KESEHATAN LINGKUNGAN
DI PROVINSI JAWA BARAT
TAHUN 2021
Faktor
Pelayanan 20%
40% Faktor
Kesehatan
Penyehatan Pengamanan
Pengendalian
Penyelenggaraan kesling
PANGAN AIR
1. Pengawasan
1. Pengawasan
2. Pelindungan 2. Pelindungan
3. Peningkatan Kualitas 3. Peningkatan Kualitas
Penyehatan
TANAH UDARA
1. Pemantauan 1. Pemantauan
2. Pencegahan penurunan 2. Pencegahan penurunan
Kualitas Kualitas
PENGAWASAN LIMBAH
PENGOLAHAN LIMBAH
Dilaksanan sesuai per UU- Pengamanan 1. Limbah cair, padat, gas
an
2. Seusai peraturan per
UU-an
PELINDUNGAN KESMAS
1. Sampah tdk diolah (pengurangan,
penanganan)
2. Zat kimia berbahaya (pajanan & kontaminasi
penggunaan)
3. Gangguan Fisika udara
4. Radiasi pengion dan non pengion
5. pestisida
Penyelenggaraan kesling
Pengendalian
Vektor dan binatang
pembawa penyakit
Kegiatan :
1. Pengamatan dan penyelidikan bioekologi
Metode pengendalian
2. Status kevektoran
1. Fisik
3. Status resistensi
2. Kimia
4. Efikasi
3. Biologi
5. Pemeriksaan spesimen
4. Pengelolaan lingk
6. Pengendalian vektor pengelolaan lingkngan
5. terpadu
7. Pengendalian vektor terpadu
PEMANTAUAN
PELAKSANA :
DINAS KESEHATAAN KAB/KOTA DAN PEMANGKU
KEPENTINGAN LAINNYA
PELAYANAN
KESEHATAN LINGKUNGAN
DI PUSKESMAS
Peraturan Menteri Kesehatan
Republik Indonesia
Nomor 13 Tahun 2015
Inspeksi Kesehatan Lingkungan
/ IKL (PMK 13 / 2015)
Pengamatan
Fisik Media Uji
Lingkungan Laboratorium
Dilakukan
dengan cara
Pengukuran
Analisis Risiko
Media
Lingkungan di Kesehatan
Tempat Lingkungan
Pelayanan Kesehatan Lingkungan
Kegiatan atau serangkaian kegiatan yang ditujukan untuk mewujudkan kualitas
lingkungan yang sehat baik dari aspek fisik, kimia, biologi, maupun sosial guna
mencegah penyakit dan/atau gangguan kesehatan yang diakibatkan oleh faktor
risiko lingkungan.
Mencegah
Kualitas Fisik, kimia, penyakit
Kegiatan lingkungan biologi, dan dan/atau
yang sehat sosial gangguan
kesehatan
Penyelenggaraan
1 2 3
Inspeksi Intervensi
Pelayanan kesehatan Konseling Kesehatan Kesehatan
lingkungan merupakan bagian Lingkungan
dari pelayanan kesehatan
Lingkungan
paripurna yang diberikan
kepada pasien.
