Anda di halaman 1dari 8

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

A. IDENTITAS
Sekolah : SMAN 1 Purworejo
Mata pelajaran : Bahasa Jawa
Kelas/Semester : X / Genap
Peminatan : MIPA
Materi Pokok : Telaah Teks Panatacara
Tahun Pelajaran : 2021 / 2022

B. TUJUAN PEMBELAJARAN
Setelah mempelajari materi teks pranatacara, peserta didik dapat :
1 Memahami pengertian dan struktur teks pranatacara
2 Memahami isi teks pranatacara
3 Membacakan teks pranatacara dengan penampilan yang baik
4 Menuliskan teks pranatacara dengan struktur yang tepat
5 Menyajikan dan menanggapi penyajian pembacaan teks pranatacara

C. LANGKAH PEMBELAJARAN
1. Media/ Sumber / Alat bahan
a. Media : Google Clasroom, WhatsApp, Video Pranatacara
b. Alat : Laptop, HP
c. Bahan Belajar : LKS Bahasa Jawa Kelas 1B
d. Sumber Belajar : Widaryatmo, Gandung dkk. 2013. Prigel Basa Jawa Jilid 1.
Jakarta: Erlangga

2. Kegiatan Pendahuluan
a. Guru menyapa peserta didik dengan ucapan salam, menanyakan kondisi kesehatan
dan mengingatkan untuk selalu menjaga protokol kesehatan.
b. Guru mengajak peserta didik untuk berdoa bersama sebelum mengawali kegiatan
pembelajaran.
c. Guru meminta siswa untuk mengisi formulir presensi secara daring terlebih dahulu.
d. Peserta didik menyimak informasi dari guru tentang kompetensi dan tujuan
pembelajaran yang akan dilaksanakan dan manfaatnya dalam kehidupan sehari-hari.
e. Peserta didik merespon secara aktif informasi tentang hal-hal yang akan dipelajari
termasuk metode dan media, langkah pembelajaran dan penilaian pembelajaran.

3. Kegiatan Inti
b. Guru meminta peserta didik untuk menyimak contoh video Pranatacara yang
diberikan guru melalui Google Classroom (GCR)
c. Peserta didik diberi kesempatan mempertanyakan materi yang berkaitan dengan teks
pranatacara, sebagai berikut:
1) Identifikasi struktur dan kaidah teks Panatacara
2) Terjemahan kata sulit dalam teks Panatacara
3) Kata-kata atau istilah sulit dalam teks Panatacara
4) Isi teks Panatacara
d. Guru meminta peserta didik untuk membaca dan menulis teks Panatacara, serta
mengidentifikasi struktur dan kaidah dari teks Panatacara
e. Peserta didik menemukan struktur, kaidah, dan isi yang terkandung didalam teks
Panatacara
f. Peserta didik secara individu membacakan teks Panatacara yang diberikan guru
melalui video yang dikirim ke Google Meet di Classroom (GCR)
g. Guru berserta siswa berdiskusi tentang isi, struktur dan kaidah yang terkandung
dalam teks Panatacara
h. Melalui video yang dikirim di GCR, peserta didik menyajikan secara lisan teks
pranatacara dengan bahasa sendiri

1. Kegiatan Penutup
a. Guru bersama siswa menyimpulkan materi tentang Struktur dan kaidah teks
Panatacara, Kata-kata sulit pada teks Panatacara,
b. Guru bersama peserta didik melakukan refleksi tentang kegiatan pembelajaran
dengan memberikan pertanyaan seperti berikut:
1) Bagaimana kesan pembelajaran hari ini?
2) Apa manfaat pembelajaran hari ini?
c. Guru memberikan apresiasi kepada peserta didik yang aktif dan member motivasi
untuk yang lainnya.
d. Guru memberikan penguatan kepada peserta didik untuk tetap semangat dalam
mengikuti pembelajaran dan menjaga protokol kesehatan.
e. Guru mengajak peserta didik berdoa untuk mengakhiri kegiatan pembelajaran.
f. Guru menutup kegiatan pembelajaran dengan mengucapkan salam.

