Bab 1:

Mikroorganisma
Sains Tingkatan 5 SMK
Miss Aina (NakTutor.com)
 Table of contents
01 02
Dunia Mikroorganisma
Mikroorganisma Berfaedah

03
Pencegahan & Rawatan Penyakit yang
Disebabkan oleh Mikroorganisma
Mikroorganisma
Organisma seni yang tidak dapat dilihat
dengan mata kasar namun hanya dapat
dilihat dengan bantuan mikroskop.
01
Dunia Mikroorganisma
“Flora normal merupakan
mikroorganisma yang
ditemukan pada organisma
termasuklah manusia dan
haiwan dan tidak
menyebabkan penyakit”
— Definisi Flora Normal-
Contoh Flora Normal

Bahagian Badan Manusia Contoh Flora Normal

Uretra (saluran kencing) ● Staphylococcus sp.

● Corynebacterium sp.

Bahagian atas salur pernafasan ● Staphylococcus sp.

● Streptococcus sp.

Kulit ● Staphylococcus sp.

● Corynebacterium sp.

Usus kecil ● Escherichia coli (E.coli)

● Lactobacillus sp.
● Streptococcus sp.
Kepentingan Flora Normal kepada
Kesihatan Manusia
● Bersaing dengan patogen
mendapatkan nutrien & menghalang
pembentukan koloni patogen.
● Terdiri daripada bakteria Abg
mensintesiskan vit. B12 & vit. k
● Merangsang pertumbuhan tisu badan
● Merangsang pembentukan antibodi
yang melawan patogen & penyakit
 Pengelasan Mikroorganisma

Fungi Bacteria Virus

Protozoa Algae
Jenis Saiz Bentuk Nutrisi Habitat Cara Pembiakan

Fungi ● Makroskopik / ● Unisel (Yis) ● Saprofit Kawasan ● Aseks-

(Kulat) Mikroskopik berbentuk ● Parasit gelap, pertunasan
(10-100 sfera kecil panas, dan (unisel)
mikrometer) ● Multisel ( lembap ● Aseks-
● Berkoloni Mukor) pembentukan
sporangium spora
berbentuk (multisel)
sfera & hifa ● Seks-
berbentuk konjugasi
bebenang (multisel)
Bentuk Cara Pembiakan
Jenis Saiz Bentuk Nutrisi Habitat Cara
Pembiakan

Alga ● Makroskopik ● Unisel Fotosintesis ● Air tawar ● Aseks-

● Mikroskopik (Chlamydomonas ● Air masin Belahan
(1- beberapa sp.) ● Tanah dedua
ratus ● Multisel (Spirogyra lembap (unisel)
mikrometer) sp.) ● Kulit ● Seks-
● Kloroplas pokok Konjugasi
yang (unisel &
terdedah multisel)
kepada
matahari
Bentuk Cara Pembiakan
 Jenis Saiz Bentuk Nutrisi Habitat Cara
Pembiakan

Protozoa ● 5-250 ● Paramecium ● Fotosintesis ● Air tawar ● Aseks-

mikrometer sp. berbentuk (Euglena sp.) ● Air laut Belahan
● Unisel seperti selipar ● Parasit ● Tanah dedua
● Amoeba sp. (Plasmodium yang ● Seks-
tiada bentuk sp.) lembap Konjugasi
tetap. ● Fagositosis ● Perumah
(Amoeba sp.)
Bentuk Cara Pembiakan
Jenis Saiz Bentuk Nutrisi Habitat Cara
Pembiakan

Bakte ● Unisel ● Sfera ● Fotosintesis ● Udara ● Aseks-

ria ● 0.2- 10 (kokus) ● Parasit ● Tanah Belahan
mikrometer ● Pilin ● Saprofit ● Air dedua
(spirilum) ● Semua ● Seks-
● Rod organisma Konjugasi
(basilus) ● Bahan
● Koma mereput
(vibrio)
Bentuk Cara Pembiakan
Jenis Saiz Bentuk Habitat