(1) Konseling
adalah hubungan komunikasi
antara Tenaga Kesehatan
Lingkungan dengan pasien yang
bertujuan untuk mengenali dan
memecahkan masalah kesehatan
lingkungan yang dihadapi
(2)Inspeksi Kesehatan Lingkungan
Pengamatan
Fisik Media Uji
Lingkungan Laboratorium
Dilakukan
dengan cara
Pengukuran
Media Analisis Risiko
Lingkungan di Kesehatan
Tempat Lingkungan
(3)Intervensi Kesehatan Lingkungan
22
PENDEKATAN “CONTINUUM OF CARE”
& “LIFE CYCLE”
BERKESINAMBUNGAN & THD SELURUH TAHAPAN
SIKLUS HIDUP MANUSIA
PENDEKATAN KELUARGA
23
Penggerakan Kegiatan Kesehatan Lingkungan (Pusat s.d. Daerah)
PENYEHATAN PANGAN
STBM Alokasi dana: APBN PUSAT, DEKON,
1. Percepatan akses Sanitasi 100%: 1. Pendataan sasaran seluruh TPM
- Natural leader
APBD, DAK, CSR PEDULI/SWASTA 2. Surveilans faktor resiko TPM Sehat (IS)
- Pemicuan 3. Peningkatan kualitas pangan
- RKM - Sertifikasi penjamah pangan
- Pembangunan sarana sanitasi
Indonesia Sehat - Uji kualitas pangan
- Stikerisasi pembinaan
2. Penyehatan Air:
- RPAM : - Sertifikasi laik sehat
Kab/Kota Sehat 4. Inspektur HSP
- Surveilans kualitas air aktif (komunal &
individu) 5. Penguatan sarana/prasarana pendukung
- Penilaian kualitas air (uji lab) 6. Kantin sekolah sehat, institusi sehat, sentra
Kecamatan Sehat pangan jajanan sehat
- Analisis resiko
- Pemeliharaan dan perbaikan kualitas air
- Implementasi TTG daerah2 sulit Desa/Kel Sehat PUTK
1. Klinik sanitasi/pelayanan kesling aktif
PLR 2. TTU Sehat
1. Pengawasan seluruh sarana pelayanan 3. Pasar Sehat Menjamin
kesehatan dalam pengelolaan limbah Keluarga 4. Rumah Sehat kualitas ling
5. Sekolah Sehat
yang MS(RS, Puskesmas, klinik dll) Sehat fisik, tanah,
2. Pemetaan radiasi pengion dan non 6. Perkantoran Sehat udara sesuai
pengion 7. Kab/Kota Sehat standar kes
(min. 2 tatanan)
DALAM IBU
GEDUNG HAMIL TATANA
PELAYANA (UKP) PELAYANAN
N N SEHAT
TERINTEGRA
PUSKESMA BAYI
SI
S
BALITA
PELAYANAN UKB
MENGIKUTI M
KUNJUNGAN SIKLUS REMAJA
KE RUMAH
HIDUP MASYARAKAT
(UKM) LAIN-
LAIN SEHAT
KELUARGA
Fatwa MUI :
No. Setelah ada kebutuhan
01/MUNAS-IX/MUI/2015 akan sanitasi (terpicu)
Penggunaan dana zakat, infaq,
sedekah dan wakaf untuk masyarakat menerima dalam
pembangunan sarana air bentuk sarana
berkerjasama dengan
bersih dan sanitasi bagi wirausaha sanitasi
masyarakat
Mengatasi Kredit jamban
yang macet
PERMASALAHAN KESEHATAN
LINGKUNGAN
30
105 cm 125 cm 100 cm
STUNTING TERLAMBAT DIKENALI
(BARU DAPAT DILIHAT SETELAH 2
TAHUN)
Usia 2
tahun Usia 4 tahun
2 bulan 4 bulan
Stunting:
• Dilihat berdasarkan Panjang Badan per Umur
(PB/U) atau Tinggi Badan per Umur (TB/U).
• Nilai Z-score <-2,0 31 2
Stunting adalah kondisi gagal tumbuh pada anak balita akibat dari
STUNTING kekurangan gizi kronis sehingga anak lebih pendek untuk usianya.
(kekurangan gizi terjadi sejak bayi dalam kandungan dan pada masa
Stunting disebabkan awal kehidupan setelah lahir, tetapi baru Nampak setelah anak berusia
oleh factor Multidimensi sehingga 2 tahun)
penanganannya perlu dilakukan Stunting berdampak pada tingkat kecerdasan, kerentanan terhadap
oleh Multisektor penyakit, menurunkan produktifitas, dampak kedepannya menghambat
pertumbuhan ekonomi, dan meningkatkan kemiskinan serta kesenjangan.