D. PENILAIAN HASIL PEMBELAJARAN


1. Kompetensi Sikap
a. Teknik penilaian : Observasi : sikap religiius dan sikap sosial
b. Bentuk penilaian : Lembar pengamatan
c. Instrumen penilaian : Jurnal (terlampir)

2. Kompetensi Pengetahuan
Jenis/ Teknik tes : Tertulis
Bentuk tes : Uraian
a. Tertulis
b. Penugasan
c. Instrumen Penilaian (terlampir)

3. Kompetensi Keterampilan
Teknik / Bentuk Penilaian : Praktik/ Performence
Instrumen Penilaian (terlampir)

Purworejo, 4 Januari 2022


Mengetahui / Menyetujui
Kepala SMA N 1 Purworejo Guru Mata Pelajaran

NUR AZIZ, S.Pd. M.Pd. B.I. Wulan Octavianti, S. Pd.


Pembina Tk. 1 NIP.
NIP. 19650225 199003 1 010
LAMPIRAN-LAMPIRAN:

1. Materi Pembelajaran
a) Pangertene panatacara
Panatacara kerep uga diarani denign babrayan agung minanga panatacara pambyawara,
pranata adicara, pranata titilaksana, pranata laksitaning adicara utawi Master of Ceremony
(MC). Regeng, nges lan orane sawijining adicara iku sebagean gehde dadi tanggungjawabe
panatacara. Panatacara kuwi sawijining paraga (wong) sing duwe jejibahan nglantarake
titilaksana (lakune) sawijining upacra adat temanten, kesripahan, resmi/ formal, pepanggihan
(pertemuan), pajamuan (pesta), pangaosan utawa pentas (show) lan sapanunggale. Kaya dene
ing acara upacara adat temanten Jawa, panatacara kajibah nglantarke titilaksana (lakune)
adicara ijab, pawiwahan lan pahargyan. Senadyan kaya mengkono kadhangkala ijab (jab
Kabul) madeg dhewe ora gandheng karo adicara pawiwahan lan pahargyan (resepsi)
temanten. Dene yen ing upacara kasripahan (kematian) juru panitilaksana (panatacara)
nglantarake upacara mbudhalake layon saka omah menyan sarean (kuburan).

b) Perangan teks panatacara


Minangka kanggo ancer-ancer yen kanggo gawe ngrengrengan teks panatacara
parapeserta didik kudu weruh pokok-pokok teks panatacara mau. Dene pokok (batang
tubuhe) teks pranata cara, yaikut:
1) Salam pambuka. Salam pambuka kanthi tembung, “Asalamualaikum Warahmatullah
wabarokatuh” (tumrap wong Islam), utawa tembung “nuwun kawula nuwun”.
2) Puji syukur konjuk marang Gusti ingkang Maha Kuwasa sarta ngaturake sholawat salam
konjuk marang kanjeng Nabi Muhammad
3) Sapa aruh. Sapa aru utawa aruh-aruh marang kabeh para tamu unddangan. Anggone sapa
aruh mau diwiwiti saka wong sing paling tua nganti marang sing enom, saka sing
pangkate luwih dhuwur nganti sing endhek.
4) Ancasing gati. Ancasing gati yaiku apa kang dadi tujuan saka adicara kang diadani
(dilaksanakan) ing wektu iku paraga panatacara kudu weruh kanthi gamblang ngenani
adicacaaapa sing diangit dening panatacara kudu klop karo panyuwune sing duwe gawe,
sarta kudu klop karo swasanane serta cundhuk karo tatanan adat kang ana ing bebrayan
(masyarakat) kono.
5) Panutup. Ing perangan panutup iki prantacaara nggatur marang para rawuh mungguh
acara kang dirantam, sarta ngajak ngenut lakuning pahagyan kanthi kepenak
6) Salam penutup.

c) Unsur-unsur panatacara
Sarat Panatacara kanthi gladhen lan sarat laku pitung perkara. Dening Rama Sudi
Yatmana (1989:1) di jlenterhake kanthi aran Saptama Pangolahing Raga, yaiku:
1) Magatra, yaiku bleger wewujudane rupa, adining sastra lan nyandang penganggo kang
trep, pantes lan jangkep. Solah bawa sing luwes lan ora digawe-gawe
2) Malaksana, mlaku samlaku, sapecak sajangkah ditata runtut, luwes mrabawani, ora
ingah-ingih lan ora wigah wigih sarta ora ngisin-ngisini
3) Mawastha, ngadeg jejeg, ora kendo, ora dhoyong
4) Maraga: ora grogi, ora wedi, ora gmeeter, anteb lan anteng obahe wawak, sirah, gulu,
siku, asta lumrahe samadya ora katon ndhangak tangan kudu bisa nambahi cetha paa
kagn diucapake.
5) Malaghawa, trampil kepara trengginas, cag ceg, lancar, gancar, sembada ing karya. Ora
ngleler nangin uga ora katon grusa grusu
6) Matanggap, tanggap ing sakabehe swasana, sarta bisa andayani regenge swasana. Mula
pranata cara uga bsa gawe gumrengsenge swasana prasat bisa aweh tetamba tumrap wong
kang nandhang susah/ sungkawa
7) Mawwat: anteb, mantebm ngentasi purwa, madya lan wasaning karya. Dadi pranata cara
kudu bisa ngedhaleni acara wiwit kawitan, tengahan, lan pungkasane acara kanthi manteb
lan sampurna. Aja nganti ana acara kagn kececer keliwatan uwal saka rantaman

