MAKALAH UPACARA ADAT JAWA

TEDHAK SINTEN

Dening XI IPS 1 :
Kelompok I
1. Cicik Nur Wijayanti (08)
2. Davit Iqbal Amirudin (10)
3. Ica Putri Olivianti (17)

Dwija pembimbing : Bu Oktarina Dwi Pratiwi, S.Pd

SMA NEGERI 1 SUMBERREJO

TAHUN PELAJARAN 2021/2022
 Pambuka

Saos syukur marang Gusti Allah ingkang sampun paring rahmat lan karunia marang kita
supaya kita bisa ngrampungake makalah iki sing judhule "Adat Jawa Kelahiran Bayi".
Makalah iki ngandhut informasi masyarakat jawa lan budaya ing jerone. Dikarepke
makalah iki wis samesthine saget kanggo nyedhiyani lan menehi informasi kanggo kita kabeh
apa wae ing budaya masyarakat Jawa supaya kita bisa ngerti keunikan ing budaya lan nggawe
beda saka budaya - budaya nyebar ing Indonesia.
Kita ngerteni makalah iki isih adoh saka sampurna, mulane, kritik lan saran sing
mbangun saka kabeh pihak tansah kita arepke lan enteni kangge nambah kasempurnaan saka
makalah iki. Akhiripun, kita maturnuwun sanget karo kabeh sing wis melu ing persiapan
makalah iki saka wiwitan nganti rampung. Muga-muga Allah meridhai usaha kita. Amin

1
 DAFTAR ISI

Pambuka.......................................................................................................1
DAFTAR ISI....................................................................................................................2
BAB I(PURWAKA) ......................................................................................................3
1.1 LATAR BELAKANG...............................................................................3
1.2 MAKSUD DAN TUJUAN.......................................................................3
1.3 RUMUSAN MASALAH...........................................................................3
BAB II ANDHARAN......................................................................................................4
1. ADAT JAWA KELAIRAN BAYI...................................................................4
2. Tata Caranipun upacara tedhak siten..........................................................7
3. Kesimpulan......................................................................................................7
BAB II PENUTUP...........................................................................................................8
Penutup................................................................................................................8

2
 BAB I
(PURWAKA)

1.1 LATAR BELAKANG

Budaya iku simbol saka peradaban. Yen budaya luntur lan mboten wonten ingkang
dipedulike dening bangsa maneh, banjur peradaban bangsa karek ngenteni wektu kanggo punah.
Ing kene, kita nyoba kanggo peduli babagan budaya saka kang kita asale, yaiku Jawa.
Sanajan watesan saka ilmu lan kawruh, kita nyoba kanggo ngringkes macem-macem hubungane
karo budaya Jawa kelairan bayi saka macem-macem sumber.
1.2 MAKSUD DAN TUJUAN
Maksud lan tujuan digawe makalahiki saliyane kanggo patemon salah siji saka tugas
bahasa Jawa, uga yakuwi kanggo ngawula minangka bahan presentasi supaya siswa - siswa
liane saget ngerasake ilmu sing ing makalah iki.
1.3 RUMUSAN MASALAH
Njlenthrehke adat jawa babagan kelahiran bayi.

3
 BAB II
ANDHARAN

1. ADAT JAWA KELAIRAN BAYI

2.1 Mendhem Ari-ari
Mendhem ari-ari iku salah sijining upacara kelairan sing umum diselenggarakake malah
uga ana ning dhaerah-dhaerah (suku-suku) liya.Ari-ari iku perangan penghubung antara ibu lan
bayi wektu bayi isih ning njero rahim. Istilah liya kanggo ari-ari yaiku:aruman utawa embing
embimg
Ing jawa ana kapercayaan sedulur papat, kakang kawah adhi ari-ari, ibu bumi, bapa
angkasa. wong jawa percaya yen ari-ari iku sejatine salah siji sadulur papat utawa sadulur
kembar si bayi mulane ari-ari kudu dirawat lan dijaga umpamane enggon kanggo mendhem ari-
ari iku diwenehi lampu (umume sentir) kanggo penerangan, iki dadi simbol "pepadhang" kanggo
bayi. Senthir iki dinyalakake nganti 35 dina (selapan).
Tata carane ari-ari dikumbah nganti resik dilebokake ning kendhi utawa bathok kelapa.
Sadurunge ari-ari dilebokake, alas kendhi diwenehi godhong senthe banjur kendhine ditutup
nganggo lemper sing isih anyar lan dibungkus kain mori. Kendhi banjur digendhong, dipayungi,
digawa ning papan penguburan. Papan penguburan kendhi kudu ning sisih tengen pintu utama
omah. Sing mendhem kendhi kudhu bapak kandung bayi.
2.2 Brokohan
Brokohan utawa barokahan iku salahsijining upacara adat Jawa kanggo nyambut kelairan
bayi. Upacara adat iki nduwe makna ungkapan syukur lan sukacita amarga proses klairan iku
slamet.
Brokohan iku asal tembunge saka basa Arab yaiku "barokah" sing maknane ngarepake berkah.
Tangga teparo ya iku mliginé para ibu ing saubengé diaturi rawuh malah kerep tanpa diaturi
rawuh padha nyambangi kulawarga sing lairan saperlu ngucapaké rasa mèlu bungah, biyasané
kanthi nggawa bingkisan arupa wedhak, sabun, kopi, gula lan sapanunggalané. Sing tumindak
minangka pangarsa adicara Brokohan iki ya iku Dhukun Bayi [1]. Sesajèn upacara sing dibutuhaké
ya iku:
Tumrap golongan bangsawan: dhawet, endhog mentah, jangan menir, sega ambeng, sega
karo lawuh, jeroan kebo, pecel karo lawuh ayam, kembang setaman, klapa lanberas.
Golongan rakyat biyasa: sega ambengan sing dumadi saka sega jangan, lawuh
pèyèk, sambel gorèng, témpé, mihun, jangan menir lan pecel ayam.
Upacara nyenyuwun supaya bayi dadi bocah sing apik sing diwiwiti kanthi mendhem ari-
ari lan nyadiakaké sesajèn brokohan sing didum marang para tangga

