Buku Ekonomi

PERINOUSTRIRN i ~j~PEM9RNGUNAN EKONOMI DI MALAYSIA
PERINOUSTRIAN I~PEMBANGUNAN EHONOMI DI MALAYSIA

Anvviar Ru
H~h H~si~h
Dewan Bahasa dan Pustaka Kuala Lumpur 2000
Cetakan Pertama 1996 Cetakan Kedua 2000 Antiwar Au dan Rajah Rasiah 1996 Hak Cipta Terpelihara. Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian artikel, ilustrasi, dan isi kandungan buku mi dalain apa juga bentuk dan dengan cara apa jua sama ada secara elektronik, fotokopi, mekanik, rakaman, atau cara lain sebelum mendapat jim bertulis daripada Ketua Pengarah, Dewan Bahasa dan Pustaka, Peti Surat 10803, 50926 Kuala Lumpur, Malaysia. Pen.indingan tertalduk kepada perkiraan royalti atau honorarium. Perpustakaan Negara Malaysia Data Pengkatalogan-dalam-Penerbitan
Anuwar Au Perindustrian dan pembangunan ekonomi di Malaysia / Anuwar Ali, Rajah Rasiah Bibliografi: hlm. 195-206 Mengandungi indeks ISBN 983-62-4775 -0 1. IndustrializationMalaysia 2. Industries--Malaysia. 3. Malaysia--Economic conditions. 4. UrbanizationMalaysia. 5. Investment, ForeignMalaysia. I. Rajah Rasiah. II. hdul. 899.2313
Dicetak oleh Percetakan Dewan Bahasa dan Pustaka Lot 1037, Mukim Perindustrian PKNS Ampang/Hulu Kelang Selangor Darul Ehsan
KANDUNGAN
Senarai Jadual Prakata ix
Xiii
BAB I
PENDAHULUAN Perubahan Struktur Ekonomi

Strategi Pelbagaian Kegiatan Ekonomi Dasar Ekonomi Baru dan Pelan Induk Perindustrian Peranan Pemerintah dalarn Proses Perindustrian Mengkaji Kesan Perindustrian terhadap Pembangunan
1 1
7 10 17 21 26 27 34 43 49 51
BAB II PERTUMBUHAN PERINDUSTRIAN

Tahap-tahap Perkembangan Perindustrian di Malaysia Rantaian dengan Sektor Pertanian Sumbangan Perindustrian pada Dekad 1980-an Tumpuan Dasar ke Arah Industri Berasaskan Sumber Rumusan
BAB Ill KEPERLUAN BURUH, PENGHIJRAHAN KE BANDAR, DAN PENEMPATAN INDUSTRI Lebihan Buruh untuk Perindustrian Penghijrahan dan Tekanan Ekonomi
Proses Perindustrian dan Pembandaran
54 54
66
69
V
PERINDUSTRIAN DAN PEMBANGUNAN EKONOMI DI MALAYSIA
Pembandaran Tidak Teratur Golongan Berpendapatan Tinggi Rumusan
74 77 79
BAB IV PEMODAL MELAYUIBUMIPUTERA DAN PERANAN AGENSI AMANAH DEB dan Pembentukan Golongan
81
Pemodal Melayu/Bumiputera 81 Agensi Amanah sebagai Teras Penglibatan Melayu/Bumiputera 93 Golongan Pemodal Tempatan pada Dekad 1990-an 96 Industri Berat dan Penyertaan Modal Pemerintah 99 Rumusan 101
BAB V MODAL ASING DAN KEUPAYAAN EKSPORT 104

Modal Asing dan Proses Perindustrian Corak Pemindahan Teknologi Modal Asing, Hasil Cukal Negara, Keuntungan, dan Pelaburan Semula Tanggapan tentang Modal Asing Struktur Eksport Rumusan 104 118 123 130 132 140
BAB VI KE ARAH PEMBANGUNAN PERINDUSTRIAN YANG BERTERUSAN 143

Dekad 1990-an yang Mencabar Pertumbuhan dan Agihan Integrasi Ekonomi Luar Bandar dan Negeri Kurang Maju Kepentingan Semua Lapisan Masyarakat dan Syarikat Tempatan Peningkatan Teknologi dan Kemahiran Perindustrian Rumusan 143 148 152 155 158 166 168 179 183 186
BAB VII KESIMPULAN

LAMPIRAN 1 LAMPIRAN Ii LAMPIRAN ill
Vi
KANDUNGAN
LAMPIRAN IV LAMPIRAN V BIBLIOGRAFI INDEKS
189 191 193
205
Vii
SENARA! JADUAL
Jadual 1.1 Jadual 1.2
Penunjuk makroekonomi terpenting, 19661990 5
Semenanjung Malaysia: Nilai ditambah setiap

pekerja mengikut sektor, 19701990 (RM mengikut harga tahun 1970) Perbandingan antara unjuran PIP dengan 7
Jadual 1.3 Jadual 2.1 Jadual 2.2 Jadual 2.3
Rancangan Malaysia Kelima dan Keenam

Keluaran dalam negeri kasar (KDNK) mengikut
13 36
37 38 39
industri (RM juta, harga tahun 1978)

Struktur pengeluaran, 19702000 (harga tahun 1978) Struktur eksport (RM juta)
Jadual 2.4
Anggaran guna tenaga mengikut sektor,

19902000 Upah bulanan purata mengikut sektor (RM) Pertumbuhan upah mengikut sektor
41 42
43 45
Jadual 2.7
(peratus perubahan) Malaysia: Kenaikan upah dan daya

pengeluaran buruh (peratus perubahan purata) Sumbangan industri mengikut nilai ditambah dan pekerjaan, 1981 dan 1989 Nilai ditambah seorang pekerja, upah purata
pekerja, dan aset tetap seorang pekerja

mengikut industri, 1981 dan 1989 (RM) 47 50
Sumbangan dan pertumbuhan output

industri berasaskan pertanian
Sumbangan dan pertumbuhan eksport industri berasaskan pertanian
50 ix
Jadual 2.12 Jadual Jadual Jadual
Jadual Jadual Jadual Jadual Jadual Jadual Jadual Jadual
Jadual Jadual Jadual Jadual
Jadual Jadual Jadual
Sumbangan dan pertumbuhan nilai ditambah industri berasaskan pertanian 51 2.13 Sumbangan dan pertumbuhan guna tenaga industri berasaskan pertanian 52 3.1 Jumlah guna tenaga, tenaga buruh, dan kadar pengangguran, 19701992 58 3.2 Gaji dan upah bulanan dan gaji permulaan pekerja pengeluaran (operator mesin) mengikut industri terpilih, 1989 (RM) 60 3.3 Projek sektor perkilangan yang diberikan kelulusan, 19851990 63 3.4 Penduduk mengikut negeri dan bandar 72 3.5 Projek sektor perkilangan yang diberikan kelulusan mengikut negeri, 19851990 73 3.6 Ketakseimbangan pendapatan dan tingkat kemiskinan di negara terpilih Asia Tenggara 79 4.1 Guna tenaga mengikut sektor dan kumpulan etnik, 19851990 (000) 84 5.1 Pelaburan asing yang diluluskan mengikut negara, 19851992 (RM juta) 107 5.2 Pelaburan asing yang diluluskan mengikut industri, 19851992 (RM juta) 111 5.3 Pelaburan asing yang diluluskan mengikut industri dan potensi guna tenaga, 19851992 (000) 112 5.4 Teknologi yang diimport mengikut kumpulan industri, 19851990 (bilangan) 120 5.5 Kewangan Kerajaan Persekutuan, 19801993 (RM juta) 124 5.6 Sumbangan syarikat asing dan tempatan kepada hasil cukai langsung, 19751990 (RM juta) 125 5.7 Nilai jualan, untung kasar, dan untung bersih syarikat tempatan dan syarikat asing, 19801990 (RM juta) 127 5.8 Kadar pelaburan semula oleh syarikat tempatan dan syarikat asing, 19751990 (RM juta) 129 5.9 Pengaliran keluar pendapatan pelaburan, 19861993 (RM juta) 130 5.10 Nilai dan kadar kenaikan eksport utama, 19851995 (RM juta) 133
SENARAI JADUAL
Eksprot kasar sektor perkilangan, 19851990 (RM juta) Sumbangan eksport syarikat asing dan syarikat tempatan, 19751990 (RM juta) Kadar kemiskinan dan bilangan isi rumah miskin, 19851990 Keluaran dalam negeri kasar per kapita dan pendapatan purata bulanan isi rumah mengikut negeri, 19851990 Import mengikut jenis barang, 19801991 (peratus) Taburan peratus penduduk yang bekerja mengikut pekerjaan Taburan peratus penduduk yang bekerja mengikut taraf pelajaran Profil tenaga buruh, 19902000
135 138 150
153 159 160 161 162
xi
PRAKATA
Semenjak awal tahun 1970-an, Malaysia telah melalui proses pembangunan ekonomi yang pesat jika dibandingkan dengan banyak negara membangun yang lain. Secara amnya, proses mi telah didorong oleh pertumbuhan perindustrian yang begitu ketara, terutamanya apabila negara menggalakkan industri berorientasi eksport. Proses tersebut telah meninggalkan pelbagai kesan dan implikasi terhadap pembangunan negara. Antara kesan yang terpenting ialah perubahan struktur ekonomi negara dan perubahan. mi seterusnya meninggalkan berbagai-bagai kesan yang positif, walaupun terdapat juga beberapa kesan negatif. Untuk mencapai sasaran yang telah ditentukan oleh pihak kerajaan, berbagai-bagai strategi perindustrian telah dimajukan Semenjak negara mencapai kemerdekaan pada tahun 1957, meskipun pada peringkat awal keperluan sektor pertanian telah diben keutamaan. Sehubungan dengan itu, kita perlu juga memberikan perhatian bahawa perkembangan dan pengukuhan asas perindustrian di Malaysia telah melalui tahap perindustrian, seperti penggantian import dan berorientasi eksport. Semenjak awal 1980-an tumpuan telah diberikan kepada pembangunan industri berat yang bertujuan untuk memperkuat asas perindustrian dan teknologi tempatan. Pada tahun 1986 pula, dasar perindustrian negara telah diperkukuh dengan pelancaran Pelan Induk Perindustrian untuk mengambil kira perancangan perindustrian sehingga tahun 1995. Perlu diingatkan bahawa semenjak Rancangan Malaysia Kedua dilancarkan pada tahun 1971, Dasar Ekonomi Baru (DEB) telah menjadi teras strategi pembangunan negara. Setiap langkah dan program yang dimajukan atas nama DEB telah meninggalkan berXIII
bagai-bagai kesan dan implikasi terhadap pertumbuhan perindustrian di Malaysia. Berbagai-bagai isu yang dapat dikaitkan dengan DEB yang menimbulkan implikasi tertentu terhadap pertumbuhan sektor perindustrian, termasuk keperluan untuk menentukan penyertaan ekuiti bumiputera dalam sektor i, seperti yang dinyatakan melalui Akta Penyelarasan Perindustrian 1975. Sebagai ahli akademik dalam bidang ekonomi, pada hemat kami, pembangunan perindustrian dan implikasinya terhadap pembangunan ekonomi di Malaysia perlu dijelaskan melalui penulisan seperti mi supaya isu-isu penting dapat diteliti untuk faedah para sarjana yang berminat dalam bidang in Penulisan mi juga diharapkan dapat melengkapkan penerbitan yang sedia ada. Untuk mencapai tujuan mi, kami cuba memberikan analisis yang terkini tentang isu-isu yang berkaitan dengan pertumbuhan perindustrian dan pembangunan ekonomi Malaysia. Kami juga ingin menonjolkan isu-isu yang perlu dikaji dengan lebih mendalam kerana sebagai negara yang ingin memperkukuh asas perindustriannya, Malaysia perlu mengambil langkah yang strategik, terutamanya dalam konteks penggemblengan modal tempatan, pembentukan golongan tenaga mahir, dan keupayaan teknologi tempatan. Selain itu, kita perlu mengkaji peranan modal asing, terutamanya melalui syarikat multinasional dan kesannya terhadap pertumbuhan perindustrian, penerapan teknologi asing, dan lain-lain lagi. Seperkara yang penting ialah peranan yang perlu dimainkan oleh industri kecil dan sederhana (IKS). Seandainya perkara-perkara seperti mi tidak diberi perhatian yang sewajarnya, keupayaan negara untuk mencapai pertumbuhan ekonomi yang berterusan serta mantap dapat dipersoalkan. Melalui buku i, kami berharap isu-isu yang penting mi akan juga diberikan perhatian oleh para perancang negara. Dalam konteks mi, pertumbuhan perindustrian pada dekad 1990-an dan seterusnya perlu juga dikaji dan segi perubahan di peringkat antarabangsa yang amat pesat. Perubahan bentuk aliran modal asing, pengukuhan syarikat multinasional negara perindustrian, dan kecanggihan teknologi mesti diambil kira dalam pembentukan strategi perindustrian negara. Di samping itu, penggubal dasar negara perlu memberikan perhatian terhadap persaingan yang dihadapi oleh Malaysia akibat kebangkitan negara perindustrian baru, seperti Korea Selatan, Taiwan dan Singapura, dan negara-negara Asean, termasuk Indonesia dan Negara Thai. xiv
PRAKATA
Dalam penulisan buku mi, kami amat terhutang budi kepada banyak rakan kami di Universiti Kebangsaan Malaysia dan di universiti-universiti tempatan yang lain. Perbincangan dengan mereka telah memberikan berbagai-bagai idea yang baik dan membina kepada kami. Kepada mereka kami ingin merakamkan ucapan terima kasih. Kami juga telah mendapat sokongan yang positif daripada kakitangan di Fakulti Ekonomi, terutamanya Puan Kartini Zakaria dan Siti Othman yang telah berusaha menaip manuskrip buku mi. Kepada mereka kami ingin mengucapkan berbanyak-banyak terima kasih. Antiwar Ali Rajah Rasiah Fakulti Ekonomi Universiti Kebangsaan Malaysia
xv
BABI
PENDAHULUAN
Malaysia telah mengalami proses perindustrian yang sungguh pesat pada beberapa dekad yang lalu. Pengalaman mi telah mewujudkan peralihan struktur ekonomi yang meluas. Penguasaan sektor utama pada dekad 1960-an yang terlunjur dan tempoh penjajahan telah menurun dengan mendadak semenjak pengenalan dasar industri berorientasi eksport pada tahun 1968. Sektor perkilangan mula mengatasi sektor pertanian sebagai penyumbang utama keluaran dalam negeri kasar (KDNK) pada tahun 1984. Semenjak itu, sektor perkilangan telah menjadi teras utama pertumbuhan ekonomi negara. Buku mi bertujuan untuk meninjau perkembangan sektor perkilangan, dasar, dan strategi yang mendorong perkembangan tersebut serta implikasinya terhadap penduduk Malaysia. Bab pendahuluan mi memperkenalkan perubahan struktur ekonomi, strategi pelbagaian kegiatan ekonomi, Dasar Ekonomi Baru (DEB), dan Pelan Induk Perindustrian (PIP). PERUBAHAN STRUKTUR EKONOMI Corak pengeluaran sektor utama di Persekutuan Tanah Melayu sebelum merdeka telah dibentuk untuk kepentingan negara penjajah melalui peranan syarikat milik British yang mengawal sektor perladangan dan perlombongan bijih timah. Kedua-dua sektor mi telah diutamakan oleh pihak penjajah supaya pemodal British dapat memainkan peranan yang penting. Peranan mereka meliputi juga bidang perdagangan antarabangsa. Para pemodal British menguasai kegiatan import dan eksport. Namun demikian, asas perkilangan moden telah muncul semasa penjajahan. Walaupun tiada dorongan
langsung daripada pihak penjajah, namun kegiatan perkilangan berasaskan pemprosesan bahan mentah, kejuruteraan, dan barang pengguna telah muncul sepanjang dekad terakhir abad ke-19 dan awal abad ke-20 (rujuk Rajah Rasiah 1994a). Pemodal tempatan muncul untuk memainkan peranan pelengkap kepada kegiatan ekonomi yang diterajui oleh pemodal British. Sementara itu, sektor pertanian kecil-kecilan dan penduduk luar bandar dibiarkan begitu sahaja. Oleh itu, peranan penduduk luar bandar tidak penting dan lebih melengkapkan kepentingan British sebagai pengeluar yang tidak menggoncang kedudukan kepemimpinan British. Golongan atasan Melayu pula diserap dalam pentadbiran penjajah. Sebaliknya, penyertaan penduduk Melayu dalam lapangan mi adalah kecil. Akibatnya, sebahagian besar penduduk Melayu terbiar dalam sektor luar bandar dan dikongkong oleh ekonomi kapitalis yang berasaskan pengeluaran pertanian dan perlombongan untuk eksport. Akibat corak pembangunan yang memisahkan sektor luar bandar daripada sektor bandar yang dilengkapi dengan kemudahan pentadbiran dan infrastruktur, maka muncul pola dualisme. Penekanan kepada tanaman dan perlombongan eksport serta pemusatan kemudahan infrastruktur di bandar-bandar berhampiran telah meluaskan jurang ketidakseimbangan antara penduduk luar bandar dengan penduduk bandar. Kaum Melayu terutamanya tertinggal disebabkan corak pertumbuhan in Tahap kemahiran dan pendidikan yang sedia ada untuk mereka amat rendah dan usaha untuk meningkatkan kemahiran tersebut sangat terbatas. OIeh itu, terdapat jurang perbezaan pendapatan yang amat ketara antara penduduk luar bandar dengan penduduk bandar. Sementara kerja pertanian kecil-kecilan pula mengalami masalah dan segi penggemblengan modal disebabkan daya tabungan yang amat rendah. Keadaan seperti mi sebenarnya telah mempengaruhi berbagai-bagai aspek perancangan ekonomi sebaik sahaja negara mencapai kemerdekaan. Dan perspektif sektor perkilangan dan sektor perkhidmatan moden yang terdapat di bandar, kelemahan golongan pemodal ternpatan untuk rnengernbangkan kegiatan mereka dalam sektor tersebut pada tahun 1950-an dan 1960-an sangat menonjol. Kelemahan golongan pemodal Melayu bukan sahaja ketara dalam bidang perniagaan dan perdagangan, bahkan dalam kegiatan perindustrian. Sebenarnya, pihak penjajah kurang memberi perhatian kepada pemodal tempatan pada dekad 1950-an, terutarnanya dalam bidang 2
PENDAHULUAN
permndustrman kerana mengikut tanggapan mereka, pemodal tempatan tidak rnempunyai pengetahuan yang canggih untuk menguruskan kegmatan perindustrian (Malaya 1950: 127). Oleh sebab pemodal British Iebih mementingkan keluaran pertanian dan bijih timah, maka sektor perkilangan kurang diberikan perhatian. Dasar penjajah lebmh mementingkan pengeluaran bahan mentah untuk dieksport ke pusat perindustrian di Britain dan negara perindustrian lain. Bahkan, penjajah Britmsh mengutamakan buruh pendatang untuk bekerja dm ladang dan lombong di Tanah Melayu pada waktu mtu. Namun begitu, perindustrian yang berkembang pada masa penjajahan tertumpu kepada mndustrm pemprosesan bahan pertanian dan sumber aslm, kraftangan, mndustri rmngan, seperti pembuatan kayu lapms, kasut, tayar basikal, perabot, dan batu bata. Sementara industri berat pada peringkat yang kecil, seperti kejuruteraan logam dan kapal mula berkembang (Malaya 1950: 15253, Benham 1951, Rajah Rasiah 1994a). Seperti penjajah-penjajah Eropah yang lain, matlamat asas penjajah British adalah untuk mengaut keuntungan demi kepentmngan negara mereka. Ciri-cmri nasional penjajah menyebabkan Tanah Melayu ditadbir demi kepentingan Britain. Oleh sebab modal asing lebih ditumpukan kepada sektor pengeluaran bahan mentah dan perdagangan antarabangsa, maka penggemblengan modal dalam keadaan tersebut kurang menggalakkan pertumbuhan kegmatan perindustrian pada masa itu secara langsung. Syarikat import milmk pemodal British juga menguasai kegiatan mengimport barang perkmlangan yang dijual dalam pasaran tempatan. Dengan itu, mereka juga rnempunyai kepentmngan untuk menyekat usaha menggalakkan permndustrian tempatan (Puthucheary 1979: 155). Malahan, semasa negara mencapai kemerdekaan, masalah ekonomi yang sangat serius merupakan pengkhususan ekonomi dan pergantungan pada pengeluaran dan eksport getah ash. Pada awal tahun 1960-an, getah aslm menyumbangkan sebanyak 25 peratus output negara, hampir 30 peratus guna tenaga, dan 60 peratus nilai eksport. Keseluruhan ekonomi begitu terdedah terhadap turun naik harga dan permintaan antarabangsa (Malaya 1961: 15). Apabila Malaysia merdeka, matlamat perancangan pemerintah yang utama ialah untuk mengubah keadaan mi. Semenjak tahun 1957, pihak pemerintah telah melaksanakan beberapa strategi -pelbagaian ekonomi. Pada peringkat awal, kemampuan negara ditumpukan kepada sektor pertanian, dan seterusnya perhatian beralih kepada 3
pembentukan asas perindustrian. Pada masa tiga dekad yang lalu, pada amnya, strategi pelbagaman mi telah rnengukuhkan ekonomi negara, termasuk pendapatan penduduk. Jadual 1.1 menunjukkan bahawa pada tempoh Rangka Rancangan Jangka Panjang Pertama (19711990), Malaysia telah rnengalami pertumbuhan KDNK yang tinggi, iaitu 6.7 peratus setahun, walaupun kenaikannya lebih rendah jika dibandingkan dengan kadar sasaran yang ditetapkan, iaitu 8.0 peratus setahun. Salah satu faktor penting yang menyebabkan kegagalan mencapai sasaran mi ialah kemelesetan yang melanda pada pertengahan dekad 1980-an dan masalah ekonomi negara perindustrian juga mempengaruhi pertumbuhan ekonomi Malaysia. Pada tempoh yang sama, prestasi pertumbuhan ekonomi yang tertmnggi telah dmcapam semasa pelaksanaan Rancangan Malaysia Ketiga (19761980) apabila kadar pertumbuhan purata tahunan KDNK telah mencatatkan 8.4 peratus. Pencapaian mi sejajar dengan kemunculan sektor perkilangan sebagam satu sektor yang penting dan kenaikan besar darm segi sumbangan barang perkilangan kepada kegiatan eksport negara. Pada rnasa itu juga didapatm kadar inflasi agak rendah (4.5 peratus) jika dibandingkan dengan kadar inflasi yang dialami semasa Rancangan Malaysia Kedua (197 11975) dan semasa Rancangan Malaysia Keempat (19811985). Kadar pengangguran pada tempoh Rancangan Malaysia Ketiga sebanyak 5.6 peratus juga merupakan kadar yang agak rendah. Bahkan, pada akhir Rancangan Malaysia Pertama (19661970), kadar pengangguran adalah yang tertinggi, iaitu 7.8 peratus. Keadaan mi boleh dikaitkan dengan konflik etnik yang tercetus pada bulan Mem 1969 kerana masalah pengangguran merupakan salah satu isu sosioekonomi yang dapat mempengaruhi kestabilan politik di sesebuah negara, terutamanya di negara membangun. Dalam konteks strategi perindustrian pula, masalah pengangguran mi boleh dilihat dan perspektif strategi herorientasi eksport yang dimulakan pada awal tahun 1970-an. Industri yang dimajukan berbentuk intensif buruh dan yang kurang mementingkan kernahiran. Semenjak pengenalan Rancangan Malaysia Pertarna (1966 1970), pertumbuhan ekonomi negara lebih berasaskan pertumbuhan sektor perkilangan yang memang berkembang pesat jika dibandingkan pertumbuhan sektor pertanian. Pencapaian sektor pertanian yang paling tinggi ialah 6.8 peratus pada tempoh Rancangan Malaysia Pertama. Semenjak mtu, kadar pertumbuhan sektor pertanian yang tertinggi hanya 5.2 peratus yang dicapai pada tempoh Rancangan
C C C
C C C C~ = C
C
~-
~)I
N C C C C N
rCC ~o N
C C C.
It) C
C
V
~o~ 0~r~o
r(~-~
C
C
C C C~ 00 C C C V 1 I0) C
0)
CC
CC 00 C CC U C CC CCN CNN .0 CC 0 00 C CC
C
00 C ~0 C C N
V
C C C
~
~
N
i~
CC ~N0 ii
.~
.~, CC
00
CC
0~
C CC
.)~
0) 0) 0)
o~r
CC 00 C CC
0 0
CO
0CC 0 C~
CC 0 0) ~ C CO 0~ CC CO ~ CCC 00 ~ CO. CO C
~C 0) CCCC
0) 0 0) CO
CO CC~
I
C C C CO .C C .0 00 00 0 C C 00 C CO._ C .0
cC
0)
0
CC
0
~C
L Z~o~o
0)0)0)
-C.. 0
C C
0)
Malaysia Ketiga. Kemerosotan pertumbuhan sektor mi semakin ketara sejak awal tahun 1980-an. Bahkan, sektor pertanian dianggarkan akan hanya berkembang dengan kadar 3.5 peratus setahun pada tempoh 19912000. Sebaliknya pula, pencapaian sektor perkilangan amat tinggi; mencatatkan kadar kenaikan tertinggi sebanyak 13.7 peratus dalam Rancangan Malaysma Kehima (19861990). Kadar yang terendah ialah dalarn Rancangan Malaysia Keempat, iaitu hanya 5.2 peratus setahun. Kadar yang rendah mni berpunca daripada kemelesetan ekonomm yang telah mempengaruhi segala kegiatan ekonomi di negara mi pada tempoh tersebut. Berkait rapat dengan pertumbuhan sektor perkilangan ialah anggaran dalam Rancangan Malaysma Ketiga 19711980 (Malaysia 1976: 79). Nilai ditambah setiap pekerja dalam sektor perkilangan hampir tiga kali lebih tinggi jika dibandingk~ndengan nilai ditarnbah dalam sektor pertanman. Walaupun kadar pertambahan purata tahunan nilai ditambah dalam kedua-dua sektor sama, iaitu 4.5 peratus setahun pada tempoh 19711990, namun mi bermakna bahawa daya pengeluaran pekerja dalam sektor pertanian akan sentiasa ketmnggalan. Perkembangan sektor perkilangan yang berkernbang pesat juga dicerminkan melalui daya pengeluaran sektor mnm yang lebih tinggi apabila dibandingkan dengan sektor pertanian. Jadual 1.2 menunjukkan nilai ditambah setiap pekerja mengikut sektor pada tempoh 1970 1990 di Semenanjung Malaysia. Lanjutan daripada perubahan in struktur ekonomi telah melalui proses transformasi yang pesat, terutamanya pada dekad 1970-an. Transformasi ekonomi sepanjang dekad mnm telah meletakkan asas ekonomi negara yang lebih kukuh untuk terus berkembang. Walaupun pada dekad 1980-an pertumbuhan ekonomi secara purata tidak begitu pesat, namun pertumbuhan selepas 1986 amat menggalakkan. Sehubungan dengan itu, Malaysia kini dianggap sebagai salah sebuah negara membangun yang mempunyai iklim pelaburan yang amat menarik untuk pemodal asing. Ini juga bermakna mntegrasi ekonomi negara dengan ekonomi dunia makin padu. Meskmpun integrasi dengan negara perindustrian membawa beberapa faedah, namun keadaan mi juga mewujudkan berbagai-bagai kesan negatif. Pergantungan keterlaluan pada modal serta teknologi asing dan juga pasaran eksport di negara perindustrian merupakan masalah dasar yang perlu dinilai semula tahun-tahun akan datang. Walaupun ekonomm Malaysia telah mencapai pertumbuhan yang pesat, namun 6
PENDAHULUAN
Jadual 1.2 Semenanjung Malaysia: Nilai ditambah setiap pekerja mengikut
sektor,
19701990 (RM mengikut harga tahun 1970)
Kadar pertambahan purata tahunan (peratus) Sektor

