
خز ِي يو ِمئ ِ ٍ
َ ا
ام ُنوا َم َع ُهۥ ب ِ َرَحةٖ مِنا َو ِمن ِ َني َنا َصَٰل ِٗحا َو اٱذل َ
ِين َء َ ) َا
َ ُ َ َُ ا ََُٓ ا َ ََ ُ ُ َ َُ َ ا ُ َ َ ُ ُ َ
ري ٱَّلل ِ بِهِۦ وٱلمنخن ِقة ( المائدة8: ير وما أهِل ل ِ
ِغ ) ح ِرمت عليكم ٱلميتة وٱّلم وۡلم ٱۡل ِزنِ ِ
ا اَ َ ٌ َ ٞ َ َ َ ُ َ َ ا ُا َ
)ويلبسون ث ِيابا خضا (الكهف )87:إِنا ك ش ٍء خلقنَٰه بِقدرٖ (القمر )22:إِن ٱَّلل عل ِيم خبِري (11:َ94
ََ َ ُ َ َ ً ُ ٗ
َََََ+ع
نٌ ً/ .2
َ ا ا َ ك أَص َ
َ َ َ َ َ ُ َ َٰٓ َ
يونس61:صمٖۖ ( ) ما ل ُهم م َِن ٱَّللِ مِن ع ِ ابلقرة611:
حَٰ ُ
ب ٱنلاارِۖ ( ) ومن عد فأولئ ِ
َ ُ َ َ ُ َ َاُ ُ ُ َ ُ ً
) وهم َيسبون أنهم َيسِنون صنعا ( الكهف732:
َ َ َ َ َُ َٗ ََ ٗ
) ومِن ٱألنع َٰ ِم َحولة وفرشا ( األنعام726:
كل َش ٍء ِ َ
علمَۢا ( الطالق76:
ُ
ب ٱَّلل قَد أ َ َح َ
اط ) َوأَ ان ا َ ) َك َذَٰل َِك َح ًّقا َعلَي َنا نُنج ٱل ُمؤ ِ َ
من ِني ( يونس738:
ِ ِ ِ
ََ َُا َٓ ا ُ َ َ ٱَّللِ إنا ُهۥ َس ِ ٌ َ ٌ
ا َ َ
يم ( فصلت81: ) وما يلقىَٰها إَِّل ذو ح ٍظ ع ِظ ٖ ميع عل ِيم ( األعراف633: ) فٱستعِذ ب ِ ِ
2
َََََ+غ
نٌ ً/ .1
َ ُ َ ُ َ ُ ُ ُآَ ََ ُ ٓ َ َ ََ َ َ ٌ ا
من غ ٍم أعِيدوا فِيها ( اۡلج66: ) ُكما أرادوا أن َيرجوا مِنها ِ ( اۡلاقة82: ) وَّل طعام إَِّل ِمن ِغسل ٖ
ِني
َ َ كن َغن ًِّيا أَو فَقِ ٗ
ريا فَ ا ُ
ٱَّلل أو ََٰل ب َ َ ُ َ َ ُ ُ َ َ َ ُُ َ ُ
هماُۖ( النساء781:ِِ ) إِن ي ) فسينغِضون إِِلك رءوسهم ( اإلرساء17:
َ َ ُُٓ اَ َ َ ُ
) ٱعبدوا ٱَّلل ما لكم مِن إِل َٰ ٍه غريهۥ ( األعراف12:
ُُ ون ( القلم8: ن ك َألَج ًرا َغ َ
ري َمم ُ ا َ َ
) ِإَون ل
ٖ
ٱَّلل َع ٌ َ ُ ٌ ) إ ان ا َ َ َ َ َ َ َٰٓ َ ٌ َ ٞ َ ٞ
زيز غفور ( فاطر63: ِ ِ غالظ شِداد ( اتلحريم2: ) عليها ملئِكة ِ
نٌ ً/
َََََ+ه .2
َ اُ َ َ نو َن َ ُ ) َو ُهم َين َهو َن َعن ُه َويَ َ
( الزمر68: ٱَّلل ف َما َُلۥ ِمن هادٖ ) َو َمن يُضل ِِل عنهُۖ ( األنعام62:
َََ َٓ َ َ َ ا ٓ ٓ ََ َ َ ا َ َ َُ ِ ُ َ َ ُ
ٱلس َماءِ ب ِ َماءٖ من َه ِٖ
ر ( القمر77: م ) ففتحنا أبوَٰب منهم أجرهمُۖ ( اۡلديد61: ) فاتينا ٱذلِين ءامنوا
َ ُ َ َ
م ها ٍد ( الرعد1:
َ ُ ُ ًّ َ َ َ َ ُ ً َ َ َ
) ول ِ
ِك قو ٍ ) لُك هدينا ونوحا هدينا مِن قبل ُۖ( األنعام32:
َ َ َٰ ٌ َ َ ا َٰ َ َ َ َ َ َ ٌ ُ ا ُ ) مِن ُه َء َاي َٰ ٞ
ر ( القدر1: َّت مطلعِ ٱلفج ِ ) سلم ِه ح ب ( ال عمران1: ِ َٰ ِتك ٱل م ت ُّمكم َٰت هن أ
(ََ9 :26
َ ِلصلَ َٰوة ِ ِمن يَو ِم ُ
ٱۡل ُم َعةِ فٱس َعوا ٱَّلل فَ َال َهاد َِي َ َُلۥ ( األعراف ) 732:إ َذا نُود َِي ل ا ) َمن يُضل ِل ا ُ
ِ ِ
َ َ ُ ََ ) َج ان َتان َعن يَ ِم َ َ
د ( إبراهيم72:ت ِِبل ٖق جدِي ٖ ) إ ِن يشأ يُذهِبكم َو َيأ ِ لۖ ( سبأ71: ني وشِما ٖ ٖ ِ
ا َ َ ُ ا َ َ َ َ ُ ب ح َِسا ٗبا ي َس ٗ ) فَ َسو َف َُيَ َ
ِريا ( اَّلنشقاق) 3:ما لكم مِن ملجإ ٖ يَومئ ِ ٖذ َوما لكم مِن ن ِ
كريٖ (الشورى21:
اس ُ
ع(يس63: ِينةِ َر ُج ٞل ي َس َ َٰٱۡل اق (َانلورَ )ََََ52:و َجا ٓ َء مِن أَق َصا ٱل َمد َ
ِين ُه ُم َ ) يَو َمئذ يُ َوف ِيه ُم ا ُ
ٱَّلل د َ
ِ ِٖ
نٌ ً/
َََََ+ن .6
َ ُ ََ َ
َٰٓ َ
من ن ِعمةٖ َتزى ( الليل72:
ُ َ َ
) وما ِألح ٍد عِندهۥ ِ َحت ِ َنا َمن ا َ ٓ ُ
نشاء ُۖ ( يوسف12:
) نُ ِص ُ
يب ب َر َ
ِ
ا ُ ا ََ ُ ُ ٞ َ َ َُ ُ ُ ُُ ُ َ َ اَ َ
) قالت لهم رسلهم إِن نن إَِّل شٞر مِللكم ( إبراهيم77: هم ٱألۡرض ( سبأ2: ) إ ِن نشأ َنسِف ب ِ ِ
ات ( فصلت72:
َصا ٓ َ ا ا َ يحا ََص َ ٗ ) فَأَر َسل َنا َع َليهم ر ٗ ُ ُٓ َ ا َ َٗ ا ُ ً
ِف أيا ٖم نِس ٖ ِ ِ ِ ) توبوا إَِل ٱَّلل ِ توبة نصوحا ( اتلحريم3:
ب ٱل َم ُ
َت اب ُص بهِۦ َري َ ون َشا ِع ٞر ان َ ََ َُ ُ َ ) َك َما بَ َدأنَا ٓ أَ او َل َخلق ن ِ ُ ُ
ون ( الطور83:ِ ن ِ ) أم يقول عيدهۥ ( األنبياء732: ٖ
3
نٌ ً/
َََََ+م .8
َ َ ُ َ ٗ ا ُ ( فَلَ اما َع َتوا َعن اما ُن ُهوا َعن ُه قُل َنا َ ُ
مصّٗ ۖ ) ابلقرة761: ( َوٱَّتِذوا ِمن ام َق ِ
ام إِبر َٰ ِهۧم لهم) األعراف722:
ا
ن ٱَّلل ِ ) اتلغابن77: ذ إب
َ ا
َّلإ ة يب ص م ن ِ
م َ
اب ص ( َما ٓ أَ َ ُ ََُٓ َ ُ ا َٗ َُ
( ِإَون يكن ميتة فهم فِيهِ ُشَكء ) األنعام782:
ِ ٍ ِ ِِ ِ
َٰ كم َء َاي َٰت م َبي َ َََ َ َ َٓ َ ُ َ ُ َ ٗ َ ا
ت ) انلور82: ٖ ِ ٖ ن (ولقد أنزنلا إِِل ن) اۡلجرات76: (ٱجتنِبوا كل ِريا ِمن ٱلظ ِ
َ َا ُ ُا َ َ ا َ َ َ َُ َ َ َُ َ ٞا َ ٗ
ريد ) اۡلج8: (ويتبِع ك شيطَٰ ٖن م ِ ( فسيعلمون من هو ُش مَكنا ) مريم11:
Catatan :
Hukum idghom bighunnah juga berlaku dalam membaca huruf muqoththo’ah
di awal surat berikut :
ُ َ َ َ َ ُ ٓ ٓ
( َطا ِسني ِم ِ
يم ) ني )
الشعراء7 :ب ٱلمب ِ ِ(طسم ١ت ِلك ءايَٰت ٱلكِت َٰ ِ
ُ َ َ َ َ ُ ٓ ٓ
( َطا ِسني ِم ِ
يم ) ني ) القصص7:
ب ٱلمب ِ ِ(طسم ١ت ِلك ءايَٰت ٱلكِت َٰ ِ
نٌ ً/
َََََ+و .2
َ
( َوٱج َعل ِِن ِمن َو َرثةِ َج انةِ ٱنلاعِي ِم
) الشعراء31: حسنا)القصص27:
(أَ َف َمن َو َعد َنَٰ ُه َوع ًدا َ َ ٗ
ُ ُ ك َُ ُ َ َ ُ َ ( َمن ُوج َد ِف َرحلِهِۦ َف ُه َو َج َ َٰٓ ُ ُ
من وجدِكم) الطالق2: نتم ِ (أسك ُِنوه ان مِن حيث س زؤهۥ )يوسف11: ِ ِ
ُ ُ َٓ َ َ َ ُ ُا َ ُُ
(خذوا ما ءاتينَٰكم بِقوة ٖ وٱذكروا )األعراف717:
ُ َا ُ َ َ ٗ َ ُ ًَ
(ٱدعوا ربكم تضع وخفية) األعراف11:
َ ا َ َا ا َ ُ َ ا َاَ ُ
( َو ََّل تَز ُر َواز َرة ٞوز َر أخ َر َٰ
اس لَّلِي بِبكة ) ال عمران22: ضع ل ِلن ِ تو ِ(إِن أول بي ٖ ى ) فاطر73: ِ ِ ِ
Pengecualian :
1. Apabila nun sukun bertemu dengan huruf idghom dalam satu kalimat
maka tidak dibaca dengan idghom bighunnah, namun tetap dibaca
dengan idzhar, idzhar semacam ini dinamakan dengan idzhar mutlak.
Yaitu terdapat pada 4 kalimat :
ََ ََ َ َ ٗ ٓ
ٱۡل َي َٰوة ٱّلن َيا
) انلازعت83: (وءاثر ) ابلقرة637:( َر اب َنا َءات َِنا ِِف ٱّلن َيا َح َس َنة .7اّلن َيا
ََاُ ُ َ ٞا ُ ٞ َ (فَ َأ ََت ا ُ
(كأنهم بني َٰن مرصوص) الصف2: د ) انلحل62: ٱَّلل ُبن َيَٰ َن ُهم م َِن ٱلق َوا ِ
ع ِ .6بُن َيان
َ ُ َ َٰ ٓ ان َو َغ ُ َ ٞ َ َ ٞ َ َ ٞ
د ) الرعد2: َق ب ِ َماءٖ َو َٰ ِ
ح ٖ ان يس
ٖ ونصِ ري و نصِ ِيل ( وزرع وَن صن َوان
ِ .8
َ َ َ َٞ َ ٞ َ َ ا
ل مِن طلعِها ق ِنوان دان ِية ) األنعام22: ( ومِن ٱنلخ ِ .2ق ِن َوان
2. Dalam bacaan Al Qur’an riwayat Hafs dari qiro’ah ‘Ashim melalui jalur
Syathibiyyah, huruf nuun bertemu dengan wau di lain kalimat pada
surat Yasin dan surat Al Qolam apabila wasol tetap dibaca idzhar.
ان َ َ ُ َ َ ) يس7: ان َ َ ُ َ ٓ
ِيم )
ٱۡلك ِ ( يا ِسني وٱلقرء ِ ٱۡلكِي ِم ( يس ١وٱلقرء ِ
َ َ َ ُ ٓ َ َ َ ََ َ ُ ُ َ
( نون َوٱلقل ِم َو َما يَس ُط ُرون ) ( ن وٱلقل ِم وما يسطرون) القلم7:
4
) الدغامَبَالغنّةَ ( 3. Idghom Bilaghunnah
Idghom Bilaghunnah artinya memasukkan nun sukun atau tanwin ke huruf
setelahnya tanpa menyisakan dengungan/ghunnah di hidung. Oleh karena itu
tergolong idghom yang kamil ( sempurna ), tidak ada dengung yang tersisa.