Virus ● Paling seni ● Sfera (Influenza) ● Perumah

● Kurang daripada 0.5 ● Heliks (Mozaik)
mikrometer ● Polihedral (Adenovirus)
● Kompleks- heliks + polihedral
( Bakteriofaj)
Bentuk Cara Pembiakan
 Faktor yang Mempengaruhi Pertumbuhan
Mikroorganisma
Kelembapan Cahaya Suhu
● Lembap- sesuai ● Alga Ada klorofil, ● Suhu optimum:
untuk pertumbuhan perlu cahaya untuk 35-40 darjah Celsius
& pembiakan fotosintesis ● Suhu rendah:
● Kering- kurang aktif ● Fungi & bakteria merencatkan
& merencatkan tumbuh dengan pertumbuhan
pertumbuhan optimum dalam ● Suhu tinggi:
gelap membunuh
● Cahaya ultraungu
boleh membunuh
mikroorganisma
Faktor yang Mempengaruhi Pertumbuhan
Mikroorganisma

Nilai pH Nutrien
● pH optimum: pH 7 ● Kadar pertumbuhan
(pH neutral) meningkat dengan
● Sebahagian kehadiran nutrien
mikroorganisma ● Pertumbuhan akan
dapat hidup di terganggu jika faktor
kawasan berasid/ lain terhad walaupun
beralkali dengan nutrien yang
optimum
 02
Mikroorganisma
Berfaedah
 Perindustrian
01 02
Bakteria Fungi
● Penghasilan ● Penghasilan
cuka kicap soya &
● Perusahaan roti
tali & kain ● Penghasilan
● Perusahaan minuman
barangan kulit beralkohol
● Penghasilan ● Perusahaan
dadih serbuk pencuci
Proses Pencernaan Makanan
01 02
Manusia Herbivor
● Bakteria menapaikan sisa ● Bakteria & protozoa
makanan dalam usus menghasilkan enzim
besar, menghasilkan vit K selulase untuk
& biotin. mencernakan selulosa
● Menghasilkan enzim yang yang sukar dicerna kepada
memecahkan polisakarida gula ringkas.
kepada gula ringkas.
● E.coli dalam usus besar
menghalang pertumbuhan
bakteria berbahaya.
 Pereputan
01 02
Bakteria pengurai & Bakteria falkultatif
Fungi saprofit
● Digunakan dalam sistem
● Menguraikan organisma mati
rawatan kumbahan
& bahan buangan haiwan
untuk menguraikan
kepada sebatian ringkas
bahan buangan pepejal
untuk diguna semula oleh
kepada produk berguna
tumbuhan.
(biogas, biopepejal,
bioeffluent)
 Perubatan
01 02
Vaksin Insulin
● Patogen yang
● Dihasilkan
mati/ lemah
melalui
dijadikan
kejuruteraan
vaksin dan
genetik untuk
disuntik ke
mengubati
dalam badan
kencing manis
untuk
(Diabetes)
menggalakkan
penghasilan
antibodi.
 Pertanian
01 02
Kitar Nitrogen Kawalan Biologi
● Bakteria & fungi ● Mikroorganisma
menyuburkan digunakan sebagai
tanah & kawalan biologi untuk
menggalakkan memusnahkan
pertumbuhan perosak.
tumbuhan. ● Bakteria: Mengawal
pembiakan rama-rama
& kumbang perosak.
● Fungi: Mengawal
serangga perosak
tanaman.
 Potensi Kegunaan Mikroorganisma
Pengganti petrol Pewarna semula jadi
Tindakbalas bakteria terhadap Fermentasi beras merah daripada fungi
pokok jagung menghasilkan Monascus purpureus
pengganti petrol daripada
selulosa