Pertanian Perlombongan dan kuari Perkilangan Pembinaan Kemudahan awam Pengangkutan, penyimpanan, dan perhubungan Perdagangan borong dan runcit Bank, insurans, dan harta rumah-tanah Perkhidmatan awam, pelajaran, kesihatan, dan pertahanan Perkhidmatan lain Jumlah 1970 1 914 6938 5 196 5 096 12 267 1975 2 361 5 851 6353 6057 15 769 1990 4572 10426 12472 10299 29972 197175 197690 197190 4.3 -3.4 4.1 3.5 5.2 4.5 3.9 4.6 3.6 4.4 4.5 2.1 4.5 3.6 4.6
4039 3 573 35475
5 448 4012 38617
11 770 6 848 65 315
6.2 2.3 1.7
5.3 3.6 3.6
5.5 3.3 3.1
3 856 2 166 3 376
4519 2 387 4078
7409 3 944 8 241
3.2 2.0 3.9
3.4 3.4 4.8
3.3 3.0 4.6
Sumber: Malaysia (1976).
tidak bermakna bahawa Malaysia tidak menghadapi masalah, seperti rnasalah kerniskinan, ketaksarnaan pendapatan, dualisme antara bandar dengan luar bandar, dan lain-lain lagi. Bahkan, proses perindustrian yang peSat juga menmmbulkan masalah yang berlainan coraknya.
STRATEGI PELBAGAIAN KEGIATAN EKONOMI
Strategi pelbagaian ekonorni dirnuhakan dalam sektor pertanian apabila pergantungan pada pengeluaran dan eksport getah ash difikirkan tidak lagi sesuai bagi negara untuk rnempercepat pertumbuhan ekonominya serta meningkatkan pendapatan penduduk di luar bandar. Melalum rancangan lima tahun yang awal, strategi pelbagaian 7
diperkenalkan untuk menambahkan sumber eksport negara. Strategi pelbagaian melalui pengeluaran komoditi utama, seperti getah ash dan kelapa sawit dijangka dapat menambahkan pendapatan penduduk luar bandar. Strategm pelbagaian pengeluaran pertanian telah juga diperkuat rnelalui usaha pada peringkat pengeluaran dan kegiatan penyelidikan di mnstitusi-instmtusi tertentu. Usaha mi telah dmlengkapm dengan strategi pembukaan tanah baru untuk menampung keperluan tanah oleh penduduk luar bandar. Walau bagammanapun, harga komoditi utama sentiasa mengalami keadaan turun naik dan mi menyebabkan pendapatan eksport negara tidak stabil (Nasaruddin 1992). Masalahnya pula Malaysia sentiasa bergantung pada negara perindustrian, terutamanya Amerika Syarmkat, untuk memulihkan kemerosotan eksport seperti yang telah berlaku pada awal tahun 1980-an (Wong Kum Choon 1984: 91104). Untuk mengurangkan masalah mi dan untuk menampung pertambahan tenaga buruh, satu jalan keluar ialah melalui strategi permndustrian. Pengenalan strategi mi pada dekad 1960-an boleh dihubungkan dengan keinginan pemermntah untuk mengikuti jejak negara perindustrian pada waktu itu yang telah pun maju dan menunjukkan taraf hidup penduduk yang tinggi hasil daripada proses perindustrian yang berterusan. Kesan demonstrasi merupakan tekanan yang kuat terhadap negara membangun, seperti Malaysia untuk mempercepat proses pembangunan di negara masmng-masing. Namun dernikian, pengalaman di negara perindustrian, dengan sejarah dan ciri-ciri sosiobudaya yang berbeza, sukar ditiru di negara membangun. Banyak negara membangun tidak berjaya mengikuti jejak negara perindustrian maju. Perlu juga dinyatakan bahawa proses perindustrian di negara maju, terutamanya Eropah Barat telah bermula ketika revolusi perindustrian pada pertengahan abad ke-19. Perdagangan jarak jauh telah memungkmnkan pengurnpulan kekayaan untuk mendukung penyelidikan dan seterusnya pengembangan perindustrian. Golongan pemodal telah mula berkembang dengan pesat dan keusahawarian merupakan satu faktor penting yang telah menggerakkan berbagaibagai kegiatan perindustrian dan perciagangan. Dalam keadaan seperti ml tradisi untuk mencipta telah lama muncul di kalangan pencipta dan mi pula disertai dengan pengembangan kegmatan pemasaran yang membolehkan ciptaan tersebut dipasarkan. Bagi Malaysma, persoalan yang penting ialah adakah negara mempunyai kemampuan untuk mewujudkan proses pengembangan perindustrian yang berterusan7 8
PENDAHULUAN
Adakah negara mempunyai prasyarat, seperti daya cipta, dan kewujudan golongan pemodal yang mantap untuk meningkatkan keusahawanan ke arah kegiatan perindustrian? Bagaimanakah sistem pendidikan negara dapat diubahsuai untuk mengambil kira keperluan negara untuk beralih daripada struktur ekonomi berteraskan pertanian kepada struktur yang lebih mantap? Walaupun rnasih terdedah kepada suasana ekonomi dunia dan semasa ke semasa, namun Malaysia telah rnengalami proses transforrnasi ekonomi. Sektor perkilangan telah mengambil tempat sektor pertanian sebagai sektor yang terpenting mulai pertengahan dekad 1980-an. Proses transformasi mi adalah satu proses peralihan yang perlahan kerana setakat awal dekad 1990-an asas perindustrian masih belum mencapai tahap kematangan. Keadaan mi rnemang tidak dapat dielakkan memandangkan beberapa kekangan yang wujud dalam proses pertumbuhan ekonorni. Bahkan, jika pengalaman Jepun ditinjau, proses tersebut juga mengarnbil masa yang lama. Negara tersebut telah pun meletakkan asas perindustriannya semenjak akhir abad ke19. Walau bagaimanapun, memang tidak dapat dinafikan bahawa proses perindustrian merupakan satu proses yang penting dan menirnbulkan berbagai-bagai implikasi terhadap struktur sosioekonomi negara. Secara amnya, perindustrian merupakan satu sistem pembangunan ekonomi, iaitu sebahagian besar sumber negara digunakan untuk mengembangkan teknologi, mempelbagaikan ekonomi secara keseluruhan, dan rnengatasi kelemahan sosioekonomi rnelalui penggemblengan modal dan penyusunan faktor-faktor pengeluaran secara teratur serta cekap. Pertumbuhan permndustrian juga merupakan satu proses yang melibatkan penukaran sarna ada bentuk,~ sifat ataupun jenis barang asal kepada barang baru yang lain hasil daripada penglibatan tenaga dan daya cipta manusia atau jentera. Melalui perkembangan perindustrian berasaskan keupayaan mengubah sumber ekonomi yang sedia ada, maka diharapkan dapat mempercepat kadar pertumbuhan ekonomi dan seterusnya mengubah sistem sosial yang lebih memanfaatkan semua golongan rakyat. Secara ringkasnya, proses pertumbuhan tersebut rnesti rneninggalkan kesan pembangunan sosioekonomi kepada rakyat jelata. Bagi kebanyakan negara membangun yang telah melaksanakan strategi perindustrian, pencapaian matlamat mi merupakan masalah yang amat besar. Kemampuan sesebuah negara untuk mencapai pembangunan yang meninggalkan kesan positif kepada sebilangan besar penduduk akan ditentukan bukan 9
sahaja oleh corak permndustrian yang dimajukan, tetapi yang lebih penting, peranan pemerintah dan kuasalgolongan atau ideologi pohitik yang akan menentukan corak tersebut. DASAR EKONOMI BARU DAN PELAN INDUK PERINDUSTRIAN Malaysia telah rnengalami proses peralihan struktur sosioekonomi yang implikasinya lebih mendalam melalui pelaksanaan Dasar Ekonomi Baru (DEB) selama 20 tahun mulai tahun 1971. Pada tempoh itu, perancangan ekonomi negara ditujukan untuk mencapai keduadua matlamat utama DEB, iaitu membasrni kemiskinan di kalangan semua golongan rakyat tanpa mengira kaum, dan menyusun semula struktur masyarakat Malaysia. Sejajar dengan pelancaran DEB, strategi dan dasar yang dimajukan oleh pemerintah sernuanya menuju ke arah pencapaian kedua-dua matlamat tersebut. Dan segi sektor perkilangan, pencapaian matlamat kedua DEB, iaitu penyusunan semula struktur masyarakat diberikan tumpuan melalui keupayaan sektor mi untuk menambahkan penyertaan kaum bumiputera dan perspektif penyertaan modal dan pertambahan peluang pekerjaan. Oheh itu, pencapaian matlamat pertama DEB ditujukan secara tidak langsung kerana penyerapan buruh yang meningkat dalam sektor perkilangan akan membolehkan kenaikan pendapatan pekerja berkenaan. Pada tempoh tersebut, DEB tehah menimbulkan berbagai-bagai implikasi terhadap arah ahiran pembangunan ekonomi, dan secara khususnya, terhadap corak pertumbuhan sektor perkilangan. Strategi yang dihancarkan untuk rnencapai matlamat DEB telah rnenimbulkan berbagai-bagai kesan dan percanggahan pendapat) Pelaksanaan strategi untuk menambahkan penyertaan ekuiti Melayu/bumiputera dalam syarikat perindustrian telah banyak menimbulkan persoalan. Contohnya, pelaksanaan Akta Penyelarasan Perindustrian mulai tahun 1975, yang bertujuan meningkatkan penyertaan Melayu/bumiputera dalam kegiatan perindustrian, telah menimbulkan beberapa persoalan tentang tujuan pemermntah dan perspektif kepentingan golongan pemodal bukan Melayu/bumiputera. Secara prinsipnya, akta mi telah juga digunakan untuk tujuan menempatkan pekerja bumiputera daham perusahaan perindustrian. Penubuhan syanikat dalam sektor perkilangan diberikan kelulusan oleh pemenintah dengan syarat tenaga buruh mesti rnencerminkan komposism penduduk Malaysia. Semenjak tahun 1957, beberapa akta penting telah dikemukakan 10
PENDAHULUAN
oleh pihak pemerintah untuk menggalakkan modal mengalir masuk ke dalam sektor perkilangan. Secara prinsipnya, tujuan utarna pemerintah ialah untuk memberikan berbagai-bagai galakan cukai kepada golongan pemodal yang ingin menceburi kegiatan perindustrian. Walau bagaimanapun, pada peringkat awal lagi galakan mi ditujukan kepada pemodal asing kerana secara keseluruhannya, golongan pemodal tempatan masih belum mempunyai kemampuan untuk menggerakkan kegiatan perindustrian pada ketika itu. Bahkan, hingga kini, modal asing rnasih mernainkan peranan penting dalam kegiatan perindustnian. Galakan kepada golongan pemodal, termasuk perhindungan tarif, terutamanya kepada mereka yang bergiat dalam perindustrian penggantian import. Sebenarnya, pada peningkat awal proses perindustrian diwujudkan, perlmndungan tarif telah dijadikan strategi utama untuk menjamin supaya industri baru dapat bertapak, dan dalam keadaan tersebut menjamin agar pihak pemodal menghasilkan keuntungan yang tinggi. Beberapa kumpulan industri terpaksa bergantung pada penlindungan tarif sehinggakan mi menimbulkan masahah kepada sektor perkilangan keseluruhannya kerana tidak dapat bersaing dengan barangan import. Dalam suasana begini, industri berkenaan tidak dapat mengeksport keluaran dalam pasaran antarabangsa. Dekad 1980-an bermula dengan pelancaran strategi industri berat apabila negara mula beralih kepada penggantian import fasa kedua. Sektor perkilangan dianggap telah mempunyai kemampuan untuk menggerakkan industri berteknologi tinggi. Strategi mi diperkuat lagi pada tahun 1986 apabila pihak pemerintah melancarkan Pelan Induk Perindustrian (PIP) yang meletakkan asas pertumbuhan sektor mi pada dekad 1990-an dan seterusnya menekankan potensi negara semakin maju. Pembentukan PIP dalam tempoh 19861995 mencerminkan usaha pemerintah bagi mengalih pendekatan perancangan perindustrian daripada pendekatan yang semata-mata beronientasikan pasaran kepada suatu pendekatan yang berorientasikan sasaran khas dalam suasana ekonomi terbuka.2 Oleh sebab sektor perkilangan telah diberikan peranan yang amat penting dalam ekonomi dan memandangkan proses perindustrian akan bertambah rumit ekoran daripada perubahan di peringkat antarabangsa, pihak pemerintah telah mengusahakan PIP supaya sektor perkilangan dapat memainkan peranan yang dinamik herpandukan matlamat jangka panjang demi mendukung pembangunan perindustrian. Selain perubahan di peringkat ekonomi antarabangsa, 11
pelancaran PIP perlu dihihat dalam konteks keperluan negara untuk meningkatkan peranan industri berorientasi eksport dan dan segi kemelesetan ekonomi negara pada tahun 19851986. Pelancaran PIP juga diharapkan dapat mengatasi halangan yang masih dihadapi oleh sektor perkilangan pada masa itu, termasuk masalah kekurangan rantaian industri, kekurangan kemampuan industri kecil dan sederhana, kekurangan teknologi, dan kemahiran industri. Matlamat utama pembangunan perindustrian yang ditetapkan oleh PIP ialah: 1. Untuk mempercepat pertumbuhan sektor perkilangan bagi menjamin perkembangan ekonomi yang cepat dan berterusan, di samping menyediakan satu asas untuk memenuhi matlamat sosial selaras dengan DEB. Untuk memberi peluang penggunaan secara maksimum dan cekap kepada sumber ash negara yang masih banyak dan belum digunakan. Untuk membina asas bagi membolehkan negara mi menuju ke arah matlamat sebuah negara perindustrian yang maju pada masa depan dengan cara mempertingkat keupayaan teknologi dan daya saing.
2.
3.
Matlamat mi mencerminkan penekanan yang diberikan oleh pemerintah kepada sektor mi sebagai alat untuk mendorong perkembangan kegiatan ekonomi yang lain. Sektor pertanian telah melalui proses penguncupan dan tidak akan mempunyai keupayaan untuk mernenuhi kehendak pemerintah bagi mencapai matlarnat pembangunan negara. Matlamat kedua pula mencerminkan hakikat yang struktur industri di Malaysia masih lemah dan bergantung pada hanya dua sektor berteraskan eksport, iaitu sektor elektronik dan tekstil. Oleh itu, struktur mi perlu diperluas supaya industri berasaskan sumber ash dan pertanian dapat memainkan peranan yang lebih penting. Matlamat ketiga menekankan kelemahan keupayaan teknologi tempatan. Dan segi perancangan, keupayaan mi perlu dipertingkat lagi, terutamanya bagi industni beronientasi eksport. Matlamat mi juga mencerminkan kesedaran bahawa jurang teknologi antara Malaysia dan negara perindustrian maju perlu dikurangkan.3 Untuk mencapai matlamat tersebut, PIP telah menetapkan sasaran yang agak rendah terhadap prospek ekonomi negara sehingga tahun 12
PENDAHULUAN
1995. Kadar pertumbuhan tahunan KDNK dalam tempoh pelan itu dianggarkan hanya 6.4 peratus. PIP juga menjangka kadar pertumbuhan benar sektor perkihangan sebanyak 8.8 peratus setahun, dan dengan itu, menjelang tahun 1995, sumbangan sektor penindustrian kepada KDNK dijangka meningkat kepada 21.7 peratus pada tahun 1990 dan 23.7 peratus pada tahun 1995 berbanding dengan 19.1 peratus pada tahun 1985. Daham tempoh PIP, sektor perkilangan dijangka dapat mewujudkan sejumlah 705 400 peluang pekerjaan baru. Ini bermakna bahawa penyenapan buruh dalam sektor perkilangan dijangka akan bertambah daripada 758 500 orang pada tahun 1985 kepada 1 064 000 orang pada tahun 1990 dan 1 463 900 orang pada tahun 1995. Apabila dibandingkan dengan pencapaian sektor perkilangan dalam tempoh Rancangan Malaysia Kelima (19861990), prestasi sektor mi lebih baik danipada jangkaan PIP. Jadual 1.3 menunjukkan bahawa pertumbuhan sektor perkilangan sebanyak 13.7 peratus dalam tempoh Rancangan Malaysia Kelima adalah tinggi apabila dibandmngkan dengan sasaran PIP sebanyak 8.8 peratus. Bahkan, pertumbuhan KDNK semasa Rancangan Malaysia Kehima tinggm sedikit jmka dibandingkan dengan sasaran PIP. Sementara itu, sumbangan sektor perkilangan kepada KDNK telah melebihi jangkaan PIP, Jadual 1.3 Perbandingan antara Kehima dan Keenam
unjuran
PIP dengan Rancangan Malaysia

Pencapaian Rancangan Malaysia Kelima
6.7 13.7
Unjuran
PIP Pertumbuhan tahunan KDNK (peratus) Pertumbuhan sektor perkilangan (peratus) Sumbangan sektor perkilangan kepada KDNK (peratus) Guna tenaga sektor perkilangan (000) 6.4 8.8 1990 1995 1985 1990 1995