d) Teknik maca panatacara


Sajroning macakake panatacara mbutuhake kaprigelan supaya kang ngrungokake isa
rumangsa seneng lanpanatacarane gampang dingreteni. Kaprigelan kasebut kaya andharan
iki.
1) Nggunakake pangucap kang trep
2) Pamedhote ukara kang trep
3) Nggunakake intonasi, nada, lan tekanan kang trep
4) Ngreteni tandha wacan kanthi trep
5) Swara kang cetha
6) Ngatur alon lan cepete pamaca
7) Ngolah treping mlebu wetuning napas
8) Mahami wacan
9) Percaya marang dhiri pribadi

e) Tuladha teks panatacara

PAHARGYAN PENGANTEN
Ass. Wr. Wb
Kasugengan, rahmat saha berkah dalem Gusti ingkang Maha Agung mugi tansah kajiwa
kasarira dening para tamu ingkang minulya.
Nuwun, para sesepuh, para pinisepuh ingkat dahat kinabekten. Para pangembating
praja ingkang tuhu sinudarsana.Bapak-bapak Ibu-ibu, para rawuh kakung miwah putrid
ingkang dahat kinurmatan.
Inggih awit saking keparengipun Bapak…….. sekaliyan, kula kapitados ndherekaken
lampahing adicara pahargyan prasaja ing kalenggahan punika.
Dene wigatosing sedya, Bapak…….sekaliyan kersa mahargya putra penganten
sarimbit, inggih punika……….., putra-putrinipun Bapak Ibu…….., saha nakmas…………,
putra kakungipun Bapak……..sekaliyan ing pidalem ing…………..
Awit saking pangestunipun para rawuh sedaya, putra kekalih sampun kaleksanan
nindakaken akad nikah kanthi wilujeng, nalika wau wonten ing……..
Para rawuh ingkang minulya, keparenga kula ngaturaken reroncening adicara, ingkang
sampun rinancang dening sedaya keluwarga.
1) Adicara ingkang sepisan inggih menika pambuka.
2) Adicara ingkang kaping kalih, inggih menika atur pambagya saking keluwarga.
3) Ndhungkap adicara ingkang kaping tiga inggih menika paring sabda saking
keluwarga penganten kakung.
4) Kalajengaken adicara ingkang kaping sekawan inggih menika atur pangandikan
saking keluwarga pengantin putri.
5) Tataran adicara ingkang kaping gangsalinggih menika sabdatama utawi ular-ular.
6) Adicara ingkang pungkasan inggih menika panutup.
Para rawuh ingkang dahat kinurmatan, minangka pambukaning pahargyan menika
sumangga kula dherekaken sesarengan maos Basmallah. Dene para rawuh ingkang
ngrasuk agama sanes, kula sumanggakaken miturut kapitadosanipun piyambak.
Sumangga kula dherekaken.
2. Instrumen Penilaian
A. Penilaian Sikap

INTRUMEN PENILAIAN SIKAP

Sekolah : SMAN 1 Purworejo


Tahun pelajaran : 2020/2021
Kelas/Semester : X/ Genap
Mata Pelajaran : Bahasa Jawa
Materi Pokok : Menelaah teks Panatacara