1. Praktek pengasuhan
yang tidak baik
2. Terbatasnya layanan
kesehatan termasuk
layanan ANC-Ante
Natal Care, Post Natal
dan pembelajaran dini
yang berkualitas
3. Kurangnya akses ke
makanan bergizi
34
Indikator Renstra Kesehatan Lingkungan
(Utk Renstra Dinkes Provinsi)
NO INDIKATOR
2019 2020 2021 2022 2023
75 80 85 90
Jumlah penduduk dengan akses terhadap fasilitas sanitasi yang
2 layak (jamban sehat) 95
3 Jumlah desa / Kelurahan yg telah melaksanakan STBM 2000 2500 3000 4000 5500
Peraturan Pemerintah • RPJMN universal akses 2019 air minum dan sanitasi
• Renstra Kemenkes
• Perpres 185/2014 percepatan penyediaan air minum dan sanitasi
• Permenkes STBM
• SE Menkes (1 puskesmas 1 desa/kelurahan ODF setiap tahun)
Kebijakan • Integrasi STBM dalam pembangunan sanitasi (PAMSIMAS, PPSP, MCAI, PAM STBM, mitra AMPL)
• Integrasi STBM dalam Kab./kota Sehat
• Integrasi STBM dalam Desa Siaga
Sumber Daya • Akreditasi Pelatihan Fasilitator STBM, Wirausaha Sanitasi, Monev STBM
• Materi STBM masuk dalam kurikum Poltekes jurusan kesehatan lingkungan
• Inserting materi STBM dalam modul pemberdayaan masyarakat untuk desa siaga
• Belajar jarak jauh STBM
6 Persentase tempat dan fasilitas umum (TFU) yang dilakukan pengawasan sesuai
standar 70% 44,13%
PERSENTASE PENDUDUK YANG MEMILIKI AKSES AIR MINUM (LAYAK) YANG BERKUALITAS DI PROVINSI
JAWA BARAT TAHUN 2021
100
99.80
99.35
98.94
98.30
97.85
97.71
97.51
97.18
96.27
95.51
94.63
94.51
94.40
90
93.34
93.24
91.28
90.84
87.79
87.04
85.67
85.00
84.15
80
79.40
77.79
77.52
76.41
75.95
75.00
70
70.27
60
50
40
30
20
10
0
i i t
ng bon go
r
a hi ng kas ayu nju
r is i r t
m ang gan nja pok aya gka aru ung ran as ara arta go um bon aya ang
t r i
a ra 021
u a m u
nd ire a B
o i m ub B e am C i
a ia ab ed nin Ba D
e al l en G nd nd
a
B ek B ak Bo kab ire ma raw
l
a
B
e t2
a C t C S r C k m u a a km a a a g w C w g
B ta Ko Ko
ta ot
a
In
d S u Su K ot Kot asi Ma
j
a
B
ng d un ur Su si
k
Ka Ja T a
r
o K ta K t a n P a
K
Ko ta
T Ko P Ba
T
K o
> 75 % 25
25 – 75 % 2
< 25 % 0
100
100
99
99
100
97
95
94
92
91
90
90
89
90
88
86
86
85
84
82
81
80
79
79
80
75
73
68
70
65
61
60
56
50
40
30
20
10
> 75 % 22
25 – 75 % 5
< 25 % 0
100.0
100.0
100.0
100.0
100.0
100.0
100.0
100.0
100.0
100.0
98.1
95.1
100
94.5
93.5
88.8
86.0
85.3
90
84.6
79.7
76.4
80
66.7
65.8
70
60.9
60
50
36.4
40
30
20
14.5
10
0.0
0
IS I I I I I
JU
R
R UT M G KA NG AS R AT OR M NG ON POK ON M AH NG A YA OR NG NG R TA A YA AYU AN AS AN JA
R
R AT
N A A K G U U B E B U A L G A U A L G K R N A
A
.G
A
.C
I
LE
N B
.B
E BA BO KA
B D RE D RE KA
B
CI
M
AW A O ED ND AK A AM NI
N BE A
BA B
. CI B B JA . SU B NG A U AN CI TA . CI U A R I KM B .B M A W I KM R U T A AND A A
B A A A B K A U T S B A O B S T K A S A SU . B R S D K O G T W
KA K K
.M KA KO A A T K KA AB
. KO B. A K
B. B U TA IN . K
AN KO JA
B AND KOT KOT KO K A B .T A KA B .P A B. KAB P
K K T A .