(198695)
Anggaran Rancangan Malaysia Keenam

7.5 11.5
21.7 23.9 758.5 1016.1 1463.9
27.0
32.4

855.4 1290.2
1699.1
Somber: Malaysia (199la) dan Zainun Aishah (1986). Nota: Angka guna tenaga dalam sektor perkihangan pada tahun 1985 yang
dikemukakan oleh PIP berbeza dengan angka yang dikemukakan oleh Rancangan Malaysia Kelima.
13
mencapam 27.0 peratus pada tahun 1990, wahhah sasaran PIP menjangkakannya pada tahun 1995 iahah 23.9 peratus. Menurut anggaran Rancangan Malaysia Keenam (19911995), peratusan mm akan meningkat dengan kadar yang amat pesat untuk mencapai 32.4 peratus pada tahun 1995. Dan segi guna tenaga pula, sektor perkilangan telah rnewujudkan sebanyak 434 800 pekerjaan semasa pelaksanaan Rancangan Malaysia Kehima; dan mi merupakan 60.2 peratus danpada jumlah pekerjaan yang dianggarkan oleh PIP sehmngga tahun 1995. Seperti yang dianggarkan dalam Rancangan Malaysia Keenam, penyerapan tenaga buruh daham sektor perkilangan akan melebihi anggaran PIP. Unjuran yang dikemukakan oleh PIP memang rendah memandangkan PIP telah dirangkakan semasa negara menghadapi kemelesetan ekonomi. Untuk menjamin supaya matlamat penting dicapai, Akta Galakan Pelaburan 1986 telah diperkenal dengan tujuan menyediakan berbagai-bagai insentmf pehaburan kepada sektor perkilangan (serta pertanian dan pelancongan). Galakan yang disediakan termasuklah taraf permntis, elaun cukam pelaburan, pengurangan pendapatan eksport, elaun eksport, dan potongan dua kali bagi mendorong eksport, latihan dan penyelidikan dan pembangunan (P&P) (Lampiran I). Pehancaran Akta Galakan Pelaburan pada tahun 1986 telah dilengkapm dengan pindaan Akta Penyeharasan Perindustrian 1975 yang pada asalnya diperkenal untuk menyelaras dan mengawal kegiatan perkilangan di Malaysia. Pindaan pada tahun 1986 telah menambah pengecualman kegiatan perkihangan dalam peruntukan akta mi supaya keluhusan hanya diperlukan oleh kegiatan perkmlangan yang mempunyai dana pemegang saham lebih daripada RM2.5 juta atau mempunyai lebmh 75 orang pekerja penuh masa. Ini bermakna perusahaan kecih tidak hagi diperhukan mendapat kelulusan kerajaan untuk mernuhakan kegiatan perkilangan. Yang lebih penting dan perspektif dasar perindustrian ialah kelonggaran yang telah dimajukan oleh pemenintah semenjak tahun 1986, terutamanya untuk menggahakkan kemasukan modal asing daham sektor perkilangan. Garis panduan hak milmk ekuiti asing telah diubah, terutamanya yang meliputi pelaburan baru dan industri berorientasi eksport. Antara kelonggaran penting merupakan hak mmlik asing sehingga 100 peratus jika syarikat itu mengeksport 80 peratus atau lebih daripada jumlah kehuarannya. Keupayaan Malaysia mencapai taraf negara perindustrian seperti yang telah dirancangkan sudah tentu merupakan satu cabaran yang 14
PENDAHULUAN
sangat hebat kepada penggubal dasar negara, tenutamanya dan segi menjamin supaya perkembangan sekton penindustnian bukan sahaja mencapai kadar yang pesat, tetapi juga membawa manfaat kepada semua gohongan rakyat. Isu kedua mi lebih rumit untuk dicapai. Secara am, perkembangan sektor mi akan bergantung pada keupayaan teknologi tempatan, khususnya yang dapat dicipta oleh syarikat tempatan. Dalam konteks in kita perlu juga mehihat kembahi bagaimana proses perindustnian itu sendini telah dipengaruhi oleh strategi yang telah dilaksanakan untuk mencapai matlamat DEB. Dalam hal mi juga pnoses perindustrian tehah meninggalkan benbagai-bagai kesan positif dan negatif terhadap gohongan masyanakat di Malaysia. Penihaian tenhadap proses perindustrian mesti dihihat dan segi tanggapan pihak pemerintah (termasuk pemimpin negana dan perancang ekonomi) terhadap proses itu sendiri. Pengalaman negara permndustnian di Eropah Barat dan Amerika Syarikat dihihat sebagai contoh yang dapat diikuti untuk membebaskan rakyat daripada cengkaman kemiskinan dan pendapatan yang rendah. Sejarah telah menunjukkan bahawa peningkatan tanaf hidup penduduk di negara tersebut adalah hanjutan daripada pnoses penindustrian yang tehah dilalui oleh meneka. Akan tetapi, yang lebih penting dan perspektif Malaysia ialah pengalaman negara Jepun dan kebelakangan mi negara perindustrian baru, terutamanya Korea Selatan dan Taiwan. Pengalaman negara tersebut menunjukkan pencapaian yang amat mengagumkan kerana sebenarnya negana itu tidak mempunyai banyak sumber ash. Namun begitu, daham beberapa dekad sahaja mereka dapat menegakkan handasan ekonomi yang amat kuat berasaskan keupayaan industni tempatan. Fakton yang amat penting dan segi pengalaman mereka ialah kepesatan pertumbuhan sektor penndustrian dihubungkaitkan dengan peningkatan daya pengeluaran buruh. Keadaan mi benkait rapat dengan program pembangunan tenaga manusia yang telah dipenkenal di negara tensebut. Oleh sebab daya pengeluaran buruh dalam sektor mi adalah tinggi jika dibandingkan dengan sektor pertanian, maka sumbangan tenaga buruh industni terhadap pendapatan negara menjadi tinggi dan mi telah memesatkan pembangunan ekonomi. Soahnya, bolehkah Malaysia mencontohi pengalaman proses perindustrian mereka? Dasar Pandang ke Timur merupakan satu manifestasi yang nyata. Apabila Dr. Mahathir Mohamad menjadi Perdana Menteni Malaysia pada tahun 1981, beliau telah melancarkan dasar mi untuk menggalakkan pembangunan ekonomi menerusi proses penindustrian
15
yang pesat. Untuk tujuan mi penduduk tempatan digalakkan mempehajani teknologi dan etika kerja Jepun dan Korea Sehatan. Seperti yang ditegaskan daham Kajian Separuh Penggal Rancangan Malaysia Keempat (Malaysia 1984: 28),
Dasar Pandang ke Timur yang diamalkan oleh Malaysia merupakan satu rangka untuk mempehajari dan menyesuaikan pengahaman negara-negara Timur yang berjaya dengan keperluan kita sendiri. Tujuan utama Dasar Pandang ke Timur ialah untuk menyemai nihai, etika kerja, dan amalan pengurusan di kalangan rakyat Malaysia yang menitikberatkan kerja bersungguhsungguh, kesetiaan kepada perusahaan, dedikasi, dan sikap berdikari menerusi usaha seseorang untuk bekerja dengan
bersungguh-sungguh, penuh keazaman, dan mempunyai daya

usaha.
Walau bagammanapun, pengalaman negara Asia Tmmur, terutamanya Jepun, telah pun dijadikan tehadan dasar pembangunan oheh beberapa buah negara Dunia Ketiga, walaupun tidak seketara seperti yang terdapat di negara Malaysia semenjak awal 1980-an. Sebenarnya perkara mi tehah juga dibincangkan dalam Kongres Ekonomi Bumiputera Pertama pada tahun 1965 apabiha pengalaman Jepun dan segi peranan pemerintahnya dan pembangunan penindustriannya dirumuskan sebagai boleh dijadikan model kepada pembangunan negara (Malaysia 1965: 5556). Dengan itu juga dasar penindustnian berat telah dimajukan melalui Rancangan Malaysia Keempat (198 11986) yang bertujuan untuk mencapai pemindahan teknohogi daripada syanikat asing (Shiode Hirokazu 1992: 6990). Untuk mencapai dasar yang dimajukan oheh pemerintah semenjak awal tahun 1980-an, satu hagi aspek yang telah ditekankan malah melahui kerjasama yang lebih erat antara sektor awam dengan sektor swasta. Kerjasama mi memerlukan persefahaman yang lebih ketara antara pemimpin negara dan perancang ekonomi pada satu pihak dengan gohongan pemodal untuk meningkatkan kegiatan ekonomm pada pihak yang lain. Antara sebab yang dibenikan untuk meluaskan penyertaan sektor swasta ialah kesukaran untuk mendapat sumber kewangan dalam sektor awam (Malaysia 1984: 222). Sehubungan dengan itu, konsep Pensyanikatan Malaysia dan Dasar Penswastaan telah dilaksanakan. Peranan sektor swasta yang berkembang diharapkan dapat dicapal melalui penswastaan perkhidmatan awam dan kepentingan pemerintah yang lain secara 16
PENDAHULUAN
beransur-ansur dan terpihih. Wahau bagaimanapun, ada pihak yang telah mempersoalkan kemampuan Dasar Pandang ke Timur untuk rnewujudkan pertumbuhan ekonomi yang benterusan sekiranya masih wujud pergantungan Malaysia pada modal asing negara penindustrian maju, termasuk Jepun (Saravanamuttu 1984: 45576). Pada masa depan, pencapaian pertumbuhan ekonomi negara akan banyak bengantung pada peranan sektor penindustnian. Bagaimana perkara mi dihihat dalam konteks Dasar Pembangunan Nasional (DPN) dan perubahan di peningkat antarabangsa amat penting. Sebagai negara kecil yang berhasrat untuk meningkatkan eksport sektor perkilangannya cabaran dan luar akan menjadi lebih penting pada dekad 1990an dan seterusnya.
PERANAN PEMERINTAH DALAM PROSES PERINDUSTRIAN
Dasar permndustrian secara amnya dapat ditaknifkan sebagai penggabungan semua dasar pemerintah yang dimajukan untuk mengubah corak pengagihan sumber negara mengikut industni yang diutamakan. Dasar penindustnian mi juga mehiputi dasar yang mehibatkan campur tangan pemenintah untuk menentukan organisasi penindustnian mengikuti penindustnian yang diutamakan yang pada asasnya bertujuan meningkatkan taraf hidup penduduk. Sehain itu, dasar mi meliputi keperhuan untuk meningkatkan peluang pekerjaan. Dasar perindustnian juga selahu digunakan untuk membetulkan tekanan pasaran bebas yang dianggap sebagai tidak mempunyai matlamat yang sama dengan apa yang dianggap sebagai kehendak semua lapisan masyarakat. Oleh yang demikian, dasar perindustrian merupakan satu konsep yang luas maksudnya serta mehiputi berbagai-bagai bidang. Satu cara yang boleh diketengahkan untuk memahami konsep dasar penindustnian ialah dengan mehihat matlamat yang khusus yang dimajukan oheh dasar tersebut. Pada amnya, matlamat dasar perindustrian mehibatkan: 1. 2. Penggalakan industni baru atau industri strategik. Melindung dan menggalakkan pengubahsuaian industni yang tidak mempunyai daya usaha bersamng dalam jangka pendek, tetapi difikirkan mempunyai faedah berbanding jangka panjang. 17
3. 4.
Meningkatkan keupayaan industni yang sedia ada. Menggalakkan usaha pembangunan teknologi, peningkatan eksport, penyebaran industri, dan lain-lain lagi.
Untuk mencapai matlamat mi penlu ditekankan peranan pemenintah, dan peranan mi mesti pula dilengkapi dengan rangka institusi yang ditubuhkan oleh pemenintah. Institusi yang dibentuk mesti dapat menjalankan tanggungjawab bukan sahaja dan segi perancangan, tetapi juga dan segi pelaksanaan strategi yang telah ditentukan. Dalam proses pengembangan kegiatan permndustnian, hanus dinyatakan betapa pentingnya peranan pemenintah untuk menentukan corak pertumbuhan perindustnian serta mempengaruhi arah alirannya. Pertama, kepentingan peranan pemenintah boleh dmlihat dan segi pembentukan dasar penindustrian yang membohehkan gohongan pemodal meningkatkan sumbangan mereka dalam kegiatan penindustrian. Peranan mi perlu juga dmlengkapi dengan penyediaan infrastruktur yang diperlukan, dan mi bermakna peruntukan kewangan yang banyak memang diperhukan. Semakin bertambah kegiatan penndustrian, semakin bertambah juga peruntukan yang diperlukan. Pengalaman di negara penindustrian juga begitu keadaannya, apabila mereka berada pada tahap pelancaran ekonomi memang terdapat peranan pemermntah yang amat cergas (rujuk Genschenkron 1962: Amsden 1989); dan yang membezakan antara negara yang benjaya dengan tidak berjaya merupakan penumpuan dasar, kecekapan, dan keingmnan yang mendesak dan bukannya kemahuan selnata-mata (Berrill 1964: 23351). Peruntukan juga diperlukan bagi menyediakan tenaga buruh yang memperoleh kemahiran penindustnian atau teknikal. Sehain pembangunan tenaga manusia untuk penindustnian, kebelakangan mi pembentukan teknologi semakin menjadi faktor yang penting. Dalam hal i, peranan pemerintah juga knitis untuk menentukan dasar sains dan teknologi serta memajukan pembentukan dan pengembangan kegiatan penyelidikan dan pembangunan (P&P). Kedua, penglibatan pemenintah secara langsung dan segi kegiatan pengeluaran dalam sektor penindustnian juga menjadi alat yang amat penting untuk menjayakan strategi perindustrian. Penglibatan mi bertambah ketara dan awal tahun 1970-an apabila benbagai-bagai perusahaan awam telah ditubuhkan untuk mengambil bahagian dalam bidang penindustnian. Sementara keperhuan untuk mempercepat per18
PENDAHULUAN
tumbuhan sektor perkilangan dipertanggungjawabkan kepada pemenintah. Kedua-dua peranan pemenintah tersebut juga mempengaruhi arah aliran sektor perkihangan di Malaysia. Dan segi pengalaman negara dalam pembangunan sektor perkilangan, jelas kelihatan bahawa proses perindustnian didorong oleh peranan pemenintah: pertama, sebagai penggubal dasar, kedua, menyediakan infrastruktur yang dipenlukan oleh golongan pemodal, dan ketiga, sebagai pendukung utama dalam kegiatan penmndustnian, tenutamanya selepas pehancaran DEB. Benhubung dengan mi Faaland, Parkinson dan Rais (1990: 5657) berpendapat bahawa
Mungkin ciri asas terpenting DEB merupakan keteguhan kerajaan
untuk menegakkan institusi, menggunakan alat dasar baru, dan mengambih langkah khas untuk menjamin pencapaian objektif negara. Kerajaan diberikan peranan utama bersama-sama sektor
swasta demi mencapai strategi keseluruhan pembangunan baru.
Kegiatan sektor swasta tanpa kawalan, dipercayai tehah gagal membawa faedah kepada kaum Melayu, baik dan segi pendapatan mahupun guna tenaga.
Berpandukan kenyataan in pemenintah memang memainkan penanan yang lebih positif melalui penubuhan perusahaan awam dan dasar yang mempengaruhi perkembangan sekton swasta. Sebahiknya pula, pihak pemenintah terpaksa mewujudkan kesemmbangan yang akan membolehkan sektor swasta menghasilkan lebihan yang dipenhukan supaya pihak pemenintah dapat menggalakkan kegiatan ekonomi meneka secana langsung. Dan segi penggubahan dasar perindustrian pula, dua perkara perlu ditekankan. Pertama, peranan pemenintah dalam pengurusan galakan dan strategi berkaitan untuk membolehkan penindustrian berkembang. Kedua, penanannya untuk mewujudkan keadaan maknoekonomi yang stabil. Dengan secana hangsung atau tmdak langsung, pemenmntah tehah mempengaruhi proses penindustnian tersebut, dan tidak mengharapkan sektor swasta secara sepenuhnya untuk menentukan arah ahiran pertumbuhan sekton perkihangan di negara mi. Penanan pemenintah mesti rnenitikheratkan fakton penawaran dan bukan mengharapkan proses tersebut dipenganuhi oleh peningkatan pendapatan semata-mata untuk menentukan corak pentumbuhan ekonomi. Oleh itu, proses penindustrian dan perspektif perancangan pemenintah, dianggap sebagai mempengaruhi pertumbuhan ekonomi dan bukan sebaliknya. Pengalaman pembangunan ekonomi di Malaysia dan di ke19
banyakan negara membangun menunjukkan bahawa sektor perkilangan secara kesehuruhannya hebih intensif modal jika dibandingkan
pentanian. mi bermakna simpanan dan pelaburan modal lebih mengalir ke arah pengembangan sektor perkilangan dan kegiatan lain yang berkait dengan sektor in seperti perkhidmatan moden, kemudahan asas, dan kegiatan yang berkait dengan proses pembandaran. Sehain itu, perlu ditekankan bahawa sekton perkilangan memang memerlukan lebih banyak tenaga buruh terhatih dalam bidang teknikal dan kejuruteraan senta kegiatan P&P untuk meningkatkan mutu pengeluanan penindustnian. Semua mi akan memenlukan penglibatan pihak pemerintah secara mendadak, termasuk mendonong sektor swasta mehatih tenaga pekenja yang diperlukan dan menambahkan peruntukan terhadap kegiatan P&P. Negara membangun yang ingin memperkuat asas industni perlu memajukan benbagai-bagai projek perkihangan yang berkehendakkan skel besar, seperti pengehuanan barang kimia, simen, besi dan keluli, dan lain-lain hagi. Projek seperti mi yang dianggap sebagai industni berat memenlukan banyak modal senta tempoh yang lama untuk menghasihkan pulangan. Diandaikan juga bahawa negara membangun perlu mempunyai keupayaan teknologi tinggi atau mempunyai keupayaan menyerap teknologi yang diimport. Bagi negara kecil,
dengan sektor
sepenti Malaysia, disebabkan kekangan, sepenti tahap teknologi yang
rendah dan kemahinan pengurusan yang kurang, projek seperti mi memang dijauhi oleh golongan pemodal, walaupun projek tersebut akan memberi faedah sosial yang amat tinggi melalui potensi rantaian industri dan kesan pengganda. Daham keadaan in pihak kenajaan terpaksa memainkan peranan yang penting melalui penyentaan secara langsung dalam kegiatan industni berat. Lanjutan penjelasan di atas, memang tidak dapat dinafikan hahawa peranan pemerintah untuk meningkatkan pelaburan, mengehuarkan tenaga pekerja yang mahir, dan mewujudkan nantaian antara industni akan setenusnya mempercepat hagi proses penindustnian di sesebuah negara. Oheh itu, pentingnya campur tangan pemerintah mempensoalkan hujah yang menekankan keupayaan pasaran bebas atau kuasa pasaran untuk memuhakan dan menjamin pembangunan yang bertenusan. Penumpuan kepada sektor swasta tidak dapat menggembleng sumber negara untuk kepenluan tersebut. Dengan itu, pemerintah terpaksa mengambil ahih pemanduan sektor swasta ataupun membenikan galakan yang sesuai kepada pihak swasta. Tambahan pula, sektor swasta hanya mehihat inanfaat dan segi persendirian dan
20
PENDAHU LUAN
bukannya untuk manfaat semua pihak (MacBean dan Balasubramanyam 1978: 6465). Dasar mi penlu puha dilengkapi dengan
strategi yang membolehkan tenaga buruh meningkatkan daya pengeluanan mereka, dan mi diikuti oheh kenaikan upah dan pendapatan. Oleh itu, sepenti juga yang telah dibuktikan di negara penindustnian baru, misalnya Korea Selatan, Singapura, dan Taiwan, pihak pemenintah perlu memainkan peranan yang penting untuk menjadikan sekton perkilangan sebagai sekton utama demi mencapai pertumbuhan
ekonomi yang benkekalan (Riedel 1988: 138).
Campun tangan pemerintah pula mestilah dilakukan dengan cara yang benkesan. Pengalaman di Korea Selatan dan Taiwan menunjukkan bahawa pemihihan dasar beronientasi eksport tidak semestinya dapat menjamin perkembangan sektor perkilangan, tetapi yang Iebih
penting ialah bagaimana pihak pemenintah menggunakan strategi
tersebut dengan berkesan.4 Walau bagaimanapun, harus ditekankan di sini bahawa salah satu faktor utama yang menyebabkan kejayaan strategi penindustnian di negara tersebut iahah kepentingan pemenintah tidak bercanggah dengan kepentingan golongan pemodal. Tambahan pula, kedua-dua negara mi mengamalkan dasar pandang ke luan, iaitu
penggantian import demi mendukung perluasan eksport (rujuk Wade
1991, Amsden 1989). Di Malaysia, keadaannya benbeza sama sekali. Mathamat pemerintah yang memberi tekanan kepada mathamat sosial dikatakan kurang secocok dengan kepentingan pemodal yang ingin
melabur dalam sekton perkilangan. MENGKAJI KESAN PERINDUSTRIAN TERHADAP PEMBANGUNAN Seperti yang telah dinyatakan di atas, proses penindustnian yang telah
berlaku semenjak Malaysia mencapai kemerdekaan telah mewujudkan kesan yang positif, terutamanya dan segi pertumbuhan ekonomi serta perubahan struktur ekonomi. Walau bagaimanapun, proses tersebut telah juga meninggahkan beberapa imphikasi terhadap pembangunan sosioekonomi negana. Dalam mewujudkan proses perindustnian -memang tidak dapat dinafikan bahawa peranan pemenintah juga
penting. Dasar yang dikelnukakan oleh pemerintah dan tumpuan strategi perindustnian sudah tentu mempengaruhi arah aliran sektor perkilangan di Malaysia. Sehubungan dengan itu, tujuan utama buku mi iahah untuk meninjau berbagai-bagai perubahan sosioekonomi senta rnenilai kesan yang telah dipengaruhi oleh proses perindustnian
21
tensebut dan mengkaji bagaimana peranan pemenintah menentukan dan mempengaruhi proses penindustnian yang tehah berhaku.
Untuk memulakan anahisis yang terpenmnci tentang proses
perindustnman, Bab II akan membenikan gambaran tentang kecergasan pertumbuhan sektor perkilangan semenjak awal 1960-an. Apabiha dibandingkan dengan pentumbuhan sektor lain, terutamanya sektor pertanian, memang kehihatan bahawa sektor perkihangan telah berkembang dengan begitu pesat. Kepesatan mi akan dilihat dan penspektif perancangan ekonomi negana dan rancangan lima tahun yang telah dilancarkan oleh pihak pemerintah. Pentumbuhan penindustnian penlu juga dilihat dan segi tahap penindustrian yang telah dilalui oleh negara serta rantaian yang diwujudkan antara sektor penkilangan dengan sekton pertanian. Kepesatan pertumbuhan sektor perkihangan perhu juga dihihat dan segi penkembangan ekonomi yang semakin mantap semenjak awal tahun 1980-an ataupun apabila Rancangan Malaysia Keempat dilancankan; dan mi juga bersempena dengan pelantikan Dr. Mahathir Mohamad sebagai Pendana Menteni pada awah tahun 1981. Pelaksanaan Rancangan Malaysia Keempat menandakan penekanan baru dan segi matlamat dasar perindustnian negara, iaitu industni berat telah dibenikan perhatian yang lebih ketana. Sementana itu, pihak pemenintah juga membenikan penhatian yang berat terhadap perkembangan perindustnian berasaskan sumber.
Bab III membmncangkan proses perindustnian dan segi ke-
perhuannya untuk memperoleh tenaga buruh, yang sebahagian besarnya terdini danipada buruh tidak mahir atau separuh mahir. Dalam
konteks in sektor luar bandar memainkan peranan yang penting kerana menyediakan hebihan buruh yang diperhukan oleh industni yang kebanyakannya puha terdapat di bandan besan. Keadaan mi sudah tentu mewujudkan berbagai-bagai implikasi yang ketara di kawasan huan bandar atau dalam sektor pertanian. Masalah kekurangan buruh dalam sekton pertanian telah menjadi satu isu yang penting semenjak pertengahan tahun 1980-an. Kesan proses penindustnian juga dinasai melalui proses pembandaran yang telah diahami oleh negara, khususnya semenjak awah tahun 1960-an. Ini boleh dihihat dan segi pembesaran bandan yang sedia ada sebagai pusat yang tehah banyak menenima faedah ekonomi danipada proses penindustrian. Pengembangan kegiatan penindustnian puha menyebabkan penimbunan industni yang telah memperkuat kedudukan bandar besar, seperti Kuala Lumpur, Georgetown, dan Johon 22
PENDAHULUAN
Bahnu. Sebaliknya pula, banyak bandar lain, tenutamanya di negeni kunang maju, kunang menerima faedah danipada penempatan industni yang hembap di kawasan tersebut. Bab IV mengkaji hubungan antara pnoses penindustnian dengan pelaksanaan DEB, terutamanya dan segi penyusunan semula masyanakat Malaysia supaya fungsi ekonomi tidak lagi dikaitkan dengan kumpulan etnik. Dalam hal in salah satu stnategi terpenting merupakan peningkatan penyentaan modal Melayu/bummputena dalam kegiatan ekonomi, tenmasuk sekton penkilangan. Pembentukan Masyarakat Perdagangan dan Penindustnian Bumiputera (MPPB) merupakan usaha yang amat ketara dalam hal mi. Bab mi juga akan membincangkan bagaimana pembentukan golongan pemodal Melayu/ bumiputera mempengaruhi dan meninggalkan implikasi tertentu dan perspektif pembangunan negara amnya dan pertumbuhan sektor penkilangan khasnya. Sehubungan dengan itu, bab mi akan mengkaji penanan penusahaan awam bukan sahaja dan segi matlamat pembentukan MPPB, tetapi juga dan segi peranannya dalam proses penindustnian secara keselunuhan. Peranan penusahaan awam juga mencerminkan betapa pentingnya penyentaan pemerintah dalam proses penindustnian di negara membangun. Bab V akan mengkaji peranan modal asing dalam proses perindustrian di Malaysia memandangkan betapa pentingnya modal asing dalam pnoses tersebut. Pemodal asing telah lama mempengaruhi corak penindustnian di Malaysia; bermula sejak penjajahan hinggalah kepada industni beronientasi eksport apabila peranan syarikat transnasional diutamakan dan digalakkan. Peranannya selalu dilihat dan perspektif pemindahan teknologi dan potensi industni tempatan untuk mengeksport banang ke negana lain. Syarikat transnasional sentiasa diharapkan boleh memindahkan teknohogi kepada industni tempatan serta meningkatkan keupayaan negara untuk mengubah corak eksport negara. Bab mi akan juga mengkaji kesan tertentu ekonan danpada galakan yang disediakan oleh pemenintah untuk mendorong pemodal
asing atau syarikat tnansnasional untuk melabur di Malaysia. Dan segi eksport sektor perindustnian, memang tidak dapat di-
nafikan bahawa peranan modal asing melalui syanikat transnasional negana perindustnian memainkan peranan yang amat penting kenana pendagangan antara inereka sendini dan keupayaan pemasaran mereka di menata-nata dunia. Bab mi akan melihat implikasinya dan segi
kemampuan syanikat tempatan untuk berdikani dan keupayaan ber-
saing dalam pasaran antarabangsa. Matlamatnya, dalam tempoh yang