4
2.3 Sepasaran
Sepasaran iku salah sijining upacara adat jawa wektu umur bayi 5 dina. Upacara adat iki
umume diselenggaraake sederhana ning yen bebarengan karo aweh jeneng bayi, upacara iki
diselenggaraake radha meriah. Tembung sepasaran dhewe asale sake tembung sepasar
Sepasaran umum diselenggaraake sore nganggo acara kenduren lan ngundang sedulur
uga tangga umah.suguhan sing disajiake umume wedang lan jajanan pasar ning uga ana besek
sing umum kanggo ditentengan mulih.

2.4 Puputan
Puputan nggih menika salah setunggalipun acara adat jawi kang sampun wonten
gegayutan kaliyan adat agama. Puputan saking tembung ”pupak puser”. Dipunsebat pupak puser
amargi bayi ingkang sampun pupak ari-arinipun,sahengga wonten upile. Menawi dereng pupak
piyambak menika sanes pupak puser. Wonten ing sasampunipun pupak puser ing dinten kaping
gangsal saking babaripun bayi. Ingkang enggal piyambak wonten ing dinten kaping tiga.
Nindakaken puputan menika kangge panyuwunan keslametanipun bayi, maringi asma lan
liya-liyane ingkang dipunselarasaken kaliyan agami Islam kadosta ngawontenaken tasyakuran
utawi sukuran wonten ing dinten kaping pitu jumbuh kaliyan tatanan kelairan Nabi Muhammad
SAW..
Ubarampe kangge nyuguhaken tamu wonten beras kaliyan lauk pauk. Menawi kangge
acara puputan piyambak wonten kembang,godhong tawa, bubur abang lan putih, toya, gunting.
1. Kembang
Kembang menika kangge mbuwang bau-bau ingkang mboten sedap kado kringet.
2. Toya lan Godhong Tawa
Toya bening kangge kanthi penggalih ingkang bening,panyuwunan dhumateng Gusti Allah
Ta’ala. Menawi godhong tawa(godhong dadap srep) saking tembung “tawa=tawar”,kangge
nawar sedaya penyakit utawa dibebasaken saking sedaya penyakit.
3. Gunting
Gunting menika kangge nyukur kremanipun bayi.
4. Bubur Abang
Bubur abang saking abangipun gula jawi nggih menika sarining bumi (asli) tanpa zat-zat kimia
kangge memanisan mugi-mugi putra kasebut diparingana akal, wilujeng jasmani lan rohani.
5. Bubur Putih
Menawi bubur putih gadah tujuan ingjkang suci supados putra ingkang anggadahi akhlakul
karimah( akhlak terpuji).
6. Lenga Wangi
Lenga wangi kangge nyemprot para rawuh amargi Nabi Muhammad remen kaliyan wewangian
sahengga nuladha punapa ingkang dipunremeni utawi tindak tandukipun kanjeng nabi Saw.

5
2.5 Aqeqah
Miturut etimologi, tembung Aqèqah punika asalipun saking basa arab, ingkang
anggadhahi pangertosan arti nugel utawi memotong Miturut istilah, aqèqah inggih punika
nyembelèh wedhus wonten ing dinten kapitu saking dinten klairanipun bayi, minangka raos
syukur dhumateng Gusti Allah SWT. Ananging ugi wonten ingkang paring pangertosan menawi
aqèqah punika nugel rikma ingkang wonten ing mustakanipun bayi ingkang nembé lahir. Kanggé
bayi ingkang putra dipunsembelèhaken wedhus kalih, manawi bayi ingkang putri
dipunsembelèhaken wedhhus setunggal. Aqeqah biasane sekalian pamberian jeneng bayi.

