Anda di halaman 1dari 5

MATERI DHARMA WACANA

 Teges Dharma Wacana


Dharma wacana inggih punika wacana sane babaosan madaging indik ajahan agama,adat lan
budaya sané kawedarang ring umat Hindu manut ring kahanan, bantang, wangun jenis karya
keagamaan, genah, galah/kala, lan patra.

 Tetujon maktayang Dharma Wacana inggih punika:


1. Anggen ngawewehin (nambahin) kaweruhan
2. Nelebang ajaran agama
3. Ngamargiang paindikan agama, masyarakat (warga), wangsa, lan Negara.

 Materi Dharma Wacana


Soroh materi sané kaunggahang ring Dharma Wacana madasar antuk ajahan agama
Hindu (Sruthi, Smerthi, Purana, Itihasa, lan Sang Sistha), adat lan budaya.

 Basa Dharma Wacana


Dharma wacana sane becik sapatutnyane nganggen bahasa sane becik, tan rumit, lan tan
nganggen istilah-istilah asing.

 Widangan ( struktur ) Dharma Wacana inggih punika:


1. Pemahbah
Ring pemahbah madaging:
a. Matur suksma ring pengenter acara
b. Ngastiti bhakti majeng ring Ida Sang Hyang Widhi
c. Matur suksma antuk galah sane kaicen antuk madharma wacana 2. Daging
(isi/materi)
Madaging materi dharma wacana sane manut ring bantang lan wangun parikrama.
3. Pamuput
Pamuput madaging napi sane jagi kaaptiang ring acara punika lan madaging
reringkesan indik napi sane katlatarang.
4. Parama Shanti

 Pamitegep Dharma Wacana


Mangda pascat ngaryanang Dharma Wacana, wenten makudang-kudang paletan sane
patut kauningin, makadi:
• Murda wacana manut topik miwah tema
• Purwakaning atur kariinin antuk panganjali Om Swastyastu
• Huluning bantang atur, sane madaging rasa angayubagia miwah rasa suksma ring Ida
Hyang Parama Wisesa
• Raris aturang ring pamiarsa unteng wacana druene
• Pangringkes atur utawi kesimpulan wacana
• Paungu atur utawi saran-saran sane kabaos jaga winungu
• Pamuput atur sane madaging pangampura sane tan sangkaning gumanti yening wenten
iwang atur.
• Parama Shanti.

 Binan ring Dharma Wacana, Sambrama Wacana, lan Pidarta


a. Bantang sane kaanggen ring pidarta punika kahanannyane jimbar (umum)
b. Sambrama wacana kaangge ritatkala nyambrama tamiu. Bantangnyane kanutan ring
karya sane kamargiang
c. Dharma wacana bantangnyane indik agama

Tetujonnyane mabinayan. Tetujon pidarta inggih punika mangda sang sane kabaktayang
pidarta punika kayun ring napi sane kapidartayang. Tetujon sambrama wacana inggih
punika anggen nyambrama tamiu. Nanging tetujon dharma wacana inggih punika mangda
sang sane mirengang punika kayun ring indik agama lan mangda sane mirengang marasa
liang.

 Patehnyane ring Dharma Wacana, Sambrama Wacana, lan Pidarta


a. Bantangnyane kanutan ring parikrama sane kamargiang
b. Madaging purwaka, daging, lan pemuput
c. Tata caranyane ngaturang pateh sakadi maktayang pidarta

 Naskah Dharma Wacana


Sadurung medharma wacana, inggih punika wenten naskahnyane dumun. Dharma
wacana punika madudonan mangda becik. Nanging wenten sangsane maktayang dharma
wacana tan madue naskah/teks. Wenten 7 caranyane makarya naskah dharma wacana.
1. Sumber babaosan
Sumber babaosan polih ring buku sane madaging tattwa, tata susila, upacara Agama,
pendidikan Agama, lingkungan hidup Agama, miwah sane lianan, sane cocok anggen
materi dharma wacana.
2. Ngartiang Isi/Daging ring Sumber babaosan
Naskah Dharma Wacana sane becik punika yening padharmannyane sampun
mababaosan buku sane kaangge antuk sumber babaosan lan sampun ngertiang isi/daging
ring sumber babaosannyane ipun.
3. Kerangka
Kerangka puniki penting awinan yening sampun nyurat karangkanyane, ipun prasida
polih ngembangin ide/gagasan sane kasurat ring naskah Dharma Wacana punika.
4. Nyurat Dharma Wacana sane Sederhana lan Jelas
Sederhana punika maarti naskahnyane tan madaging sane berlebihan ring inti dharma
wacana punika. Jelas maarti dharma wacana punika jelas napi maknanyane, jelas ring
bahasa, sumber, miwah daging dharma wacana punika.
5. Nganggen Bahasa sane Becik
Tetujonnyane mangda sane mirengang dharma wacana punika aluh ngeresepin inti
ring dharma wacana ipun.
6. Jumlah Naskah sane Memadai
Naskah dharma wacana puniki dados tan akeh, manut ring acarannyane. Durasi
waktunnyane dados 15 utawi 20 menit, maksimal 30 menit.
7. Madaging Materi Sumber Ajaran Agama
Naskah Dharma Wacana punika identik ring ajaran agama awinan ajaran agama
punika dasar utawi inti ring Dharma Wacana.