23
sesuai, pengeluaran eksport negara tidak lagi hengantung pada penglibatan syanikat tnansnasional asing. Dalam soal in bohehkah Malaysia mengikuti jejak langkah negana penindustrian baru, seperti Korea Selatan dan Taiwan? Bab VI merupakan bab akhir yang akan melihat potensi pertumbuhan sektor penkilangan pada dekad 1990-an dan setenusnya sebagai penggerak utama pertumbuhan ekonomi negara. Penguncupan peranan sekton pertanian mesti juga diambil kira dan dalam penalihan struktur ekonomi negara ke anah satu tahap perindustnian yang lebih mantap, sudah tentu negana akan menghadapi berbagai-bagai cabanan, terutamanya dan segi penggubalan dasar. Perubahan pohitik dan sosioekonomi pada peringkat antanabangsa mesti diambil kina daham proses penggubalan dasan penindustnian yang sentiasa memerlukan pembahanuan. Perubahan tersebut termasuk juga arab aliran masuk modal asing, corak pendagangan antarabangsa serta pemindahan teknohogi. Kemunculan blok perdagangan di Enopah Banat dan Amenika Utara sudah tentu akan mempengaruhi corak eksport negara pada tahun-tahun akan datang. Dalam konteks in negara mesti bertindak balas melalui strategi yang berkesan, mungkin melalui penekanan kepada kenjasama serantau yang lebih erat. Dan segi fakton dalaman puha, berbagai-bagai isu penlu diketengahkan dan penyelesaian perlu dicari melalui dasar yang berkesan dalam bidang yang menyentuh pertumbuhan ekonomi dan agihan pendapatan, potensi mengintegrasikan ekonomi luar bandar dan negeni kunang maju ke dalam ekonomi negara yang hebih luas, kepentingan semua lapisan masyanakat dan syanikat tempatan, serta peningkatan teknologi dan kemahiran industni. Semua isu mi sudah tentu mernerlukan dasar perindustnian yang berkesan pada masa akan datang. Yang penting bagaimana pnoses perindustnian itu dapat dinancangkan supaya dapat mewujudkan kesan positif terhadap Semua lapisan masyarakat, termasuk mereka yang tinggah di kawasan atau negeri kurang maju.
NOTA 1 Dalam hal
mi
Paul Chan dan Kenzo Horii (1986: 263) berpendapat:
Sejak pengenalan DEB, peranan kerajaan di Malaysia semakin mehuas. Tidak ada unsur-unsur politik atau ciri-ciri ekonomi yang bebas daripada pengaruh DEB. Sesungguhnya, DEB telah pun meresapi jiwa masyarakat Malaysia. DEB digunakan untuk mewajarkan
24
PENDAHULUAN
hampir kesemua tindakan dan kegiatan kerajaan. Dengan berbuat demikian, sasaran DEB tehah juga banyak dicapai untuk kepentingan bumiputera. 2 Mengikut Pelan Induk Perindustrian (UNDP-UNIDO 1985: 34): Pelan mi tidak memiliki program pehaburan yang terperinci, seperti ekonomi perancangan pusat dan segi projek, penentuan masa, dan
penempatan, tetapi untuk mendorong sektor swasta dengan

menunjukkan arah strategik. Pihak industri sepatutnya menerima dan menggalakkan bakal pelabur supaya bergerak ke arah tersebut nCenerusi panduan dan galakan pentadbiran.
Berhubung dengan jurang teknologi antara negara perlu dinyatakan bahawa persoalan mi memang sentiasa dibincangkan di negara perindustrian. Bahkan pada tahun 1980-an, Amerika Syarikat sudah mula memandang ke negara Jepun sebagai negara yang perlu dicontohi danpada sistem pengeluaran industri Jepun melalui pengawasan kualiti dan peningkatan daya pengeluaran, termasuk sistem tepat pada masanya (just-in-time atau ringkasnya uT) dan kawalan kuahiti menyeluruh
(TQC) yang dianggap sebagai faktor penting untuk meningkatkan

keupayaan daya saing mereka dalam pasaran antarabangsa (rujuk
Schonberger 1982: 200208). 4 Apabiha membincangkan peranan pemerintah di Korea Selatan dan Taiwan, Rhys Jenkins (1991: 197231) berpendapat: Pencapaian cemerlang dalam bidang industri di negara perindustrian
baru Asia Timur bukan kerana penguasaan strategi industni benorientasi eksport atau dasar berorientasi pasaran mengatasi campur tangan pemenintah, seperti yang disebut oheh setengah-setengah penuhis. Sebahiknya, kejayaan mi dikaitkan dengan keupayaan kerajaan mengarahkan proses pengumpulan modal menurut haluan yang dikehendaki oleh pembangunan kapitalis pada masa tertentu yang dianggap genting. Keadaan mi seterusnya dapat dikesan dan segi kewujudan keadaan pembangunan yang lebih pesat jika dibandingkan dengan autonomi kelas tempatan dan serpihan kelas.
Corak peranan pemenintah lebih diutamakan oleh Amsden (1989: 14), Korea berbeza daripada kebanyakan negara perindustrian terkemudian
yang lain dan segi disiphin yang diamalkan oleh pemerintah tenhadap firma swasta. Disiphin yang diamalkan itu merupakan perkara yang diberi keutamaan dalam wawasan yang mendorong negara ke arah perindustrian. Disiphin mi diperkuat oleh pemerintah dan
kebangkitan perniagaan besar yang saling bertindak. Perniagaan besar meneguhkan kuasanya sebagai menyahut galakan pemerintah
yang berasaskan prestasi dalam bidang eksport, P&P atau pengenalan
keluaran baru, firma utama dianugerahi lesen untuk seterusnya

berkembang. OIeh itu, perniagaan besar secara umum dapat terus meningkatkan skel kegiatan.
25
BAB II
PERTUMBUHAN PERINDUSTRIAN
Meskipun kegiatan perkilangan moden di Malaysia mula bertapak pada tempoh penjajahan, namun kemunculannya tidak berkait secara langsung dengan peranan kerajaan. Sektor perkilangan muncul sebagai akibat permintaan yang meningkat terhadap pemprosesan bahan mentah, menampung keperluan kejuruteraan perlombongan dan pemprosesan, dan pengeluaran barang makanan (rujuk Allen dan Donnithorne 1957; Thoburn 1977; Rajah Rasiah 1993). Namun begitu, ketika Malaysia mencapai kemerdekaan pada tahun 1957, sumbangan sektor perkilangan kepada KDNK mencatatkan jumlah 6.3 peratus. Usaha kerajaan untuk membangunkan perindustrian bermula dengan pelaksanaan Ordinan Industri Perintis pada tahun 1958. Antara 19581968 penekanan pembangunan perindustrian berteraskan penggantian import. Pada tempoh mi perindustrian kurang membangun dan gagal mewujudkan peluang pekerjaan secara berkesan. Kerajaan seterusnya memperkenal Akta Galakan Pelaburan pada tahun 1968 untuk mewujudkan perindustrian berorientasi eksport. Seterusnya Akta Zon Perdagangan Bebas (ZPB) diperkenal pada tahun 1971 untuk mengukuhkan lagi peranan sektor eksport. Sungguhpun eksport perkilangan berkembang dengan pesat sejak pembukaan ZPB pada tahun 1972, namun sektor penggantian import dikekalkan secara berasingan. Namun demikian, keutamaan pelaburan asing terus dikekalkan. Keutamaan mi kian nyata dengan pelaksanaan Akta Galakan Pelaburan pada tahun 1986. Bab mi mendekati bentuk, keadaan, dan rantaian perkembangan perindustrian di Malaysia.
26
TAHAP-TAHAP PERKEMBANGAN PERINDUSTRIAN DI MALAYSIA Pada tahun 1960-an, sektor utama terus mengekalkan peranan yang penting lanjutan daripada struktur ekonomi penjajahan, terutamanya dan segi penyerapan tenaga buruh, pendapatan penduduk luar bandar, dan dan segi eksport negara. Pada pihak pemerintah, peningkatan eksport sektor pertanian juga merupakan sumber kewangan penting yang diperlukan dan segi peruntukan pembangunan. Peningkatan eksport komoditi utama, seperti kelapa sawit, koko, dan lada hitam selain getah ash telah mewujudkan struktur pengeluaran pertanian yang berkait rapat dengan corak kehidupan penduduk sektor pertanian. Dan segi politik, bersama-sama penanaman padi, kepentingan sektor pertanian pekebun kecil juga dihubungkan dengan kedudukan ekonomi penduduk Melayu di luar bandar. Walaupun agihan penduduk berdasarkan bandar dan luar bandar telah beruhah, namun masih banyak penduduk yang bergantung pada sektor pertanian sebagai sumber pendapatan. Bahkan pada tahun 1990, 27.8 peratus tenaga burub masmh bergiat dalam sektor pertanian. Oleh sebab keupayaan sektor mi difmkirkan terhad dan segi meningkatkan pendapatan penduduk luar bandar, maka perhatian telah diberikan kepada kegiatan yang dianggap dapat meninggikan nilai ditambah dengan kadar yang memuaskan. Sementara itu, beberapa kajian menunjukkan bahawa kadar syarat perdagangan antara sektor pertanian dan bukan pertanian telah merosot dalam sektor pertanian. Keadaan mi menyebabkan golongan pemodal kurang menumpukan perhatian terhadap sektor mni. Dasar pemenntah yang melibatkan smstem pencukaian, perdagangan, dan harga kurang memberikan perlindungan terhadap eksport pertanian jika dibandingkan dengan eksport barang perindustrian (Abdul Aziz, Mohammad dan Fatimah 1991). Sektor moden, dan sektor perkilangan merupakan sasaran perancangan terpenting. Sektor pertanian tidak dapat dikekalkan lagi bagi menampung keperluan negara untuk menyediakan peluang pekerjaan dan meningkatkan pendapatan penduduk. Pada tahun 1950-an, negara mengalami pertambahan jumlah tenaga buruh yang tinggi. Sektor pertanian dan perkhidmatan yang mirip kepada kegiatan agraria, seperti penanaman padi, getah, dan kelapa sawmt tidak mampu menampung pertambahan tenaga buruh. Oleh itu, Ordinan Industri Perintis telah diperkenal pada tahun 1958. Ordmnan mi merupakan bibit pertama perancangan kerajaan 27
PERINDUSTRIAN DAN PEMBANGUNAN FKONOMI DI MALAYSIA
untuk mendukung sektor perkilangan. Wahau bagammanapun, usaha untuk menggalakkan kegiatan perindustrian telah dimulakan apabila Laporan Jawatankuasa Kerja tentang Perindustrian 1957 diterima oleh pemerintah yang menegaskan peranan modal asing dalam kegiatan tersebut. Laporan Jawatankuasa tersebut mengesyorkan penyertaan sektor swasta, manakala peranan pemerintah dihadkan kepada penyediaan infrastruktur, seperti kawasan perindustrian dan galakan cukam serta perhmndungan tarif (Puthucheary 1979: 16364). mi bermakna, semenjak tahun 1957, strategi perindustrian negara telah pun ditetapkan dengan jelas iaitu golongan pemodal asing akan memainkan peranan penting. Isu iklim pelaburan telah pun muncul sebagai satu perkara yang penting sejak awal lagi. Sehubungan dengan itu, pertumbuhan sektor perkilangan telah dijadikan teras strategi pembangunan negara dalam semua rancangan lima tahun Malaysia. Namun begitu pihak pemerintah masih lagi menumpukan perhatian kepada sektor pertanian, terutamanya melalui peruntukan belanjawan dalam rancangan tersebut. Pelancaran Dasar Pertanian Negara (DPN) pada tahun 1984 juga membuktikan hasrat pemerintah untuk mencapai matlamat mi. Tujuan utama DPN ialah untuk meningkatkan pendapatan penduduk yang bergiat dalarn sektor pertanian supaya mencapai tingkat maksimum menerusi penggunaan sumber secara cekap (Malaysia 1984: 273). Dalam hal mi harus dinyatakan bahawa keupayaan sektor pertanian sentiasa dipersoalkan kerana sektor mi menghadapi berbagai-bagai halangan, terutamanya aspek yang mehibatkan penduduk luar bandar. Dalam keadaan mi, tekanan makin ketara terhadap sektor perkilangan. Umpamanya, strategi industri berat yang begitu jelas dilaksanakan mulai Rancangan Malaysia Keempat (19811986) mencerminkan perubahan dasar ke arah sektor perkilangan yang lebih mantap. Perubahan mi mungkmn tidak dapat dielakkan lagi bukan sahaja kerana kelemahan sektor pertanian dan segi peningkatan eksport, tetapi juga disebabkan perancangan guna tenaga yang memperhihatkan perahihan kepada kegiatan ekonomi yang dapat mewujudkan lebihan ekonomi yang berterusan. Penyerapan tenaga buruh melalui pekerjaan yang memerlukan kemahiran teknikal Semakin diutamakan. Semenjak tahun 1960-an, secara perbandingan, peranan sektor pertanian telah terus menurun, walaupun hingga pertengahan tahun 1980-an, sektor mi masih merupakan penyumbang terbesar kepada keluaran negara. Sumbangannya kepada keluaran dalam negeri kasar 28
(KDNK) telah berkurangan darmpada 38 peratus pada tahun 1960 kepada 23 peratus pada tahun 1980 dan 19 peratus pada tahun 1990. Sebaliknya, sektor perkilangan makin jelas menjadi sektor utama yang berkembang paling pesat sejak awal tahun 1970-an. Sumbangannya telah meningkat daripada 14 peratus pada tahun 1970 kepada 20 peratus pada tahun 1980 dan 27 peratus pada tahun 1990. Secara purata, kadar pertumbuhan tahunan benar sektor perkilangan ialah 10.3 peratus pada tempoh 19701990 jika dibandingkan dengan hanya 4.4 peratus bagi sektor pertanian. Pertumbuhan mi memang merupakan satu kadar yang pesat jika dibandingkan dengan banyak negara membangun yang lain. Secara amnya, proses perindustrian di Malaysia telah melalui tmga tahap terpenting yang bermula dengan strategi industri penggantian import, industri berorientasi eksport, dan industri berat. Tahap awal perkembangan sektor perkmlangan bermiripkan kegmatan memproses bahan utama yang dijadikan barang separuh siap, seperti bijih timah dan getah. Selain barang pemprosesan, terdapat dua kumpulan industri pada tahap in iamtu industri perkilangan makanan, minuman, tembakau, barang kayu-kayan dan barang tanah hat serta industri yang lebih berintensif modal, seperti fabrikasm jentera dan perkilangan barang ganti. Pada tahun 1961, mndustrm kumpulan pertama dianggarkan menyumbangkan sebanyak 22 peratus daripada nilai ditambah. Sementara itu, kumpulan kedua dan ketiga masingmasing menyumbangkan 42 peratus dan 36 peratus (IBRD 1963: 27). Hampir semua syarikat perkilangan pada masa itu adalah kecil, dengan 84 peratus syarikat tersebut mempunyai kurang daripada 20 orang pekerja dan hanya 2 peratus mempunyai lebih daripada 100 orang pekerja. Dasar pertumbuhan sektor perkilangan semasa tahap penggantian import pada dekad 1960-an telah dicapai melalui empat strategi utama seperti yang berikut: 1. Peruntukan taraf perintis yang diberikan kepada syarikat perkilangan baru menurut Ordinan Industri Perintis 1958. Perlindungan tarif dilaksanakan bagi menggalakkan kegiatan perkilangan tempatan. Penyedmaan pinjaman untuk modal ekuiti kepada golongan pemodal tempatan termasuk, Syarikat Permodalan Kemajuan 29
2.
3.
Perusahaan Berhad (MIDF) dan tidak melibatkan pemilikan pemerintah dalam kegiatan perkilangan. 4. Penyediaan tapak kilang bagi tujuan memudahkan sektor swasta memiliki tanah dan kemudahan asas, seperti elektrik, air, dan lain-lain.
Strategi tersebut telah diperkuat lagi melalui cadangan misi Bank Dunia pada tahun 1963. Misi mi juga telah mencadangkan supaya sebuah badan khas ditubuhkan dem menentukan pembangunan sektor perkilangan berjalan dengan lebih teratur. Sehubungan dengan itu, Lembaga Kemajuan Perindustrian Persekutuan (FIDA) telah ditubuhkan pada tahun 1965. Dua perkara penting yang dicadangkan oleh misi Bank Dunia ialah untuk mengekalkan mekanisme pasaran sebagai penunjuk kepada usahawan agar ikhim pelaburan terjamin. Kedua, matlamat strategi perindustrian patut ditumpukan kepada peningkatan pelaburan dalam kegiatan perindustrian melalui galakan yang sama rata di seluruh negara. mi bermakna penyebaran industri tidak diberikan perhatian khas. Walaupun tahap pertama (penggantian import), yang bertujuan mengurangkan import dan memenuhi keperluan tempatan melalui pengeluaran tempatan, merupakan tahap perindustrian yang mudah dan mehibatkan penggunaan teknologi bertahap rendah, namun kebanyakan kegiatan perindustrian pada tahap mi dimajukan oleh modal asing. Matlamat utama modal asing ialah untuk menikmati faedah pasaran dalaman yang terlindung. Pihak pemerintah juga menawarkan berbagai-bagai galakan kewangan untuk pemodal asing. Penglibatan pemodal asing, antaranya syarikat transnasional negara maju dalam industri pemprosesan makanan dan pemasangan telah menjejaskan kemungkinan kemunculan pemodal tempatan dalam kegiatan perindustrian. Masalah yang berkaitan pada tahap tersebut juga merupakan kekurangan modal tempatan untuk menceburi sektor perkilangan. Begitu juga dengan penghibatan pemerintah secara langsung melalui perusahaan awam belum lagi berlaku pada tahap perindustrian penggantian import. Semasa tahap orientasi eksport dimulakan melalui Akta Galakan Pelaburan 1968, penglibatan modal asing terus digalakkan. Akta mi telah dmlancarkan untuk menggantikan Ordinan Industri Perintis 1958 yang bertujuan bukan sahaja untuk menyediakan galakan kepada projek bertaraf perintis, tetapi juga untuk menggalakkan: 30
1. 2. 3.
Perkilangan barang yang diberi keutamaan. Penyebaran industri dan bandar-bandar utama. Penggunaan sumber tempatan dalam proses pengeluaran barang tempatan 2
Modal asing mempunyai kemahiran bukan sahaja dan segi tahap teknologi yang diperlukan, tetapi juga dan segi pemasaran antarabangsa. Bahkan rantaian syarikat yang telah diwujudkan oheh syarikat transnasional memperkuat kedudukan mereka di peringkat antarabangsa. Penubuhan Zon Perdagangan Bebas sejak awal tahun 1970-an merupakan strategi perindustrian untuk menarik syarikat multinasionah supaya mehabur di Malaysia. Walaupun modal asing mewujudkan ciri-ciri tertentu terhadap proses perindustrian negara, namun pihihan strategi berorientasi eksport memang tidak dapat dielakkan kerana perancang ekonomi mengharapkan supaya strategi mi dapat mendukung pertumbuhan ekonomi. Pada peringkat awal, apabila sesebuah negara bergerak ke arah tahap perindustrian, pihak industri tempatan mengharapkan perhindungan tarif untuk memperkuat kedudukan mereka. Walau bagaimanapun, perlindungan tarif hanya memberi sokongan secara tidak menyeluruh kepada sesebuah industri. Walaupun diberikan perhindungan dalam pasaran tempatan, namun di peringkat antarabangsa, industri berkenaan tidak akan mendapat apa-apa sokongan. Oleh itu, perlindungan tarif hanya cenderung kepada industrm berasaskan pasaran tempatan. Bank Dunia (World Bank 1987: 8287) menunjukkan bahawa negara membangun yang melaksanakan strategi berorientasi eksport lebih berjaya daripada negara-negara yang lebih mirip kepada strategi orientasi dalam negeri.3 Misalnya negara perindustrian baru (NIB) telah membangunkan perindustrian dengan pesat apabila strategi perindustrian mereka lebih cenderung kepada persaingan di peringkat antarabangsa. Pengalaman negara yang berjaya dalam bidang eksport barang perkilangan menunjukkan bahawa kejayaan mi adalah ekoran daripada asas perindustrian yang kuat. Dalam hal mi, Korea Selatan dan Taiwan memperlihat tahap penggantian import yang teguh. Pengalaman di Malaysia berlainan sedikit kerana peralihan kepada tahap berorientasi eksport yang menitikberatkan eksport barang elektronik dan tekstil muncul sebelum asas perindustrian tempatan diperkuat. Walaupun industri tekstil telah bermula sebelum fasa mi, tetapi peranannya tidak setanding dengan subsektor elektronik. 31
Walau bagaimanapun, negara yang berjaya, Seperti NIB Asia memang mempunyai tingkat pendapatan yang lebih tinggi jika dibandingkan dengan negara yang lebih berorientasikan pasaran dalam negeri. Kemungkinannya kadar pertumbuhan yang tinggi tidak mempunyai hubungan sama ada dengan strategi berorientasi eksport atau berorientasi pasaran tempatan, tetapi mencerminkan bahawa negara yang telah pun mencapai tingkat pendapatan yang tinggi dapat berkembang dengan lebih pesat jika dibandingkan dengan negara berpendapatan rendah. Lagipun, pertumbuhan yang telah dicapai oleh mereka tidak pula bermakna bahawa mereka telah berjaya dan segi pembasmian kemiskinan, penyerapan buruh yang tinggi, agihan pendapatan yang sempurna, agihan faedah yang cenderung kepada kepentingan tempatan, dan merendahkan tahap pergantungan teknologi (Todaro 1989: 43435). Meskipun tahap industri berorientasi eksport dilanjutkan, namun pada awal tahun 1980-an, Malaysia memulakan tahap penggantian import fasa kedua melalui strategi industri berat. Tujuan utama strategi mi ialah untuk memperluas asas perindustrian negara serta mengeratkan rantaian antara industri dan memungkinkan industri sokongan. Strategi mi juga mengandaikan bahawa kadar simpanan negara adalah tinggi dan sektor swasta berkeupayaan untuk menyokong matlamat pemerintah melalui bayaran cukai. Akan tetapi, strategi mi secara amnya telah dimajukan melalui pinjaman luar pada awal 1980an. Walau bagaimanapun, hingga kini rantaian industri masih lemah dan mi sebenarnya merupakan satu halangan utama dalam mempertingkatkan sumbangan sektor perindustrian. Kelemahan mi bukan sahaja wujud antara sektor perkilangan dengan sektor pertanian, tetapi juga antara industri yang telah ditubuhkan dan berkembang dengan kadar yang lebih pesat daripada subsektor industri lain. Satu daripada kumpulan industri yang dihubungkan dengan perkembangan industri berat, seperti perkilangan kereta merupakan industri barang kejuruteraan. Walaupun semenjak pertengahan tahun 1980-an, permintaan terhadap komponen dan barang ganti kereta telah bertambah dengan kadar yang tinggi, industri perkilangan kereta belum mantap memandangkan bilangan kilang pemasangan kereta yang banyak dan mi mengurangkan keyakinan pemodal terhadap industri pengeluaran komponen dan barang ganti kereta. Pemerintah menaruh harapan supaya keadaan mi akan berubah dengan wujudnya kilang perkilangan kereta nasional Proton (Geh Sim Hong 1986: 14). 32
Hingga kini, industri berasaskan sumber pertanian masih memainkan peranan yang kecil, sungguhpun potensinya amat cerah. Walaupun industri berasaskan bahan pertanian ditekankan dalam Pelan Induk Perindustrian, namun perkembangannya menghadapi berbagai-bagai masalah, terutamanya industri kecil dan sederhana (IKS) yang dimiliki oleh pemodal tempatan. Antara masalah yang dihadapi oleh mereka termasuk teknologi pemprosesan, pemasaran dan kekurangan kualiti, kegiatan penyelidikan dan pembangunan (P&P), dan daya pengeluaran yang rendah (Maisom, 1991). Walau bagaimanapun, penyertaan pemodal tempatan dan pemodal asing terhad kerana tingkat keuntungannya selalu turun naik dan akan mengambil masa yang lama untuk dihasilkan. Oleh itu, modal terpaksa digembleng untuk tujuan mi dengan penyertaan pemerintah secara langsung. Berdasarkan tahap perindustrian yang telah dialami oleh Malaysia. struktur ekonomi telah melalui proses transformasi yang agak luas, iaitu daripada suatu bentuk yang berkait dengan pengeluaran komoditi utama, kegiatan perkilangan yang mempunyai nilai ditambah yang rendah, dan penggunaan teknologi yang rendah kepada satu bentuk baru yang mempunyai asas teknologi yang lebih tinggi. Keadaan mi semakin jelas selepas tahun 1970-an. Pertumbuhan perindustrian sepanjang tiga dekad yang lalu secara amnya telah membantu mempelbagaikan eksport negara serta mengubah corak guna tenaga dalam negara. Proses mi juga melibatkan perubahan corak penempatan, mobiliti penduduk, dan peningkatan kemahiran teknikal. Pada dekad 1980-an pula, Malaysia telah mengalami perubahan struktur ekonomi yang pesat disertai dengan peningkatan KDNK. Dan segi peratusannya, KDNK telah meningkat daripada 5.2 peratus setahun pada tahun 1960-an kepada 8.3 peratus setahun pada tahun 1970-an. Dan segi perubahan struktur ekonomi pula, lebih banyak pelaburan modal telah disalurkan ke dalam sektor perkilangan melalui pengenalan berbagai-bagai galakan cukai dan penyedian kemudahan infrastruktur. Galakan mi bertujuan memperkuat lagi rantaian antara industri dalam ekonomi negara, selain mengurangkan kadar pergantungan negara pada import barang modal serta barang perantaraan. Strategi sedemikian dijangka amat sesuai dengan keperluan sektor perkilangan yang lebih berorientasi eksport. Perubahan struktur ekonomi Malaysia yang dianggap lebih penting ialah perubahan yang telah berlaku pada tahun 1980-an. 33
Dalam konteks mi, pertumbuhan ekonomi yang tinggi lebih dikaitkan dengan perkembangan sektor perkilangan. Kemunculan industri berorientasi eksport sejak awal tahun 1970-an merupakan dorongan yang penting kepada kegiatan perindustrian negara. Rancangan Malaysia Keempat (19811985), seterusnya memperkuat usaha ke arah membangunkan industri berasaskan eksport serta industri berat. Walaupun sektor perkilangan telah berkembang dengan pesat lanjutan daripada dasar perkembangan industri berasaskan eksport sejak awal tahun 1970-an, namun kesan lelehan terhadap sektor pertanian terlalu kecil. Antara faktor penting keadaan mi berlaku ialah kegiatan eksport perindustrian tidak berkait rapat dengan kegiatan pertanian. Kebanyakan kegiatan eksport terletak di Zon Perdagangan Bebas dan Gudang Perkilangan Berlesen. Kesannya, Malaysia muncul sebagai salah sebuah negara pengeksport utama barang elektronik keluaran syarikat transnasional asing. Syarikat asing juga memainkan peranan penting dalam eksport barang tekstil, pakaian, dan barang berasaskan getah. Kebanyakan industri mi kurang menggunakan input tempatan. Daripada contoh yang dikemukakan di atas hanya barang berasaskan getah banyak menggunakan input tempatan. RANTAIAN DENGAN SEKTOR PERTANIAN Dan perspektif sektor pertanian pula, perkembangan sektor perkilangan yang sedemikian sebenarnya kurang melahirkan kesan rantaian yang bermakna. Kebanyakan rantaian yang diwujudkan oleh industri elektronik dan tekstil lebih terhad kepada peluang pekerjaan. Dalam Rangka Rancangan Jangka Panjang Pertama (19711990) KDNK Malaysia telah berkembang dengan kadar 6.7 peratus setahun, tetapi pertumbuhan sektor pertanian hanya 4.4 peratus setahun. Sebaliknya, sektor perkilangan telah berkembang dengan kadar 10.3 peratus pada tempoh yang sama. Oleh itu, pencapaian sektor pertanian jauh ketinggalan, walaupun keluaran sebenarnya telah meningkat sebanyak dua kali ganda pada tempoh mi. Dalam Rangka Rancangan Jangka Panjang Kedua (19912000), kadar pertumbuhan sektor pertanian dijangka akan menurun kepada 3.5 peratus setahun, iaitu kira-kira setengah daripada kadar pertumbuhan KDNK Malaysia yang dianggarkan 7 peratus setahun (Jadual 2.1). Dan segi jumlah keluaran mutlak, output sektor pertanian dijangka akan meningkat daripada RM14 829 juta pada 34
tahun 1990 kepada RM2O 820 juta pada tahun 2000. Keluaran sektor perkilangan telah menjadi penyumbang terbesar untuk pertama kalmnya kepada KDNK pada tahun 1984. Namun demikian, jika dikaji dengan lebih teliti perubahan yang berlaku mi telah mengambil tempoh yang panjang. Pada tahun 1970, sumbangan sektor perindustrian kepada KDNK telah pun mencapai angka 13.9 peratus berbanding dengan sumbangan sektor pertanian sebanyak 29.0 peratus (Jadual 2.2). Sumbangan sektor pertanian kepada KDNK terus menurun kepada 22.9 peratus pada tahun 1980 dan 18.7 peratus pada tahun 1990. Sementara itu, sumbangan sektor perkilangan pula telah terus meningkat daripada 19.6 peratus kepada 27.0 peratus pada tempoh yang sama. Sumbangan sektor pertanian kepada KDNK dijangka akan terus merosot dengan kadar yang lebih cepat dalam Rangka Rancangan Jangka Panjang Kedua. Peratusannya dianggarkan akan menurun kepada 13.4 peratus berbanding dengan sektor perkilangan sebanyak 37.2 peratus pada penghujung Rangka Rancangan Jangka Panjang Kedua. Namun begitu, satu perkara yang perlu diberikan perhatian ialah meskipun keluaran sektor pertanian akan mencapai angka RM2O 820 juta pada tahun 2000, namun pencapaian mi berlaku dalam keadaan guna tenaga yang semakin berkurangan. Semenjak tahun 1987, masalah mi makin bertambah ketara memandangkan kadar pengangguran yang menurun dengan pesat, dan mi bermakna tawaran tenaga buruh dalam sektor pertanian makin menguncup. Lanjutan daripada kepesatan pelbagaian ekonomi, Malaysia telah mengalami perubahan dan segi kandungan eksportnya. Perubahan mi telah menunjukkan satu tahap kejayaan yang dicapai di dalam mempelbagaikan keluaran di sektor pertanian. Tanaman lain, seperti kelapa sawit dan koko telah menjadi sumber pendapatan eksport yang penting. Salah satu daripada implikasinya ialah tahap pergantungan ekonomi terhadap eksport bijih timah dan getah telah berkurangan daripada kira-kira 70 peratus pada tahun 1957 kepada lebih kurang 25 peratus pada tahun 1980. Bagi sektor perkilangan pula, sungguhpun kepentingannya dan segi nilai eksport melebihi sedikit daripada 10 peratus pada tahun 1960-an, namun telah berlaku perubahan besar dalam struktur eskportnya pada dekad seterusnya. Seperti yang telah dinyatakan di atas, keadaan mi berlaku disebabkan peningkatan peranan industri perkilangan komponen elektronik, kelengkapan dan jentera elektrik, tekstil, dan barang perindustrian lain. 35
Jadual 2.1 Keluaran dalam negeri kasar (KDNK) mengikut industri (RM juta, harga tahun 1978)
Kadar pertumbuhan purata (peratus) Pencapaian Matlamat RRJP RRJP Pertama Kedua 4.4 4.9 10.3 6.4 9.7 10.2 3.5 1.5 10.5 7.0 10.0 10.0
Sektor
1970
1980
1990
2000
Pertanian dan perhutanan Perlombongan Perkilangan Pembinaan Elektrik, gas dan air Pengangkutan, penyimpanan dan perhubungan Perniagaan borong, runcit, hotel dan restoran Kewangan, harta tanah dan Perkhidmatan perniagaan Perkhidmatan kerajaan Perkhidmatan lain
6 254 2962 2995