ل ر Huruf-huruf idghom bilaghunnah ada 2, yaitu :
Latihan-latihan :
.7نٌ ً/
َََََ+ل
ا ا َا ( َف َمن لام ََيد فَص َي ُ
ام َ َ
( َوعلم َنَٰ ُه مِن ُّلنا عِل ٗما )
الكهف21: ن) النساء26:
شهري ِ ِ ِ
َٓ ََ َ ُ َ َ َ ُ اُ َ ٞ
من ل ِقائِهِۦ ) السجدة68: كن ِِف مِر َيةٖ ِ (فال ت ك ) الفرقان6: ُشيك ِِف ٱل ُمل ِ
(ولم يكن َلۥ ِ
َ َ َُ َ َ َ َ ا َُ ُ َ َ ُ َ ٗ ً
(يقول أهلكت ماَّل بلَدا ) ابلدل2:
ت ل ِقومٖ يسمعون ) يونس21: (إِن ِِف ذَٰل ِك ٓأَلي َٰ ٖ
(أَو َك ُظلُ َمَٰت ِف َبر ل َ َ ُ َ ٞ
ج يغشىَٰه موج ) انلور23:
َ َ َ ٞاُ ُ َ ُ َ َُ َ َ َ َ
(وءاية لهم ٱألۡرض ٱلميتة أحيينَٰها ) يس88:
ٖ ِ ٖ ٖ ِ
.6نٌ ً/
َََََ+ر
ا ون) المطففني( 71:يُس َقو َن ِمن ا َ َ اَ ُ ُ َ َ ا
المطففني61: ِيق َّم ُتو ٍم )
ٖ ح ر (إِن ُهم عن اربِهِم يومئ ِ ٖذ لمحجوب
َ ى ب ُظلم) األنعام( 787:ل َ ُهم َع َذ ٞ
ٌ ا َ ُ ا َ ُ َ َُ
من رِج ٍز أ ِِلم) اۡلاثية77: اب ِ (لم يكن ربك مهل ِك ٱلقر َٰ ِ ٖ
ُ ُا اُ ً ( َولَ َقد َب َعل َ ك َما َجا ٓ َء أُ ام ٗة ار ُسول ُ َها َك اذبُوهُ
ُا
ك أمةٖ رسوَّل) انلحل82: ِ ِفِ ان 22 :المؤمنون ) (
ٗ َََ َ
(رزِقوا مِنها مِن ثمرة ٖ رِزقا) ابلقرة61:
ُ ُ ا اَ َا ٞا ٞ
(إِن ٱَّلل تواب رحِيم) اۡلجرات76 :
.7نٌ ً/
َََََ+ص
َ َ ا َ ٱإل َ َٰ َ ََ َ َ َ ََ ا
الرَحن72: نس َن ِمن َصلَٰ َٰ ٖل كٱلفخارِ ) (خلق ِ األحزاب3: سل ٱلَٰ َٰ ِدقِني عن ِ
صدق ِ ِهم ) (ل ِي
َ َ َ َ َ َ ٞ َ َ ُ ٗ َ اُ
م أو صدق ٍة ) ابلقرة722: (ففِديَة مِن ِ
صيا ٍ (إِنهۥ َكن منصورا ) اإلرساء88:
د ) إبراهيم72:
آ َ ( َويُس َ َٰ ََ َ َُ َ ٗ َ َ ٗ
(فيذرها قاعا صفصفا ) طه732:
َق مِن ماءٖ صدِي ٖ
( َك َأنا ُهۥ َ َ ٞ ُ ٞ
جمَٰلت صفر ) المرسالت88:
ََٞ َ ٞ ُ
( مِنكم مِائة صابِرة ) األنفال22:
ِ
.6نٌ ً/
َََََ+ذ
َ َ َُ َ ُ ا َ َ ُ ُ َ َ ا
ذكر وأ َٰ
نث) اۡلجرات78: ٖ (إِنا خلق َنَٰكم مِن ) األحزاب71: ص ُمكم (قل من ذا ٱذلِي َيع ِ
ٱۡلري َعن ذِك َ
ر ر ِّب ) ص86:
ب َ ت ُح ا (أَح َبب ُ ُ َ َ ٗ ا ٓ ُ َ َ َُٓ ُ
ذر ءاباؤهم ) يس2: (تلِ ن ِذر قوما ما أن ِ
ِ ِ
ا َ َ َ َ ُ َ َ
(أخلصنَٰهم ِِبال ِصةٖ ذِكرى ٱّلارِ ) ص22:
ٗ َ َ ََ َ َ ٗ َ َ ََ
(يتِيما ذا مقرب ٍة ١٥أو مِسكِينا ذا مَتبةٖ ) ابلدل
( َو َء َاوي َنَٰ ُه َما ٓ إ ِ َ ََٰل َرب َوة ٖ ذَ ِ َ َ
ات قرارٖ) المؤمنون13: م ) ال عمران2:
َ َ اُ َ ُ ٞ
(وٱَّلل ع ِزيز ذو ٱنتِقا ٍ
.8نٌ ً/
َََََ+ث
َٓ َ َ ُُ ََا َ َُ َ ََ ُُ
(ُكوا مِن ث َمرِه ِۦٓ إِذا أث َم َر
) األنعام727: (فأما من ثقلت موَٰزِينهۥ ) القارعة2:
َ ََ َ ُ َ َ ُ ُ ُٗ ا ُ ٗ
(إِذا رأيتهم حسِبتهم لؤلؤا منلورا ) اإلنسان72: نثۖ ) ال عمران82:
ََ َ ا َ َ ُ
ٱذلك ُر كٱأل َ َٰ (وليس
َ
نزنلَا م َِن ٱل ُمعص َر َٰ َ ٓ ٗ ا ٗ َ َ َٗ ُ ا ُ َُ َ ُ َ ُ ُ ََ
ت ماء ثاجا ) انلبأ72: ِ ِ ون ) األنفالَ ( 82:وأ َ (ث ام تكون علي ِهم حسة ثم يغلب
َٓ ََا َ َ ٗ َ ٗ ُ َ ُ
(إِذا أقلت سحابا ث ِقاَّل سقنَٰه ) األعراف11:
َُ َ ٗ ُ ٌ َ َ ٗ ََ ٞ
(هو خري ثوابا وخري عقبا ) الكهف22:
.2نٌ ً/
َََََ+ك
َ ا َ َََا َ (أَن ََك َن َذا َما َ َ َ
وتو َٰ
َل) القيامة86:
كن كذب ( َول َٰ ِ ل وبنِني ) القلم72: ٖ
ً ُ ُ َ ٓ
يد ِ ُ َ َ ٗ َ ُ
(َّل نر ُ َ كن َك َصاحِب ُ ََ َ ُ
منكم جزاء وَّل شكورا ) اإلنسان2: ِ وت) القلم23: ٱۡل ِ ِ (وَّل ت
َ َ َ َ َ ون يَو ٗما ََك َن َُشهُۥ ُمس َت ِط ٗ ََ َ ُ َ
ة ) العلق72:اص َي ٖة ك َٰذِب ٍة خاطِئ ٖريا) اإلنسان( 1:ن ِ (ويخاف
ََ َُ َ ٗ ُا ٗ َ ٓ
اس ) ابلقرة( 672:ومكروا مكرا كبارا ) نوح66: (فِي ِه َما إِث ٞم كبِريَ ٞو َم َنَٰفِ ُع ل اِلن ِ
6
نٌ ً/
َََََ+ج .1
نٌ ً/
َََََ+ق .1
ُ ُ َٞ َ َ َ َ َ َ َ َ ََ ََ َ َ
من قبل ِكم سن) ال عمران781: (قد خلت ِ (ونعلم أن قد صدقتنا) عبس76:
ُ َ َ َ ُ ُ َ ُ ٓ ا ٓ َ َٰ َ َ ُ َ ُ َ
وا) انلور63:ج ُع ُۖ
جعوا فٱر ِ(ِإَون قِيل لكم ٱر ِ َل ربِنا منقل ِبون) األعراف761:(قالوا إِنا إ ِ
َ ٞ ا ا َ َ َ َٰ ُ َ اُ َ َ َ ٗ َ ٗ
ك شءٖ قدِير) ابلقرة63: (إِن ٱَّلل لَع ِ (إِنهۥ َكن عل ِيما قدِيرا) فاطر22:
ُُٗ ُا َ َ َ َ َ ََ ا اَ َ ٞ َ ٞ
هم ك شءٖ قبال) األنعام777: (وحٞرنا علي ِ (إِن ٱَّلل عل ِيم قدِير ) انلحل13:
َ .3نٌ ً/
َََََ+س ََ
َ .2نٌ ً/
َََََ+د ََ
7
َ .73نٌ ً/
َََََ+ط ََ
َ .77نٌ ً/
َََََ+ز ََ
َ .76نٌ ً/
َََََ+ف ََ
َ .78نٌ ً/
َََََ+ت ََ
َ .72نٌ ً/
َََََ+ض ََ
َا َ َُ َ َ ٌ ا ضل َ َ َ َ َ ا َ ا َ
يع) الغاشية2:
َض ٖ
ِ ام إَِّل ِمن (ليس لهم طع عليهاُۖ) الزمر27: ( َومن ضل فإِن َما ي ِ
َ ا َُ َ َ ٗ َ ٗ ا ُ
(فإِن َلۥ معِيشة ضنَك) طه762: د) الواقعة62: ( َو َطل ٖح منضو ٖ
ى) انلجم66:
ض َ
زي َٰٓ ٞ َ ٗ
(ت ِلك إِذا ق ِس َمة ِ َ َُ ُ ا ُ ٓ َ َ ُ ٞ
(وَلۥ ذرِية ضعفاء) ابلقرة622:
.71نٌ ً/
َََََ+ظ
ري) سبأ66:
َ َ
( َو َما َُلۥ مِن ُهم ِمن َ َ َا َ َ ََ َ َ َ َُ ُُ
(قال أما من ظلم فسوف نعذِبهۥ) الكهف31:
ظهِ ٖ
َ َ َ ُ ُ َ ُ َ َا َ ََ ُ
ض) اإلرساء ( 67:يوم ينظر ٱلمرء ما قدمت يداه) انلبأ23:
نظر َكي َف فَ اضل َنا َبع َض ُهم َ َ َٰ َ
ُ
(ٱ
لَع بع ٖ
َ َ ً ٗ ُ
( ِ ٌّ َ َ َ َ َ َ ُ ٓ
َص أصابت حرث قومٖ ظلموا ) ال عمران771: ظال ظل ِيال) النساء11:
َ ُ
( َوندخِل ُهم ِ
ت) انلور23: ب ُظلُ َم َٰ ُ َۢ
حا ٞ(مِن فَوقِهِۦ َس َ هريا) اإلرساء33:
( َولَو ََك َن َبع ُض ُهم بلِ َعض َظ ٗ
ِ ٖ
8
II. HUKUM MIIM SUKUN
ِ) ا إ
1. Ikhfa Syafawiy ( لخِفِاءِِالشِفِِإوي
Ikhfa artinya samar yaitu dibaca samarnya miim sukun manakala bertemu
dengan huruf ba, disebut syafawiy karena huruf miim termasuk dalam makhroj
syafatain ( dua bibir ), huruf ikhfa syafawiy hanya satu yaitu : ب
Cara membaca miim yang samar tersebut dengan memberi celah antar dua
bibir setipis rambut sebagaimana pada hukum iqlab.
Latihan-latihan :
ِب+ِم
َ َ َ ََ َ ُ َ ُ َّ ٞ َ َ ٌ َ َ ٓ َ
َ َ َ َّ َّ
91: ) ألم يعلم ب ِأن ٱَّلل يرى ( العلق901:) ِإَون أدرِي أقرِيب أم بعِيد ما توعدون( األنبياء
ُ َ َْ ُ َّ َ َ َ َ ُّ ُ ٓ َ َّ َ َ ََ َ َ َ َََ
9 : ح َنة هم ب ِٱلمودة ِ ( الممت ِ ) ت ِِسون إَِل19:) لفتحنا علي ِهم بركت مِن ٱلسماءِ ( األعراف
ٞ َ َُ َ ُ ُ َ َ ُ َ ُ ُ ُ َ َ ْٓ ُ َ
91: ) بأسهم بينهم شدِيد ( احلرش21:) ٱنطل ِقوا إَِل ما كنتم ب ِهِۦ تكذِبون ( المرسالت
ْ ُ َ َ ُُ ُ َ َ َ َ ُ َّ ٞ َ ُ ُ َٓ َ َ
99: ) فإِذا دخلتم بيوتا فسل ِموا( الَّور 971:) قد جاءكم برهن مِن ربِكم ( النساء
Catatan :
Telah disebutkan sebelumnya adanya perbedaan pendapat antara ada celah
atau tidak dalam membaca huruf mim yang samar pada hukum ikhfa syafawiy
dan pada hukum iqlab, namun demikian pendapat yang merapatkan bibir juga
sepakat tidak bolehnya membaca miim di kedua hukum ini dengan cara
menekan, namun hendaknya dibaca dengan lembut dan ringan.
ِِم+ِم
َ ٌ َ َ ََ
10:قيمةِ( فصلت
ِ ٱل َ َ ِت َءامِنا يَو َم
ٓ ِ ۡي أم َّمن يَأ ) أف َمن يُلَق ِِف ٱلَّارِ خ
َّ َ َ َ َ َ َّ ب َ َ َ ُ َ َ َ َّ َ َّ َ
ُ
29:د أن يأذن ٱَّلل( الجم ِ ت َل تغ ِِن شف َع ُت ُهم شيا إَِل ِمن بع ِ ) َوكم ِمن ملك ِِف ٱلسمو
َ ُ َ َ ْ ُ َ َّ َ َ َ َ َ َ ُ ُ ُ
14:زءون( الزمر ِ هت س ي ِۦ هِ ب وا ن َك ام م ه
ِ ِ ب اقح و ) 91 : الفرقان ( ا ۡي ِ بك ) َو َمن َيظل ِم ِمنكم نذِقه عذابا
َ ُ َّ َ ُ ْ ُ َ َّ ُ َ َ َ ٓ َ ُّ َٓ َ ُ َّ َ
207:) ما أغِن عنهم ما َكنوا يمتعون ( الشعراء 20 : هم ّم ِيۢ( الربوج ِ ِ ) وٱَّلل مِن ورائ
َ ُ َ ُّ ُ َ َ َّ َ َ َ َ َ
95:معون ( الشعراء ِ ) إِنا معكم مست 951: ميثقا غل ِيظا( النساء ِ ) َوأخذنا مِن ُهم
َ َ ُّ ُ ٓ َ َ َ
91:ت(العنكبوت ِ ) َولقد جا َءهم موَس بِٱۡلَيِن
9
) ا إِ
لظهارِالشف إوي ( 3. Idzhar Syafawiy
Idzhar artinya jelas, Syafawiy artinya bibir, maka idzhar syafawiy adalah
jelasnya bunyi miim sukun ketika bertemu dengan huruf hija’iyyah selain huruf
baa dan miim. Sehingga jumlah huruf idzhar syafawiy ada 26, yaitu :
أتثجحخدذرزسشصضطظعغفقكلنوهي
Latihan-latihan :
.9مِِ+أ
َ َ َ ُ ْ ُ َ َ
َ َ َ ُ ُ َ ُ َّ ُ َ َ ُ َ ُ َ َ َ
دهِم إ ِذا عهدوا) اۡلقرة977: حون) القلمَ ( 24:وٱل ُموفون ب ِ َعه ِ (قال أوسطهم أل َم أقل لكم لوَل تسب ِ
ُ ُ (ل َم أ ُۡشك ب َر ٓ َ
َ َ َ ُ َّ َ َ
هم أجورهم) ال عمران( 57:جعلنكم أمة وسطا) اۡلقرة919:
ُ َُ ََُ
ّب أحدا) الكهف( 12:فيوف ِي ِ ِ ِ ِ
.2مِِ+ت
َ َٞ َ ُ َّ ٞ َ ََ َ َ ُ
كونُ ٓوا ْ أق َسم ُتم) إبراهيمَ ( 11:ول َ َّما يَأتِهم تَأويلُ ُ
هم ت ِجرة) الور97: يه
َِ ِ ل ت َل الجِ ر ( 91 :يونس ) ۥه ِ ِ (أو لم ت
َ َ ُ َ ُ َ ُ ُ َُ َ َّ َ ْ َ َ ََ ُ َُ ُ َ َ
نصتوا لعلكم ترَحون) األعراف( 201:وأمت ِعتِكم) النساء902: (ك َما بدأكم تعودون) األعراف( 21:وأ ِ
.9مِِ+ث
ْ
ث مِائَة ِ َ ََ َ َ ْ ُ َ َ َّ ُ َ َ ََ
سنِي) الكهف25: (فألقِه إَِل ِهم ث َّم ت َول عن ُهم) الملَ ( 24:وۡلِثوا ِِف كهفِ ِهم ثل
َ َ َ َ ُ َ َُ َ ُ ُ ُ َ َ َ ُ ُ َّ َ َّ َ ُ
(خلقنكم ثم صورنكم)األعراف( 99:عل ِيهم ث ِياب سندس) اإلنسان( 29:وت ِلك ٱألمثل) احلرش29:
.1مِِ+ج
ََ ََ َ
ُ َ ُ ب َ َ ُ َّ
هم جناح بعدهن) الور54: يل ع َل و ( ) ۡش ََك ٓ َء) الرعد( 99:مِن َو َرآئهم َج َه َّن ُ
م (أم َج َعلُوا ْ ِ ََّّلل ِ ُ َ
ِ 90 :اجلاثية ِِ
َ َ ُ َ َ َ َ ُُ َ َ ُ ُ َ ُ َ ُّ ٞ
يل) الممتحنة9: ِ ِ ب س ِف
ِ ا ده ج
ِ م ت ج ر خ ( 91 :احلرش ) ا يعج
