SINGKATAN BAHASA
LATIN
DALAM RESEP DOKTER
Oleh :
Resep ?
Resep (presription) bahasa latin
prae
: sebelum
scribo / scribere : menulis
Surat permintaan dari dokter, dokter
gigi, dokter hewan, tenaga
kesehatan berlisensi yang lain
kepada apoteker agar membuat obat
dalam bentuk sediaan tertentu pada
waktu tertentu.
Dalam prakteknya
: pemakaian singkatan
bahasa latin dan simbol bilangan latin serta
romawi harus dengan simbol yang lazim sesuai
kesepakatan, sehingga tidak menimbulkan
pengertian.
* Adakalanya salah
penulisan
resep menggunakan
- k.p.
= kalau perlu
= pro re nata /p.r.n. (bhs latin)
tajam
didepan :e, i, y, ae, eu, oe, dan ei,contoh :
cera (sera)
= lilin, malam
acidum (asidum) = asam
GOLONGAN KATA
Kata dalam bahasa latin dibagi menjadi 2
golongan :
KATA BENDA
NOMINA SUBSTANTIVA
MACAM CASUS
a. CASUS NOMINATIVUS
(CASUS I)
= oculus
NUMERUS
Akhiran kata benda tidak hanya menunjukkan
jabatan tetapi juga jumlah (Numerus)
Numerus
Singularis Pluralis
(Bentuk tunggal)
(Bentuk
jamak)
contoh :
contoh :
Formula = resep
Formulae
Gutta
= tetes
Guttae
Dena = gigi
Dentes
GENUS (JENIS)
Genus menggambarkan ciri dari kata benda
(substantivus), ada 3 macam genus :
1.MASCULINUM (JANTAN)
Umumnya berakhiran us, er, ir
Pedoman umum :
- orang laki-laki
- pekerjaan laki-laki
- angin
- nama bulan
- binatang jantan
Contoh :
- Ocullus = mata
- infans
= anak-anak
- Bulbus
= bola
- os = mulut
- virus
= racun - odor= bau
- color
= warna
2. FEMININUM
(PEREMPUAN)
Umumnya berakhiran a
Pedoman umum :
- orang perempuan
- pekerjaan perempuan
- kota, negara,pulau, semenanjung
- pohon, binatang betina
contoh :
- Herba = tumbuhan
- Formula = resep
- Lagena = botol
- resina
= damar
- Mixtura = campuran
- Pilula
= pil
- Farina = tepung - Planta
= tanaman
3.NETRUM (NETRAL)
Umumnya berakhiran um
Contoh :
Oleum
= minyak
- Acidum = asam
DECLINATIO
Declinatio yaitu golongan kata benda yang memiliki
akhiran sama pada casus genetivus singularisnya
(MENUNJUKKAN PEMILIK BARANG)
Contoh :
1. Nominativus(S) singularis
: Formula, Gentiana
Genetivus singularis
: Formulae,
Gentianae
2. Nominativus singularis
: Sirupus, Medicus
Genetivus singularis
: Sirupi, Medici
3. Nominativus singularis
: Carbo
Genetivus singularis
: Carboni
4. Nominativus singularis
: Fructus
Genetivus singularis
: Fructus
5. Nominativus singularis
: Dies
Genetivus singularis
: Diei
1.DECLINATIO PERTAMA
Semua kata benda yang dalam bentuk genetivus
singularis berakhiran ae
Contoh : Herba = rumput
Casus
singularis
pluralis
genus
1.
Herba
Herbae
Feminimum (f)
2.
Herbae Herbarum
3.
Herbae
Herbis
4.
Herbam
Herbas
5.
Herba
Herbae
6.
Herba
Herbae
Herba
=
rumput
Herbae
=
rerumputan
Canabis sativa Herbae = rumput ganja
Singularis
masuk
diatas
Pluralis
Benzoe
Aloae
Benzoae
Aloes Benzoes Aloarum Benzoarum
Aloae Benzoae Alois
Benzoic
Aloen
Benzoen
Aloas
Benzoas
Aloe
Benzoe
Aloae
Benzocae
Aloe
Benzoe
Aloae
Benzoae
Daftar kata-kata :
- Alba
= putih
- Adde =
tambahlah
- Flava
= kuning
- Admisce = campurlah
2.DECLINATIO KEDUA
Semua kata dalam bahasa latin yang dalam
Nominativ Singularis berakhiran US atau UM
Serta Genetivus Singularis berakhiran I
Contoh :
- Sirupus
= sirup
- Unguentum
= salep
Casus
1
2.
3.
4.
5.
6.