811
10 190 4487 8742

2066
14 829 7688 21 381

2 788
20 820 8910 58010

5 470
238 785
640 2542
1 511 5489
3910 14200
2 469
5 383
8 700
19 640
6.5
8.5
1 854
3 686
7 650
16490
7.3
8.0
2005 445 225
4563 1 020 854
8490 1 656 4 020
13080 3 400 13710
7.5 6.8 15.5
4.5 7.5 13.0
(-)
Bayaran perkhidmatan bank
(+) Duti import KDNK Sumber:
955 21 548
2 046 44511
2 972 79 103
5 560 155780
5.8 6.7
6.5 7.0
Malaysia (199ld).
Peningkatan peranan sektor perindustrian dalam kegiatan eksport berkait rapat dengan strategi perindustrian yang membolehkan modal asing memainkan peranan yang lebih cergas dalam industri tempatan. Kesannya pada akhir tahun 1990, eksport keluaran sektor perkilangan 36
Jadual 2.2 Struktur pengeluaran,
19702000 (harga tahun 1978) Sumbangan kepada KDNK (peratus)
Sektor Pertanian dan perhutanan

Perlombongan Perkilangan Pembinaan Perkhidmatan Duti import tolak bayaran bank
1970
29.0 13.7 13.9 3.8
1980
22.9
1990
18.7
2000
13.4
10.!
19.6 4.6
9.7 27.0
3.5
5.7 37.2
3.5
36.2 3.4
40.1 2.7
42.3 -1.2
45.4 -5.2
KDNK Sumber:
100.0
100.0
100.0
100.0
Malaysia (l991d).
telah meningkat kepada 60.4 peratus daripada jumlah keseluruhan eksport negara, berbanding dengan hanya 10.0 peratus keluaran sektor pertanian. Seterusnya, sumbangan sektor perkilangan terhadap jumlah eksport negara dijangka akan terus meningkat dengan pesat pada dekad 1990-an. Peratusannya dianggarkan akan menjadi 81.8 peratus pada tahun 2000, manakala sumbangan sektor pertanian puha akan menurun kepada 6.0 peratus sahaja pada tahun yang sama (Jadual 2.3). Walaupun sumbangan antara sektor mengalami perubahan yang pesat, namun sektor pertanian masih memainkan peranan penting dan segi penyerapan guna tenaga. Misalnya pada tahun 1990, dianggarkan daripada 6.6 juta guna tenaga, lebih 1.8 juta bergiat dalam sektor pertanian. Sungguhpun peratusan mi semakin berkurangan dan setahun ke setahun (berkurangan daripada 31.3 peratus pada tahun 1985 kepada 27.8 peratus pada tahun 1990), peratusan sumbangan sektor pertanian masih merupakan yang tertinggi. mi berbanding dengan sumbangan sektor perkilangan yang merupakan penyerap guna tenaga kedua terbesar, iaitu 19.5 peratus pada tahun 1990 (Jadual 2.4). Arah aliran demikian telah menimbulkan satu keadaan apabila peningkatan kadar penyerapan guna tenaga pada asasnya adahah berpunca daripada sektor bukan pertanian yang kebanyakannya berpusat di bandar. Keadaan mi juga telah meningkatkan lagi mobiliti buruh dan kawasan luar bandar dan kian mempercepat peningkatan kadar 37
Jadual 2.3 Stuktur eksport (RM juta)

Kadar pertumbuhan purata (peratus) Pencapaian RRJP Pertama 7.1 11.2 12.9 24.4 9.3 14.7 Matlamat RR.JP Kedua 6.6 -6.7 -1.0 16.0 19.3 12.4
Barang
1990
(Peratus)
2000
(Peratus)
Pertanian 2 Perhutanan Perlombongan3 Perkilangan4 Eksport lain Jumlah Sumber:
7 993 7 106
13 768
10.0 8.9
17.3
15 210 3550
12 320
6.0 1.4 4.8 81.8 6.0 100.0
48047 2635 79549
60.4 3.3 100.0
209 250 15 340 255 670
Malaysia (199ld).
Terdiri daripada getah, kelapa sawit, lada hitam, dan koko. Terdiri daripada kayu bergergaji dan balak. Terdiri daripada petroleum mentah, petroleum cair, dan bijih timah.
penghijrahan buruh. Akan tetapi, keadaan mi sebaliknya telah menimbulkan masalah kekurangan guna tenaga dalam sektor pertanian, terutamanya sejak pertengahan 1980-an. Isu kekurangan guna tenaga dalam sektor pertanian akan menjadi lebih ketara dengan meningkatnya proses, perindustnian di Malaysia pada tahun-tahun akan datang. Jumlah guna tenaga dalam sektor pertanian dianggarkan akan menurun kepada 20 peratus daripada jumlah keseluruhan guna tenaga pada tahun 2000. Walau bagaimanapun, anggaran mi berasaskan andaian bahawa sektor perkilangan akan meningkat pada kadar yang tinggi; kira-kira 10.5 peratus setahun antara tahun 1991 hingga 2000. Dalam konteks Rangka Rancangan Jangka Panjang Kedua pula, matlamat guna tenaga penuh yang ingin dicapai pada tahun 2000 (iaitu dengan kadar pengangguran sebanyak 4.0 peratus), memerlukan negara mewujudkan sebanyak 2.4 juta peluang pekerjaan baru. Sektor perkhidmatan juga dijangka akan memainkan peranan yang penting untuk mencapai matlamat mi. Sektor mi dianggarkan akan mewujudkan 34.3 peratus jumlah peluang pekerjaan baru dalam Rangka Rancangan Jangka Panjang Kedua. Begitu juga dengan sektor 38
Jadual 2.4 Anggaran guna tenaga mengikut sektor, 19902000

Kadar pertumbuhari purata (peratus) Pekerjaan baru (Peratus) 1.6 0.1 36.1 10.0 55.3 0.2 5.3
1990 Sektor
Pertanian, perhutanan. ternakan dan perikanan Perlombongan Perkilangan Pembinaan Perkhidmatan Elektrik, gas dan air Pengangkutan Penyimpanan dan perhubungan Perniagaan borong, runcit, hotel dan restoran Perkhidmatan kewangan, insurans, harta tanah dan perniagaan Perkhidmatan kerajaan Perkhidmatan lain Jumlah Guna tenaga
2000 (000) 1799.9 42.3 2143.9 664.4 4335.8 50.2 410.5
(000)
1837.6 39.1
(Peratus)
27.8
(Peratus) 19912000 (000) 20.0 0.5 23.9 7.4 48.2 0.6 4.6 0.2 0.8 5.2 4.5 3.7 0.9 3.7 37.7 3.2 853.7 237.5 1308.6 4.3 25.1
0.6 19.5 6.4 45.7 0.7 4.3
1290.2
426.9
3027.2 45.9 285.4
1239.4
18.7
2049.8
22.8
5.2
810.4
34.3
231.3
3.5
306.5
3.4
2.9
75.2
3.2
850.2 375.0
6621.0
12.8 5.7
100.0
894.2 624.6
8986.3
10.0 7.0
100.0
0.5 5.2
3.1
44.0 249.6 2365.3
1.9 10.6 100.0
7046.5 425.5 6.0
9364.5 378.2 4.0
2.9
Pengangguran Kadar pengangguran (peratus)
Sumber: Malaysia (199ld).
perkilangan, yang diharapkan akan dapat menyediakan 36.1 peratus pekerjaan. Kejatuhan permintaan guna tenaga dalam sekton pertanian berlaku disebabkan wujudnya masalah tanah tenbiar, kejatuhan penge39
luaran, terutamanya dalam sekton padi, perubahan kelebihan faedah berbanding bagi tanaman getah yang benintensif buruh, dan pulangan yang rendah dalam sektor pentanian pada keseluruhannya. Keadaan mi menggambarkan bahawa kos buruh ternyata telah meningkat, dan buruh tidak lagi dapat dipenoleh pada kadar upah yang sanggup dibayar oleh para majikan. Kini terdapat banyak masalah buruh dalam sektor pertanian, tenutamanya dalam subsektor penladangan diSebabkan penghijrahan keluar di kalangan belia (tenutamanya ke pusat bandar). Penghijrahan seperti mi boleh dikaitkan dengan keadaan sosioekonomi di ladang yang secara relatifnya rendah berbanding dengan sektor lain, dan mi dicerminkan oleh tingkat pendapatan yang rendah serta kekurangan kemudahan asas di kebanyakan ladang di Malaysia. Selain itu, taraf pendidikan di kalangan belia yang semakin baik telah menjadi tanikan kepada sektor bukan pertanian. Keadaan yang serupa juga berlaku dalam subsektor pekebun kecil, iaitu belia tidak lagi berminat bekerja
dalam sektor pertanian (rujuk Nayagam 1991).
Fenomena mi boleh juga dihubungkan dengan kadar upah yang berbeza antara sektor, terutamanya semenjak awal tahun 1980-an. Pada awal tempoh pelaksanaan DEB, iaitu pada tahun 1970-an, upah meningkat dengan kadar yang nendah memandangkan negara menghadapi Iebihan buruh dan kadar pengangguran yang tinggi. Pada akliir Rancangan Malaysia Kedua (19711975), kadar pengangguran mencatatkan 6.4 peratus, tetapi telah menurun sedikit kepada 5.6 peratus, pada akhir Rancangan Malaysia Ketiga (19761980). Keadaan mi telah mewujudkan asas pertumbuhan yang agak baik pada dekad 1980-an. Jadual 2.5 menunjukkan bahawa pertumbuhan ekonomi pada awal tahun 1980-an menyebabkan upah purata meningkat dengan
pesat bagi semua sektor yang ditunjukkan. Walau bagaimanapun,
negara Malaysia telah mengalami kemelesetan yang senius pada tahun 1985 dan 1986. Krisis mi telah menyebabkan penurunan upah antara tahun 1985 hingga 1987, terutamanya dalam sektor perkilangan dan pembinaan sebelum meningkat semula pada akhir tahun 1980an apabila kedudukan ekonomi negara bertambah baik. Tingkat upah dalam sektor perladangan getah dan sektor perbankan terus meningkat pada separuh kedua tahun 1980-an, walaupun kadar kenaikan upah dalam sektor perladangan tidaklah begitu tinggi. Malah upah benar pekerja ladang getah menunun sepanjang dekad 1980-an (Jayakumar 1993). Inijuga mencerminkan perubahan struktur ekonomi
40
Jadual 2.5 Upah bulanan