2.6 Selapan
Selapanan dilanksanaake 35 dina sawise lair. Ing dina ke 35, ing dina laire bayi bakal bali
maneh. Contone, bayi-bayi lair ana Rebo Pon (sawijining dina weton), banjur selapanan bakal
tiba Rebo Pon maneh. Ing tanggalan Jawa, kang jumlahipun 5 (Wage, Pahing, Pon, Kliwon,
Legi) bakal ketemu ing dina 35 karo dina ing tanggalan Masehi sing cacahe 7 dina. Selapanan
nduweni makna kuwat banget kanggo uripe bayi. Ing weton bayi pantes ngrayakake minangka
ulang tahun. Nanging selapanan utamane kanggo wujud syukur kelairan lan kesehatan bayi.

2.7 Tedhak Siten

Tedhak siten iku salah satunggaling upacara adat jawa kagem bocah umuripun 7 selapan
utawa 245 dinten, nalika bocah iku wau nembe pisanan ajar mlaku. Selapan yaiku kombinasi 7
dinten ing kalender internasional lan 5 dinten ing kalender Jawa. Selapan iku pendhak 35 dinten
pisan. Tedak siten asalipun saking rong tembung, ingkang sepindhah inggih punika "tedhak”
utawi idhak, tegese mudhun lan “siten"saking tembung siti kang tegese bumi. Dadi Tedhak siten
ndueni arti ngidhakake sikil ing lemah/pertiwi. Tedhak Siten ngambarake kasiapan bocah kanggo
nglakokake kauripan ingkang bener ing mangsa ngarep. Upacara tedhak siten inggih nduweni
teges cedakke manungsa kaliyan bumi. Awit nglakokake kauripan ingkang apik lan becik ing
bumi punika lan tetep ngruwat lan njaga bumi.
Kaya dene upacara adat liyane tedhak siten ugi nggadahi piranti lan ubarampe, yaiku :
1. Pengaron sing diisi kembang setaman
2. Kurungan, kanggo nggambarake yen donyane anak isih sithik utawa ciut
3. Werna-werna barang sing diselehake sajroning kurungan kang nggambarake suwene urip
lan kawajibane manungsa nggolek nafkah, kayata:
a) Pari sabengket
b) Kapuk sabengket
c) Piranti nulis
d) Bokor kang diisi beras kuning
e) Werna-werna jinis dhuwit
f) Perhiasan
6
4. Klasa sing isih anyar, kanggo lemek ning jeroning kurungan
5. Udik-udik utawi duit logam dipuncampur kembang
6. Tangga tebu "arjuna", yaiku tebu sing wernane ungu kang nggambarake undhak-undhakane
urip sing arep dilakoni anak
7. Jadah pitung werna, yaiku abang, putih, ireng, kuning, biru, ungu lan jambon. Tegese
kanggo ngemutake anak yen urip kudu waspada saka godaan werna-werna
8. Bancakan, kayata sega gudhangan sing dibagekake marang para tamu sing teka

2. Tata Caranipun upacara tedhak siten

Ingkang kapisan, bocah dituntun ibune mlaku maju lan ngidhak jadah 7 werna ingkang
kagawe saking ketan. Werna wernane yaiku : abang, putih, ireng, kuning, biru, ungu lan jambon.
Jadah ditata saka warna sing padhang nganti warna sing peteng. Punika perlambang , bocah
saged ngliwati tantangan ing uripipun. Lan urip iku ora gampang nanging kabéh alangan sing
dirasakake mengko mesthi bakal ana dalan kang padhang tumuju kamulyan lan kasantosan.
Ingkang kaping pindho, bocah dituntun munggah taangga ingkang kagawe saking wit
tebu “arjuna” lajeng mudhun maneh. Tebu saking ukara “antebing kalbu” inggih tegesipun yaiku
tekad ati ingkang mantep. Tebu “arjuna” nglambangaken supados bocah saged lelakon kaya
Arjuna, ingkang nduweni watak satria lan nduweni tanggung jawab. Lelakonipun apik lan
seneng tetulung , mbela kabeneran , lan bakti kaliyan Negara.
Ketiga yaiku bocah dituntun kangge mlaku ing pasir. Bocah punika nyeker-nyeker pasir,
ingkang nduweni tegese nggolek pangan. Karepe bocah saged nyukupi kaperluanne dhewe
menawi sampun gedhe.

3. Kesimpulan
Suku Jawa ing wilayah Jawa iku sawijining suku sing wis macem-macem budaya, saka
adat saben dinten, seni, ritual, lan liya-liyane.
Kabeh iku mbuktikake yen suku Jawa punika akeh sing sugih ing budaya lokal. Lan
kekayaan budaya sing diduweni masyarakat Jawa kuwi ndadekake bedo karo budaya - budaya
sing ana ing Indonesia

7
 BAB II
PENUTUP

Panutup
Supaya kita bisa njlentrehake materi sing dadi pokok bahasan ing makalah iki, mesthi
isih akeh kekurangan lan kelemahane, amarga keterbatasan pengetahuan lan kurange rujukan
utawa referensi sing ing bab iki.
Kita kathah pangarep-arep menehi kritik mbangun lan saran menyang penulis demi
kasempurnaan makalah iki. Mugi mugi makalah iki nduweni manfaat kanggo kita kabeh sing
maca makalah iki.