Genus
Singularis
Pluralis
Extractum
Belladonae
= Declin II
= Declin I casus
2
( dari tanaman : Atropa
Belladona)
(simplisia : Belladonae Herba)
( Extrctum Belladonae)
DECLINATIO III
Meliputi kata dalam bahasa latin yang dalam
genetivus singularis berakhiran IS.
Sedangkan Nominativus singularis tak
beraturan.
Contoh : NOMINATIVUS SINGULLARIS
- Carbo = arang, batu api, batu bara
- Cortex
= kulit kayu
- Adeps = Lemak
- Nitras
= Nitrat
- Cochlear = Sendok
Casus
1.Carbo
SINGULARIS
Cortex
Adeps
Nitras
Cochlear
2. Carbonis Corticis
Adipis
Nitratis
Cochlearis
3. Carboni
Cortici
Adepi
Nitrati
Cochleari
4. Carbonem Cortecem Adipem Nitratem Cochlearem
5. Carbo
Cortex
Adep
Nitras
Cochlear
6. Carbone
Cortece
Adepe
Nitrate
Cochleare
Casus
PLURALIS
1. Carboes
Adepses Nitrases
2.
Adepium Nitratun
3.
4.
5.
6.
Cortexes
Cochleares/a
Carbonum Cortecum
Cochlearum
Carbonibus Cortecibus
Cochlearibus
Carbones Corteces
Cochleares
Carbones Corteces
Carbonibus Cortecibus
Cochlearibus
Adepibus Nitratibus
Adipes
Nitrates
Adipes
Nitrates Cochleares
Adepibus Nitratibus
Daftar kata-kata :
Adeps
= lemak
mel-mellin =
madu
Albumen = putih telur
sapo
=
sabun
Collutio oris = obat kumur
solutio
= larutan
1.
NUMERALIA
Pembagian
jenis bilangan
(numeralia)
berdasarkan sifatnya dalam bahasa Latin :
1.Adiectiva Numarelis :
1.1. Cardinalia Numeralia : adalah bilangan
pokok yang menjawab pertanyaan berapa ?
contoh : unus = satu
1.2. Ordinalia Numeralia : adalah bilangan
yang
me-nyatakan
tingkat,
menjawab
pertanyaan keberapa?.
contoh : primus = kesatu
bini
= masing-masing dua
2. Adverbia Numeralia
Simbol
Bilangan
Cardialia Numeralia
(berapa)
Adverbia Numeralia
(berapa kali)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
semel
bis
ter
quat-er,-tuor
quinquies
sexies
septies
octies
novies
decies
S 4 dd pill. V
2013 = MMXIII
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
XXX
XL
L
LX
LXX
LXXX
XC
C
CC
CCC
=
=
=
30
40
50
=
=
70
=
80
=
90
=
100
=
=
300
CD
D
DC
60
200
=
=
=
DCC
DCCC =
CM
=
M
=
MCM =
MM
I00
=
400
500
600
=
800
900
1000
1900
=
5000
700
2000
Cara
I
II
III
IV
V
VI
VII
VII
IX
X
XI
XII
XII
membaca bilangan
=
1
=
unus
=
2
=
duo
=
3
=
tres, tria
=
4
=
quadra
=
5
=
quinque
=
6
=
sex
=
7
=
septem
=
8
=
octo
=
9
=
novem
=
10
=
decem
=
11
=
undecim
=
12
=
duodecim
=
13
=
tredecim
XIV
=
14
=
quattuordecim
XV
=
15
=
quindecim
XVI
=
16
=
sedecim
XVII =
17
=
septemdecim (septem et
decem, decem et septem)
XVIII =
18
=
duodeviginti (decem et octo,
Octo et decem)
XIX
=
19
=
undeviginti (decem et
novem,
novem et decem)
XX
=
20
=
viginti
XXX =
30
=
triginta
XL
=
40
=
quadraginta
L = 50
=
quinquaginta
LX
=
60
=
sexaginta
LXX
LXXX
XC
C
CC
CD
D
DC
DCC
DCCC
CM
M
MM
I00
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
70
80
90
100
200
400
500
600
700
800
900
1000
2000
5000
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
septuaginta
octoginta
nonaginta
centum
ducenti
quadrigenti
quingenti
sescenti
septingenti
octingenti
nongenti
mille
duo millia
quinque millia
1.Bilangan
21
s/d
99,
ada
dua cara
membacanya yaitu :
bilangan satuan disebutkan dahulu ditambah
et
atau bilangan puluhan disebutkan dahulu
Contoh:
XXI
= unus et viginti
atau
viginti unus
2. Bilangan 100 ke atas, dibaca ber urutan dari
bilangan terbesar ke bilangan satuan.