Sektor
Perkilangan Pembinaan Perlombongan Perladangan getah Perbankan
purata mengikut
sektor (RM)
1981 438
471 766 273 1249
1983 541
569
1985 639 609 1395 303 1678
1987 637 590 1915 334 1679
1990 691 634 1731 356 1878
986
309
1483
Sumber: Malaysia (1992c).
yang memang berlaku dengan pesat pada dekad 1980-an. Bagi sekton perlombongan, upah purata meningkat dengan pesat antara tahun 1981 hingga 1987, tetapi menurun sedikit pada akhir tahun 1980an berikutan kejatuhan harga bijih timah. Kadar pertumbuhan upah nominal bulanan pada tempoh 1981 1990 yang tertinggi, 10.7 peratus dicatat oleh sektor perlombongan, dan kadar terendah, 3.0 peratus dicatat oleh sekton perladangan getah. Kadar pertumbuhan upah nominal dalam sekton lain ialah perkilangan (5.2 peratus), pembinaan (3.8 peratus), dan perbankan (4.6 peratus). Upah nominal meningkat dengan pesat dalam sektor perlombongan antara tahun 1981 hingga 1987 (Jadual 2.6). Arah ahiran upah di negara mi berkait napat dengan pertumbuhan pengeluaran dalam sesebuah sektor. Bagi sektor perkilangan, upah meningkat dengan kadar punata sebanyak 10.4 peratus antara tahun 1981 hingga 1984 apabila ekonomi berkembang dengan kadar 68 peratus pada tempoh yang sama. Walau bagaimanapun, upah menurun dengan kadar purata sebanyak 0.1 peratus antara tahun 1985 hingga 1987 disebabkan kemelesetan ekonomi. Satu faktor utama menyebabkan penurunan pertumbuhan upah ialah benlakunya pengangguran yang tinggi ketika itu yang dianggarkan pada kadar 78 peratus. Apabila ekonomi pulih dengan kadar pertumbuhan meningkat kepada 9 peratus antara tahun 1988 hingga 1990, upah juga meningkat dengan kadar purata sebanyak 5.6 peratus pada tempoh benkenaan. Begitu juga, upah dalam sektor pembinaan meningkat dengan kadan 7.4 peratus antara tahun 1981 hingga 1984 apabiha sektor mi mengalami pertumbuhan. Namun begitu, upah dalam sekton pembinaan menurun sebanyak 1.6 peratus antara tahun 1985 hingga 1987 sebelum meningkat
41
Jadual 2.6 Pertumbuhan upah mengikut sektor (peratus perubahan) Sektor

Perkilangan Pembinaan Perlombongan
198184 10.4
7.4
198587 -0.1
-1.6
198890 5.6
6.7
198190 5.2
3.8
20.1
4.1 6.3
17.2 4.9 0.03
-3.6 -0.9 3.4
10.7 3.0 4.6
Perladangan getah
Perbankan
semula sebanyak 6.7 peratus antara tahun 1988 hingga 1990. Upah dalam sektor perlombongan meningkat dengan kadar yang tinggi, iaitu 20.1 peratus pada awal tahun 1980-an, tetapi menurun sebanyak 3.6 peratus antara tahun 1988 hingga 1990. Bagi sektor perbankan, upah meningkat dengan kadar 6.3 peratus pada awal tahun 1980an, tetapi menurun kepada kadar 3.4 peratus pada akhir dekad herkenaan apabila Bank Negara Malaysia mengenakan sekatan kenaikan upah dalam sektor mi. Pada keseluruhannya, kenaikan upah antara tahun 1985 hingga 1987 tidak begitu memuaskan disebabkan kemelesetan ekonomi dan pengangguran yang tinggi. Walau bagaimanapun, upah bagi kebanyakan sektor mula meningkat selepas tahun 1988 apabila ekonomi pulih. Hasil daripada pertumbuhan ekonomi yang pesat pada beberapa tahun kebelakangan mi, Malaysia mula mengalami kekurangan buruh dan masalah mi telah menambah tekanan terhadap tingkat upah. Dalam sektor perkilangan, upah terus meningkat sehingga pada tahun 1991 kenaikannya dianggarkan mencatatkan 11 peratus dan dijangka akan terus meningkat pada tahun 1992 (Malaysia 1992c: 318). Lebih penting dan segi pertumbuhan ekonomi negana ialah kadar pertumbuhan daya pengeluaran bagi tiap-tiap sektor. Pada dekad 1980-an, kadar pertumbuhan daya pengeluaran dalam kebanyakan sektor melebihi kadar pentumbuhan upah. Jadual 2.7 menunjukkan bahawa sektor penlombongan telah mengalami kadar daya pengeluaran yang paling tinggi dengan kadan 12.4 peratus diikuti oleh sektor perkilangan 6.2 penatus. Hanya subsektor perladangan getah menunjukkan kadar kenaikan daya pengeluaran yang rendah sebanyak 0.6 penatus dan kadar mi jauh ketinggalan danipada kadar kenaikan upah sebanyak 3.1 peratus
42
Jadual 2.7 Malaysia: Kenaikan upah dan daya pengeluaran buruh (peratus
perubahan purata)
Kenaikan upah Daya pengeluaran buruh 198189 198189 5.0
3.8 10.7 3.1 4.6
Sektor
Perkilangan Pembinaan Perlombongan Perladangan getah Perbankan
6.2 3.9
12.4
0.6
5.4
Keadaan di atas jika dilihat dan segi penggubalan dasan jangka panjang yang positif mungkin dapat mempercepat lagi proses peralihan ke arah teknik intensif modal dalam sektor pertanian. Perkara seperti mi amat penting dilakukan demi mengurangkan penggunaan tenaga buruh yang semakin meningkat dan segi kos dan dan segi potensi meningkatkan daya pengeluaran petani. SUMBANGAN PERINDUSTRIAN PADA DEKAD 1980-AN4 Kita penlu melihat pertumbuhan penindustnian sejak awal tahun 1980-an kenana beberapa faktor yang muncul ketika itu akan mempengaruhi kemampuan Malaysia .untuk menjadi sebuah negana penindustrian pada tempoh satu generasi. Pertama, mulai awal 1980an, pihak pemerintah telah menjadikan asas industni berat sebagai landasan untuk membentuk dan mewujudkan asas industri yang teguh di negara in Kedua, sekton perkilangan keselunuhannya telah mengalami pertumbuhan yang pesat jika dibandingkan dengan sektor lain, terutamanya semenjak pertengahan dekad 1980-an. Ketiga, Seperti yang telah dinyatakan dalam Bab I, Pelan Induk Perindustnian (PIP) telah dilancarkan dengan tujuan untuk mempenkuat lagi asas penindustnian negara melalui strategi yang lebih tersusun, termasuk pemantapan teknologi untuk industri yang diutamakan melalui Pelan Tindakan untuk Teknologi Penindustnian. Pelancaran PIP juga dilengkapi dengan berbagai-bagai galakan baru dan kelonggaran yang diberikan kepada pemodal asing dan segi penyertaan ekuiti. PIP juga dijangka akan mempenganuhi perkembangan penindustnian Seterusnya serta mendukung peranan pemodal tempatan.
43
Pada tahun 1981 dan 1989, seperti dinyatakan dalam Jadual 2.8, lima kumpulan industni yang memainkan peranan utama dan segi
nilai ditambah ialah:
1. 2.
3.
Industri makanan. Industri kayu dan keluaran kayu (tidak termasuk perabot).
Industni kimia penindustnian.
4. 5.
Industni barang getah. Industni membuat jentena, perkakas, kelengkapan dan bekalan elektnik.
Kelima-lima industni mi menyumbangkan jumlah nilai ditambah sektor perkilangan sebanyak 47.1 peratus pada tahun 1981 dan 52.1 peratus pada tahun 1989. Dan segi sumbangan sektor penkilangan kepada penyerapan tenaga bunuh, semua industni yang tersebut di atas membenikan sumbangan yang besar, melainkan industni kimia penindustnian memandangkan industri mi intensif modal. Keempatempat industri tersebut dianggap sebagai industni intensif buruh. Dalam keadaan apabila asas teknologi tempatan masih rendah dan pemerintah memainkan peranan penting dalam menggalakkan modal perindustrian dan negana maju, didapati masih banyak industri yang ditubuhkan bercorak intensif bunuh, walaupun pada tahun-tahun kebelakangan mi, keadaannya sudah berubah. Dan segi guna tenaga, Jadual 2.8 juga menunjukkan bahawa industri tekstil dan pakaian (kecuali kasut) membenikan sumbangan yang tinggi. Dan perspektif nilai ditambah dan penyerapan tenaga bunuh, memang jelas bahawa industni perkilangan jentena, perkakas, alat dan bekalan elektrik memberikan sumbangan yang terpenting pada tahun 1981 dan 1989. Sumbangan nilai ditambah industni mi meningkat danipada 13.0 penatus pada tahun 1981 kepada 18.6 peratus pada tahun 1989. Pentambahan mi juga mencenminkan keutamaan tenhadap strategi onientasi eksport dan kemunculan banang perkilangan sebagai bahan eksport penting bagi negana, tenutamanya komponen elektronik. Pentumbuhan industni komponen elektronik yang begitu pesat sejak awal tahun 1970-an adalah benikutan galakan khas yang ditawankan oleh pemerintah dan penubuhan Zon Perdagangan Bebas yang menjadi tenas kejayaan stnategi onientasi eksport. Sumbangan industni tekstil dan pakaian terhadap penyediaan peluang pekerjaan
merupakan kedua terbesar dalam sekton perkilangan. Kedua-dua industni mi telah menyumbangkan 36.3 peratus danipada jumlah 44
Jadual 2.8 Sumbangan industni mengikut nilai ditambah dan pekerjaan,
1981 dan 1989

Nilai ditambah (peratus) Industri
Makanan Minuman Keluaran tembakau Tekstil
Pekerjaan (peratus) 1981 12.7

1.1
1981 16.4 3.2 2.9 4.3 2.1 0.1 0.3 9.2 1.1
1989 11.9
1.8 1.9 3.2
1989 10.6 0.6 0.8 5.0 8.0 0.1 0.2 10.7 2.0 1.6 2.9 1.2 1.6 0.2 0.1 7.6 3.9 0.9 0.4 3.1 1.6 0.5
Pakaian, kecuali kasut Kulit dan keluaran kulit Kasut Kayu, keluaran kayu Perabot, kelengkapan perabot Membuat kertas dan keluaran kertas 1.0 Percetakan dan penerbitan 4.4 Kimia perindustrian 1.8 Keluaran kimia lain 3.0 Kilang penapis petroleum 5.7 Membuat pelbagai keluaran petroleum dan arang 0.1 Membuat barang getah 6.7 Membuat keluaran plastik 1.8 Barang daripada tembikar dan tanah hat 0.3 Membuat kaca dan keluaran kaca 0.7 Keluaran galian bukan logam 5.1 Asas besi dan keluli 2.1 Asas logam bukan ferus 1.2 Keluaran pasang siap daripada logam, kecuahi jentera dan kelengkapan 4.1 Jentera, kecuali kelengkapan elektrik 3.5 Membuat jentera, perkakas, kelengkapan, dan bekalan elektrik 13.0 Kelengkapan pengangkutan 4.6 Kelengkapan profesional dan saintifik 0.6 Lain-lain 0.7 Jumlah 100
2.9 0.1 6.1 0.7

1.9
2.0 6.9 5.7 0.2 0.6 13.6 2.4

1.2
2.8 9.1 2.8 3.0 0.4 6.4 2.4 0.5 0.7 5.2 3.3 0.6
4.5 0.9 2.1 0.1
5.9 3.2 0.4 0.4 4.3 1.8 0.5
3.7 3.2
5.8 3.9
4.0 2.6
18.6 4.7
1.1
14.0 3.7
0.8
23.3 2.9 1.4 2.1 100
1.0 100
1.3 I00
Somber: Jadual dalam Lampiran IV dan V. 45
pekerjaan sektor penkilangan pada tahun 1989 dibandingkan dengan

26.6 penatus pada tahun 1981.
Sebagai industni berasaskan pasaran dalam negeni, industni perkilangan makanan memainkan penanan yang penting bukan sahaja dan segi nilai ditambah, tetapi juga dan segi jumlah pekenjaan yang diwujudkan. Begitu juga keadaannya bagi industni sumber, terutamanya industri kayu dan keluaran kayu senta industni barang getah. Walau bagaimanapun, peratusan sumbangan industri mi kepada nilai ditambah telah menunun daripada 15.9 peratus pada tahun 1981 kepada 12.5 penatus pada tahun 1989. Sebaliknya, sumbangan induStni kimia perindustrian telah meningkat dengan pesat danipada 1.8 peratus pada tahun 1981 kepada 9.1 penatus pada tahun 1989. Ini mencenminkan juga perkembangan asas industni negara mi apabila industni banang modal dan perantanaan mula muncul untuk menambah keperluan rantaian industri. Malangnya industni seperti mi tidak dapat berkembang sepesat industni elektnonik dan tekstil, walaupun berbagai-bagai usaha dilakukan oleh pihak pemerintah. Nilai ditambah pekenja mencenminkan daya pengeluaran tenaga buruh. Sepenti yang ditunjukkan dalam Jadual 2.9, nilai ditambah pekerja telah rneningkat dengan kadar 10.0 peratus setahun pada tempoh 19811989 (harga semasa). Pada tahun 1981 dan 1989, industri penapis petroleum yang berintensif modal menupakan subsektor yang mengalami nilai ditambah pekenja yang paling tinggi. Jika dibandingkan dengan nilai ditambah pekerja keseluruhan sektor penkilangan, nilainya mengatasi keseluruhan sektor sebanyak 45 kali ganda pada tahun 1981 dan 18 kali ganda pada tahun 1989. Walaupun bilangan kilang penapis petroleum adalah kecil (6 orang pada tahun 1981 dan 10 orang pada tahun 1989), namun peranan nilai ditambah
pekenja sangat penting. Sehubungan dengan itu, industni pelbagai
keluaran petroleum dan anang juga menunjukkan nilai ditambah pekenja yang tinggi, tenutamanya pada tahun 1989. Di samping kedua-dua subsektor i, industni lain yang menunjukkan nilai ditambah pekenja yang tinggi, termasuklah industni minuman, industni
logam asas bukan fenus, dan kimia penindustnian. ditambah pekenja yang amat nendah. Kedudukan mi mencerminkan penggunaan teknologi yang rendah dan kekurangan tenaga mahir untuk mengendalikan teknik pengeluaran yang lebih canggih. Contoh industri mi termasuklah industri pakaian, barang kulit, kasut, dan penabot.
46 Sebaliknya pula, terdapat beberapa industri yang mengalami nilai
Jadual 2.9 Nilai ditambah seorang pekerja, upah purata pekerja, dan aset tetap seorang pekerja mengikut industri, 1981 dan 1989 (RM) Nilai ditambah seorang pekerja Industri
Makanan Minuman Keluaran tembakau Tekstil Pakaian, kecuali kasut
Upah purata 1981 4 956 7019 3798 4586 3 132

3 606 3 692
Aset tetap seorang pekerja 1981 30 509 45338 14919 16870 3 845
7 848 7 545
1981 21160 45 941 23 236 10 227 6 055 7 848

8 354 II 028 7 238 13 15 31 24 743
1989 33 004 85907 66035 19265 10733

13 774 8 065
1989 7 477 13343 9862 6405 5 167

5 540 5 583
1989 44 684
95 890
Kuhit dan keluaran kuhit

Kasut
Kayu, keluaran kayu

Membuat perabot, kelengkapan perabot Membuat kertas dan keluaran kertas Percetakan perindustrian Kimia perindustrian Keluaran kimia lain Kilang penapis petroleum Membuat pelbagai keluaran petroleum dan arang Membuat barang getah Membuat keluaran plastik
16872 10592 34321 28 123 217 215 50614 529716

91463 25 063
5106 4050 4440 5 898 7879 6666 20747 5291 5 044 3 729
4354
6834 5115
8968
13915 5231
17257
38435 22215 6 661 15 152 6 824 17 326 12 333 137 992 22 380 456 846 40 562 739 879 45 122
33 366 23 246
984
999
852 200
448
10971 18257 12128 35345 9756 6 793 5 536

5931
13449 43 lOS 21493 22609 20513 23 382

13 907 19972
30 769
18612 9 762 13 005 26 128 19 353 18 352 28 336
18 167
16359
Barang daripada
tembikar dan tanah hat Membuat kaca dan keluaran kaca Keluaran galian bukan logam Asas besi dan keluli Asas logam bukan ferus Keluaran pasang siap
26 174 123 158

113 897
47 494 49547 60273 35880 26974 36259 23597 47 682 23 369 14493 29496
6 863 5 316 7144 7551 4983 5519 4816 7 246 5 684 3769 5068
11 506 9500 11833 10706 8490 9865 7522 9 381 6 300 5 105 7863
34 838 34 136 29963 25885 12463 10556

II 400
152 012 75 231 34522 33 835 23 019 44 245 24 893 7 006 39 838
daripada logam, kecuali

jentera dan kelengkapan Jentera, kecuahi kelengkapan elektrik Membuat jentera. perkakas, kehengkapan dan bekalan elektrik Kelengkapan pengangkutan Kelengkapan profesional 11 597 14761
15 225 20 684 11 350 8 854 16361
22 185 11 755
9 119
dan saintifik Lain-lain Jumlah
18045
Sumber: Jadual dalam Lampiran IV dan V.
47
Nilai ditambah yang tinggi di kalangan pekenja boleh juga dikaitkan dengan jumlah modal seonang yang digemblengkan dalam sesebuah penusahaan penkilangan. Dalam hal in aset tetap setiap pekerja dalam sesebuah industni diambil sebagai ukuran modal yang digemblengkan dalam pengeluaran. Aset tetap setiap pekerja dalam sektor penkilangan pada tahun 1981 dan 1989 telah meningkat lebih daripada dua kali ganda. Hampir semua industri yang mengalami nilai ditambah yang tinggi di kalangan pekenja juga mengalami aset tetap pekerja yang tinggi pada tahun 1981 dan 1989. Yang tentinggi menupakan industni penapis petroleum dan diikuti oleh industri minuman dan kimia penindustrian. Dalam senanai in boleh juga dimasukkan industni kaca dan keluaran kaca Serta keluaran galian bukan logam. Dua industni yang muncul dalam kategoni mi pada tahun 1989 merupakan industri mengilang kertas dan keluaran kertas serta industri asas besi dan keluli. Memang sudah jelas bahawa industni yang dinyatakan di sini adalah industri yang berintensif modal. Sebaliknya, industri yang ketinggalan dan segi nilai ditambah pekenja dan menunjukkan nilai aset tetap pekerja yang rendah terdini daripada industni pakaian, kulmt dan keluanan kulit, kasut, dan perkilangan penabot. Pada tempoh 198 11989, upah purata pekerja sektor penkilangan telah meningkat sebanyak 51.6 peratus. Walau bagaimanapun, kenaikan tingkat upah mi amat nendah apabila dibandingkan dengan kenaikan daya pengeluaran ataupun nilai ditambah pekenja seperti yang dijelaskan di ataS. Pada tahun 1981 dan 1989, upah punata pekerja dalam 13 industri lebih nendah danipada upah purata sektor penkilangan. Antana industri yang menawarkan kadar upah terendah termasuklah industri pakaian, industri kulit dan keluaran kulit, industri kasut, dan perkilangan perabot. Sementara itu, industni yang menunjukkan kadar upah yang tinggi terdini daripada industni minuman, industni kimia penindustrian, kilang penapis petroleum, industni asas logam bukan ferus, dan perkilangan alat pengangkutan. Secana keseluruhan, industri
mi
juga menunjukkan nilai ditambah pekenja dan nilai harta tetap pekerja yang tinggi.
Perlu juga dinilai tentang industri yang penting dan perspektif eksport negara, iaitu industni tekstil, dan industni jentera, perkakas, kelengkapan dan bekalan elektnk (tenutamanya industri pengeluanan elektnonik). Industni tekstil kunang penting jika dibandingkan dengan kumpulan industri kedua terbaik sama ada dan segi eksport mahupun sumbangan kepada nilai ditambah dan penyenapan tenaga buruh.
48
Namun begitu, industni jentera, penkakas, kelengkapan, dan bekalan elektnik banyak menyumbangkan nilai ditambah dan penyenapan bunuh (Jadual 2.8). Berasaskan ukunan lain seperti nilai ditambah pekenja, tingkat upah dan aset tetap pekerja bagi industni mi hebih
nendah danipada sektor perkilangan. TUMPUAN DASAR KE ARAH INDUSTRI BERASASKAN SUMBER
Sebagaimana dengan penkembangan industni berorientasi ekspont di Zon Pendagangan Bebas, penekanan terhadap perkembangan industni
benat pada awal tahun 1980-an telah berjaya mengembangkan subsekton industni yang benasaskan sumben, tetapi kesan nantaiannya
tenhadap sektor pertanian masih terlalu sedikit. Oleh itu, pelancaran Pelan Induk Perindustnian (PIP) pada tahun 1986 antana lain bertujuan untuk memastikan supaya pentumbuhan dalam sektor penindustnian dikaitkan dengan pembangunan dalam sektor pentanian. mi boleh dilakukan, tenutamanya melalui perkembangan industri berasaskan pentanian, sepenti industni berasaskan keluanan kelapa sawit, kayu, dan getah senta industni memproses makanan. Oleh itu, kita boleh menganggap bahawa proses penindustnian yang bertenaskan sumben, termasuk sekton pentanian merupakan satu syarat penting bagi Malaysia menenuskan matlamatnya ke anah negana perindustnian (nujuk Anuwar 1991). Walaupun begitu, pencapaian
industri benasaskan pentanian semenjak pertengahan tahun 1980-an masih kunang memuaskan. Umpamanya, kadar pertumbuhan punata
industni bukan berasaskan pentanian tidak menunjukkan anah ahiran

yang tetap (Jadual 2.10, Jadual 2.11, Jadual 2.12, dan Jadual 2.13).
Jadual 2.10 menunjukkan bahawa sumbangan industni berasaskan pentanian kepada output sektor penkilangan sebenarnya menunun danipada 36.7 penatus pada tahun 1985 kepada 33.1 peratus pada tahun 1989. Sepenti industni lain pada tempoh 19811985, industni benasaskan pertanian telah mengalami kejatuhan pengeluanan, melainkan industni benasaskan kelapa sawit yang telah benkembang
sebanyak 13.6 penatus pada tempoh tensebut. Selanas dengan pentum-
buhan ekonomi yang pesat selepas kemelesetan ekonomi 19851986, industni berasaskan pertanian telah berkembang dengan kadar yang
tinggi pada tempoh 19861989, tenutamanya industri barang getah dan berasaskan kayu.
Kedua-dua industri
mi
juga telah mengalami peningkatan per49
Jadual
2.10
Sumbangan dan pertumbuhan output industni berasaskan

Kadar pertumbuhan purata (peratus) 198185 0.1 13.6
0.6
pertanian
Sumbangan (peratus) Industri Barang getah Barang kelapa sawit
Prosesan makanan Asas kayu
1985 6.0 16.0

10.0 4.7
1989 7.1 11.8

9.0
198689 21.9 11.0

12.8 18.8
5.2 44.3
55.7 100
4.8 5.7
4.0 4.7
Industri sumber*
Industri bukan sumber Jumlah
52.7
47.3 100
11.6
21.1 16.3
Sumber: Bank Negara Malaysia (1991).