KA B KA KA KO
K B
A B. KA
K
Sumber : E-Monev PKAM s.d. tgl 31 Desember 2021
PERSENTASE DESA YANG TELAH ODF DAN VERIFIED
100 DI PROVINSI JAWA BARAT TAHUN 2021
100
100
100
100
88
90
86
85
84
82
82
81
80
72
68
67
67
70
66
65
62
62
60
60
60
50
40
34
33
29
27
30
23
20
11
10
10
0
0
80 - 100% 10
60 - <80 % 9
0 - <60 % 8
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
95
95
94
94
94
93
92
90
90
90
88
85
83
82
81
92
60
0
I I I IS AN AT NG UR ASI ON TA NG I T 1
KA NG NG AN OR UM ON AS O
K
A H Y A
J A R
M J U
M YA U R
O AY
U
N
G AT 02
G A A R G B P A G R U B R A A R G U R 2
E N
E D
U
B
D
A
B O K
AB IRE BE DE CIM AL AN CI
A
IN B A D IAN BEK RE KA W AB AL GA BO AM ND B A T
K M B N N I A K M E
AL U M S
A N TA S U A C T A TA OTA SIK TA KU U N A B
G A C C W
A
AR SU SIK D
R
BA
A G
AJ S G O O O R K IN A W AR
M A N K TA OT K K K TA KO
N
D
O
T P U TA J T
P K O K A A K
T B
KO
90
80
70
60
50
40
30
20
10
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
96
95
95
95
95
94
94
93
93
92
90
90
90
83
83
94
60
0
I I I I I 1
KA NG NG AN OR UM ON AS O
K
A H Y A
A R
U
R YA M MIS AN AT NG AS U
T G A G
N R T A N A Y BO
U N
O
R AT 02
G A A R G B K P A J J A U A G R U K R U A G R 2
E N
E D
U
B
D
A
B O
K AB IRE BE DE CIM AL AN IAN AL KAB CI IN BA ND BE GA ND K A W A M RE BO
I B A
E T
M B N
AL U M S
A N TA S U A C T A TA OTA SIK TA C IKM U
S
G
KU U N A B
A BA R W
A
AR ND
R C A G
AJ S G O O O S K I A W AR
M A N K TA OT K K K TA KO TA N
D
O
T P U J T
P K O K A A K
T B
KO
100.00
90.00
79.81
80.00
72.15
69.71
67.96
70.00
62.25
58.26
56.45
54.13
53.40
52.65
60.00
50.00
48.00
47.24
46.49
44.47
44.13
50.00
40.52
37.71
36.58
35.92
40.00
31.45
30.19
28.82
28.34
27.99
23.58
30.00
19.06
20.00
10.00
3.33
0.00
i t i r t r i i i r r t
as aru ah bo
n
a yu mis gan go ara nju pok um um gka ung ang aya ung as ang go aya arta bon nja ang ran a ra
k o l k o l
Be G
C
im ire am Cia nin B g
B
C
ia D
e
kab kab len and raw Ma and Be u b B m
a ak i re B a e d
n da a
B
c r a a S w C
o ta o ta ota Ind Ku Kot dun ot
a
Su Su Maj ta B Ka sik B si
k ur ot
a
S um nga
Ja
w
K K a a a P K
K K Bn t
Ko T T Pa
Ko ta
Ko
35 33
30 30
30
25
JAWA BARAT : 231
20
17
16
15
12 12 12
10 10
10 9
8
5 5
5 4 4
3
2 2
1 1 1 1 1 1 1
0
0
N
G
N
G
O
N M
I
O
N
U
R T A H
I
N
G
A SI A T