Kejadian/ Butir Pos/


No Waktu Nama Tindak Lanjut
Perilaku Sikap Neg
1
2
3
4
5

B. Instrumen Penilaian Pengetahuan dan psikomotorik

Kisi-kisi
Materi No
KD IPK Stimulus Indikator Soal
Pokok Soal
1.3 Menelaah 3.3.1.Mengidentifiksi Struktur Teks Disajikan kutipan teks 1
teks struktur teks Panatacara Panata Panatacara sehingga peserta
Panata Panatacara cara didik dapat mengidentifikasi
cara struktur.
3.3.2 Menerjemahkan Teks Teks Disajikan kutipan teks 2
1.4 Membaca
kata sulit dalam Panatacara Panata Panatacara sehingga peserta
teks
teks Panatacara cara didik dapat menemukan dan
Panata
menerjemahkan kata sulit
cara.
dalam teks Panatacara.
3.3.3 Mengungkapkan Isi Teks Disajikan kutipan teks 3
kembali isi teks Panatacara Panata Panatacara sehingga peserta
Panatacara cara didik dapat mengungkapkan
kembali dan menanggapi isi
teks Panatacara.
4.3.1 Memahami Teknik Teks Disajikan kutipan teks
teknik membaca membaca Panata Panatacara sehingga peserta 4
teks Panatacara Teks cara didik dapat memahami
yang benar Panatacara teknik membaca teks
Panatacara.
4.3.2 Mendemonstrasi Teks Teks Disajikan kutipan teks 5
kan teknik Panatacara Panata Panatacara sehingga peserta
membaca teks cara didik dapat
Panatacara mendemonstrasikan teknik
dengan ragam membaca teks Panatacara
b a h a s a krama dengan ragam b a h a s a
dengan krama dengan
memperhatikan memperhatikan artikulasi,
artikulasi, intonasi, dan sikap yang
intonasi, dan benar.
sikap yang benar.

Tes Tertulis
Materi naskah Panatacara!
PAHARGYAN PENGANTEN
Ass. Wr. Wb
Kasugengan, rahmat saha berkah dalem Gusti ingkang Maha Agung mugi tansah kajiwa
kasarira dening para tamu ingkang minulya.
Nuwun, para sesepuh, para pinisepuh ingkat dahat kinabekten. Para pangembating
praja ingkang tuhu sinudarsana.Bapak-bapak Ibu-ibu, para rawuh kakung miwah putrid
ingkang dahat kinurmatan.
Inggih awit saking keparengipun Bapak…….. sekaliyan, kula kapitados ndherekaken
lampahing adicara pahargyan prasaja ing kalenggahan punika.
Dene wigatosing sedya, Bapak…….sekaliyan kersa mahargya putra penganten
sarimbit, inggih punika……….., putra-putrinipun Bapak Ibu…….., saha nakmas…………,
putra kakungipun Bapak……..sekaliyan ing pidalem ing…………..
Awit saking pangestunipun para rawuh sedaya, putra kekalih sampun kaleksanan
nindakaken akad nikah kanthi wilujeng, nalika wau wonten ing……..
Para rawuh ingkang minulya, keparenga kula ngaturaken reroncening adicara, ingkang
sampun rinancang dening sedaya keluwarga.
Adicara ingkang sepisan inggih menika pambuka.
Adicara ingkang kaping kalih, inggih menika atur pambagya saking keluwarga.
Ndhungkap adicara ingkang kaping tiga inggih menika paring sabda saking
keluwarga penganten kakung.
Kalajengaken adicara ingkang kaping sekawan inggih menika atur pangandikan
saking keluwarga pengantin putri.
Tataran adicara ingkang kaping gangsalinggih menika sabdatama utawi ular-ular.
Adicara ingkang pungkasan inggih menika panutup.
Para rawuh ingkang dahat kinurmatan, minangka pambukaning pahargyan
menika sumangga kula dherekaken sesarengan maos Basmallah. Dene para rawuh
ingkang ngrasuk agama sanes, kula sumanggakaken miturut kapitadosanipun
piyambak. Sumangga kula dherekaken.
.
Pitakon:
1. Adhedasar teks panatacara ing dhuwur sebutna strukture!
2. Sebab apa panatacara ing pungkasan boten salam?
3. Apa isine Panatacara ing dhuwur mau?
4. Kepriye panemumu magepokakan isining Panatacara?
5. Apa urut-urutane acara kang dikandhakake dening panatacara !
Kunci Jawaban;
1 Kawicaksanan dwija.
2 Kawicaksanan dwija.
3 Kawicaksanan dwija.
4 Kawicaksanan dwija..
5 Kawicaksanan dwija.