*
Industri sumber termasuk industni asas pertanian.
mintaan eksport pada masa yang sama, terutamanya industri barang getah yang telah menunjukkan pertumbuhan yang amat tinggi, iaitu 82.0 peratus pada tempoh 19861989 (Jadual 2.1 1). Memandangkan industni bukan sumber, terutamanya industri elektronik dan tekstil masih menjadi tenas utama dan segi eksport negara, maka industri berasaskan pertanian masih belum memainkan peranan~.yang penting dalam eksport barang perinduStrian negara.
Jadual
2.11 Sumbangan dan pertumbuhan eksport industri berasaskan pentanian

-
Industri Barang getah Barang kelapa sawit

Prosesan makanan Asas kayu
Sumbangan (peratus) 1985 1989 0.9

1.5 6.1 2.9
Kadar pertumbuhan purata (peratus) 198185 198689 8.0

164.5 4.7 5.6
3.8
1.3 5.7 3.6
82.0
38.3 22.9 32.7
Industri sumber
Industri bukan sumber Jumlah
17.9
82.1 100
21.7
78.3 IOU
9.2
21.7 18.8
31.0
24.4 25.3
Somber: Bank Negara Malaysia (1991).
50
Dan segi nilai ditambah, sumbangan industni berasaskan pertanian sebenarnya telah menurun sedikit danipada 24.8 peratus pada tahun 1985 kepada 24.3 peratus pada tahun 1989. Walau bagai-
manapun, kadar pertumbuhan purata nilai ditambah pada tempoh 19861989 bagi industni barang getah dan kayu amat menggalakkan (Jadual 2.12). Dan segi penyerapan guna tenaga (Jadual 2.13), sumbangan industni berasaskan pertanian secara relatifnya besan, iaitu 28.8 peratus danipada jumlah guna tenaga sektor perkilangan pada tahun 1989, walaupun angka mi telah menunun danipada 30.9 peratus pada tahun 1985. RUMUSAN Bab mi telah meninjau tahap-tahap pertumbuhan penindustrian, perkembangan nantaian dengan sekton pentanian, sumbangan penmndustnian pada dekad 1980-an, dan tumpuan dasar terhadap industni berasaskan sumber. Benpandukan nilai ditambah, guna tenaga, dan eksport, sektor perkilangan sememangnya telah menjadi penyumbang yang penting dalam ekonomi Malaysia. Sumbangannya dan segi nilai ditambah dan ekspont merupakan yang tenpenting sejak dekad 1980an. Penekanan perindustnian utama dan segi dasar perindustrian me-
libatkan penggantian import, beronientasi eksport, dan industri berat, manakala tumpuan terhadap modal asing terus dikekalkan. Modal
Jadual 2.12 Sumbangan dan pertumbuhan nilai ditambah industni berasas-
kan pertanian
Proses makanan
Kadar pertumbuhan purata (peratus) 198185

8.0
1985
5.1
1989
6.4
198689
22.9
6.3
8.0
5.3
6.5
30.5
3.2
11.7
8.7
Asas kayu
Industri somber Industri bukan sumber Jumlah
5.4
47.4 52.6 100
6.1
42.1 57.9 100
7.9
9.8 5.4 7.3
18.0
11.2 18.0 14.7
Sumber: Bank Negara Malaysia (1991).
51
Jadual 2.13 Sumbangan dan pertumbuhan guna tenaga industri berasaskan

pertanian

Proses makanan
Kadar pertumbuhan purata (peratus) 198185

4.8 0.5 4.7
1985
6.0 3.7 9.5
1989
7.6 2.6 7.9
198689
17.2 1.0 5.8
Asas kayu Induslri sumber Industri bukan sumber Jumlah Somber:
11.7 39.8 60.2 100
10.7 35.3 64.8 100
8.8 5.2 5.1 5.2
8.6 7.4 12.8 10.7
Bank Negara Malaysia (1991).
tempatan pertama kali mendapat penhatian khas dalam dasan industni
berat mulai pada tahun 1981, apabila perusahaan awam telah ditubuhkan khusus untuk tujuan in Sementana itu, sumbangan guna
tenaga sekton perkilangan telah bertambah dengan kadar yang pesat
dan seterusnya menghampmni kedudukan sektor pertanian.

Namun begitu, rantaian antana sektor perkilangan dengan sekton
pentanian masih terhad. Sebahagian besar penduduk luan bandan

benhijnah untuk mendapat pekerjaan dalam sekton perkilangan. Walau bagaimanapun, proses penghijrahan dan pendatang asing telah mem-
bataskan kenaikan upah dalam sekton pentanian. Secara keseluruhannya, penkembangan pesat dalam sektor perkilangan telah menaikkan upah dalam sekton berkenaan. Peralihan mi semakin mempengaruhi pemindahan penduduk dan sekton pentanian ke sektor penkilangan. Demi mengekalkan pnestasi pertumbuhan ekonomi yang berterusan,
maka disarankan supaya ditumpukan perhatian tenhadap pembangunan industri berasaskan sumben tempatan. Langkah mi akan mengukuhkan nantaian antana Sektor perkilangan dengan sekton pen-
tanian. NOTA
-
Misi Bank Dunia (The International Bank for Reconstruction and
Development) yang diketuai oleh Jacques Rueff telah melawat negara
52
PERTUMBU1-IAN PERINDUSTRtAN
mi
dan Singapura pada tahun 1962/63 untuk mencadangkan kepada kerajaan Malaysia dasar pembangunan serta institusi perancangan yang
perlu dimajukan, termasuk strategi perindustrian susulan cadangan untuk mencantumkan Tanah Melayu. Singapura, Sabah, dan Sarawak sebagai negara baru Malaysia. Laporan Bank Dunia telah dikemukakan pada bulan Julai 1963 bertajuk Report on the Economic Aspects of Malaysia.
mi
Mengikut salah seorang pegawai kanan Lembaga Kemajuan Perindustrian

Malaysia, Akta Galakan Pelaburan 1968 (Jegathesan 1975: 5369):
Undang-undang
mi juga
menyediakan
galakan kepda industri in-
tensif modal dan mempunyai tempoh pembinaan yang lama sebelum untung dihasilkan, dan akhir sekali, tetapi tidak kurang penting, menyediakan sin galakan eksport yang direka bentuk untuk menggerakkan sektor perkilangan daripada orientasi pasaran dalam negeni kepada eksport. Undang-undang kemudiannya dipinda dengan
memasukkan pelbagai galakan lain untuk menyediakan kemudahan

kepada industri menggunakan buruh, menggalakkan industni hotel dan pelancongan, dan baru-baru i, dengan pengenalan galakan
mi
penempatan, rangsangan seterusnya ditambah ke arah penempatan industri. 3 Lanjutan daripada kajian perbandingan yang terpeninci tentang strategi berorientasi eksport, Chenery, Robinson dan Syrquin (1986: 358) membuat kesimpuhan bahawa:
Sekarang, kebijaksanaan konvensional memperakui bahawa stra-
tegi pembangunan terbuka akan mengutamakan jalan ke arah

perindustrian. Hasil kajian kami pasti tidak bercanggah dengan
pandangan mi. Kami dapati bahawa ekonomi yang mengikuti pertumbuhan didorong oleh eksport mengalami pertumbuhan lebih
pesat berbanding dengan strategi penggantian import, dan cenderung mencapai struktur input-output ekonomi maju yang lebih pesat.
Untuk menganalisis pertumbuhan perindustrian, kami menggunakan
data danipada Banci Perkilangan 1981 dan Penyiasatan Penindustnian 1989. Bahagian mi bertujuan untuk mengemukakan gambaran tentang
sumbangan industni terpenting dan segi nilai ditambah, pekerjaan, daya
pengeluaran, upah, dan nilai aset tetap seorang pekerja pada keduadua tahun yang dinyatakan. Sumbangan industri bagi kedua-dua tahun tersebut akan juga memungkmnkan perhitungan perubahan yang telah berlaku pada dekad 1980-an tentang pemboleh ubah yang dmnyatakan.
53
BAB III
KEPERLUAN BURUH, PENGHIJRAHAN KE BANDAR, DAN PENEMPATAN INDUSTRI
Bekalan atau penawaran buruh merupakan antara faktor utama pertumbuhan perindustrian. Peralihan ke arah sebuah negara perindustrian lazimnya melibatkan perubahan struktur daripada penekanan industri utama kepada industri peringkat kedua. Apabila penghijrahan buruh dan sektor utama menurun, masalah kekurangan buruh akan mewujudkan peralihan kepada kaedah pengeluaran yang berintensif modal. Dan segi teori, perkembangan mi dijangka akan membantu memodenkan ekonomi serta membolehkan penduduk menikmati taraf hidup yang lebih baik. Namun begitu, pada hakikatnya, negara membangun memperlihatkan pengalaman yang berbeza antara satu sama lain. Korea Selatan dan Taiwan yang telah berjaya mencapai taraf negara perindustrian baru (NIB) mempamerkan pengalaman seperti di atas. Walau bagaimanapun, pengalaman mi kurang kelihatan di sebahagian besar negara membangun. Pertumbuhan perindustrian bukan hanya gagal menyerap lebihan buruh daripada sektor utama (seperti di Negara Thai), bahkan proses penghijrahan desa-bandar menimbulkan masalah pembandaran dan berbagai-bagai masalah sosioekonomi yang lain. Ekoran daripada mi di sesetengah negara, peralihan menampakkan pertukaran kemiskinan daripada bentuk lama kepada yang baru. Bab mi bertujuan untuk meninjau kesan penghijrahan buruh yang timbul sebagai akibat perindustrian pesat dan penempatan industri di kawasan-kawasan tertentu. LEBIHAN BURUH UNTUK PERINDUSTRIAN Sungguhpun struktur ekonomi negara telah mengalami peralihan 54
KEPERLUAN BURUH, PENGHIJRAHAN KE BANDAR. DAN PENEMPATAN tNDUSTRI
yang meluas, namun sektor pertanian masih memainkan peranan penting, terutamanya dani segi penawaran pekerjaan. Walaupun sumbangan sektor mi terhadap KDNK dijangka menurun kepada 18.7 penatus pada hujung dekad 1990-an, tetapi sumbangan tenaga buruh sekton mi pada tahun 2000 dijangka masih melebihi 20 peratus. Peranan sektor mi lebih penting danipada hanya menyediakan peluang pekerjaan kepada penduduk luar bandar. Semenjak zaman penjajahan lagi, bersama-sama sekton perlombongan, sektor pertanian merupakan sumber utama penawaran tenaga buruh untuk segala kegiatan ekonomi di seluruh negana. Seperti dinyatakan dalam Bab I, bensama-sama sektor perlombongan, sektor pertanian telah mengasaskan pembentukan sistem jalan raya dan pembandaran moden di Malaysia. Pada masa dahulu, lebihan buruh dan sektor luar bandar diserap ke dalam berbagai-bagai sekton, terutamanya sektor penkhidmatan, tenmasuk penkhidmatan kerajaan. Banyak juga tenaga buruh yang disenap ke dalam sektor formal. Selepas akhir tahun 1960-an, Sebahagian besar lebihan buruh dan sekton pertanian telah mengalir masuk ke dalam sektor penkilangan, khususnya di sekitar bandarbandar besar. Bahkan, kemunculan industni intensif buruh, terutamanya pada 1970-an, lebih berasaskan penghijrahan dan kawasan luan bandar. Penghijnahan yang berlaku dengan pesat mencerminkan juga masalah yang dihadapi oleh sektor pertanian, walaupun secana tidak Iangsung, penghijrahan mi telah mengurangkan masalah kemiskinan di kawasan luan bandar (Ishak 1990). Selain isu penghijrahan keluar buruh, sektor luar bandar mengalami masalah kekurangan pendapatan. mi meliputi tenaga buruh yang bekerja, tetapi masih memerlukan pekerjaan tambahan. Golongan mi merupakan sebahagian tenaga bunuh yang hanya dapat membenikan sumbangan yang kecil kepada pengeluaran negara disebabkan kekunangan peluang pekerjaan. Keadaan mi bentambah rumit apabila masalah pengangguran bergesen dan pengangguran bermusim diambil kira dalam sektor luar bandar. Sementara itu, kemampuan tenaga buruh luar bandar dan segi daya pengeluanan adalah terbatas disebabkan oleh taraf pendidikan dan tingkat kemahiran yang nendah. Pnoses penghijrahan juga melibatkan penduduk bandar kecil dan sederhana. Bandar mi tidak berkeupayaan berkembang untuk menyediakan peluang pekerjaan yang cukup. Pola penghijrahan pada peringkat awal lebih berbentuk penghijrahan desa ke desa yang melibatkan penghijrahan penduduk luar bandar ke kawasan rancangan pembukaan tanah. Seterusnya, penghijrahan ke kawasan bandar ben55
tambah penting sehingga pertumbuhan penduduk bandar meningkat daripada 28.7 peratus pada tahun 1970 kepada 34.2 peratus pada tahun 1980. Proses penghijrahan ke kawasan bandar Iebih membabitkan golongan belia. Banyak antara mereka bekerja di kilang zon perdagangan bebas (ZPB). Penghijrahan mi juga telah mencorakkan pola pembahagian kerja perindustrian. Golongan wanita terutamanya semakin banyak menyertai guna tenaga sektor perkilangan. Penghijrahan keluar penduduk luar bandar telah menyebabkan kenaikan keluasan tanah terbiar. Pada tahun 1981, seluas 880 990 hektar, iaitu 26 peratus daripada tanah pertanian telah terbiar di Semenanjung Malaysia. Daripada jumlah mi, 728 127 hektar merupakan tanah bukan sawah terbiar. Sementara 160 863 hektar merupakan tanah sawah terbiar. Walau bagaimanapun, saiz tanah terbiar di Semenanjung Malaysia telah merosot kepada lebih kurang 553 372 hektar pada akhir tahun 1986, dan daripada jumlah i, seluas 125 255 hektar tanah sawah terbiar. Pada akhir tahun 1987, keluasan tanah terbiar meningkat semula kepada 654 413 hektar. Ini berpunca daripada peningkatan tanah bukan sawah terbiar yang begitu ketara (Abd. Malik dan Mohaini 1992: 277300). Antara faktor-faktor penting yang mencetuskan gejala tersebut ialah kekurangan modal yang sening mendorong golongan petani membiarkan tanah mereka tanpa diusahakan. Kekurangan mi telah membelenggu usaha mereka untuk mendapat keperluan input moden, seperti baja kimia, racun serangga, biji benih, dan keperluan lain dengan cukup. Kekunangan modal untuk memperoleh input tersebut lebih terasa dalam keadaan harga yang semakin meningkat, sedangkan harga komoditi pertanian selalunya turun naik. Akibatnya, pendapatan golongan petani bertambah kurang. Seperti dihujahkan oleh Ishak (1990), keadaan mi boleh menimbulkan implikasi yang besar terhadap masalah kemiskinan pada dekad 1990-an. Begitu juga dengan masalah kekurangan buruh tempatan dalam sektor perladangan yang kini terpaksa menggunakan buruh asing yang lebih murah tingkat upah (Kementerian Perusahaan Utama 1991, Mokhtar 1991: 1942). Kemasukan pekerja asing bermakna bahawa upah buruh tempatan tidak dapat ditingkatkan dengan kadar yang lebih cepat. Ini memang selaras dengan kehendak pemerintah supaya kadar upah buruh di Malaysia rendah, yang digunakan sebagai daya tarikan kepada modal asing untuk melabur di negara mi. OIeh itu, lebihan buruh daripada sektor pertanian akan semakin mengongkong kenaikan tingkat upah. 56
KEPERLUAN BURUH. PENGHIJRAHAN KE BANDAR. DAN PENEMPATAN INDUSTRI
Dan segi penyerapan tenaga buruh, sumbangan sektor perkilangan telah meningkat daripada kurang 8 peratus pada tahun 1960-an kepada kina-kina 15 peratus pada awal tahun 1980-an. Memang tidak
dapat dinafikan bahawa strategi perindustrian pada akhir dekad
1960-an dan awal dekad 1970-an bertujuan menambah peluang pekerjaan demi mengatasi masalah pengangguran yang berleluasa. Mengikut Rancangan Malaysia Kedua (Malaysia 1971: 111): Usaha menyediakan pekerjaan baru tidak dapat menyaingi pertambahan buruh yang banyak pada tempoh Rancangan Malaysia Pertama. Oleh itu, pengangguran meningkat daripada kira-kira 180 000 orang atau 6.5 peratus daripada jumlah tenaga
buruh pada awal Rancangan kepada lebih kurang 250 000 atau 8 peratus pada penghujung tahun 1970.
Penyerapan buruh dalam sektor perkilangan telah berlaku dengan pesat pada tempoh 19861990. Penyerapan mi meningkat daripada 855 400 orang pada tahun 1985 kepada 1 290 200 orang pada tahun 1990. Pertambahan mi telah memungkinkan sektor perkilangan menyumbangkan bahagian yang terbesar kepada pertambahan tenaga buruh, iaitu 44 peratus daripada pekerjaan baru yang diwujudkan pada tempoh tersebut. Guna tenaga baru mi dalam sektor perkilangan terdiri daripada 60.6 peratus bumiputera, 24.2 peratus Cina, 14.6 peratus India, dan 0.6 peratus kaum lain (Malaysia 1991: 143).
Pada keseluruhannya, sumbangan sektor perkilangan kepada

guna tenaga negara telah meningkat kepada 20 peratus pada tahun 1990 dan dijangka akan mencapai 24 peratus menjelang tahun 2000.
Sektor
19912000. Penyerapan mi merupakan 36 peratus danipada jumlah pekerjaan yang akan disediakan pada tempoh tersebut. Walaupun kepesatan penyerapan buruh mi menyelesaikan masalah pengangguran di kalangan belia tempatan, namun kita perlu memberikan perhatian kepada dua isu yang berkaitan. Pertama, kadar penyerapan
mi
dijangka akan menyerap 854 000 buruh pada tempoh
buruh yang tinggi tidak dapat menjamin bahawa kadar pengangguran dapat direndahkan. Jadual 3.1 menunjukkan bahawa semenjak tahun 1970, kadar pengangguran melebihi 5.5 peratus, melainkan pada tahun 1979, 1982, dan 1992. Bahkan, selepas kemelesetan ekonomi pada tahun 19851986, kadar pengangguran telah melebihi 8.0 peratus pada tahun 1986 hingga 1988. Hanya selepas tahun 1988, kadar mi telah menurun semula.
57
Jadual 3.1 Jumlah guna tenaga, tenaga buruh, dan kadar pengangguran, 1970 1992
Tahun 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 Tenaga Buruh (000) 3610 3720 3840 3960 4090 4230 4470 4765 4802 4955 5109 5257 5410 5580 5762 5917 6089 6409 6622 6834 7046 7528 7461 Jumlah guna tenaga (000) 3340 3450 3564 3681 3803 3928 4182 4476 4542 4700 4817 5010 5123 5245 5407 5503 5568 5851 6087 6351 6621 6849 7061 Kadar pengangguran (peratus) 7.5 7.3 7.2 7.0 7.0 7.1 6.4 6.1 5.4 5.1 5.7 4.7 5.3 6.0 6.2 7.0 8.5 8.2 8.1 7.1 6.0 5.6 5.4
Sumber: Malaysia, Laporan Ekonomi (berbagai-bagai terbitan).
Kedua, penyerapan tenaga buruh yang telah wujud tidak semuanya merangkumi buruh mahir. Setakat mi, sebahagian besar buruh perindustrian (antara 3040 peratus) dianggap sebagai buruh tak mahir atau separuh mahir. Keadaan seperti mi juga mencerminkan tingkat teknologi industri di Malaysia. Memandangkan bahawa banyak kawasan perindustrian baru diwujudkan, sebahagian besar pekerja yang menawarkan perkhidmatan terdiri daripada pekerja 58
baru dan muda; dan kebanyakan mereka berusia kurang 20 tahun. mi boleh dihubungkaitkan dengan sifat pekerjaan yang tidak banyak memerlukan kelayakan dan kemahiran. Tanpa mempunyai kemahiran atau latihan tertentu, belia yang banu menamatkan sekolah menengah nendah sudah layak bekerja di kilang, dan oleh itu, mereka menjadi golongan pekerja terbesan. Pembangunan industri intensif bunuh yang benorientasi eksport, sepenti industri elektronik banyak melibatkan guna tenaga wanita. Penglibatan mi mewujudkan percanggahan dengan strategi penindustrian awal tahun 1970-an yang bertujuan mengunangkan pengangguran yang lebih ketana di kalangan lelaki (Jamilah 1983: 18198). Penyertaan guna tenaga wanita bertambah dengan sangat pesat. Pada tahun 1957, golongan mi menyumbangkan 17 peratus daripada guna tenaga dalam sektor perkilangan. Peratusannya terus meningkat kepada 29 peratus pada tahun 1970 dan 39.5 peratus pada tahun 1980. Kebanyakan wanita yang diterima bekerja di kilang syanikat asing terdiri daripada golongan yang benumun antara 1524 tahun yang secana amnya berkelayakan rendah1 dan baru mencari pekerjaan yang pertama (Malaysia 1990a: 13). Mereka boleh dilatih tanpa banyak masalah kerana kemahiran teknikal dan benasaskan pemikiran tidak dipenlukan sangat dalam kegiatan pemasangan. Dan perspektif syanikat transnasional, pengambilan tenaga buruh wanita merupakan satu langkah yang menguntungkan mereka kerana penawaran buruh wanita dan kampung atau luar bandar adalah berlebihan. Tambahan pula, bunuh wanita lebih bersedia untuk memerima upah yang rendah jika dibandingkan dengan buruh lelaki (Linda Lim 1978, Tan Boon Kean, 1986, Jamiiah 1992: 25). Keadaan mi tidak sangat berbeza daripada yang telah berlaku di Korea Selatan apabila negara tersebut melancarkan dasar perindustnian benorientasi eksport dan setenusnya memainkan peranan yang penting dan segi eksport perkilangan ke negara perindustrian pada tahun 1970-an dan 1980-an. Tenaga pekerja wanita yang muda,
yang dibayar upah nendah dan yang sanggup bekerja benjam-jam
setiap han memperkukuh daya saing industni intensif buruh di Korea Selatan (Bello dan Rosenfeld 1990; 25). Memang tidak dapat dinafikan bahawa wujud hubung kait yang rapat antana pnoses perindustnian di kebanyakan negara membangun dengan peningkatan penyertaan golongan pekerja wanita serta industri intensif buruh dan
perubahan stnukt~rpermndustrian.2
Mengikut siasatan oleh Kementerian Sumber Manusia pada ta59
hun 1989, gaji dan upah bulanan secara keseluruhan bagi pekerja wanita lebih rendah danipada golongan pekerja lelaki dalam sebahagian besar industni. Seperti ditunjukkan dalam Jadual 3.2, gaji dan
upah pekerja pengeluaran wanita lebih tinggi dalam sebuah industri sahaja, iaitu industni perkilangan kereta dan barang ganti dengan
perbezaannya 4.7 peratus. Kelebihan mi mungkin disebabkan bilangan wanita yang bekerja dalam industni mi adalah kecil dan secara puratanya lebih berpengalaman dan berkemahiran berbanding dengan sebahagian besar pekerja lelaki. Dalam beberapa buah industni (seperti tekstil, barang kimia, pengeluanan tayar, dan tiub) perbezaan gaji atau upah bulanan antara pekerja lelaki dengan wanita amat ketara. Industni bahan kimia menunjukkan perbezaan yang paling tinggi, iaitu 64.8 peratus. Jadual 3.2 juga menunjukkan bahawa pada keseluruhannya, gaji dan upah permulaan pekerja pengeluaran lelaki lebih tinggi daripada
Jadual 3.2
Gaji dan upah bulanan dan gaji permulaan pekerja pengeluaran (operator mesin) mengikut industri terpilih, 1989 (RM) Gaji dan upah bulanan Iridustri Elektrik dan elektronik Barang elektrik Tekstil Minyak kelapa sawit Perabot Barang kimia Tayar dan tiub Barang plastik Simen Barang tanah hat Asas besi dan keluli Mesin dan kelengkapan jentera Perkilangan kereta dan barang ganti Keluaran pasang siap daripada logam Lelaki Wanita Gaji purata lelaki Gaji permulaan wanita
548.25 704.54 675.79 493.00 478.46 677.25 401.04 363.00 692.27 517.13 541.41 358.99 360.61 480.57
493.03 643.19 446.50 432.67 413.47 411.05 311.34 302.02 566.38 450.20 532.00 320.18 377.62 428.86
293.01 483.00 270.00 315.80 295.00 296.00 225.77 214.53 329.00 283.50 260.00 302.50 234.00 329.24
297.02 486.00 242.50 355.00 260.00 262.33 163.00 211.15 309.25 247.33 215.00 280.00 234.00 280.60
Sumber: Malaysia (1989).
60
pekenja wanita, melainkan dalam tiga buah industri, iaitu industni

elektrik dan elektnonik, barang elektrik, dan pengeluanan minyak kelapa Sawit. Walaupun begitu, perbezaannya amat rendah, lebih kurang 1 peratus dalam sektor elektnik dan elektnonik serta banang elektrik dan 12 peratus dalam sektor pengeluaran minyak kelapa sawit. Akan tetapi, dalam sektor yang lain memang jelas bahawa gaji dan upah pekerja lelaki pada peringkat permulaan lebih tinggi danipada yang dibayar kepada pekerja wanita. Perkara mi menunjukkan diskriminasi dalam industri tertentu yang mungkin bertujuan
mendapat pekerja yang lebih murah. Mengikut Rancangan Malaysia