ِ م ه بس َت( 75 :يس ) ون (لهم جند ّمَض
مِِ+ح .5
َ َ ََ َ ُ َ ُ ُُ (ل ُُِنس َِل َعلَيهم ِ َ َ
ص) الحل77:
ٱۡل ِ ج ِهم حفِظون) المعارج( 21:كمحِحجارة) اذلاريات( 99:هم ل ِفرو ِ ِ
َ ُ ُ ُ َّ َ َ ُ ُ َ ُ ََ َ ٓ ُ ُ َ ُ َّ ٞ
حينئِذ تنظرون) الواقعة( 41:ذل ِكم حكم ٱَّلل ِ) الممتحنة90:
(ن ِساؤكم حرث لكم) اۡلقرة( 229:وأنتم ِ
.9مِِ+خ
َ ُ َ َ ٱلس َم َ َ َ َُ ْ َ َ َ ُ ُ ْ
ت) الطورِِ ( 99:ف َصالت ِِ
هم خشِ عون) المؤمنون2: ِ و َّ واق لخ م أ( 95 :الطور ) ء َش ۡي
ِ غ ِن م (أم خل ِقوا
َ ُ ُ ََ
ََ َُ ُ ُ ََٓ ُ َ َ َّ
خيفة) اذلاريت( 24:كنتم خۡي أمة) ال عمران( 990:ويجعلكم خلفاء) المل92:
َ
(فأو َج َس مِن ُهم ِ
.7مِِ+د
َ ُ َّ َٓ َ َ َ ُ َ ( َو َِلَلب ُسوا ْ َعلَيهم دِ َ
ٱحلمد َِّلل ِ) الفتحة2 : ين ُهم) األنعام( 997:هم لَع َصالت ِ ِهم دائ ِ ُمون) المعارج( 29: ِ ِ
َ َ َ َ ُ ُ َ ٓ ٓ َّ َ ُ ُ ُ َ
( َو َر َف َع بعضهم درجت) اۡلقرة( 259:لكم دِينكم و َ
َ َ َ ُ َ َ
ِين) (فلم يزِدهم دَعءِي إَِل ف ِرارا) نوح9: ِ د ِل
ِ
.4مِِ+ذ
َّ ُّ ُ ُ َ َ َ َ َ َ َ َ حلق َنا بهم ُذر َّي َت ُ َ
(ربكم ذو رَحة وسِعة) األنعام917: هم ذرَع) هود77: ب اق ضو ( ) م ه (أ َ
ِِ 29 :الطور ِِ ِ
َ ْ َ َ ُ َ
َ َ ُ ُ ُ َ َ ُ ُ
ي) الكهف( 94:أو ُيدِث لهم ذِكرا) طه( 999:وقِيل لهم ذوقوا عذاب) السجدة20: ََُ ُُ َ َ َ
(ونقل ِبهم ذات ٱَل ِم ِ
10
.1مِِ+ر
( َوٱب َعث فِيهم َر ُسوَل) اۡلقرةَ ( 921:وأَر َسل َنا ٓ إ ََل ُ ُ
هم رسال) المائدة70: ) ا
ََٓ َ َُ
(جاء أمرن
ِ ِ ِ ُ
54 :هود
َ َ َ ُ ُُ ٞ ٓ َ
كم ر َسل ِ َ َ ُ ُ َ ُ
ت ر ِّب) األعراف( 92:قد جاءكم رسل) ال عمران949: ِ ( َوهم َرك ُِعون) المائدة( 55:أبل ِغ
.90مِِ+ز
َ ٞ
هم زيغ) ال عمران7: وب
ُُ
ل ق ِف ( ) ار (أَم َزا َغت َعن ُه ُم ٱألَب َص ُر) صَ ( 99:فتَ َق َّط ُع ٓوا ْ أَم َر ُهم بَي َن ُهم ُز ُ
ب
ِِ ِ 59 :المؤمنون
َ َ ُ َ َ َّ ُ َ َ َّ َ َ َ َ َ َ َّ َّ َ َ َ ُ ُ َ ُ
َ
ذه ِۦٓ إِيمنا) اتلوبة( 999:ءايتك أَل تكل ِم ٱلاس ثلثة أيام إَِل رمزا) ال عمران19: ( َيقول أيُّكم َزادت ُه ه ِ
.99مِِ+س
ك) احلجَ ( 97:و ََل َيهدِي َ ََ َ َ َ َ َ َّ
هم سبِيال ا) األعراف914:
ِ ج و ز ك ي لع ك س (لم َيم َسس ُهم ُس ٓوء )ٞال عمران( 971:أ ِ
م
ك َعلَي ُ َ ٌ َ َ َ َ ََ َ
نف ُقوا ْ م َِّما َر َزق َن ُ ُ
هم سلطن) احلجر12: ِ ل س يل ( 22 :الرعد ) اس ِ مه (إِذ قل ُتم َس ِمع َنا) المائدة( 7:وأ
.92مِِ+ش
َ
َ ُ ُ ََ
اق) الفرقان( 7:يَكون علي ِهم ش ِهيدا)و(فَٱم ُشوا ْ ِف َم َناكِب َها) الملكَ ( 95:و َيم ِش ِف ٱألس َ
النساء951: ِ ِ ِ ِ
ُ َ َ َ ََ ُ ُ ُ َُ َ ُ َ َ َ َ َ ُ
هدون) الصافات( 950:وأمرهم شورى بينهم) الشورى94: (أو يلبِسكم ِشيعا) األنعام( 95:وهم ش ِ
.99مِِ+ص
َ َ َ َ ُ َ َ َٞ َ ٞ ُ َ َ ََ
هم صدقة) اتلوبة909:خذ مِن أم َول ِِ َحة) اۡلقرة( 957: (أ ْو َٰٓلئِك علي ِهم َصل َوت مِن َّرب ِ ِهم ور
َ َ َ َ ِي) الواقعةَ ( 47:ول َ َه َدي َن ُهم َ ُّ َ ون َها ٓ إن ُك ُ
نتم َص ِدق َ َ ُ َ
صرطا مستقِيما) النساء( 94:أم صربنا) إبراهيم29: ِ ِ ( تر ِ
جع
.91مِِ+ض
ًّ ُ ُ َ ََ َ َ َ ََ َ ُ ُ ُ ْ
ضدا) إبراهيم29:
ِ ( َوٱمضوا َحيث تؤ َم ُرون) احلجر( 95:ف َراغ علي ِهم ض َببا) الصافاتَ ( 11:و َيكونون علي ِهم
ُ َ َ َ َ َ َّ َ ٓ َ َ ُ َ َّ َٰٓ َ ُ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ
ض حقبا) الكهف( 90:وعل ِم أن فِيكم ضعفا ) األنفال99: (َل أبرح حَّت أبلغ َممع ٱۡلحري ِن أو أم ِ
.95مِِ+ط
َ ََ َ ََ َ َ َ َ َ َّ ََ َ َ َ َ
هم طۡيا أبابِيل) الفيل9:
(وأمطرنا علي ِهم مطرا) األعراف( 41:وأرسل علي ِ
ُ َّ ُ ُ ُ َ َ ُ َ َ ُ َ َ ُ ْ َ َ َ ٞ
(قالوا هذا َعرِض ُّمم ِط ُرنا) األحقاف( 21:أذهبتم طيِبتِكم) األحقاف( 20:ثم ُن ِرجكم ِ
طفال) احلج5:
.99مِِ+ظ
(ل َ ُهم مِن فَوقِهم ُظلَ ٞل م َِن ٱلَّار َومِن ََتتِهم ُظلَ ٞل) الزمرَ ( 99:و َدان َِية َعلَيهم ِ َ ُ َ
ظللها) اإلنسان91: ِ ِ ِ ِ
َ ُُ َُ َ َ َ ُ َ َّ َّ
ظال ظل ِيال) النساء57: (وندخِلهم ِ (وظننتم ظن ٱلسوءِ) الفتح92:
.97مِِ+ع
َٞ
عربة) يوسف999:
َ َ َ َ َ
ب) القلم( 17:ف َو َسط َن بِهِۦ جعا) العادياتَ( 5:كن ِِف ق َص ِص ِهم ِ (أَم ِع َ
ند ُه ُم ٱل َغي ُ
لَع قُلُوب أَق َفال ُ َها ٓ) ّممد( 21:إ َّن َما َن ُع ُّد ل َ ُهم َعدا) مريم( 41:أُ ْو َ َٰٓ َ َ ُ ُ َ َّ
لئِك لهم عقَب ٱدلارِ) الرعد22:
َ ََ
(أم
ِ
11
.94مِِ+غ
َ ُ َ َ ُ َ ُ َٓ َ َٞ َ َ َ َٰٓ َ َ
هم غفِلون) األحقاف5:
ِِ ئ َعد نع م ه و ( 7 :اۡلقرة ) ةوش غ
ِ م ِ ه(ولَع أب ِ
رص
َ َ َ َ ُ َُٓ َ ُ ْ َ َ َ ََ َ ُ ُ
غلظة) اتلوبة( 929:فجعلنهم غثاء) المؤمنون19: ج ُدوا فِيكم ِ َ
(وما زادوهم غۡي تتبِيب) اتلوبة( 909:وَلَ ِ
) ( Mim sukun bertemu faa lebih diperhatikan, tidak dibaca samar .91مِِ+ف
َ
هم ِِف موج) هود12:
َ َ َ
( ) ت َربهم فَأَهلَك َن ُ َ َّ ُ ْ َ
ب
ِ ِِي ر َت ِه
ِ و 51 :األنفال م ه (كذبوا أَِبَٰي ِ ِ ِ
َ َ َّ ُ ُ َ َ َ َ ٞ َ َ َّ ُ ُ َ ُ ُ َّ ُ َ ُّ ُ َ ُ ُ ُ
(ذل ِكم ٱَّلل ربكم فٱعبدوه) يونس( 9:وَتِيتهم فِيها سلم) يونسَ( 90:يعل لكم فرقانا) األنفال21:
.20مِِ+ق
َ َ َ ُ َّ َ َ
نشأنَا ِم بن َبع ِ ُ ُ َ َ َ
دهِم قرونا ءاخرِين) المؤمنون12: ( َوكم ق َصم َنا مِن قر َية) األنبياء( 99:ثم أ
ُ ُ َّ ََ َُ ُُ َ َ َ ُ َ َ ُ ُ َ ٞ
(فإِذا هم قِيام ينظرون) الزمر( 94:نمتِعهم قل ِيال) لقمان( 21:ويزِدكم قوة) هود52:
.29مِِ+ك
َ ََ َ ُ َ َ ََ ُ ْ ُ ََٓ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ
هم كفِرِين) الروم( 99:أو نسقِط عليهِم كِسفا) سبأ1:(رفع سمكها فسوىها) الازَعت( 24:وَكنوا بِرشَكئ ِ ِ
َ َ َّ َ ُ ُ َّ ُ َ َّ َ َ ُ َ َ َ ُ ُ َ ََ َ َ ُ
(ما لكم كيف َتكمون) القلم( 99:ومزقنهم ك ممزق) سبأ91: (إِن يشأ يرَحكم) اإلساء51:
.22مِِ+ل
َُ َُ ََ ٌ
صهِم لقدِير) احلج( 91:وأم ِل لهم) القلم15:
َّ َّ َ َ َ َ
ن لَع ٱَّلل ِإَون ( ) م (أَم لَم َيعرفُوا ْ َر ُسول َ ُ
ه
ِ 91 :ؤمنونالم ِ
َ ُ َ َ َ َٓ َ َ َّ ُ ُ ُ ٞ ُ َّ ٞ ٞ َ َّ َ َ ُ َ
َحل بعِۡي) يوسف72: (إِن إِلهكم لوحِد) الصافات( 1:كأنهم لؤلؤ مكنون) الطور( 21:ول ِمن جاء بِهِۦ ِ
مِِ+ن .29
َ َ َ َّ َ َ ( َول َم َند َ َُلۥ َعزما) طهَ ( 995:أل َم ُنهل ِك ٱألَ َّول َ
األحزاب99: ٱلصلوة) ِي) المرسالت( 99:وأق ِمن ِ ِ
َ َ َ ُ ُُ ُ َ َ ََ َ َ َ َ ُ ََٓ ُ َ َُ
(جاءهم نصنا) يوسف( 990:وأسبغ عليكم ن ِعمهۥ) لقمان( 20:وزادهم نفورا) الفرقان90:
ِِ) ( Mim sukun bertemu wau lebih diperhatikan, tidak dibaca samar .21مِِ+و
َ َ ُ َّ َ ُّ ٞ ََُ ُ ََ َّ َ ُ ُ ُ َ َ ََ
هم وِلدن ُّمَّلون) اإلنسان91: (ويطوف علي ِ يل ٱَّلل ِ) اۡلقرة299:
(ينفِقون أمولهم ِِف سب ِ ِ
َ َ َٞ َّ َ ََ ٞ َُْ َ ََ ( َّر ِ َ َّ ُ َ ُ َ َ ُ ْ َ ُ
هم ورَحة) اۡلقرة957: (أو َٰٓلئِك علي ِهم صلوت مِن رب ِ ِ ِض ٱَّلل عنهم ورضوا عنه) اۡلينة4:
.25مِِ+ه
َ َ َ َ َ َ َاهم ُهودا) األعراف( 95:أَم ُهم َض ُّلوا ْ ََّ َ َ َ ُ
يوسف95: (تلُنبِئ َّن ُهم بِأمرِهِم هذا) ٱلسبِيل) الفرقان97: (ِإَوَل َعد أخ
ُ َ ُّ ُ َ ُ ُّ َ َ َ َ َ َ َ َّ ُّ َ ُ
هيدا) المدثر( 91:أم هل تستوِي ٱلظلمت وٱلور) الرعد99: (ومهدت َلۥ تم ِ
.29مِِ+ي
َّ ُ َ ََ َ ُ ُ َ َ َ َ َ
الحل12: يدون كيدا) الطورَ ( 12:ولَع َرب ِ ِهم َي َت َوَّكون) (لم يَ َِّل َولم يُودل) اإلخالص( 9:أم ي ِر
ُ ُّ ب ُ ٌ ُ َ ُ َ َ ُ َ ٞ َ ُ ُ ُ َ َ
جعون) اۡلقرة94: (وبِٱٓأۡلخِرة ِ هم يوق ِنون) اۡلقرة( 1:صم بكم عم فهم َل ير ِ
12
III. JENIS-JENIS HUKUM IDGHOM
ۡ ۡۡۡۡۡۡۡۡۡ ِ+ِۡ .2
َ َ ُ ُ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ َ ََ َ َ
21:ل( ۡالكهف
ۡۡٱلشما ر
ر َ نيِۡإَوذاۡغ َر َۡبتۡتۡقررضهمۡذا )ۡإرذاۡطل ۡعتۡتۡزَٰورۡعنۡكهفرهرمۡذا ۡٱۡل رم ر
ُ ُُ َ َ َ َ َ َ ُ َ َ َ ۡ َاۡز ۡال َ ) َف َم
ۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡ34:ۡٱللرهۡ(ۡانلمل
ۡ ون ۡ) وصدهاۡماَۡكۡنتۡتۡعبدۡمرنۡد ر21:تۡت رلكۡدعوىَٰهمۡ (ۡاألنبياء
ُ ْ ُ َ َ
02:رر( ۡالمائدة ۡ ِدِِۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡدۡۡۡۡۡۡ)ۡ َوۡقدۡدۡخلواۡبرٱلكف+ِۡ د.3
ََ
44:لۡ( ۡاإلرساء
َ
ۡفِۡفۡٱلقت ر ۡس ر ِۡفۡۡۡۡۡۡۡۡفۡۡۡۡۡۡ)ۡفَلۡي ُ ر+ِۡ ف.7
ۡ
ُ َ ُ ُّ ُ ْ ُ ُ َ ََ َ
18:ككمۡٱلمو ۡ (ۡالنساء ۡ ِكۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡكۡۡۡۡۡۡ)ۡأينماۡتكونواۡيد ۡرر+ِۡ ك.8
ُ َ َ َ َ َ ۡ ُِلۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡلۡۡۡۡۡۡۡ) ۡق+ِۡ ل.9
22:ۡلۡللهرۡ( األنعام
ۡ ۡق ر ِۖ اِۡفۡٱلسمَٰو َٰ ر ۡوٱأل ر
ۡ ۡرض لۡل رمنۡم ر
َ َ َ
ِ ) Termasuk Alif Lam Syamsiyyah pada huruf Lam ( 2:ۡى (ۡالليل َٰۡ اۡيغ ِ) َۡوٱۡلۡ رلۡإرذ
َ َُ ُ ََُ ُّ
ۡ ۡوهمۡيَل َع ُب
2:ون (األنبياء مّۡم َد إ ۡإرَلۡٱتتمعو ۡ مۡمنۡذركرۡۡمرنۡرب ر رۡه ِۡمۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡمۡۡۡۡۡۡۡ) َماۡيَأت ري رۡه ر+ِۡ م.11
ُ َ ُ َ َ َ ََ
21:ۡنۡن رعمُٗۡتزىۡ (ۡالليل
َ ۡ اۡألح إدۡعرند ۥۡ رۡم ِنۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡنۡۡۡۡۡۡۡ)ۡوم ر+ِۡ ن.11
َ ُ ُ ُ َُ َ ُ ُ َ َ
4:ۡون( ۡالمطففني ۡ س ِوۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡوۡۡۡۡۡۡۡۡ)ِۡإَوذاَۡكلوهم ۡۡأوۡوۡزنوهمُۡي ر+ِۡ و.12
13
َيِ ( 2. Idghom Mutajanisain
امِِاْملتَ ََاِ َ
).إِ ِْد َِغ ُِ
Mutajanisain artinya dua huruf yang sejenis makhrajnya namun berbeda sifat.