 Metode Maktayang Dharma Wacana


1. Spontan / dadakan /tutur ( Infromtu)
Metode spontan punika yening sang sane madharma wacana sampun ngertiang inti
utawi daging naskah dharma wacana punika.
2. Madue Teks /sesuratan (manuskrif )
Metode punika yening sang sane madharma wacana madue teks. Puniki awinan
sang sane madhara wacana during berpengalaman utawi napi sane kabaktayang patut
manut ring teks/naskah.
3. Hapalan( Memoriter)
Naskah dharma wacana kasiapin lan kahafalin olih sang sane madharma wacana.
4. Ekstemporan (Ringkesan)
Ring metode puniki, sang sane madharma wacana makta pokok-pokok napi sane lakar
katlatarang.

 Contoh Dharma Wacana

Bhakti Marga Pinaka Jalaran Nyujur Jagadhita


Om Anobadrah Krtavoyantu visvatah (Dumogi papineh sane becik rauh saking sagenahgenah)
Inggih, suksma aturang titiang mantuka ring pangeter baos inggian galah sane sampun katiba
ring dewek titiang. Sane kaping ajeng mantuka ring para panureksa sane banget kusumayang
titiang, para pemilet lomba dharma wacana sapunika taler para yowana sareng sami sane banget
tresna asihin titiang. Maka purwaning atur, banget titiang ngaturang rasa angayu bagia miwah
puja pangastuti ring Ida Sang Hyang Widi Wasa santukan suecan Ida prasida titiang macunduk
masadu ajeng ngiring Ida dane sinamian ngamiletin lomba dharma wacana puniki, sane
mapaiketan ring Pekan Seni Remaja Kota Denpasar warsane mangkin. Titiang jagi ngaturang
Dharma Wacana sane murda nyane wantah “Bhakti Marga Pinaka Jalaran Nyujur Jagadhita”
Inggih ida dane para semeton titiang sane tresna asihin titiang, mungguing raga sampun
prasida tatas sauning indik pakibeh jagate sane mangkin inggih punika awaor tan pawates
risejeroning melaksana, akeh pakibeh luir nyane : sex bebas, mareko, narkoba, nerobos lampu
barak taler minum-inuman sane ngawinang punyah raris ical manahnyane sane waras, lali ring
padewekan, lipia ring angga tan madalem jiwa pramana. Asapunapi antuk nepasin pakibeh
punika?, to ngudiang akeh pertak janane keni pakibeh kadi asapunika? Inggih Ida dane sareng
sami sane dahat wangiang titiang, akeh sastra agama sane pinaka anggen dasar nepasin awor tan
pewates sekadi iwawu sinalih tunggil wenten sane kabaos ajaran catur marga. Maosang indik
catur marga, yening selehin ring pikenohnyane catur marga punika wantah silih sinunggil tetuek
sastra, sane mungguh ring pustaka suci Veda, yening baosang artos nyane wantah papat pemargi
sane prasida nganter manusa nyujur jagadhita, miwah nyujur Ida Sang Huang Widhi Wasa.
Yening wilangan titiang saka siki daging catur marga punika :
1. Bhakti marga, wantah utsaha nyujur jagadhita lan moksa melarapan antuk bhakti
majeng Ida Sang Hyang Parama Kawi.
2. Karma marga, wantah utsaha nyujur jagatdhita lan moksa melarapan antuk
parilaksana, sane nenten mapaiketan ring phala utawi parilaksana sane tulus iklas.
3. Jnana marga, wantah utsaha nyujur jagatdhita lan moksa melarapan antuk jnana utawi
ilmu pengetahuan
4. Raja marga, wantah utsaha nyujur jagatdhita lan moksa melarapan pengendalian diri
utawi meditasi. Yening baosang utsaha sane pinih becik, patut margiang ring aab
jagate, ring aab jagat kali yuga. Inggih punika wantah bhakti marga. Iriki Ida Sang
Hyang Widhi nirgamayang sekadi Sang Nataratu sane dahat asih ring sarwa prani ring
jagate. Yening manut ring Bhakti Marga Ida Sang Hyang Widhi Wasa wantah, Ida
dahat nampek, akeh sane tresna marep Ida. Manut sekadi sloka Bhagavdgita (IV.11)
inggih punika :
Ye Yatha mam prapadyante
Tams tathaiva bhajami aham
Mama vartmanuvartante
Manusyah partha sarvasah Sane tegesnyane : Sapunapije utsaha I manusa menampeki
“Titiang” pastika Titiang Terima. He Arjuna. I manusa wantah mituutin utsaha Titiang sinamian.
Ratu para pamiarsa sinareng sami, bhakti punika wantah wit yening iraga maosang indik Agama.
Utsaha bakti punika, wantah utsaha sane pinih dangan yening sandingan ring utsaha sane lianan.