Contoh :
CXXVII = centum viginti septum
duode triginta
atau viginti octo
unde triginta
atau viginti novem
*Simbol
* Sedangkan
simbol bilangan romawi
umunya digunakan untuk menulis jumlah
bahan obat atau sediaan dengan satuan
kapsul, tablet, ampul, sendok, tetes dan
sebagainya.
contoh:
cara penulisan resep :
1. R/ Phenobarbital 5 mg
s.l.
q.s.
m.f.l.a. pulv. dtd. No.X
s t.dd. pulv I
2. R/ Acid Salisilic 1
ZnO
2
Menthol
0,5
Ol. Menth.pip.
gtt III
Talc
ad 100
m.f.pulv
s.pulv. biang keringat
cara membaca :
1. Recipe :
Phenobarbitalli milligrammata quinque
Sacchrum lactis quantum satis
Misce fac lage artis pulveres da tales
dosis numero decem
Signa ter de die pulvis unus
2. Recipe
Acidum salisilicum grammatum unum
Zinci Oxidi grammata duo
Mentholum milligrammata quienti
Oleum Menthae piperitae guttae tria
Talcum ad grammatum centum
Misce fac pulvis
Signa pulvis biang keringat
3. Recipe
Aminophillini tablettae numero duodecim
Signa ter de die tablettae unus pro re nata
Artinya :
1.Ambillah :
Lima milligram Phenobarbital
saccharum lactis secukupnya
Buatlah dengan cara yang
semestinya serbuk terbagi dalam
masing-masing dosis sebanyak
10 bungkus
Tandailah (pada etiket) sehari tiga
kali satu bungkus
2. Ambillah :
Satu gram asam salisilat
Dua gram Zinci Oxid
Lima ratus milligram menthol
Tiga tetes oleum menthae piperitae
Campur dan buatlah serbuk (tak
terbagi)
Tandai (pada etiket) serbuk biang
keringat
3. Ambillah:
LATIHAN
1. R/ Spir. Citri
6
Acid ascorbic
Aq.
qs
m.f.l.a. sol
s.u.c
2. R/ Cera flav. 1 g
Vas. Alb
2g
m.f.l.a. ungt.
s. appl. Loc.dol.
3. R/
Acid Citric
Aq ferv
Mg Carb.
Sir.simpl
Spir citr.
m.f.d.s. limonade
u.p.
4.R/ Acetosal
sl
m.f.l.a. Pulv dtd
s.prn. Pulv I
Pro : Andi (10th)
10 g
42 ml
32 g
150 g
10 g
purgative
0,250
qs
No. X
5. R/ Bals Peruv 2
Adeps lanae
4
Zinc Oxyd
10
Talc ad
100
m.f.pulv.d.s. Bedak
Pro : Ami ( 5 th)
6. R/ Emulsum Jecoris Aselli comp
sec. Ned. Ph V
s.t.dd.C I
Pro : Ny. Ana
50
1. Recipe :
Spiritus citri grammata sexes
Acidum ascorbicum grammata duo
Aqua quantum satis
Misce fac lege artis solutio
Signa usus cognitus
2. Recipe
Cera flava grammatum unum
Vaselin album grammata duo
Micse fac lege artis unguentum
Signa applicandum locus dolentes
3. Recipe :
Acidum citricum grammata decem
Aquae fervidae grammata quadraginta
duo
Magnesiae carbonatae grammata triginta
duo
Sirupi simplicis grammata centum
quinquiaginta
Spiritus citri grammata decem
Signa lemonade purgative ad usum
proprium
25/2/2009
63
25/2/2009
64
25/2/2009
65
25/2/2009
66
25/2/2009
67
25/2/2009
68
25/2/2009
69
25/2/2009
70
25/2/2009
71
25/2/2009
72
25/2/2009
73
25/2/2009
74
25/2/2009
75
25/2/2009
76
25/2/2009
77
25/2/2009
78
25/2/2009
79
25/2/2009
80
25/2/2009
81
25/2/2009
82
25/2/2009
83
25/2/2009
84
25/2/2009
85
R/ Acid salicylic
Amyl. Oryzae
Talc. Venet.
m.f.pulv.
S.u.e
3
10
ad 100
did
Pro : Palvi
25/2/2009
86
25/2/2009
87
25/2/2009
88
10
25/2/2009
30
89
25/2/2009
90
R/ Sulf.Praecip.
Camphor
PGA
Sol. Calc.Hydroxyd.
Aquae
m.f. potio
S.b.d.d.u.e
25/2/2009
10
1
2
aa
50
91
R/ Parasetamol Syr Fl I
Adde Luminal Na mg 150
S p r n cth I
25/2/2009
92
25/2/2009
93
25/2/2009
94
25/2/2009
95
25/2/2009
96
Semoga sukses