Maka arti dari idghom mutajanisain adalah masuknya huruf pertama yang
sukun pada huruf kedua yang berharokat dimana keduanya masih satu
makhraj namun berbeda sifatnya.
Cara membacanya terbagi menjadi dua :
a. Ada yang berupa idghom kamil artinya masuk dengan sempurna, yaitu
dengan langsung membaca huruf kedua dengan tasydid tanpa menyisakan
sifat-sifat dari huruf pertama :
ِِۡ+طۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡطۡ .1
َ َٰ َ ُ ُّ َ ُ َ َ ٞ َ َ ُ ٞ َ َ
ضلونكمۡ)ۡالۡعمرانۡۡ01: بۡلوۡي ر(ودۡ ۡطاۡئرفٗۡمرنۡأه رلۡٱلكرت ر التۡطاۡئرفٗۡمرنهمۡ)ۡاألحزاب24: (ِإَوذۡق ۡ
َ ٞ َ َ َََ َ ٞ رنكمۡ)ۡالۡعمرانَ َ ( 222:
ُ ََ َ
ۡوكف َۡر ۡطاۡئرف ۡٗ)ۡالصفۡ ۡۡ23: ۡم ُۢنۡبَ رِنۡإرترءريلام َۡنتۡطاۡئرفٗ ر
فۡ َ
(إرذۡهمۡتۡطاۡئرفت ر
انۡم
ِ+ِۡ ۡ .3دۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡدۡ
ك َماۡفَٱت َت ر َ
قيما)ۡيونس81:
َُ ُ
ج َۡ
يبتۡدۡعوت
َ َ َ ُ
ۡأ دۡق الق ( ) ام (فَلَما َۡأث َق ۡلَتۡدۡ َع َو َ
اۡٱللۡ َرب ُه َ
ر 281 :األعراف ۡ
ِ+ِۡ ۡ .4ذۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡذۡ
َ َ ُ ْ َ َ َ ََُ َ
ۡذ َٰل ركۡمثلۡٱلقو رمۡٱَّلرينۡكذبواۡأَِبتَٰيَٰترنۡا ه)ۡاألعراف210:
ۡعلَيهرۡيَل َهثۡأَو َۡت ُ ُ َ َ
َ َ َ َ ََ
ث ۡۡتكهۡيل ۡه ۚ بۡإرنَۡت رمل ر َك ۡٱل (كم ر
ل ث
ۡ .5ذِِۡ+ظۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡظۡ
ُ َ ُ َ َ َ ُ
َ َ ُ َ ََ َ َ َ ُ ُ
ون)ۡالزخرف41:
ۡتك ۡ
ابۡمش ر (ولنۡينفعكمۡٱۡلَومۡۡإ رذۡظۡلمتمۡأنكم ر
ِۡفۡٱلعذ ر
ۡ .6بِِۡ+مۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡمۡ
َ ََ ََ َ ُ َ َ ( َو ََك َنِۡف َ
اۡوَلۡتكنۡم َعۡٱلك َٰ رف رر َۡ
ين)ۡهود32: ۡمع رزلۡۡتَٰي َٰ ُب َِنۡٱر ۡ
كبۡمۡعن ر
b. Ada yang berupa idhom naqish artinya kurang, dibaca dengan masih
menyisakan sebagian sifat-sifat dari huruf pertama, dalam contoh berikut
huruf tho masuk ke huruf ta dengan menyisakan sifat ithbaq :
ۡطِِۡ+تۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡطت
َ َ َ َ َ َ َ َ
َ ََ َ َ ََ َ َ َُ َ َ۠
ۡألق ُتل ۡ
ك ه)ۡالمائدةۡۡ28: ۡماۡأناۡب ر َباترطۡۡيد
ريۡإرۡلك ر طتۡإرَلۡيدكۡتلر قتل رِنس ۡ (لئ ر ُۢنۡب ۡ
ََ َ َ َ ُ َ َ ُ ُ ُ َ َ
طتۡبرماۡلمَۡترطۡبرهرۦ)ۡانلمل22: ح ۡ فه)ۡيوتف( 86:فقالۡأ ۡ وت ۡ ِۡفۡي ( َماۡفرۡ ُۡ
طتم ر
14
3. Idghom Mutaqoribain ( ي
ِ ْ َََِامِِاْملتَََا
ُِ ) إِ ِْد َِغ.
Mutaqoribain artinya dua huruf yang berdekatan makhrajnya dan sifatnya.
Maka arti dari idghom mutaqoribain adalah masuknya huruf pertama yang
sukun pada huruf kedua yang berharokat dimana keduanya masih berdekatan
makhraj dan sifatnya.
Adapun cara membacanya juga terbagi menjadi dua :
a. Ada yang berupa idghom kamil, yaitu dibaca dengan langsung membaca
huruf kedua dengan tasydid secara sempurna tanpa menyisakan sifat-sifat
dari huruf pertama, terdapat pada huruf-huruf berikut :
ِۡرۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡر+ِۡ ۡل.1
َ وۡر ُ ُ ُّ ُ َ َ ُ َ َ َ ُ ََُ َ
ۡۡ231:ۡحٗۡۡ َوَٰت َرعٗۡ)ۡاألنعام َ ۡذ (فإرنۡكذبوكۡف ۡقلۡرۡبكم 218:هر)ۡالنساء
ۡۚ ٱللۡإرۡل ۡ(ۡبلۡرۡفعه
َ اۡرب َياِن َ َ ُ َ
َ اۡك َم َُ َُ
ۡ ۡۡ23:ۡصغريۡا)ۡاإلرساء ر (وۡقلۡرۡ ر
بۡٱرۡحهم 223:بۡزرد رِنۡعرلمۡا)ۡطه (وۡقلۡرۡ ر
ُّ ُ َ ََ
26:هنيۡ)ۡالمرتلت ۡ ِكۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡكۡۡۡۡۡۡۡۡ(ألمَۡن ۡل+ِۡۡۡق
قكمۡمرنۡماءۡم ر .2
Catatan :
Dalam riwayat Hafs dari Qiro’ah Ashim melalui jalur Syathibiyyah
masuknya huruf qoof kepada huruf kaaf boleh dibaca dengan idghom yang
naqish, yaitu dengan menyisakan sifat isti’la dari huruf qoof. Namun lebih
utama/ lebih rojih dibaca dengan idghom kamil, yaitu langsung dibaca
huruf kaaf secara sempurna.
ِۡلۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡل+ِۡ ۡۡن.3
َ ْ َ َ ََ َ ُ ْ ُ َ َ ُ ُّ
12:(ٱَّلرينۡكذبواۡشعيبۡاۡك ۡأنۡلۡمۡيغنواۡفريهۡا ه)ۡاألعراف 48:نۡلغوبۡ)ۡق ۡ اۡمس َناۡ رۡم
َ ( َو َم
َ ََ َ ُ َُ َ َ َ ُ َ َ
261:ِن ۚ)ۡالنساء
ۡ ۡوَلۡتفت ر ر ۡ نۡيقولۡٱئ ۡذ ر
نَۡل ( َومرن ُهمۡم261:رنيۡخ رصيمۡا)ۡالنساء كنۡ ۡل رلخائرن ۡ ( َوَلۡت
ِۡۡرۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡر+ِۡ ۡۡن.4
َ َ َُ ً َ َ ُ ََ َ َ َ ُ َُ َ
26:منۡرۡبرناۡيوماۡعبوتاۡقمطرريرا)ۡاإلنسان ُّۡ نيۡأ َحدۡۡ رۡم
ۡ (إرناَۡنافۡ ر281:نۡر ُتل ر ۡهرۡ)ۡابلقرة (َلۡنف ررقۡب
ُ َ ْ ُ ُ َ ُ َ ( ُُكُواْۡمرۡنۡرۡز
21:قۡربركمۡوٱشكرواَۡلۥ)ۡتبأ 31:ك)ۡالقصص
َ َ ۡكنۡر
ۡ ۡحٗۡۡ رۡمنۡرۡب ر
َ
ۡ( َول َٰ ر
ر ر
211:اب)ۡالۡعمران
َ ُ
ۡۥۡحسنۡٱلۡو ر ُ َ ٱللۡع
ُ رند ُ ( َو 4:رب)ۡالطارق
ُ ُ
ۡ ۡۡۡۡۡۡ(ٱنلجمۡٱلۡاق ِۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡث+ِۡ ۡ ال.6
15
ُّ َ َ ٞ ََ ُ ُ َ َ
ريل)ۡالنساء11: (قلۡمتَٰعۡٱ ۡ
لنياۡقل ۡ ۡالِِِۡ+دۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡدۡۡۡۡۡۡۡ(مَٰل رركۡيو رمۡٱلرۡ رۡ
ين)ۡالفاَتٗ3: .7
َ َ َ َ َ َ َ
لذ َٰك ر
ررينۡٱللۡكثريۡا)ۡاألحزاب41: (وٱ ۡ لذ َٰررتَٰي َٰ ر
تۡذروا)ۡاَّلاريا 2: ۡالِِِۡ+ذۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡذۡۡۡۡۡۡۡ(وٱ ۡ .8
ُ َ ُّ َ َ َ ُ
لرجزۡفٱهجرۡ)ۡالمدثر1:
(وٱ ۡ ۡالِِِِۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡ+رۡۡۡۡۡۡۡ(ٱلرۡحم َٰ ۡ
ن)ۡالرۡحن2: .9
َ ََ ُ َ َ ُ َ َ
ٗ)ۡالقلم28:
(تندعۡٱلزۡبانري ۡ ون)ۡاتلني2: ۡالِِِۡ+زۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡزۡۡۡۡۡۡۡ(وٱتل ر
رنيۡوٱلزۡيت رۡ .11
ُ َ ُ َ َ َ َ
ون)ۡالواقعٗ26: لسبرقونۡٱ َٰۡ
لسبرق ۡ لسجو ۡدر)ۡق( 36:وٱ َٰۡ َ
ۡالِِِۡ+سۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡسۡۡۡۡۡۡ(فسبرحهۡوأدبَٰرۡٱ ۡ ُّ ُ ُ َ َ َ .11
َ َ َُ ُ َ ُ َ ُ َ َ َ
ۡالِِِۡ+شۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡشۡۡۡۡۡۡ(وٱلشۡم رسۡوضحىَٰها)ۡالشمس( 2:ٱلشۡمسۡوٱلقمر ر
ِۡبسبانۡ)ۡالفاَتٗ3: .12
س)ۡاتلكوير28:
َ ََ َ
(وٱ ۡ
لصبحر ۡإرذاۡتنف ۡ َ ُّ تۡصفا)ۡالصافا 2:
َ
ۡالِِِۡ+صۡۡۡۡۡۡۡۡۡصۡۡۡۡۡۡ(وٱلصۡفَٰ ر َ .13
ُ َ ُ َ َ َُ َ ُّ َ
(ذَٰل ركۡهوۡٱلضۡلَٰلۡٱبلَعر ۡ
يد)ۡاۡلج22: لض َٰۡ
ح)ۡالضح2: ۡالِِِۡ+ضۡۡۡۡۡۡۡۡۡضۡۡۡۡۡۡ(وٱ ۡ .14
َ ُ َ َ َ َ ُ َ َ ُّ
ورر)ۡالطور( 2:وٱلطۡيربَٰتۡۡل رلطۡيربرنيۡوٱلطۡيربونۡۡل رلطۡيربَٰ رۚۡ
ت)ۡانلور20: ۡالِِِۡ+طۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡطۡۡۡۡۡۡ(وٱ ۡ
لط ۡ .15
ني)ۡاجلمعٗ1:
َ ُ ُ َ
لظل ۡٗرۚ)ۡالشعراء( 281:وٱللۡعل ريمُۢۡبرٱ ۡ
لظَٰل ر رم ۡ َ
ۡالِِِۡ+ظۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡظۡۡۡۡۡۡ(عذابۡيو رمۡٱ ۡ
ُّ َ َ ُ َ .16
َ ُّ َ ُّ ُ َ َ َ ََ َ َ َ
ور ه)ۡاألنعام2: لظلم َٰ ر
تۡوٱنل ۡ (وجعلۡٱ ۡ لنَٰ رزع َٰ ر
تۡغرقا)ۡانلازع 2: ۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡنۡۡۡۡۡۡۡ(وٱ ۡ ۡ .17الِِِۡ+ن
Perhatikan dalam penulisan dhobt ayat Al Qur’an, Idghom kamil selalu
) pada huruf ke-2.ــّـ ( ditandai dengan adanya tasydid
b. Kedua berupa Idghom mutaqoribain yang naqish/ kurang, dibaca dengan
masih menyisakan sebagian sifat-sifat dari huruf pertama, ini terdapat
) pada hukum idghom bighunnah ( selain nuun sukun bertemu nuun
dimana masih menyisakan sifat ghunnah huruf pertama :
ۡ .1نِِۡ+يۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡنۡي
َ َ َ
رنيۡخيۡا)ۡالكهف36:
ُ َ َ
نۡيؤت ر ك ه)ۡاألنعامَ (ۡۡۡۡۡۡۡۡ21:ف َع َ َٰ
َس َ
ۡر رّب ۡۡأ ۡ نۡي َس َت رم ُعۡإرۡل ۡ
( َومرن ُهمۡمۡ ۡ
َ َُ ُ َ
نلۡبرق َدرۡماۡيَشا ُۡ
ء ه)ۡالشورى28:
َ ُ
ىۡمرنك هۡم)ۡاۡلجَ ( 41:ول َٰ رۡ نۡي َن ُ ُ
اَلۡٱتلق َو َٰ ك َۡ
َ
( َول َٰ رۡ
نۡي ر
ك ۡ
ۡۡ .2نِِۡ+مۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡنۡم
ۡغ َ
يۡءاترنۡ)ّۡممد21:
َ ريها َۡأن َهَٰرٞ
ۡعنۡذركرنَا)ۡانلجم(ۡۡ21:ف َ
َ َ َٰ َ َ ََ
ر ء
إ ا
ۡ نۡم ر
ۡ
ۡم ر َّلو نۡت نۡم
ۡ ۡ
ۡع ض ( فأ ر
ر ع
َ َ َ َ ٞ َ ٌ َ ُّ ٞر ُّ َ َ َ َ َ َ ُ
ۡشكٗۡۡولوۡأعجبتكمۡ)ۡابلقرة222: نۡم ر
يۡ ۡم ۡ (وأل ۡمٗ ۡ
ۡمؤمرنٗۡخ ۡ
ۡ .3نِِۡ+وۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡنۡو
َ ََُ َ ََ َ ُ
رند ُۥۡ)ۡيوتفَ (ۡۡۡۡۡۡۡۡۡۡ11:و َماۡتسق ُطۡ رۡم ۡ
نۡورق إٗۡإرَلۡيعلمها)ۡاألنعام11:
ج دن َ َ
اۡم َتَٰ َع َناۡع َ نۡو َ
( َۡم َۡ
ُ ُ ك َُ ُ َ َ نۡو ُ ُ ُّ َ َ َ
نۡوجدركمۡ)ۡالطَلق0:
مۡم ۡ نت رۡ ار)ۡيوتف( 86:حيثۡت جوهر ره ُمۡٱنل َۡ ۡع ُۡ (َلۡيَكفون ۡ
16
IV. LAM SYAMSIYYAH DAN LAM QOMARIYYAH
ابلقر 791 : ت ذِك ًرا) الصافات( 3:فإِن خي ٱلزادِ ٱلقوى) ٱت (فٱلتل ِي ِ ٱل +ت .1
كم أيُّ أ أ أ أ
ن) الرمحن37: ِ َل ق ٱل ه ل غ ر ف نس ( 02 :جم انل ) ى ر خ الة ٱل ٱث (ومنو ٱل ِ ٱل +ث .2
أ أ ٓ أ
ن) ابلقر 781: ِ
جيب دعو ٱلاع إِذا دَع ِ ٱد (ويسفِك ٱلِماء) ابلقر ( 32:أ ِ د ٱل + .3
أ أ أ
ٱللة) ال عمران770: ُضبت علي ِه أم ِ ِ ( 31 : عمران ال ) نث ٱذ (وليس ٱلك أر كٱل ذ ٱل + .4
ٓ أ أ أ أ أ أ
ق) النساء712: ٱلربوا) ال عمران(732:قد جاءكم ٱلرسول بِٱۡل ِ ٱر (ل تأكلوا ِ ر ٱل + .5
أ أ
ٱلزن) اإلرساء( 30:وَكنوا فِيهِ مِن ٱلزهِدِين) يوسف02: ٱز (ول تقربوا ِ ز ٱل + .6
أ
ٱلس وأخف) طه1: ٱس (تسبِ أح أل ٱلسمو أت ٱلسب أع) اإلرساء( 02:يعل أم ِ س ٱل + .7
أ أ
ي ف ِتنة) النيياء33: ِ ٱۡل و ٱلش
ِ ِ ب م وك ٱش (فوسوس إِلهِ ٱلشيط أن) طه( 702:ونبل ش ٱل + .8
ن إِثم) اۡلجرات70:
أ
ٱظ (ترى ٱلظل ِ ِمي مشفِقِي) الشورى( 00:إِن بعض ٱلظ ِ ظ ٱل + .12
أ أ أ أ ُّ أ
طيف ٱۡلبِي) الملك70: ون) الواقعة( 03:وهو ٱلل ِ ٱل (كأمث ِل ٱللؤلو ٱلمكن ِ .13ٱل +ل
مست) المرسَلت8:
أ أ
ور) الملك( 73:فإِذا ٱنلُّجوم أط ِ ٱن (ِإَولهِ ٱلنُّ أش أ ٱل +ن .14
17
) اَل ُم ال اق ام ِريّةُ ( 2. Lam Qomariyyah
Disebut Qomariyyah (bulan) karena huruf-huruf setelahnya nya diibaratkan
seperti bulan, sedangkan huruf laam diibaratkan cahaya bintang, manakala
cahaya bulan bersinar di langit cahaya bintang masih bisa terlihat.