Ring bhakti marga punika, nenten wenten pemargin sane abot. Unteng bhakti marga punika
wantah lascarya tumaning rasa tresna ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa. Yening rerehan titiang
ring satua. Indik cerita, ngenenin indik Rama Awatara. Rama Awatara punika wantah pewijilan
Ida Sang Hyang Wisnu ring jagate sane ngambil rupa sekueh manusa sane maparab Sang Rama,
taler Ida Sang Rama punika wantah pinaka natta ratu : kacarita. Sepemargin Ida Sang Hyang
Rama kelawan bhakta nyane sane mearan Sabari. Sabari punika wantah anak istri, saking sudra
wangsa sane medue pikayun mangda prasida mikolihan pasuecan Sang Rama, taler kecunduk
sareng Ida Sang Rama. Sabari madue pondok genah ipun masayuban ring tengah alas. Sabari
ring selantang yusane, pengaptine mangda kacunduk sareng Ida Sang Rama. Ring sajeroning
pemargin serahina-hina sabari setata mupula minakadi who-wohan, sane jagi katurang majeng
Ida Sang Rama, snae setata keapti. Rika Nemonin duasa sane becik napi sane setata keapti oleh
Sabari mangda prasida kecunduk sareng Ida Sang Rama prasida kedagingin. Rikala punika Ida
Sang Rama prasida ngiunin minakadi napi sane sampun katurang olih Sabari. Irika raris Sabari
mapi-mapi runtuh mangda prasida ngaturang sembah bhakti ring linggih Ida Sang Rama. Irika
raris wenten atur Isabari majeng linggih Ida Sang Rama. “Uduh Ida, Ida Sang Rama, pinaka
prewardin Widhine ring jagat, kewentenan dewek titiang wantah nista lan papa. Sakemaon
titiang meled ngaturang bhakti ring Ida. Tambet titiang kalintang wenten pinunas titiang
sapunapi indik sepatutnya jalan antuk titiang ngaturang bhakti ring Ida. Raris irika Ida Sang
Rama nyawis atur Sabari. “Uduh Sabari yening maosang jalan bhakti majeng Ida, nike lempas
ten terikat ring artha brana, kewibawaan, sakemaon wantah manah lascarya ring Ida punika”.
Inggih Ida dane pamiarsa sareng sami maosang jalan bhakti punika, akehnyane wenten
sia sane loktah kesengguh Nawa Widha Bhakti (Bhagavanta Purana VIII.5.23) inggih punika :
Sravanam, kirtanam, visnohsmaranam, Padasevanam, vandanam, arcanam, dasyam, Sakhyam,
atmanivedanam. Sane tegesnyane :
1. Mirengan minakadi keagungan Ida Sang Hyang Widhi (Sravanam).
2. Nembangan parab-parab Ida Sang Hyang Widhi utawi kidung – kidung suci (Dharma
Gita). Kirtanam Ngelingan turmaning setata ingat ring keagungan Ida Sang Hyang
Widhi (Visnohsmaranam).
3. Ngaturang sembah bhakti ring cokor Ida Sang Hyang Widhi (Padasevanam)
4. Ngewacen pustaka suci utawi Veda (Vandanam)
5. Ngenyekalang prewaktekin linggih Ida Sang Hyang Widhi merupa arca (arcanam)
6. Ngaturang ayah majeng Ida Sang Hyang Widhi (dasyam)
7. Mautsaha mangda prasida nampek ring Ida Sang Hyang Widhi (Sakhyam)
8. Lascarya turmaning iklas majeng Ida Sang Hyang Widhi (Atmanivedanam)
Inggih ratu Ida dane sane wangiang titiang, unteng nyane sane baosang titiang, ngenenin
indik bhakti marga pinaka jalarang nyujur jagadhita, inggih pinika. Bhakti sane lascarya punika
pastika muatan rasa lega, turmaning rasa doh saking sengsara.Bhakti marga punika taler
kesujatiane wantah utsaha sane setata medasar jagi ngerereh Ida Sang Hyang Widhi. Tatkala
jatma prasida ngemargiang bhaktine punika, pastika jatma manusa nika preside maparisolah
asah, asih, asuh ring sekancan maurip ring jagate. Ida dane pamiarsa sareng sami, duaning
kebanda antuk galah, rauh iriki prasida sane aturan titiang. Majeng ring uratian ratu ida dane sane
sampun prasida, arsa ledang miarsayang, tan lali titiang newek ngaturang suksma. Selamin
titiang prasida ngaturang indik Dharma Wacana iwawu, menawiteakeh kekirangan lan
keiwangan, indik punika titiang nunas agung pengampura. Mogi-mogi Ida Sang Hyang Parama
Kawi, napi sane sampun katur iwawu wenten suksemanyane. Untatin atur, sineb titiang antuk
parama santi. Om Santi, Santi, Santi Om

Anda mungkin juga menyukai