Anda di halaman 1dari 3

BAB III TATA BAHASA BASA BALI

Kompeténsi Dasar Indikator


3.3.Mengaplikasikan Ejaan Bali Latin PERTEMUAN 3
(EBL),bentuk kata dan kalimat ( Kruna 3.3.5 Mengemukakan pengertian lengkara
dwi lingga, Kruna satma ), lengkara masusun, lengkara manut tetuek
masusun dan lengkara manut tetuek secara 3.3.6 Mengklasifikasikan lengkara masusun,
lisan dan tulisan dalam suatu wacana lengkara manut tetuek
beraksara Bali dan berhuruf Latin
4.3 Mengabstraksi materi tentang EBL Bahasa 4.3.3 Menunjukkan lengkara masusun dan
Bali ,bentuk kata dan kalimat (Kruna lengkara manut tetuek alam wacana
dwilingga, Kruna satma ), lengkara masusun
dan lengkara manut tetuek

PAPLAJAHAN 8 LENGKARA MASUSUN MIWAH MANUT TATUWEK

8.1 Lengkara Masusun


Lengkara inggih punika pupulan saking makudang-kudang kruna sane sampun maduwe
arti tur kasusun nganutin uger-uger lengkara. Manut ring wangunipun lengkara punika kaperang
dados makudang-kudang soroh sakadi: Lengkara Tunggal miwah Lengkara Masusun.
Lengkara Masusun inggih punika kalih lengkara tunggal utawi lintang sane sampun
kawrediang ngwangunnyane, kaangkep dados asiki utawi dados alengkara. Lengkara Masusun
kabinayang malih dados tetiga, inggih punika Lengkara Masusun Pepadan/ Sepadan, Lengkara
Masusun Pepetan, miwah Lengkara Masusun Matingkat.
 Lengkara Masusun Pepadan/Sepadan,
inggih punika Lengkara Masusun sane lengkaran ipun kantun sapadan utawi sederajat.
Lengkara puniki ketah kagabungan antuk kruna napi, nanging, sakewala, miwah sane
lianan. Indayang cingakin lengkara ring sor puniki :
- Bapa ngoyong ditu, tiang dini.
- Nyoman jemet, nanging I Ketutne kiul gati.
 Lengkara Masusun pepetan,
inggih punika Lengkara Masusun sane ngutamayang mepetang wangun lengkara sane
pateh, sakadi :
- Carike ento mara belina. Carike ento jani suba gadeanga
- Carike ento mara belina, jani suba gadeanga.
 Lengkara Masusun Matingkat,
inggih punika lengkara sane kawangun antuk lengkara sane paiketannyane nenten
sumaih. Silih sinunggil lengkarannyane kabaos inan lengkara (induk kalimat), lengkara
sane lianan kabaos pranakan lengkara (anak lengkara), sakadi :
- I Bapa teka dugase I Meme sedek nyakan di paon.
- I Bogol ngambul krana tusing banga pis teken bapanne.
Manut ring uger-uger ipun lengkara punika kapalih dados kalih inggih punika wénten
sané wangunipun sadarana miwah sampurna. Lengkara Sadarana kawangun antuk jejering
lengkara miwah linging lengkara. Lengkara Sampurna kawangun antuk Jejering
lengkara, linging lengkara, panandang lengkara miwah pamidartaning lengkara (
Keterangan )
Conto lengkara :
1. Mémé mabalih.
2. Mémé mabalih drama gong di balé banjaré.
Manut kawigunan ring sajeroning Mémé mabalih, Mémé kabaos jejering lengkara utawi sang
sané malaksana, mabalih kabaos linging lengkara utawi parilaksana sané kalaksanayang olih
jejering lengkara.
Yéning lengkara ring ajeng kaparakang kapanggihin sakadi ring sor :
1. Mémé mabalih
Mémé = jejering lengkara
Mabalih = linging lengkara
2. Mémé mabalih drama gong di balé banjaré
Mémé = jejering lengkara
Mabalih = linging lengkara
Drama gong = panandanging lengkara
Di balé banjaré = pamidartaning lengkara

8.2 Lengkara Nganutin Tetuek


Nganutin tetuek lengkara punika kapalih dados tigang soroh inggih punika :
 Lengkara Pamidarta,
inggih punika nyaritayang punapa-punapi sané karasayang, kalaksanayang
miwah sané panggihin ring anak tiosan tur ring ungkur kadagingin tanda gecek (.)
Upami :
- Tiang mamula séla di carik.
- Makesieng bayuné mara liwat di semané ibi sanja.
- Ibi ada anak labuh uber cicing di jalan Iman Bonjol.
 Lengkara Pitakén,
inggih punika nakénang indik punapa-punapi sané durung kauningin marep ring
anak tiosan, tur ring ungkur madaging cecirén tanda pitakén (?) Upami :
- Sira peséngan ragané?
- Ring dija ragané magenah?
- Sira sané ngaturang surat?

 Lengkara Panguduh (Pituduh),


inggih punika nunas pitulung utawi ngnikayang anak lian mangda nulungin utawi
nglaksanayang pituduh. Taler ring ungkurnyané kadagingin tanda pituduh (!).
Upami :
- Luh jemakin bapa kaca di duur mejané!
- Baang céléngé banyu!
- Eda macanda dogén gaené!
Ringkesan
Basa Bali ring sajeroning sasuratan ipun kacawisang nganggé kalih lambang inggih punika
basa Bali antuk aksara Bali miwah basa Bali sané ngangge huruf latin. Nyurat basa Bali antuk
aksara Bali patut nganutin pasang aksara Bali, nyurat basa Bali antuk Huruf Latin patut nganutin
Ejaan Bali Latin.
Kruna Dwi Lingga inggih punika Kruna Lingga sané kakapingkalihang. Wangun ipun
mawarna-warni, sakadi: Kruna Dwi Sama Lingga, Kruna Dwi Samatra Lingga, Kruna Dwi Maya
Lingga, Kruna Dwi Purwa Lingga, miwah Kruna Dwi Wasana Lingga.
Kruna Satma inggih punika angkepan kalih kruna utawi lintang sané suksman ipun asiki
minakadi: Kruna Satma Papadan, Kruna SatmaTan Papadan, miwah Kruna Satma sané nganggén
kruna tawah
Lengkara Masusun inggih punika kalih lengkara tunggal utawi lintang sane sampun
kawrediang ngwangunnyane, kaangkep dados asiki utawi dados alengkara. Lengkara Masusun
kabinayang malih dados tetiga, inggih punika Lengkara Masusun Pepadan/ Sepadan, Lengkara
Masusun Pepetan, miwah Lengkara Masusun Matingkat.
Lengkara Nganutin Tetuek punika kapalih dados tigang soroh inggih punika : Lengkara
Pamidarta, Lengkara Pitakén, Lengkara Panguduh (Pituduh).

Anda mungkin juga menyukai