Karena itulah huruf lam masih dibaca sebelum huruf qomariyyah. Jumlah
hurufnya ada 14, tergabung dalam bait :
اب ِغ حجك وخ ِ
يمهُ
ف اعق ا
ْ ا ّ ا اا ْ
Cahaya Bulan Cahaya Bintang Cahaya Bulan Cahaya Bintang
ٱلر أ
وح ٱلم أ (نزل بهِ ُّ أ
الشعراء790 : ِي) ِ ابلقر 17: جئت بِٱۡل ِق)
ٱل (قالوا ٱلَٰٔـن ِ .1ٱل +أ
أ
ابلقر 789: (وأتوا ٱبلأ أيوت مِن أبوبِها)
ت ٱلمع أمورِ) ٱلب (وٱبلي ِ
الطور0: ٱل +ب .2
أ
ِيث أ أ
ٱلنودِ) الربوج71: ٱّلل يد أع ٓوا إِل ٱلنةِ) ابلقر ( 007:هل أتىك حد
ٱلج (و أ ٱل +ج .3
ٱۡلسن) النساء93:
(و أُك وعد أ
ٱّلل أ أ
ٱلح (ٱۡلمد ِّلل ِ) الفاحتة0: ٱل +ح .4
Catatan :
Laam pada fi’il selalu dibaca dengan idzhar, tidak di idghomkan meskipun setelahnya merupakan huruf
syamsiyyah. Contoh :
أ ٓ ٌ
الصافات78: (قل نعم ) النساء720: ت طائِفة )
(ولأ ِ ال عمران733: ان)
(يوم ٱلق ٱلمع ِ
18
V. HUKUM-HUKUM MAD
Mad artinya perpanjangan, yaitu panjang pendek harokat dalam baca Al Qur’an.
Mad-mad yang hanya dibaca 2 harokat :
1. Mad Thobi’iy atau Mad Ashli ( َصلِي ِ
ْ الْ َم ّد األ/ ) الْ َم ّد الطَبِيعي
Disebut mad asli karena merupakan asal-usul dari berbagai jenis mad.
Disebut mad thobi’iy karena memiliki tabi’at yang selamat dari penambahan
maupun pengurangan dari ukuran panjang asalnya.
Mad Thobi’iy adalah mad yang dibaca dengan panjang 2 harokat. Yaitu
apabila fathah bertemu alif ( ) ـَا, atau dhommah bertemu wau sukun ( ) ـُْو, atau
kasroh bertemu ya’ sukun ( ) ـِيdan setelahnya tidak bertemu dengan hamzah,
ْ
sukun atau waqof :
َّ ۡ ُ ُ ُُۡ َّ
7 :ِِِ)ِالقارعة
عيشةِِراضية ِ( ف ُهوِِف 1 :ِذِبربِِٱلفلقِِ)ِالفلق
ِ ( أِعو5 :ِ( إِياكِِنعب ِدِ)ِالفاحتة
Cara mengukur panjang dua harokat disesuaikan dengan ritme ( cepat
atau lambat ) bacaan seseorang, yaitu setara ketukan bagaimana dia membaca
dua huruf berharokat secara berurutan :
ف ِ = فِـي
ِ ف ُذُ ْو = ذُ ذ ي
ْ َ ي
َ = يَـا
Dengan demikian bisa jadi panjang mad thobi’iy setiap orang berbeda
sesuai dengan cepat atau lambat bacaannya, namun dalam belajar tahsin
hendaknya kita membaca dengan pelan dan memiliki tempo yang sama
sebagaimana yang ditalqinkan.
ۡ ُ ۡ
Latihan : ِبِفي ِۛهِهدِىِلل ُم َّتقي
2:ِ ِ)ِابلقر َۛ بِلِِر ۡيُ ِِٱلكِت ( ذِلك
ُ ُ ۡ ُ ۡ ۡ ۡ َّ
َّ ِ َّ يمون
3 : ِٱلصلوِ ِومِماِرز ِقنِهمِينفقونِِ)ِابلقر
ُ ٱلغ ۡيبِو ُِيق ٱّلينِيُؤمِ ُنونِب
ِ (
ُ َّ ُ ۡ ْ ُٓ ْ َّ ْ َّ
ُ ۡ
33:ِ ٱلارِِهمِفيهاِخِِلونِِ)ِابلقر ِ ِبِ ِصح ِ ٱّلينِكفِ ُرواِوك ِذبُواِأَِبيِتناِأولئكِأ
َٰٓ ِ (و
َّ َّ
َّ ِمۡسِبِٱَّلل
ِِنَٰمۡحِٱلرحيم ِٱلر
ُۡ َّ َّ
ِ٤ِِِلكِمنِٱۡلولِٞولٓأۡلخر ُِخ ۡۡي٣ِِِماِودعكِربكِوِماِقِل٢ِِٱَّللِإِذاِسِج ۡ َّ ِو١ِِ( وٱلضِح
Mad thobi’iy berlaku juga ketika membaca huruf muqotho’ah di awal surat,
disebut Mad Thobi’iy Harfiy, ada pada 5 huruf yaitu حي طَ ُه َر ( ح ي ط ه ر
َ ):
1 :ِ)ِيس ِ( ي ٓس ي 1 :ِ)ِالزخرفِ( ح ٓم ح
ٓ
1 :ِِ )ِطه ِ( طه طِه 1 :ِالرِ )ِالزخرف ِ( ِ ر
19
2. Mad Badal ( ) َم ُّد البَ َد ِل
Badal artinya adalah pengganti, yaitu adanya huruf mad ( ) ا و يyang
merupakan hasil gantian dari huruf hamzah.
Dalam kaidah bahasa arab apabila bertemu dua hamzah, yang pertama
berharokat dan yang kedua sukun, maka hamzah ke-2 akan diganti dengan
salah satu huruf mad sesuai dengan harokat sebelumnya.
ْ ُ ُْ ْ
ِِِِِِِِِِإِِ ِئماناِِِِِِِِِِِِِِِِِإيمنِا ِِأوت ِِأ ِؤت ِ ِءامن ِأِ ِأمن
ِ
Tidak semua huruf mad yang jatuh setelah hamzah adalah hasil penggantian,
namun dikarenakan pada umumnya adalah hasil penggantian maka seluruh
huruf mad yang jatuh setelah hamzah tetap digolongkan ke dalam mad badal.
ُ َّ
Contoh : ( إناِسم ۡعناِق ِۡرءاناِعجبا
1 :ِِ)ِاجلن
ۡ َّ ۡ ُ ۡ
35 :ِِ)ِاۡلجر ِ( إناِكف ۡينكِٱل ُم ۡست ۡهزِءين َّ
22 :ِ( ويدرِءونِبٱۡلسنةِٱلسيئةِ )ِالرعد
Cara membaca panjang mad badal sama seperti mad thobi’iy yaitu 2 harokat
dengan syarat setelahnya tidak bertemu dengan hamzah, sukun atau waqof.
Latihan - latihan :
َّ ِإۦلفه ۡمِر ۡحلةِٱلشتآءِو١ِ( ِليلفِقُريۡش
ِٱلص ۡيف
2:ِ ِ)ِابلقر ٍ
ۡ ُۡ ُُ ۡ ۡ
2:ِ(ِإَوذاِتليتِعليهمِءايتهۥِزادتهمِإيمنِا)ِاۡلنفال
ۡ ُ 4 :ِم)ِالفتح ِۡ اِمعِإيمنه َّ اد ٓواِْإيمنُ ۡ
( لَيد
ُۡ َّ ٓ ۡ ۡ َّ
12 :ِ(فمحوناِءايةِٱَّللِوجعلناِءايةِٱلهارِمبِصِ)ِاِلرساء
ٓ ۡ ۡ ُۡ
39 :ِيِذيِٱلقربِ)ِالحل
ٓ
ِٕ ( وِ إيتا
ۡ ُ ۡ ۡ ۡ ُۡ ۡ ُ ۡ ُ ٓ ۡ ْ ُۡ
223: ۡياِكثۡيِاِ)ِابلقر
ِ ِ (ومنِيؤتِٱۡلكمةِفقدِأوتِخ49 :ِ ( وأوفواِبعهديِأوفِبعهدك ِم)ِابلقر
ۡ ُ ٓ ُۡ َّ ۡ ۡ ُ ُٓ
45 :ِل ماِأوِحِإَّلكِمنِٱلكتبِ )ِالعنكبوت
ِ
ۡ ِ ( ٱت55 : ( ومِاِأوتيتمِمنِٱلعلمِإلِقليٗلِ)ِاِلرساء
ِ ِ ِ
ُ ُۡ ُ ۡ َّ ۡ َّ َّ
11 :ِى)ِالجم َِٰٓ ( ماِكذبِٱلفؤادِماِرِأ72:ِِٱَّللِرِءاِك ۡوكبِاِ)ِاۡلنعام (فلماِجنِعليه
Apabila huruf mad bertemu dengan hamzah wasol maka tidak dibaca panjang :
ۡ
ِِ(فل َّماِرِءاِٱلقمرِبازغِِقالَِٰذاِرب
77:ِ)ِاۡلنعام
Demikian pula bila terdapat lingkaran diatas huruf mad tidak dibaca panjang :
ُ َّ ُ ۡ ُ ُ ْ ُ ْ ُ َّ ْ ُ
177:ِ ولئكِهمِٱلمتقونِ)ِابلقر َٰٓ َٰٓ
ِ (أ ِولئكِِٱّلينِصدقواِوِأ
ُ َّ ۡ ُ َّ ۡ ۡ ْ ٞ ُ ۡ ُ
173:ِ ولِٱۡللببِلعلكمِتتقونِ)ِابلقر َِٰٓ (ولك ۡمِفِٱلقصاصِحيو
ِ ِيأ
20
Membaca mad badal di awal kalimat
Apabila ada hamzah sukun jatuh setelah hamzah wasol di awal kata,
maka hamzah akan ditulis tetap, tidak digantikan dengan huruf mad.
Cara membacanya bila wasol dari kata sebelumnya maka tetap dibaca hamzah
sukun, namun bila memulai bacaan dengannya maka berubah menjadi mad
badal.
ۡ
Adapun cara membaca hamzah wasolnya sesuai bagaimana hamzah
setelahnya dituliskan, bila diatas ya’ ( ٱئـِ ) maka hamzah wasol dibaca kasroh.
ۡ
ِإ ِْي ُتون ِ ِِٱئ ُتون
ِ ِِِ
ٓ ۡ ٞ ۡ ۡ ُ ۡ
4:ِ)ِاۡلحقاف ٱئ ُتونِبكتبِمنِق ۡبلَِٰذِا َّ كِف
ِ ِِٱلسموت (أمِلهمِِش .1
ُۡۡ ُ ٓ ُ
77 :ِٱئتناِبماِتعدناِإنِكنتِمنِٱلمرسليِ)ِاۡلعراف
ۡ ُ ْ ُ
ِ ِ(وقالواِيصلح .2
ۡ ۡ ُ ُ َّ ُ ۡ
ِٓ ٱئذنِّلِولِتفت
43:ِن)ِاتلوبة ِ ِ(ومنهمِمنِيقول .3
ۡ ُ ۡ ۡ ۡ ٓ ۡ ُ ۡ
54:ِۦِأستخلصهِلفسِ)ِيوسف ٱئ ُتونِبهِ ِ(وقالِٱلملك .4
ْ ۡ َّ ُ ۡ ُ ۡ ْ ُ ۡ
ِٱئ ُتواِصفِا
ِ ِ (فأۡجعواِكيدكمِثم.5
24:ِ)ِطه
َّ ۡ ۡ ۡ َٰٓ ِم ۡ
ُ ِإَوذِنادىِربك
19:ِٱئتِٱلقومِٱلظلميِ)ِالشعراء ِ ِوَسِأن ( .2
ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ ٞ ُ ٓ َّ ۡ ( ُث َّم.7
َٰٓ ِٱستو
11:ِٱئتياِطوَعِأوِكرها)ِفصلتِ ِِٱلسماءِوِهِدخانِفقالِلهاِولۡلۡرض ىِإّل
ۡ
Apabila ditulis diatas wau ( ٱؤ
ِ ) maka hamzah wasol dibaca dhommah :
ُ ُ ُۡ
ِِِِِِِِِِأوتمن ِٱؤتمن
ِ ِِِِِِِِ
َّ ۡ ُۡ َّ ۡ
253:ِ )ِابلقر ِٱؤتمنِأمنت ُهۥِوَّل َّتقِٱَّللِر َّب ُه
ِ ِ(فل ُيؤدِٱّلي
ِ
21
) َم ُّد العِ َو ِ
ض ( 3. Mad Iwadh
Iwadh artinya juga pengganti, namun yang digantikan adalah tanwin dari
harokat fathah yang berubah menjadi mad ketika waqof padanya.