O
R
O
R O
K IS Y A
N
G
A SI A N U
T
A N K A
N
G M
I
Y A JA R YU
A U B U B J R A U R G G P M A A R R G G A U A A
D E AB IRE N A IM D EK BA O O E IA AL D EK DA A IN N B AB AL AN A M
AW AN IR K IA A K C N B B B D C M E B G N L E
S U K M B R
R B C SU C C W TA BA TA U N
G
TA TA IK U
M AN U JA SU SIK A D
KA A R O O O O S S G K A T N
T TA PU
K TA K D K K TA N M TA KO
I
KO KO O N P A
K BA TA
K O
90.00
80.00
70.00
60.00
50.00
40.00 Target : 35%
30.00
20.00
10.00
95.82
40.75
23.04
15.72
80.15
76.18
74.89
74.78
69.07
64.10
63.04
62.69
59.56
54.77
46.77
45.68
42.98
40.70
37.90
37.59
36.73
33.25
30.69
29.95
23.04
22.70
51.74
2.87
0.00
I I I SI N G AN AR I
S Y A AT AH U
T
Y U
O
N
N
G
N
G M MIS AN UR YA T A
O
R KA
O
R
N
G
N
G OK M O
N AT
KA A R M R A B A A U A R J A R G G G U U P A
EK E D
A G J B U B R
BE MA
L
B A CI G
A
AM IR SU
E B
A W
K AB CI D
A
I
L
AN MA AKA BO LEN BO ND ND D
E
B IN AN KA IRE BA
G R R N C A A M N B A
TA SIK UN D C
KA A S
U A SI
K W T A JA B B U KU SU C
K O A D IN T A
N
G A U
R
K O A S JAW
T O T T M
TA B A
N K KO PA P
KO
90.00
80.00
70.00
60.00
50.00
40.00 Target : 35%
30.00
20.00
10.00
80.06
29.03
17.30
11.04
60.81
55.56
49.02
46.02
45.31
44.85
40.02
37.43
33.90
33.82
33.47
32.28
30.62
28.62
27.29
27.14
23.68
20.56
19.24
18.63
16.59
15.44
34.66
1.59
0.00
I I I T T IS YA OR NG ASI AR AN NG I
S Y U
O
N M N
G H U N
G A Y A T A KA
U
R
O
R AN OK
N
G M O
N AT
KA A B B U A IM
A R A R A R G J G R P U M
IA AL A G U
D BE K AN
J G A U B R
BE R A
M RE
I KA R A
W C G
A
U
B L
BA MA AKA LEN IAN BO DA DE ND C B O
N IN ED KAB IRE BA
S G C N A M . A . B N M A
TA N D C
A AS
U A N SI
K W JA TA GA B K
SI KA
B B AB KU SU . S
U C
K O I T K
D
U A U
R A K O N A K B JAW
O T T M
K KO N A
P PA .T KA
BA OT B
K KA
18
15.48
16
13.10
14
12
10
8
5.96
1.45
2
0.57
0.52
0.51
0.49
0.43
0.30
0.29
0.16
0.13
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0
I T I I I IS AN ON KA NG YU NG NG ASI AN OR AR
S K TA U G N R YA AT AH G M M R Y A AT
KA PO R R U E
N BO G
O A R M U
N U U J U A A M G B G A A A A K R G J R
BE D
E K A
G
A
N
D
IR B O A L BA CI N
D
K AB KAB IAN AL CI NIN IRE EN ED AM UB AW BE D
A
B O AN BA
A A C . M G A C M C JA L M R S R . N B A
TA W B A KAB S I
K N B SU . SU SI
K KU U ND A AB GA OT
A
K O U
R T A D