Bahan campuran dalam kopi

Cendawan Ganoderma lucidium digunakan sebagai
bahan campuran di dalam kopi
 Potensi Kegunaan Mikroorganisma dalam
Bioteknologi & Kelestarian Alam Sekitar
Ekoenzim
● Ekoenzim adalah hasil daripada proses
penapaian sisa domestik (kulit buah, sisa
sayuran).
● Sesuai digunakan sebagai bahan
pencucian kerana boleh menguraikan
lemak & protein.
● Larutan pembersih ekoenzim adalah
setanding dengan bahan pencuci kimia &
detergen
Merawat sisa kumbahan
● Bakteria digunakan secara meluas dalam
sistem rawatan sisa kumbahan.
● Bakteria mampu menukarkan bahan
kumbahan kepada air, karbon dioksida,
dan gas metana.
● Serum Lactobacillus sp. dapat merawat air
sisa dan enap cemar dalam sistem saliran.
● Selain itu, serum tersebut juga mampu
melancarkan pencernaan haiwan ternakan
dan membuat kompos.
 Potensi Kegunaan Mikroorganisma dalam
Bioteknologi & Kelestarian Alam Sekitar
Pembersihan Tumpahan
Minyak
● Bakteria Alcanivorax borkumensis
menggunakan minyak sebagai sumber
tenaga.
● Berkesan merawat pencemaran tumpahan
minyak di lautan.
● Bakteria ini dapat menguraikan molekul
minyak mentah petroleum dengan mudah.
Tumbuhan Bertoleransi
Serangga Perosak
● Bacillus thuringiensis (Bt) ialah bakteria tanah
yang dapat mengeluarkan bahan racun.
● Gen daripada Bt disuntik pada tanaman di
ladang kapas untuk mengelakkan serangan
ulat perosak kapas.
● Serangga perosak akan mengalami gangguan
sistem pencernaan dan mati apabila makan
tumbuhan ini.
Potensi Kegunaan Mikroorganisma dalam
Bioteknologi & Kelestarian Alam Sekitar
Bioplastik
● Plastik jenis terbiodegradasi
● Bakteria menggunakan nitrogen
sebagai sumber tenaga dan
mensintesiskan plastik asli;
hidroksil daripada asid lemak.
● Bioplastik kemudian diekstrak
keluar daripada bakteria.
● Bioplastik banyak digunakan
untuk membuat beg plastik dan
botol
 03
Pencegahan & Rawatan
Penyakit yang
Disebabkan oleh
Mikroorganisma
 Teknik Aseptik
Prosedur kesihatan yang dijalankan untuk menghalang
jangkitan patogen atau menyingkirkan patogen yang
sedia ada.
 Teknik Aseptik

Pensterilan Pendidihan Antiseptik

Disinfektan Sinaran
 Pensterilan
Proses membunuh atau menyingkirkan mikroorganisma daripada sesuatu objek atau persekitaran

01 02 03
Haba Bahan kimia Sinaran
Contoh: Autoklaf Contoh: Sabun Contoh: Sinar ultraungu

04 05
Tekanan tinggi Penapis
Contoh: Periuk tekanan Contoh: Penapis mikron
Pendidihan
● Suhu 100C
● Digunakan untuk
membunuh
mikroorganisma pada
objek gunaan harian
● Botol susu, jarum
suntikan, peralatan
doktor gigi.
Disinfektan
● Bahan kimia yang digunakan
pada objek untuk membunuh
patogen.
● Tidak sesuai digunakan pada
kulit atau luka.
● Bahan peluntur, hidrogen
peroksida, cecair klorin
Antiseptik
● Bahan kimia yang disapu
pada permukaan kulit
manusia (luka) bagi
mencegah jangkitan
patogen.
● Acriflavine (ubat kuning),
povidone, proflavine,
alkohol isopropil 70%
(IPA)
Sinaran
● Sinaran mengion seperti sinar
ultraungu, sinar- X, dan sinar
gama digunakan untuk
membunuh mikroorganisma.
● Sinaran ini menembusi sel
mikroorganisma dan
memusnahkannya.
Rawatan Penyakit yang Disebabkan oleh
Mikroorganisma
Tradisional
● Menggunakan herba
● Lidah buaya (Aloe vera)-
menyembuhkan luka
● Delima (Punica grannatum)-
untuk cirit birit & disentri
● Ramunggai (Moringa
oleifera)- penyakit kulit &
selsema
● Lengkuas (Alpinia galanga)-
mengubat luka
Moden
1. Antifungal ( Antikulat)
● Merawat penyakit jangkitan kulat
(kelemumur, kulat, panau)
2. Antibiotik
● Sebatian kimia yang diekstrak daripada
mikroorganisma untuk membunuh /
merencatkan pertumbuhan mikroorganisma
lain.
3. Antiserum
● Serum darah yang mengandungi antibodi
untuk penyakit tertentu.
4. Ubat sintetik
● Merawat penyakit tertentu
● Parasetamol: Sakit kepala & demam