ٓ ُ ُ ْ ٓ
( و ُسقواِمِاءَِِحيماِفق َّطعِأ ۡمعاءه ِۡمِِ)ِ١٥
ُ
ُم َّم ٍِد ِ 15 :
Kecuali fathah tanwin yang terdapat pada huruf Ta’ marbuthoh, apabila waqof
padanya maka dibaca sebagai Ha sukun, tidak berubah menjadi mad iwadh.
Contoh :
ب ِهْ َّ
بِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِإنِفِذلكِلع ۡ ِ
dibaca َّ
إنِفِذلكِلع ۡ ِ
ۡ ۡ ُْ ۡ َّ
ۡلولِٱۡلبصرِِ)ِ٤٤الورِ44 :
بِِ ِ
( إنِفِذلكِلع ِ
ِ
ُۡ ۡ ُ ۡ ٓ َّ ٓ ۡ ۡ ٞ ُ ْ
ِسدى)ِالقيامةِ32 : نِيتك ُِ بِٱِلنس ُنِأ كِم ِفتِىِ)ِسبأِ( 43 :أَيس ( وق ِالواِماَِٰذاِإلِإف ِ
َّ ُ ۡ ُ ۡ ٓ َّ ُ ۡ ُ ْٓ ۡ ُ ۡ
( ولوِشاءِٱَّللِجلعلكمِأمةِِوحدِ ِ )ِالحلِ32 : (َّلحملواِأوزارهمَِكملِةِ)ِالحلِ25 :
22
4. Mad Shilah Qoshiroh / Mad Shilah Sughra ( الص ْغَرى ِ ِّ م ُّد/ ِصية
ِ ِ ) م ُّد
ُ الصلَة َ َ الصلَة ال َق
ّ َ
Shilah artinya sambungan, sedangkan qoshiroh artinya pendek. Disebut
mad shilah karena hanya dibaca panjang ketika wasol saja (bersambung),
disebut qoshiroh karena panjangnya hanya 2 harokat.
Mad shilah qoshiroh merupakan harokat dari setiap Ha’ dhomir ( kata
ganti untuk 1 laki-laki ) dimana sebelum maupun sesudahnya berupa huruf
yang berharokat dan tidak bertemu dengan hamzah :
َّ
51 : ِ)ِالنشقاق ( إنِر َِّب ُهۥَِكنِبِهۦِبصۡيا
Apabila Ha’ dhomir tersebut berharokat dhommah, maka secara
ُ
penulisan di dalam mushaf terdapat huruf wau kecil setelahnya (ِ) ـهۥ, dan
apabila kasroh maka terdapat huruf ya’ kecil setelahnya (ِ) ـهۦ.
Apabila waqof padanya maka tetap dibaca ha’ sukun, tidak dipanjangkan.
ْ ُ ۡ ُ ۡ ۡ
ِِِِفلي ۡدعِناديِه waqof dibaca
ِ ِ
ُ
ِ ِ 17 : ِ( فليدعِناديِهۥ )ِالعلق
Latihan - latihan :
ۡ ٓ ُ ُ ۡ ۡ َّ
15 : الفجر ِ)ِِبِأكرمن اِٱبتلى ُهِربِ ُهۥِفأكرمِ ُهۥِون َّعمِ ُهۥِفيقولِر
ۡ اِٱِلنس ُنِإذاِم( فأم
ۡ ۡ ۡ ۡ ُ َّ ۡ ۡ
ِفوسطنِبِهۦِۡجعا)ِالعاديات٤ِ ( فأثرنِبِهۦِنقعا17 :ِ( ٱذهبِإّلِفرعونِإ ِنهۥِطَغِ)ِالازَعت
ۡ ۡ
ٓ ُُ ُ ۡ ُ َّ ُۡ
53 :ِ( سيؤتيناِٱَّللِمنِفضلِهۦِورسوُلۥِ)ِاتلوبة 15 :ِل)ِاۡللَع
َّ ۡ ( وذكر
ِ ِٱسمِربِهۦِفص
ُ ۡ ُ َّ ُ
ِ)ِعبس٢١ِِثمِأماتهۥِفأقبِهۥ٢٠ِّسهۥ
ُ َّ َّ َّ ُ ُ َّ ُ ۡ
ِ ثمِٱلسبيلِي١٩ِِمنِنطف ٍةِخلقهۥِفقدرِهۥ١٨( منِأيَِش ٍءِخلقِهۥ ُ ۡ ۡ
ْ ُۡ
Mad shilah qoshiroh juga berlaku pada Ha’ dalam isim isyaroh ( kata tunjuk ) :
ٞ ۡ َّ
33 :ِ)ِهود ِ( وأتب ُعواِفَِٰذِهۦِل ۡعنة 13:ِ)ِالمزمل ِ( إنَِٰذِهۦِتذكر
Ada Ha’ yang memenuhi syarat tapi tidak dibaca panjang, tujuannya untuk
menunjukkan cepat/dekatnya keridhoan Alloh bagi orang yang bersyukur :
ُ ْ ُ ۡ
7 :ِ)ِالزمر ِ( ِإَونِتشك ُرواِي ۡرضِ ُِهِلك ِۡم
Sebaliknya ada Ha’ yang tidak memenuhi syarat tapi dibaca dua harokat, untuk
memberikan makna lamanya pelaku dosa di neraka merasakan adzab :
ۡ ۡ ُ
ۡ ُ ِٱلقيمةِوي ۡخ ۡ ُ ۡ
23 :ِ)ِالفرقان ِِلِفيهۦِ ُمهانا ُِلِٱلعذابِيوم( يُضعف
Mad shilah qoshiroh tidak berlaku pada Ha’ asli bagian dari fi’il maupun isim :
31 :ِ)ِهود
ۡ ُ ( قالُواِْي ُشع ۡي
بِماِنفقِ ُِهِكثۡيِا
ٞ ُ
ِ ( لك ۡمِفيهاِفوكِ ُِهِكثۡي
13 :ِ)ِالمؤمنون
َّ َۢ ۡ ۡ َّ َّ
15 :ِ( ّلَكِلئنِلمِينتِهِلنسفعاِبٱلاصيةِ )ِالعلق
23
Mad-mad yang dibaca 4 harokat atau lebih :
ِ املد اجلائِز املْنـ َف
1. Mad Jaiz Munfashil ( صل ُ َ ُّ )
ُ
Jaiz artinya boleh, sedangkan munfashil artinya terpisah. Disebut mad jaiz
karena boleh dibaca 2 harokat menurut jalur Thoyyibatu Nasyr dan boleh dibaca
4 hingga 5 harokat menurut jalur Syathibiyyah.
Disebut munfashil karena huruf mad bertemu hamzah ( hamzah asli
qoth’iy ) di kata yang terpisah setelahnya. Terdapat dua jenis :
1. Terpisah secara hukum dan penulisannya.
ۡ ٓ َّ
Contoh : )ِِ( إ ِناِأِ ۡرسلنك
Pada jenis ini memungkinkan waqof pada huruf mad sebelum hamzah.
Latihan - latihan :
ۡ ۡ ٓ َّ ٓ ۡ َّ
1 :ِ)ِالكوثرِ ِِِِِ( إ ِناِأِعط ۡينكِٱلك ۡوثر1: ب )ِالمسد ِ َّ تِيدِاِأِِبِلهبِوت ( تب
َّ َّ ۡ ۡ ٓ
15 :ِّك)ِالازَعتِ ّلِأِنِتز َٰٓ ِ( ف ُق ۡلِهلِلكِإ ُ
3 :ِ( ومِاِأِدرىكِماِٱلقارعةِ)ِالقارعة
ۡ ُ ۡ ۡ ُ ُ ْٓ ُ ُ ُ ْ ُ
2 :ِ( ِقواِأِنفسكمِوأهليكمِنارا)ِاتلحريم 32 :ِم)ِالجم ِۡ ( فٗلِتزكِ ٓواِأِنفسك
ُ ۡ ُٓ ْ َّ ُ ۡ ْ ُ ُ
15 :ِِأنزلِإَّلكم)ِالزمر ِ ( وٱتب ُِع ٓواِأِ ۡحسنِمِا 33 :ِم)ِاۡلديد ِۡ ( ولِت ۡبط ِل ٓواِأِعملك
ۡ ُ ۡ ۡ ٓ ع
15 :ِنِأِنِأشكرِنعمتكِ)ِاۡلحقاف
ۡ
ِ ( ربِأ ۡوز 4 : ِٱّليِأِنزلِٱلسكينةِِ)ِالفتح
َّ ٓ ِ َّ ( ُهو
ۡ
3 :ِٱّليِأِنقضِظهركِ)ِالرشح
ٓ ِ َّ ( 13 :ِّسورا)ِاِلنشقاق ُ ۡ فِأِ ۡهلهۦِم ٓ ِ(إنَّ ُهۥَِكن
ُ َّ ۡ ۡ ٓ ۡ ُ ُۡ ۡ ٓ ۡ ۡ
43 :ِ ( ٱذهبِاِإِّلِفرعونِإنهۥِطَغِ)ِطه51 :( ولقدِءاتينِاِإِبرهيمِرشدهۥ)ِاۡلنبياء
ۡ ۡ ٓ ۡ ۡ ُ ٓ َّ ْ ٓ ُ َّ ۡ
ُٓ ۡ
55 :ِِأرسلنِاِإِّلِقومُِِّمرميِ)ِاۡلجر ِ (ق ِالواِإِ ِنا27 : ( بلغِمِا ِِأنزلِإَّلكِمنِربكِ)ِالمائد
َّ َّ
َّ ِمۡسِبِٱَّلل
ِِنَٰمۡحِٱلرحيمِٱلر
ۡ ٓ ۡ
ُ ُ ۡ ُ ُ
ِِ٢ِِلِأِعبدِماِتعبدون١ِيأِيهاِٱلكفرون ُ َٰٓ ِقُ ۡل
ِِ٤ِِماِعبدت ۡم َّ دٞ ِوِلِٓأِناَِ۠عب٣ِنت ۡمِعب ُدونِِمِآِأِ ۡع ُب ُد
ُ ِوِلِٓأ
ِ٦ِينك ۡمِولِدين
ُ ُ ۡ ُ ۡ ٓ
ِلكمِد٥ِنت ۡمِعب ُدونِمِاِأِع ُب ُد ُ ِوِلِٓأ
24
2. ُ الصلَ ِة ال
Mad Shilah Thowilah / Mad Shilah kubra ( كْبـَرى ِّ َم ُّد/ الصلَ ِة الطَ ِويْـلَ ِة
ّ ) َم ُّد
Shilah artinya sambungan, sedangkan thowilah artinya panjang. Disebut
mad shilah karena hanya dibaca panjang ketika wasol saja ( bersambung ),
disebut thowilah karena panjangnya boleh dibaca 4 hingga 5 harokat.
Mad shilah thowilah pada asalnya adalah mad shilah qoshiroh ( harokat Ha’
dhomir yang sebelum dan sesudahnya huruf berharokat ) lalu bertemu dengan
hamzah qath’iy ( hamzah asli ) pada kalimat berikutnya :
ۡ ۡ َّ
31 :ِ)ِطه ( ٱش ُددِبِه ٓۦِأِ ۡزري 17 : )ِص ِ( إِن ُه ٓۥِأِ َّواب
Apabila Ha’ berharokat dhommah, maka setelahnya ditulis wau kecil
ُ
dengan tanda panjang diatasnya (ِ) ـه ِٓۥ, dan apabila kasroh ditulis ya’ kecil
dengan tanda panjang diatasnya (ِٓ) ـه ِۦ.
Apabila waqof padanya maka tetap dibaca ha’ sukun, tidak dipanjangkan.
ْ ۡ ۡ
ِِِِِفأجن ۡين ُهِوأهلِه ِ) ( فأجن ۡين ُهِوأهلِ ُه ِٓۥ
waqof dibaca
ِ ِ ِ 53: اۡلعراف
Latihan - latihan :
َّ ۡ ۡ َّ ُ ۡ
ِبِأنِل ۡمِيرِهُ ٓۥِأِحد
7 :ِ)ِابلِل
ُ َيس (أ ِ) بِأنِما ُُل ٓۥِأِخِل ُهۥ
3 : الهمز ( َيس
َٰٓ اِي ۡغنِع ۡن ُهِما ُ ُُل ٓۥِإِذاِتر َّد
11 :ِىِ)ِالليل
ُ ( وم
22 :ِيمِ)ِاتلوبة
َّ َّ
ِٞ ( إنِٱَّللِعندِهُ ٓۥِأِ ۡجرِعظ
ۡ ُ ۡ ِٓ ِٱَّللِأنزِ ُُل
5 :ِۥِإَِّلكمِِ)ِالطٗلق
َّ ُ ۡ
( ذلكِأمر ُ َّ ُ ۡ َّ ٓ ُ
73 :ِ( لِيمسِهۥِإِلِٱلمطهرونِ)ِالواقعة
َّ
ۡ ُ ُۡ ۡ َّ ُ
22 :ِ ( فٗلِيظهرِلَعِغيبِهۦِٓأِحداِ)ِاجلن22 :ِ ( وماِيضلِبِهۦِٓإِلِٱلفسقيِ)ِابلقر
ۡ ُ ُ ُۡ ۡ ٓ كه ۡ
22 :ِ( ولِيرشكِفِحكمِهۦِٓأِحدِا)ِالكهف 55 : ۦِأِزوجِ)ِص ِ ( وءاخ ُرِمنِش
ُ َّ ۡ ۡ ۡ ُ َّ َّ ْ ٓ ُ
124 :ِ( إذِقالِلقومِهۦِٓأِلِتتقونِِ)ِالصافات 53 :ِ(قالواِءامناِبِهۦِٓإِ ِنهِٱۡلقِ)ِالقصص
ُ ُ ُ
Mad shilah thowilah juga terdapat pada Ha’ dalam isim isyaroh ( kata tunjuk ) :
َّ ُ ٓ
52 :ِ)ِالروم ِِ ( ِإَونَِٰذِهۦٓ ِِأ َّم ُتك ۡمِأ َّمةِِوحد (قالِماِأظنِأنِتبيدَِٰذِهۦِٓأِبدِا
35:ِ)ِالكهف
ۡ ۡ ُ ُ ْٓ ُ ۡ
13:ِ(فٱبعثواِأحدكمِبورقكمَِٰذِهۦِٓإِّلِٱلمدينةِ)ِالكهف
Mad shilah thowilah tidak berlaku pada Ha’ asli bagian dari fi’il maupun isim :
ۡ َّ
14 :ِ)ِالمؤمنون ِٱَّللِأِ ۡحس ُنِٱلخلقي
ُِ ِ( فتبارك
25
3. ُ ْ ِّاملد الل
Mad Liin ( ي ُّ )
Liin artinya lembut. Mad Liin berupa huruf mad Wau sukun atau Ya’ sukun
yang didahului fathah dan bertemu dengan huruf sukun setelahnya, baik berupa
sukun asli maupun sukun karena waqof.
Disebut Mad Liin karena dibaca dengan mudah/ lembut ketika beralih dari
suara fathah ke wau sukun atau ya’ sukun, tidak dibaca dengan kaku.
Pada sukun yang disebabkan karena waqof ketika dibaca wasol maka huruf
setelah mad akan menjadi berharokat, dalam keadaan ini maka tidak terjadi
mad Liin, karena sebab/syarat dari mad liin adalah adanya sukun setelah huruf
mad, contoh :
ٓ ۡ ُ
ِ٢ِِٱلص ۡيف
)ِ القريش ِ َّ ِإۦلفه ۡمِر ۡحلةِٱلشتاءِو١ِش ِ ٍ ( ِليلفِقرِي
ۡ ِ ۡ ٱلص ۡيفِ ف ۡلي ۡع ُب ُدواِْر َّبَِٰذ
(dibaca wasol )ِ)٣ِِاِٱبليت
ٓ
ِ َّ شِإۦلفه ۡمِر ۡحلةِٱلشتاءِو
ۡ ُ
ِ ٍ ( ِليلفِقرِي
Mad Liin boleh dibaca 2, 4, atau 6 harokat.