U A B A A S I K K N K JAW
O T T M
P K N KA .T PA
TA BA KO B
KO KA
90
82.25
77.03
80
70
62.87
61.95
57.46
57.45
56.52
56.52
60
50.93
49.87
48.37
45.23
50
42.84
42.21
40.63
38.59
34.14
40
30.24
28.29
30
22.49
21.88
21.75
21.41
16.99
16.35
15.44
15.08
20
12.66
10
0
SI AR AT ON ON AN M
I
YA G UT KA U TA A IS AH
I
NG
R
NG
K
OR NG OR NG
I
AS
I
AN
T
KA NJ R U A AN R G AY AR AY M JU PO UM K RA
E BA EB RE
B AR AB AL GA EN
L IA
CI
M A N U E G U G A B E G A
B BA IR CI ND K A W L A M
AK A C UB IA
AN
D D BO AN
D BO ED A B IN B
T A
TA
G .C A U IK
M
AR B. JA DR W IK
M B. T A .S .C TA B. A M UK B. UN A
KO UN B TA NG
S S K KA A
.I
N R S KA
KO
B
KA
B
TA
B
KO K A . B
KO
T
.S
U
B.
S KA
B.
K
JA
W
KO D KA KO T A TA . M
.P
U TA KA B
N
.P
A
KO B. KA
B B. AB A KO KA AB KA KA
BA B KA KA K
KA
B T K
B. KA KO
KA
Sumber : E-Monev PKAM s.d. tgl 31 Desember 2021
JUMLAH PERUSAHAAN YANG MELAKSANAKAN
GERAKAN PEKERJA PEREMPUAN SEHAT PRODUKTIF
DI PROVINSI JAWA BARAT TAHUN 2021
20
18
16
16
14
12
10
8
6
4
4 3
2 1 1 1 1 1
0 Subang Kab Bogor Purwakarta Garut Sumedang Karawang Depok Kota Bogor
Sumber : Data Rutin Program Kesehatan Kerja dan Olahraga Desember 2021
JUMLAH POS UPAYA KESEHATAN KERJA
DI PROVINSI JAWA BARAT TAHUN 2021
100
77
80
61
58
57
60
56
51
47
JAWA BARAT : 883
38
40
36
35
34
34
33
29
28
27
26
24
19
19
18
20
16
14
14
14
12
6
0
A SI NG NG NG ON I I
KA AYU RAT UM MIS AN NG JUR AYA NG UM JAR RUT AYA O R RTA OR RAN POK AH
I
A SI O N
K U A A B G G DA U G G K B
BE ND SUB AW IRE LEN AM BA KAB CIA NIN E I AN AL ND KAB BAN GA AL BO AKA BO D A D E
CIM BE IRE
G C M M A
BA A R A
C
A JA D R UN S U K U U M
S IK BA SU TA
S IK T R W G AN OTA TA OTA C
TA K T N S KO P U KO
O K O M I
ND TA TA KO TA A N K K
O TA P
K BA K
O
K
400
374
350
300
250
202
200
178
178
150
113
103
102
102
100 95
83
60
53
49
43
42
50
20
20
12
11
0
0
I I I I I
J UR GOR NG RUT RTA AYU KAS UM ANG GOR ANG MIS RAN NG NG UM AYA GKA BON RAT JAR AN AYA POK AH KAS BO N
A U DU L N I NG A L
I AN BO AW G A
A K A
A M BE
K A B
U B BO ED C I A
D A
N D N K A B A L EN
I RE B A
BA
N D E M E
CI A B CIR
E
C A R R S M N A A M A C G A KU M A A
O T K A RW IND SU S U GA A B B S U S I K AJ TA UN OT
K
SI KO T O T KO T
K P U N T T A T A M KO N D K TA K
PA KO KO TA BA
KO
Sumber : SITKO s.d. Desember 2021