Pedoman Penskoran
Soal Aspek yang Skor
1 Peserta didik menjelaskan struktur teks Panatacara (who dan what) dengan 4
sangat
Peserta didik menjelaskan struktur teks Panatacara (who dan what) dengan tepat 3
Peserta didik menjelaskan struktur teks Panatacara (who dan what) dengan 2
kurang
Peserta didik menjelaskan struktur teks Panatacara (who dan what) dengan tidak 1
Soal Aspek yang Skor
2 Peserta didik menjelaskan struktur teks Panatacara (why) dengan sangat tepat 4
Peserta didik menjelaskan struktur teks Panatacara (why) dengan tepat 3
Peserta didik menjelaskan struktur teks Panatacara (why) dengan kurang tepat 2
Peserta didik menjelaskan struktur teks Panatacara why) dengan tidak tepat 1
Soal Aspek yang Skor
3 Peserta didik menjelaskan isi teks Panatacara dengan sangat tepat 4
Peserta didik menjelaskan isi teks Panatacara dengan tepat 3
Peserta didik menjelaskan isi teks Panatacara dengan kurang tepat 2
Peserta didik menjelaskan isi teks Panatacara dengan tidak tepat 1
Soal Aspek yang Skor
4 Peserta didik Menanggapi isi teks Panatacara dengan sangat tepat 4
Peserta didik Menanggapi isi teks Panatacara dengan tepat 3
Peserta didik Menanggapi isi teks Panatacara dengan kurang tepat 2
Peserta didik Menanggapi isi teks Panatacara dengan tidak tepat 1
Soal Aspek yang Skor
5 Peserta didik menyebutkan urut-urutan acara dalam teks Panatacara dengan 4
sangat tepat
Peserta didik menyebutkan urut-urutan acara dalam teks Panatacara dengan 3
Peserta
tepat didik menyebutkan urut-urutan acara dalam teks Panatacara dengan 2
kurang tepat
Peserta didik menyebutkan urut-urutan acara dalam teks Panatacara dengan 1
tidak tepat

Penugasan
Tugas mandiri:
1.Goleka teks Panatacara basa krama judhul liya saka radio, internet, utawa TV!
2.Tulisen lan ringkesen isine kanthi basa krama kang becik!

Kriteria penilaian proyek adalah sebagai berikut:


No Aspek yang Dinilai Bobot
1. Isi 15%
2. Bahasa 30%
3. Presentasi karya 30%
4. Hasil karya 25%
C. Instrumen Penilaian Keterampilan

KD IPK Materi Indikator Soal No


Pokok Soal
4.3 Membaca 1. Memahami teknik Teknik Peserta didik dapat 1
teks Panatacara. membaca teks membaca memahami teknik
Panatacara Panatacara membaca teks
Panatacara.
1. Mendemonstrasikan Membaca Peserta didik dapat 2
teknik membaca teks Mendemonstrasikan
teks Panatacara Panatacara teknik membaca teks
dengan ragam Panatacara dengan
b a h a s a krama ragam b a h a s a krama
dengan dengan memperhatikan
memperhatikan artikulasi, intonasi, dan
artikulasi, intonasi, sikap yang benar.
dan sikap yang
benar.

Soal:
1.Terangna tehnik maca teks Panatacara kang becik!
2.Praktekna anggonmu maca teks Panatacara kang becik lan miturut sikep kang bener!

Pedoman Penskoran

No Aspek yang Skor


1 Peserta didik menjelaskan tehnik membaca teks Panatacara sangat sesuai 4
dengan kaidah membaca dan sikap yang baik
Peserta didik menjelaskan tehnik membaca teks Panatacara sesuai dengan 3
kaidah membaca dan sikap yang baik
Peserta didik menjelaskan tehnik membaca teks Panatacara kurang sesuai 2
dengan kaidah membaca dan sikap yang baik
Peserta didik menjelaskan tehnik membaca teks Panatacara tidak sesuai 1
dengan kaidah membaca dan sikap yang baik
No Aspek yang Skor
2 Peserta didik membaca teks Panatacara sangat sesuai dengan intonasi dan 4
aksentuasi yang benar
Peserta didik membaca teks Panatacara sesuai dengan intonasi dan 3
aksentuasi
Yang benar
Peserta didik membaca teks Panatacara kurang sesuai dengan intonasi dan 2
aksentuasi yang benar
Peserta didik membaca teks Panatacara tidak sesuai dengan intonasi dan 1
aksentuasi yang benar

Anda mungkin juga menyukai