Namun apabila telah memulai bacaan dengan salah satu dari ketiga ukuran
panjang diatas maka harus konsisten dengan pilihannya hingga akhir bacaannya.
Latihan - latihan :
ۡ ُ امِش ۡهر ۡين َّ
ُ نِل ۡمَِي ۡدِفصي ُ نِل ۡمَِي ۡدِفصي َّ
ِ) ي
32 : النساء ِ ِِمتتابع ( فم4 :ِامِش ِۡهرِ ۡينِِ)ِالمجادلة ( فم
ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ ُ َّ ُ
17 :ِيِ)ِالرَحن ِ ِ(ربِٱلمرشقيِوربِٱلمغرب 5 :ِ( تكادِتمَيِمنِٱلغِيظِ)ِالملك
ۡ ۡ َّ ُ ۡ
19 :ِِ)ِابلِل١٠ِِِِِوهدينهِٱلجدِين٩ِي
ۡ
ِ ِِِِِولساناِوشفت٨ِي
ۡ
ِ ِلُِلۥِع ۡينُ َّ ِجنع ۡ ۡ
( ألم
ۡ
ِٞ ِولِنِ ۡوٞ ( لِتأ ُخ ُذهُۥِسنة57 :ِ( ُكِن ۡفسِِذآئق ُةِٱلۡمِ ۡوتِ)ِالعنكبوت
255 :ِ مِ)ِابلقر
ۡ ۡ ۡ ُۡ ۡ ۡ ۡ ُ
3 :ِ ِ ( فٗلَِتشوهمِوٱخشِونِ)ِالمائد75 : ( إذِنفشتِفيهِغنمِٱلقِومِِ)ِاۡلنبياء
ۡ ۡ
ۡ ۡ ۡ َّ ۡ ۡ ۡ
11 :ِِقومِفرعِونِ)ِالشعراء١٠ِ( أنِٱئتِٱلقومِٱلظلمي
ۡ ِ ۡ ْ جِ ُروا
25 :ِِٱَّلومِ)ِالمؤمنون
ۡ
(لِت
Apabila kita memilih membaca Mad ‘Aridh Lissukun 4 harokat maka tidak
boleh membaca Mad Liin dengan 6 harokat. Namun boleh dibaca dibawahnya,
semisal Mad ‘Aridh Lissukun kita baca 6 harokat, maka boleh membaca Mad Liin
dengan 4 harokat.
Contoh :
ۡ َّ ۡ
Mad ‘Aridh Lissukun 2 :ِ)ِالفاحتة َِِّللِربِِٱلعلِمِي ِ ِ( ٱۡل ۡم ُِد
ۡ
Mad liin 2 :ِ بِ)ِابلقرَِۛ بِلِِرِ ۡي
ِ ُ ( ذلكِِٱلكت
26
ِ ) امل ُّد العا ِرض للس ُك
Mad Aridh Lis Sukun ( ون
4. ُ ُ َ
Mad ‘Aridh artinya sesuatu yang melawan atau menghadapkan. Mad Aridh
lis Sukun adalah berupa mad yang dihadapkan kepada huruf yang sukun (
dimatikan ) disebabkan karena waqof padanya.
Mad ‘Aridh lis Sukun terdapat dari berbagai macam mad :
1. Asalnya berupa mad Thobi’iy :
ۡ َّ ۡ
ِِنَٰمۡحِٱلرحيمِِ)ِِِ( ملكِي ۡومِٱلِين
4-2 :ِ)ِالفاحتة َِّ َّ (ِ ِ) ِِٱلعلِمي
ٱلر ِ ( ٱۡل ۡم ُدَِّللِرب
ۡ ُۡ ۡ
2-5:ِي )ِ ( ٱهدناِٱلصرطِٱلمستِقيمِ)ِالفاحتةُِ ( إيَّاكِن ۡع ُب ُدِِإَويَّاكِن ۡستِع
ِ
ۡ َّ ۡ ُ ۡ َّ
4-1 :ِِ) الرَحن٤ِِِٱبليان ِ ِعلم ُه٣ِِِخلقِٱِلنسن٢ِِِعلمِٱلق ِۡرءان١ِن ُِ حم ِۡ ٱلر
َّ (
ُ ۡ ۡ ْ ُ َّ ْ ُ ُ ُۡ
5:ِ (وحاقِبهمِماَِكنواِبهۦِيستهزِءونِ)ِهود25 : سيِ)ِابلقر ِ ( فقلناِل ُه ۡمِكونواِقرد ِخ
ۡ ۡ ُ ُ
44 :ِ)ِالرَحن٤٤ِِيمِءان
ٍ ( يطوفونِبينهاِوبيَِح
3. Berupa mad Liin :
ُ (ق ۡدِي ۡعل ُمِمآِأ59:ِۡي)ِالشعراء ْ ُ
74:ِ)ِالور نت ۡمِعِل ۡي ِه ِ ۡ ِ(قالواِلِض
ۡ ِ ۡ ِظ ۡلم
17:ِِٱَّلومِ)ِغفر
ُ
تِل ۡ ِكِن ۡفِۢسِبماِكسب ُ ُۡ
(ٱَّل ۡومُِتزى
ۡ
ۡ ۡ ُ ُ ُ ۡ ٓ َّ
ِ)ِالقريش٤ِِ( ٱّليِأطعمهمِمنِجوعِوءامنهمِمنِخِوف
Cara membacanya untuk selain mad yang berasal dari mad wajib maka
boleh dibaca 2, 4, atau 6 harokat. Dan hendaknya konsisten terhadap pilihannya
dalam membaca mad, tidak boleh mencampurkan mad ‘Arid Lis Sukun 2, 4, 6
harokat dalam satu bacaan.
Adapun Mad ‘Aridh Lis Sukun yang berasal dari mad wajib maka
sebagaimana akan dijelaskan dalam pembahasan mad wajib muttashil.
27
ِ ّاملد الو ِاجب املت
5. Mad Wajib Muttashil ( صل ُ َ ُّ ) ُ
Wajib artinya suatu keharusan, sedangkan muttashil artinya bersambung.
Disebut mad wajib karena wajib dibaca panjang 4 hingga 5 harokat baik
menurut jalur Syathibiyyah maupun Thayyibatu Nasyr.
Disebut muttashil karena berupa huruf mad yang bertemu dengan hamzah
dalam satu kata.
Latihan - latihan :
َّ ٓ ٓ َّ ٓ ٓ َّ ( جزِآءِِم
39 :ِ)ِاِلنسان ُِ ِِ ِِِِِِ( وماِتشِا ُِءونِإلِأنِيشِاء32 : نِربكِعطِاءِِحسابا )ِالبأ
ِٱَّلل
ۡ ُ ٓ ۡ ۡ ۡ ُ ٓ ُْٓ ۡ ۡ ٓ ُ ْ ُۡ ۡ ُٓ ُ ۡ ُ ۡ
22 :ِم )ِالمجادلة ِ ( ولوَِكنواِءابِاءِهمِأوِأبنِاءِه41 :ِرشَكئِهمِ)ِالقلم ِ ِِشَك ِءِفليأتواِب ِ ( أمِلهم
ۡ ٓ ٓ َّ ۡ ٓ ۡ ُ ٓ ٓ ُ َٰٓ ُ ۡ َّ ۡ
11 :ِ( ففتحناِأبوبِٱلسمِاءِِبمِاءِِمنهمرِ)ِالقمر 23:ِم)ِالزخرف ِۡ ِه ِؤلءِِوءابِاءِه ( بلِمتعت
ٓ ۡ ُ ٓ ۡ ٓ ُ َّ ُ ۡ ٓ
ُۡ
4 :ِ ( ولقدِجِاءِهمِمنِٱۡلۢنبِاءِِماِفيهِمزدجرِِ)ِالقمر23:ِم)ِالفتح ِۡ ِرَحِا ُِءِب ۡين ُه ( أش َِّدا ُِءِلَعِٱلكفار
َّ ٓ ْ
23:ِ (ووضعِٱلكتبِوجِايءِِبٱلبيِنِ)ِالزمر77 :م)ِهود
ُ ۡ ُ ِۡ َسءِِبه ٓ ِِر ُسلُناِلُوطِا ُ ت ۡ ٓ َّ
ِ( ولماِجِاء
ُ ٓ ُ ٓ ۡ َّ ٓ ۡ ٓ
4 :ِم)ِاۡلحزاب ِۡ ( وماِجعلِأدعيِاءِك ۡمِأ ۡبنِاءِك25 :ِارِ)ِفصلت ُِ َّ( ذلكِجزِا ُِءِأعدِاءِِٱَّللِٱل
ٞ ٓ َّ ِكِن ۡفس ُ ۡ ٓ ُ ۡ ٓ
21 :ِيد)ِق ِ قِوشهٞ ِِمعهاِسِائ ( وجِاءِت29 :ِلئِكةِ)ِالزخرف َٰٓ مِم َِّ ( ول ۡوِنشِا ُِءِجلعلناِمنك
َّ ْ ْ
َّ
ِ ّلِأ ۡمر
3 :ِِٱَّلل)ِاۡلجرات َٰٓ ِفءِِإ ٓ ِ (فقتلُواِٱلِتِت ۡبَغِح َِّتِت7 :ِك ِۡم)ِاِلرساء ُ ۡ ٓ
(جِاءِِوع ُدِٱٓأۡلخر ِؤُُسَيِلِاِ ُو ُجوه
ُۡۡ ُ ُ ُ ۡ َّ ُ ُ ٓ ْ (وجِا
ُ
5 :ِ ولئِكِهمِٱلمفلحونِ)ِابلقر َٰٓ ِ ( أ ِولئِكِلَعِهدِىِمنِربهمِوأ23:ِيءِِي ۡومئذِِبه َّنمِ)ِالفجر
ْ َٰٓ ْ
1. Apabila ketika wasol dibaca 4 harokat, maka ketika waqof padanya boleh
dibaca 4, atau 6 harokat.
2. Apabila ketika wasol dibaca 5 harokat, maka ketika waqof padanya boleh
dibaca 5, atau 6 harokat.
3. Apabila ketika wasol dibaca 6 harokat ( yaitu terdapat pada riwayat Wars
dan qiro’ah Hamzah ) maka ketika waqof hanya boleh dibaca 6 harokat.
Berikut contoh mad wajib muttashil yang terletak di akhir kata dan
memungkinkan waqof padanya :
ُِ ( ماِعل ۡمناِعل ۡيهِم
نِس ٓو ِء
51 :ِ)ِيوسف
ٓ ُ ۡ َّ َّ
15 :ِ )ِاۡلج١٨ِ۩ ء ُِ (إنِٱَّللِيفعلِماِيشِا
ٓ ُِ ُنفسه َّنِثلثةِق
225 :ِ روءِ)ِابلقر
ُ
تِيت َّب ۡصنِبأُ (وٱل ۡ ُمط َّلق
28
6. Mad Lazim ( املد الالَ ِزُم
ُّ )
Lazim artinya suatu keharusan, disebut lazim karena mad ini disebabkan
oleh huruf mad yang bertemu sukun asli, sehingga tetap dibaca 6 harokat baik
ketika wasol maupun waqof padanya.
Mad Lazim ada 4 macam, semuanya dibaca 6 harokat, yaitu :
ِِ
1. Mad Lazim Kalimi Mukhoffaf ( ف َ املد الالَ ِزُم ال َكلمي
ُ املخ ّف ُّ ).
ِ ِ
2. Mad Lazim Kalimi Mutsaqqol ( املد الالَ ِزُم ال َكلمي املثَـ ّق ُلُّ ).
3. Mad Lazim Harfi Mukhoffaf ( ف َ املد الالَ ِزُم احلَْرِف
ُ املخ ّف ُّ ).
4. Mad Lazim Harfi Mutsaqqol ( املد الالَ ِزُم احلَْرِف املثَـ َق ُل
ُّ ).
ِِ
1. Mad Lazim Kalimi Mukhoffaf ( ف َ املد الالَ ِزُم ال َكلمي
ُ املخ ّف ُّ ).
Kalimi artinya kata, artinya mad ini terdapat dalam cakupan sebuah
kata. Mukhoffaf artinya ringan, yaitu manakala huruf mad bertemu dengan
sukun asli dan tidak bertasdid dalam satu kata.
Mad Lazim Kalimi Mukhoffaf hanya terdapat pada ayat berikut :
ُ ُ ۡ ۡ ُ ( أ ُث َّمِإذاِماِوقعِءام
51 :ِ)ِيونس ِِنتمِبهۦِت ۡست ۡعجلون
ُ ِك ِ نتمِبهۦِٓء
ٓالَٰٔـنِوقد
ُۡۡ ُ ُۡ ۡ ۡ ۡ
31 :ِٓالَٰٔـنِوقدِعصيتِقبلِوكنتِمنِٱلمفسدينِ )ِيونس ِ (ء
2. Mad Lazim Kalimi Mutsaqqol ( املد الالَ ِزُم ال َكلِ ِمي املثَـ ّق ُل
ُّ ).
Mutsaqqol artinya berat, yaitu manakala huruf mad bertemu dengan
sukun asli dan bertasdid dalam satu kata.
Asal - usul dari sebuah tasydid adalah adanya huruf sukun yang
bertemu dengan huruf yang sama dan berharokat lalu keduanya
digabungkan menjadi satu huruf bertasydid.
ْ ْ ُْ
ِ ِشٓاق
وا ِ شاق ِق
وا
Latihan - latihan :
ُ َّ ۡ ۡ ٓ ُ َّ ۡ ُ َّ ۡ َّ ْ
ُ ِٱَّللِور ُس َّ
)ِاۡلاقة ِٓاقة
ِ اِٱۡل
ِ ِوماِأدرىكِم٢ِٓاقة ِ اِٱۡل
ِ ِم١ِٓاقة ِ ٱۡل
ِ ( 4:ِوُلۥِ)ِاۡلرش ( ذلكِبأن ُه ۡمِشِٓاقِوا
ۡ ُ ۡ ُ َِّ ٓ ِٱلطا ٓ َّ ُ ۡ ۡ
34 :ِمةِٱلكبىِ)ِالازَعت ِ ( غ ۡۡيِٱلمغضوبِعل ۡيه ۡمِول
َِّ ِٱلضٓالِيِ)ِِ ( فإذاِجاءت
َّ َٰٓ ُ(قالِأِت ُ َّ ٓ َّ ٓ
59:ِ)ِاۡلنعام ِحج ٓونِِفِٱَّللِوق ۡدِهدىن ِخةِ ِٱلصا
33 :)ِعبس ِ ( فإذاِجاءت
ٓ ُ ( فت ۡحر ٓ َّ َّ ُ
َِّ ِِكِد ُ َّ (و
َِّ يرِرقبةِمنِق ۡبلِأنِيتمِا
3 :ِساِ)ِالمجادلة 45 :ِٓابةِِمنِماءِ)ِالور ٱَّللِخلق
ۡ ۡ
15 :حضِونِلَعِطعامِلمسكيِ)ِالفجر َٰٓ ِ ( ولِت252 :ِ يد)ِابلقر ٞ
ِ بِولِشه ٞ ٓارَِكت َِّ ( ول ِِيُض
ٓ ُ ْ َّ َّ ُ َّ ْ ُ َّ
25 :ِصةِ)ِاۡلنفالَِّ يَبِٱّلينِظل ُمواِمنك ۡمِخِا (وٱتقواِف ۡتنةِِلِتص
ُ ُ ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ
75 :ِلئكةِحِٓافِيِمنِحولِٱلعرشِيسبحونِ)ِالزمر َٰٓ (وترىِٱلم
29
3. Mad Lazim Harfiy Mukhoffaf ( ف َ املد الالَ ِزُم احلَْرِف
ُ املخ ّف ُّ ).
Harfiy artinya huruf, artinya mad ini terdapat dalam cakupan bacaan
dari sebuah huruf saja. Mukhoffaf artinya ringan, yaitu manakala dalam
membaca huruf ada mad bertemu dengan sukun dan tidak bertasdid.
Mad ini terdapat dalam membaca huruf muqotho’ah di awal surat :
ْ ٓ
ِفِلِمِميْ ْم ِ ِأِل 1 :ِ )ِابلقر ِ١ِ( ِال ِٓم
ْ ْ ٓ
ِ ِفِلِمِميْ ْمِص
ِاد ِ ِأِل 1 :ِ)ِاۡلعراف١ِصِ ٓ ( ِال ٓم
ْ ْ ٓ
ِفِل ِمِرا ِ ِأِل 1 :ِ )ِيونس١ِ( ا ِلـر
ْ ٓ
ِفِلِمِميْ ْمِرا ِ ِأِل 1 :ِ)ِاۡلعراف١ِِ( ِال ِٓمر
ْ ٓ
ِ ٓ كهي ٓع
ْ ْْ
) عboleh dibaca 4 harokat (ِ اد
ِ يِص ِ فِهاِياِع ِ َك 1 :ِ )ِمريم١ِص ِ(
ْْ
ِي
ِ ِطِاِس 1 :ِ )ِالمل١ِس ِ ٓ (ط
ِيِميْ ِْم
ْ
ِ طاِس 1 :ِ)ِالشعراء ِٓ (
١ِطس ِٓم
ْْ
ِي
ِ ياِس 1 :ِ )ِالشعراء١ِس ِ ٓ (ي
ْ ٓ
ِاف
ِ ق 1 :ِ)ِق١ِِِق ِ(
ْ ُ ٓ
ِ ن ْو
ِن 1 :ِ )ِالقلم١ِِ ِن
ِ(
ْ ْْ ْْ
ِ ِِعيِسيِق,ِِِحِاِميْ ْم
) عboleh dibaca 4 (ِِاف ِٓ ِ ٓع ٓس١ِ( ح ِٓم
ِ)ِالشورى٢ِق
4. Mad Lazim Harfiy Mutsaqqol ( املد الالَ ِزُم احلَْرِف املثَـ ّق ُل
ُّ ).
Mutsaqqol artinya berat, yaitu manakala huruf mad bertemu dengan
sukun dan bertasdid dalam membaca huruf muqotho’ah.
Dikarenakan adanya tasydid setelah huruf mad maka dibaca dengan nabr,
yaitu mengangkat suara mad sebelum huruf ber tasydid agar tasydid bisa
terdengar dengan jelas/ terbedakan dengan mad lazim harfiy mukhoffaf.
Latihan - latihan :
ْ ٓ
ِفِلمِمِيْ ْم
ِ ِأِل 1 :ِ )ِابلقر ِ١ِ( ا ِلـ ٓم
ْ ْ ٓ
ِ فِلمِمِيْ ْمِص
ِاد ِ ِأِل 1 :ِ)ِاۡلعراف ١ِ( ا ِلـ ٓم ٓص
ْ ٓ
ِفِلمِمِيْ ْمِرا ِ ِأِل 1 :ِ )ِاۡلعراف١ِمر ِٓ ( ا ِلـ
ْ
ِطاِسيِمِيْ ِْم 1 :ِ)ِالشعراء ِٓ ( ط
١ِس ٓم
30
VI. ) النّْب رُ ( HUKUM NABER
Naber artinya mengangkat sesuatu dari kondisi biasanya. Dalam Ilmu tajwid
yaitu mengangkat suara dengan tujuan menjaga sifat-sifat huruf setelahnya atau
menjaga makna. Naber terdapat pada 5 keadaan :
ّ ),م نّ ( 1. Pada perpindahan bunyi mad ke huruf bertasydid selain huruf ghunnah
tujuannya untuk menjaga tasdid agar terbaca dengan baik :
ٓ ََ ٱذ ُك ُروا ْ ۡ
ٱس َم ٱَّلل ِ عل ۡي َها َص َواف
َ ۡ ُ ۡ َ َۡ ََ ٓ َ ۡ
ي فَل َراد ل ِفضلِهِۦ) يونس ( 701:ف
) احلج 63 : ( ِإَون ي ِردك ِِب ر
ل ۡ َ ۡ ُ ُ ْ ُل َ َ ََ
م كٓافة) ابلقرة 802 : ٱلسل ِ
( ٱدخلوا ِِف ِ ة ) ابلقرة 731 :
ك دٓاب ر
( وبث فِيها مِن ِ
ٓ ُ َ َ َٓ ُ َ ٰ َ ٓ َۡ َۡ َ َۡ ُ َ ٓ ۡ
ت ٱلصاخة) عبس66 :
َ ل
صيةر يوَص بِها أو دي ٍن غي مضارر) الرمحن ( 63:فإِذا جاء ِ ( ِم ۢن َبع ِد َو ِ
ّ ) :م نّ ( 2. Ketika waqof pada huruf bertasydid selain huruf ghunnah
ۡ ُ َ َ ُٓل ََ َُ
ابلقرة826: ( َيتخب ُطه ٱلش ۡي َطٰ ُن م َِن ٱل َم لِس) اإلرساء 86: ف) ُ
(فَل تقل له َما أ ر
َ ۡ ُّ ۡ َ ُ ُّ َ َ َ ُ َ َََ َ َ َۡ ُ َ َ َ َۡ
ل
(ما منعك أن تسجد ل ِما خلقت بِيدي) ص ( 16 :وُك أمر مستقِر) القمر 6:
ر
مر) القمر8:
ِحر ُّم ۡس َت ِ ل ( َويَ ُقولُوا ْ س ۡ ََ ل (فَإن ل ۡم يُ ِ ۡ َ َ
صبها وابِل فطل) ابلقرة836: ِ
3. Pada Wau dan Ya’ bertasydid didahului fathah,dhommah, atau kasroh :
َۡ ُ َ لُ ُ ۡ ٱَّلل ََلٓ إ َل ٰ َه إَل ُه َو ۡٱل َ ُّ ۡ َ ُّ ُ
ِ َ ۡ َُ
ح ٱلقيوم) ابلقرة ( 863 :هو ٱَّلِي يصوِركم ِِف ٱۡلرحام) ال عمران 3 :
( ُ
ِ ِ
ََ ََ َ َۡ ََُ َۡ ُ ُ ُ ُۡ َۡ ُ َ َُ
( إِن ٱَّلل هو ٱلرزاق ذو ٱلقوة ِ ٱلمتِي) اَّلاريات ( 62 :فمن تطوع خيا فهو خي َّلۥ) ابلقرة 721 :
5. Pada Alif Tatsniyah (alif yang menunjukkan 2 orang) bertemu hamzah washol,
agar terbedakan antara dhomir mufrod ( 1 orang ) dan mutsanna ( 2 orang ) :
31
VII. HUKUM SAKTAH ( ُكتُة
ُْ ُ) الس
Saktah dari kata ُ سُكُتyang artinya diam. Yang dimaksud dalam ilmu tajwid
yaitu menghentikan bacaan sejenak tanpa bernafas. Tujuannya adalah untuk
menjaga bentuk kata dan maknanya.
Wajib saktah pada 5 tempat dalam riwayat Hafsh :
1. Surat Al Kahfi ayat 1 apabila dibaca wasol ke ayat berikutnya :
َ ۡ ۡ َ ۡ َ َ َ َٰ ۡ ۡ َ َٰ َ َ َ َ ٓ
ُ ِ َق ليما ل١ َي َعل َُّلۥ ع َِو َج ۜا َۡ (
ُ ٱحل ۡم
ۡلنذ َِر بَأسا شدِيدا ِ م لو ب ِتكٱل ِ ه د
ِ ب ع لَع ل نز أ ِي ٱَّل ِ َّلل
ِ د
َ َ ً ۡ َ ۡ ُ َ َ ِ ٰون ٱلصٰل َِح
7 :) الكهف٢ ت أن لهم أجرا حسنا
َ ََُۡ َ
ِي ٱَّلِين يعمل َ ّش ٱل ۡ ُم ۡؤ ِمن
َ ِ لمِن َُّلنۡ ُه َو ُيبَ ل
Catatan :
Membaca akhir surat Al Anfal dengan awal surat At Taubah boleh dengan 3 cara :
1. Waqof pada akhir surat Al Anfal kemudian memulai bacaan surat At Taubah.
2. Saktah di akhir surat Al Anfal kemudian lanjut surat At Taubah.
3. Membaca wasol akhir surat Al Anfal dengan awal surat At Taubah dengan
hukum Iqlab.
32
VIII. KEKHUSUSAN BACAAN JALUR SYATHIBIYYAH
3. Pada kata يب ُس ُطdalam QS Al-Baqoroh Huruf siin tetap Huruf siin dibaca
dibaca siin : dengan Shood :
ayat 245 : ُ
) ( يب ُسط
ُ ُ
) ( يبصط
ُ ُ ۡ ص ُط ُ ۡ ُ ۡ ُ َّ
)ِإَوَلهِ ت ۡرجعون ٱَّلل يقبِض ويب(و
545 : ابلقرة
4. Pada kata ب ۡسطةdalam QS Al-A’rof : 69 Huruf siin tetap Huruf siin dibaca
ۡ
5. Pada kata ٱل ُمص ۡي ِط ُرونdalam QS At- Lebih masyhur Hanya boleh
dibaca Shood : dibaca dengan
Thuur : 37
ٓ ) ون ُ ( ٱل ۡ ُمص ۡي ِط
ر siin saja :
ُ ُ ۡ
( أ ۡم رعِنده ۡم خزائ ِ ُن ربِك أ ۡم ه ُم ِ ( ٱل ُمس ۡي
)ط ُرون
ۡ ۡ
ُ ِ ٱل ُمصي
Juga boleh dibaca
73 : طرون) الطور siin :
ۡ
)ط ُرون ِ ( ٱل ُمس ۡي
33
No Ayat/ Hukum Tajwid Syathibiyyah Thoyyibah
6. Pada kata ب ِ ُمص ۡي ِطرdalam QS Al- Dibaca Shood : Sama, dibaca
ِ ( ب ِ ُمص ۡي
)طر Shood juga :
ِ ( ب ِ ُمص ۡي
Ghasyiyah : 22
ۡ َّ )طر
ِ ( لست رعل ۡي ِهم ب ِ ُمص ۡي
55 : طر) الغاشية
7. Pada 6 ayat yang terdapat mad badal Boleh dibaca Hanya boleh
bertemu sukun di awal kata : sebagai Mad Lazim dibaca sebagai
ۡ ُ ۡ ِ َّ َّ ٓ ۡ ُ
Kalimi Mukhoffaf, Mad Lazim Kalimi
147 :ِ) األنعام
ۡ
ِ ( قل ءالكري ِن ّرم أم ٱألنَيdibaca panjang 6 Mukhoffaf saja,
ُۡۡ َّ ٓ ۡ ُ
ۡ Harokat ( isyba’ ) dibaca panjang 6
َّ َّ ٓ
144 :األنعام ِ ( قل ءالكري ِن ّرم أ ِم ٱألنَي
)ِ ۡ
)( ءالكري ِن Harokat ( isyba’ )
ُ ۡ ۡ ۡ
ُ ٓالَٰٔـن وق ۡد ُك ۡ َّ ٓ
51 :جلون) يونس ع ت س ت ِۦ ه ب م نت (ءJuga boleh dibaca )( ءالكري ِن
ِ ِ
ُۡ ۡ ۡ ۡ tashil :
61 :(ءٓالَٰٔـن وقد رعصيت قبل) يونس ۡ َّ
)( ءالكري ِن
ۡ ُ
56 :(قل ءاَّلل أذِن لكم) يونس
ُ َّ ٓ ۡ ُ
ُ ۡ ُ َّ ٌ ۡ ُ َّ ٓ
56:ۡشكون) انلمل ِ (ءاَّلل خۡي أما ي
10. Pada hukum Nuun sukun bertemu Siin, Dibaca Idzhar, Sama, Idzhar,
QS Yasin : 1-2 bila dibaca wasol : tidak Ikhfa : tidak Ikhfa :
ۡ ۡ ُۡ
ٓ ۡ ُۡ ٓ ۡ ُٓۡ
5-1 : يس )٢ ان ٱۡلكِي ِم
ِ وٱلقرء١ ( يس ) ان
ِ ( يس وٱلقرء ) ان
ِ ( يس وٱلقرء
34
No Ayat/ Hukum Tajwid Syathibiyyah Thoyyibah
11. Pada hukum Nuun sukun bertemu Dibaca Idzhar, Sama, Idzhar,
Wau, QS Al-Qolam ayat 1 bila wasol : tidak Ikhfa : tidak Ikhfa :
ۡ ۡ ٓ ۡ ٓ ۡ ٓ
1 : القلم ) ١ ( ن وٱلقل ِم وما يس ُط ُرون ) ( ن وٱلقل ِم ) ( ن وٱلقل ِم
13. Pada kata َّ تأَۡ۬مناdalam QS Yusuf : 11 : Boleh dibaca Hanya dibaca
ُ ُ َّ ۡ ُ Isymam :
ۡ Isymam :
ۡ
َٰ يأبانا مالك َل تأَ۬منا
) لَع يوسف َٰٓ ( قالوا َّ
) ( تأَ۬منا
َّ
) ( تأَ۬منا
11 : يوسف Boleh dibaca
Roum :
ُ ۡ
) ( تأمننا
14. Cara membaca Mad Liin pada huruf Lebih utama Dibaca dengan 4
muqotho’ah ‘Ain di awal surat : dibaca 6 harokat : harokat saja :
ٓ ٓ ٓ ٓ ( كهيعٓ ٓ ٓ ( كهيعٓ ٓ
1 : ) مريم١ ( كهيعص )ص )ص
ٓ ٓ ٓ ٓ ٓ ( رع ٓ ٓ ٓ ( رع ٓ ٓ
5-1 : ) الشورى٢ رعسق١ ( ّم
) سق ) سق
Juga boleh dibaca
4 harokat :
ٓ ( كهيعٓ ٓ
)ص
ٓ ( رع ٓ ٓ
) سق
15. Membaca huruf Ro’ pada kalimat ف ِ ۡرق Boleh dibaca Dibaca Tafkhim
Tafkhim ( tebal ) : saja :
) ( ف ِ ۡرق ) ( ف ِ ۡرق
QS As Syu’aro : 63
ۡ ۡ َّ ُّ ُ
ِ ( فاكن ُك ف ِ ۡرق كٱلطو ِد ٱلع ِظيatau Tarqiq (tipis) :
1 : م) القلم
) ( ف ِ ۡرق
35
No Ayat/ Hukum Tajwid Syathibiyyah Thoyyibah
16. Waqof pada kata ءاتى َٰ ِنۦdalam QS An- Boleh dengan Dibaca dengan
membaca Ya’ membuang huruf
Naml : 36
ٓ
sukun : Ya’ :
ۡر َّ
ُ ( قال أت ِمدونن بمال فما ءاتى َٰنۦ ُّ ُ
) ٱَّلل خۡي ِ ِ ِ ) ( ءاتى َٰ َِن ) ( ءاتى َٰن
79 : انلمل atau dengan
( dimana ketika wasol dibaca dengan membuang huruf
menghidupkan huruf Ya’ ) Ya’ sukun :
) ( ءاتى َٰن
18. Harokat huruf Dhood kata ض ۡعفpada Huruf Dhood boleh Huruf Dhood
dibaca fathah : hanya dibaca
QS Ar-Ruum ayat 54 :
َّ ُ َّ ) ( ضعف
ۡ fathah :
ُ ُ
ٱَّلل ٱلِي خلقكم مِن ض ۡعف ث َّم جعل ( ۡ
) ( ضعف
َّ ِم ۢن ب ۡع ِد ض ۡعف قُ َّوة ُث َّم جعل ِم ۢن ب ۡع ِد قُوةdibaca dhommah :
Dhood boleh
ۡ ُ
) ( ضعف
ۡ
54 : ضعفا وشيبة ) الروم
ۡ
20. Takbir pada pergantian surat setelah Tidak ada takbir Ada takbir jika
Ad Dhuha sampai An Naas. dibaca wasol
ۡ
ُ ٱَّلل أك
ُ ( َّ
)ب antara dua surat.
36