Keenam (Malaysia 1991: 466),
Pada tahun 1988, lebih separuh pekerja wanita bekerja sebagai
operator pengeluaran yang bergaji rendah dan separuh rnahir, manakala hanya 17.7 peratus memegang jawatan di peringkat teknikal dan penyeliaan dan 10.9 peratus di peringkat pengurusan dan profesional. Dalam industni intensif buruh, seperti tekstih dan elektronik, kaum wanita merupakan kira-kira 57 peratus daripada jumlah pekerja dalam kebanyakan syarikat yang
berkaitan.
Salah satu faktor yang penting berhubung dengan hal mi ialah kadar pentambahan golongan pekerja wanita dalam pasaran buruh
formal. Pertambahan mi berlaku dengan pesat semenjak awal tahun 1970-an. Kedua, kedudukan isi rumah yang terdesak yang memaksa usaha menambah pendapatan menyebabkan anak-anak perempuan lepasan sekolah digalakkan bekerja di luar sektor tradisional (contohnya, pertanian atau perkhidmatan dalam sektor tak formal). Dalam hal mi, keperluan keluarga untuk memperoleh upah yang lebih lumayan jika dibandingkan dengan pekerjaan di kampung juga merupakan Satu faktor yang menguntungkan majikan
dalam sektor perkilangan (rujuk Aihwa Ong 1987: 153, Azizah 1991:
4564). Strategi perindustrian pada tahun 1970-an, melalui strategi benonientasi eksport dan galakan kepada modal asing, secara amnya berasaskan kegiatan pemasangan. Kegiatan seperti mi tidak lagi sesuai dengan perubahan corak guna tenaga di negana penindustnian yang kos buruh makin meningkat. Oleh itu, syarikat transnasional di negara penindustnian bertindak dengan segera untuk mengurangkan kegiatan pengeluaran intensif buruh dan mempunyai nilai ditambah yang rendah. Untuk mengekalkan daya saing mereka, tidak ada pilihan melainkan berpindah ke negara membangun yang menyediakan
61
iklim pelaburan yang baik, tenmasuk galakan cukai dan kawasan khas untuk kegiatan ekspont seperti zon perdagangan bebas (Frobel, Heinnich dan Kreye 1980). Di Malaysia, selain kos buruh yang rendah, ketiadaan kesatuan sekerja dalam industni penintis sepanjang dekad 1960-an dan awal dekad 1970-an memungkinkan amalan strategi kawalan buruh yang ketat. Sekalipun kebanyakan industni penintis lama-kelamaan telah mengiktiraf peranan kesatuan sekerja,
namun hingga kini, industri elektronik masih tidak menenima kesatuan sekerja di peningkat nasional. Walaupun pihak pemenintah telah didesak supaya mewujudkan kesatuan sekerja dalam industri in namun tekanan danipada syarikat transnasiona telah mengkhuatin pihak pemenintah bahawa kewujudan kesatuan sekerja akan mengalih modal asing ke negana lain, seperti Negara Thai dan China
(MacShane 1989: 7374). Walaupun corak pengeluaran semenjak pertengahan dekad 1980an semakin intensif modal dan proses automasi kian bertambah, namun subsektor tertentu, seperti elektnonik pengguna masih benintensif buruh. Berdasarkan pnojek yang telah diluluskan oleh Lembaga Kemajuan Perindustnian Malaysia (MIDA) pada tempoh Rancangan Malaysia Kelima 19861990, potensi pekerjaan yang akan dmwujudkan dalam industni ialah 194 000, iaitu 32.8 peratus danipada jumlah guna tenaga pada tempoh tersebut (Jadual 3.3). Dan segi bilangan projek yang telah diluluskan (19.0 peratus danipada jumlah)
dan pelaburan modal yang dicadangkan (16.2 peratus), industni elektronik masih menduduki tempat yang terpenting. Dan segi potensi penyerapan buruh, di samping industni elektnik dan elektronik, tiga industni lain yang terpenting menupakan industni tekstil dan barang tekstil, industni kayu dan barangan kayu, dan industni barang getah. Ketmga-tiga industni mi boleh dianggap sebagai intensif buruh memandangkan pelaburan modal yang dicadangkan untuk industni benkenaan tidak tinggi. Bagi tiap-tiap RMI juta pelaburan dalam industni tekstil dan barang tekstil, kayu dan banang kayu, dan banang getah, jumlah pekerjaan yang akan diwujudkan ialah masing-masing 26.8, 15.5, dan 26.9 jika dibandmngkan dengan industni elektrik dan elektronik sebanyak 20.4 pekerjaan. Secara perbandingan, industni yang banyak menenima pelaburan modal dan disifatkan sebagai intensif modal, seperti industni kimia dan barang kimia, petroleum dan arang batu, dan barang logam asas, jumlah pekerjaan yang dapat diwujudkan bagi tiap-tiap RM1 juta modal malah masing-masing 1.8, 0.3, dan 1.3 sahaja.
62
I
I I

a
0 0 0 0 0 en 0 N N N N N N ~.4 N 0 en N
en 0 0 N en
00 N N
~c 00 en
0 00 N 0 ~
al
~I
a E
-~
I aI
0
~
00 0
0en0000en~~0N000000NN en~~0NenenN0N0-enO0 o0~en0ocenNN000o0O0 00~0Nen~oen~ 00

0
0 0 0
en 0 en 0 0 00 N N 0 N 0 0 ~ 0 N 0 00 ~00 N 0 0 N 00 N 0 0 00 en en 00000 0 0 N en oN0000000N~o0eno~ ~ 0 N 0 0
~ CI in ~ 0en000~00N0000000~N 0 N 00 0~0O N 0 N 0 0 00 ~ 00 0 0 en 0 en 0 ~ 0 N 00 N 00 N en 00 0 ~00 00 N CO ~ N N N N en N
e~
0N00enen_N~000~00en~~ 0
I
I
bL~I
~
I ~o
a 0 0
a
0N 0 0 000 ~ 0 N 0 ~ 0000 en Ce N N en Ce N N 0 w en N 0 N N 0 N N
a ~I a
NOeNCO000000N00en00NNCOO10 00000 0 N 0 00 N 0 N 00 N Ce N 000 00 ~ 0~0N0N00000N0~et~enen en N ~ N 0 0 N N Ce 0 en 00 0
~
001
0
~ ~
0 0 Qe 0 ~ 0 00 N
00 0 N
Ce 00
00
00 00 oc ~

Nen0enen00~N0enen00enN~-N0 CO N0~COet0CONNen en en Ce
Ce Ce en N N N CO
0
N en 0 0 ~ 0COen 00 N N Ce N Ce 0 N N 0~ ~t 00 N en CO0 N0 N
C 0~ C
I I
I ~

N 00 0 CO 0 ~ 0
0)
.~
I
I
N 0 0 0 ~
0 ~
~ en ~ ~ Ce 0 en COCO 0CO~~en~tenQCOcc
~
~
~
~
~I
~ a
0NCO0~N~N0en000CeCee0Ce 0 N en o ~ ~en C CO Ce C N N en N 0
N
a
1)
2 ~
~
I 00 I ~I
C co
>
.~I
I
~ N CO 0 CO 00 N N CO en Ce en
~ C~
0en en
~ 00 CO N C CO N 00 ~ ~ ~
en ~t Ce en 0 N en ~ 0 N CO
0 en en ~1- CO en N N N N 00 enCO N en N ~
0 C Ce
>., a .~
co-
co-
N en 0en
arC0
0 a C0
CO N C a 0
0)
0..
C a
~
0) 0
-a
05
2
-~
0)
a
.0
.C~
CC.a~ C a
0. 0 .0
CO 05
3
a
~
.0~ ~ 00
0) 0) 05a
C
0 ~
n
C
.0
0)
CO
~
a.o a
0 .0
a)
o~
a a a C.. a a C~ .~
a
C) .~ ~ ~.0
~ ~
~ a o~:>~a~E
a a.~ C a~
oao~
E E
.0 ,~ 00 00 ~ 2aaaaaEava).0 0)0).... ~ ~ CO CO 00000
i~so.9.3
CO CO
aa
a
~0
~ aa
~
.0
~
CCC CO C~ ~
5.
-,
Dalam suasana keperluan menyediakan peluang pekerjaan diutamakan sejak tahun 1970-an, dasar yang dimajukan adalah benasaskan penggunaan buruh murah (Ozay 1990: 165). Bahkan hingga akhir tahun 1980-an, buruh murah masih menjadi daya tarikan kepada industri intensif buruh. Misalnya, syarikat transnasional yang mengeluarkan barang elektnonik banyak menggunakan tenaga buruh yang murah demi menambah daya saing mereka dalam pasaran antarabangsa. Buruh di Malaysia masih lebih murah daripada di negara penindustnian dan negara perindustnian baru (NIB) di Asia. Misalnya, pada tahun 1979, kos buruh di Jepun lima kali ganda dan Korea Selatan dua setengah kali ganda jika dibandingkan dengan kos buruh di Malaysia (Permodalan Nasional Berhad 1991: 84). Sehubungan dengan itu, dekad 1980-an memaparkan dua perkara, iaitu perkembangan bilangan pekerja kontrak dan peningkatan
kedatangan buruh asing, terutamanya dan Indonesia. Perkembangan penggunaan pekenja kontrak selepas kemelesetan ekonomi tahun 19851986, menyebabkan beberapa buah syarikat perkilangan menggantikan pekerja mereka dengan pekerja kontrak. Walaupun undangundang menyediakan perlindungan kepada pekerja kontrak sama dengan pekerja tetap, namun pihak pemerintah enggan mengawasi pekerja kontrak dengan cara yang lebih teratur (Guinness 1992: 194).
Dasar buruh murah
mi berkait rapat dengan kekurangan kepeka-
an penggubal dasar untuk memperbaik taraf hidup pekerja bawah-
an, terutamanya yang kurang mahir. Walaupun dasar mi merupakan satu daya tarikan untuk mempelawa modal asing, namun dasar mi
tidak boleh berterusan kerana peningkatan kegiatan penindustnian pada masa depan akan bergantung pada peningkatan kemahiran, iaitu kualiti tenaga manusia. Menurut Ishak dan Zulkifly (1988: 68 86):
Tumpuan pihak pemerintah kepada industri beronientasi eksport dan sikap amat bergantung pada modal asing juga merupakan satu lagi faktor utama yang mengakibatkan pendapatan sebenar kaum pekerja merosot pada tempoh tersebut. Untuk menggalakkan kemasukan pelaburan asing ke Malaysia, pemenintah telah mengambil berbagai-bagai langkah agar kos buruh terus rendah. Antaranya, termasuklah langkah-langkah yang pada keseluruhannya melemahkan gerakan buruh di negara Akibatnya, keupayaan kesatuan sekerja untuk menuntut kadar upah yang lebih tinggi dan keadaan kerja yang lebih baik menjadi lemah dan kurang berkesan.
mi.
64
KEPERLUAN BURUH, PENGHIJRAHAN KE BANDAR. DAN PENEMPATAN INDUSTRI
Keadaan seperti
mi
tidak berbeza dengan apa yang telah di-
alami oleh bandar-bandar besar yang lain di Asean. Kajian Thomas (1991: 116) terhadap bandar-bandan utama Jakarta, Kuala Lumpur, Manila, Singapura, dan Bangkok menunjukkan bahawa walaupun
proses perindustnian telah berjaya meningkatkan pendapatan purata penduduk bandar, namun jurang perbezaan pendapatan antara golongan kaya dengan miskin makin bertambah. Di Malaysia tekanan untuk memanjangkan dasar buruh murah memang masih wujud. Dasar mi berkait rapat dengan apa yang berlaku di negara jiran, terutamanya Negara Thai dan Indonesia. Contohnya, tingkat upah yang lebih rendah di Indonesia telah menggalakkan kemasukan syarikat asmng yang banyak dalam kegiatan pemasangan alat elek3 tronik. Dalam jangka panjang, yang lebih penting ialah keupayaan negara untuk meningkatkan kemahiran dan kepakaran buruh ternpatan demi mengembangkan teknologi dalam sektor perkilangan. Akan tetapi, persoalan yang penting ialah adakah negara mempunyai pilihan, terutamanya pada tahun 1960-an dan 1970-an ketika kadan pengangguran tinggi. Dalam keadaan politik yang terdesak ketika itu, rnungkin keperluan untuk menyediakan peluang pekerjaan menjadi semakin mustahak. Pengangguran bukan hanya berleluasa, bahkan suasana politik yang mendasari masalah mi memuncak dengan knisis 13 Mci 1969 yang memberikan pilihan yang agak terbatas kepada pemerintah. Namun begitu, keutamaan yang keterlaluan terhadap pelaburan asing kurang sesuai dengan kearnatan sumber pengeluaran negara. Dasar yang berteraskan pelaburan asing juga telah mengunangkan usaha kerajaan untuk mendukung pertumbuhan perindustnian ternpatan pada dekad 1970-an dan awal 1980-an. Selain menyerap tenaga
buruh tak mahir atau separuh mahir, syanikat tnansnasional asing

memerlukan golongan kakitangan pengurusan, profesional, dan teknikal yang tinggi kemahiran mereka. Ini berrnakna golongan pekerja di peningkat mi lebih tertarik kepada syarikat asmng yang sentiasa menawarkan upah atau gaji yang lebih tinggi sehingga syarikat tempatan lazimnya ketinggalan. Apabila ditinjau dan segi pembahagian kaurn, penawaran kakitangan kaurn Melayu atau bumiputera arnat kurang dalam lapisan pekerjaan atasan, seperti pengurusan dan profesional (Osman Rani 1983: 97107, Rajah Rasiah 1993: Bab III). Malahan, pendapatan kaurn Melayu atau burniputera yang rendah di bandar berbanding 65
dengan bukan bumiputera disebabkan oleh ketidakupayaan sebahagian meneka untuk memasuki pasaran buruh kenana kekurangan pelajaran dan kemahinan yang diperlukan (Mohd. Affandi dan Mohd. Yusof 1990). Masalah yang menjadi isu yang lebih ketana pada tahun 1970an, masih menjadi penting dan segi perancangan pembangunan tenaga manusia pada tahun 1990-an dan seterusnya. PENGHIJRAHAN DAN TEKANAN EKONOMI Seperti dmnyatakan di atas, kegiatan ekonomi yang telah berkembang dengan pesat sejak akhir tahun 1960-an dan berpusat di bandar-bandar besan telah menggalakkan proses penghijrahan masyarakat luar bandan. Kegiatan yang mewujudkan peluang pekerjaan dan pendapatan yang lebih tinggi jika dibandingkan dengan kawasan luar bandar merupakan daya tarikan kepada penduduk supaya berpindah. Tekanan sosioekonorni di kawasan luar bandar mempercepat proses penghijnahan. Kemiskinan penduduk luar bandar dan kelembapan sektor pertanian masih menupakan masalah yang kritis di kawasan luar bandan. Sementara itu pula, kekurangan rantaian ekonomi antara bandar besar dengan kawasan luar bandar dan pinggir bandar melemahkan keupayaan ekonomi untuk mengurangkan
atau menyekat pnoses penghijnahan tensebut. Banyak penduduk luar bandar berpindah ke kawasan bandar untuk mencani pekerjaan dan pendapatan yang lebih lumayan. Apabila perpindahan benlaku, lama-kelamaan kesan demonstrasinya bertambah kuat dan lebih banyak penduduk luar bandan berpindah ke bandar besar. Memang sudah lama proses mi wujud. Semenjak penjajahan British lagi, peluang pekenjaan dalam pentadbiran kerajaan dan syanikat asing menjadi daya tanikan kepada penduduk supaya berpindah. Sungguhpun begitu, proses penghijrahan ke bandan semasa zaman penjajah tidak begitu pesat jika dibandingkan dengan keadaannya selepas tahun 1960-an. Penduduk luar bandar ketika itu masih digalakkan supaya bergiat dalam pertanian kecilkecilan. Sementara itu, taraf pendidikan pada masa itu mengurangkan kecenderungan untuk berpindah. Namun begitu, pengaruh pasaran bebas telah lama meresap ke dalam sektor pertanian kecil. Hubungan perdagangan antana penduduk luan bandar dengan bandan semakin bertambah. Selamn berpenanan sebagai sumber bekalan bunuh untuk keperluan industri di bandar, sektor mi dianggap sebagai pembekal makanan kepada 66
penduduk banclar. Akan tetapi, hubungan mi gagal mewujudkan kesan lelehan yang berkesan terhadap sektor pertanian kecil yang masih menjadi kegiatan ekonorni asas penduduk luar bandar. Oleh yang demikian, sektor luar bandan masih ketinggalan dengan cara pengeluaran lama. Sebahagian rnasyarakat luar bandar masih terkongkong dalam kemiskinan. Tekanan ekonomi menimbulkan sikap yang positif sekurangkurangnya dan Segi keinginan untuk berpindah ke bandar. Masyarakat luar bandan tidak lagi ingin ketinggalan, malahan mereka ingin rnengambil bahagian dalam kegiatan ekonomi, seperti yang wujud di kawasan bandar besar. Dalarn keadaan pasaran bebas, motif keuntungan individu mengambil ternpat yang utama, dan oleh yang demikian, penghijrahan berleluasa. Walau bagaimanapun, penghijrahan seperti mi tidak mengambil kina kos sosial yang memang wujud di bandar besar. Kos sosial mi termasuk kesesakan nuang, masalah kekurangan perumahan dan kemudahan asas, seperti bekalan air, elektnik, dan kemudahan kesihatan dan ketandusan nasihat kekeluargaan. Perkembangan unsur pasaran secara langsung menggalakkan proses penghijrahan mi. Berasaskan teori peralihan ekonomi, penghijrahan sedemikian nupa dapat menyebabkan kenaikan daya pengeluanan buruh dalam sekton pertanian kerana menghapuskan pengangguran tak ketara, iaitu memindahkan bunuh ke sektor perkilangan (Nunksel9S3, Kaldor 1967). Akan tetapi, sektor pertanian tradisional di Malaysia kurang mengalami faedah mi, dan dengan itu, masih ketinggalan. Unsur pasaran tensebut hanya dapat membeni faedah yang lebih kepada sektor perladangan dan pemilik tanah yang luas. Pertumbuhan ekonomi yang berunsurkan pasaran bebas hanya mengukuhkan lagi kepentingan dan kedudukan bandan besar. Keadaan mi juga mencetuskan berbagai-bagai tekanan daripada golongan tertentu untuk menarnbah perkhidmatan asas dan institusi-institusi lain di bandan besar terutama di ibu negara. Taraf pendidikan individu sejak kebelakangan mi juga rnenjadi sam faktor penting dalam pnoses penghijnahan. Semakin tinggi pendidikan seseorang, semakin besar kernungkinan dia berpindah kenana peluang pekerjaan yang difikirkan berasaskan pelajarannya lebih berpusat di bandar. Semenjak tahun 1960-an, kebanyakan orang yang berpindah ke bandar besar merupakan golongan mudamudi yang mempunyai harapan yang tinggi. Lagipun mereka juga merupakan golongan yang mempunyai keupayaan untuk meng
67
ubahsuaikan din dengan corak hidup bandar. Sernentara itu, taraf pendidikan yang tinggi rnerupakan satu syanat penting untuk mendapat kerja yang rnenanik dalarn sektor perkhidmatan, penindustrian atau perniagaan di bandar besan. Bagi kebanyakan muda-rnudi, pekenjaan di bandar tanpa mengira jenisnya, rnembawa status sosial yang lebih rnenarik jika dibandingkan dengan pekerjaan dalam sektor pertanian atau di luan bandar. DEB yang dilancarkan pada tahun 1971 dengan secara tmdak langsung rnenggalakkan pnoses penghijrahan golongan mi kerana untuk rnencapai matlamat penyusunan semula masyarakat mernang perlu rnasyarakat luar bandan benpindah, khususnya ke bandan besar. Pada peningkat awal proses pembangunan ekonorni negara, bandar kecil tidak dapat mernainkan peranan yang aktif. Kepaduan proses perkilangan dan pernusatan kegiatan ekonorni di bandar besar yang bertambah secara kumulatif tidak dapat dielakkan. Oleh yang demikian, bandar kecil yang berkurangan perkhidmatan asas dan institusi perniagaan tidak dapat memainkan peranan yang lebih cergas. KeSannya, pemusatan penduduk di kawasan bandar besar. Hanya sejak awal tahun 1980-an, lebih banyak perhatian dibenikan kepada perancangan bandar yang lebih teratur. Usaha kenajaan untuk rnenubuhkan bandar baru di kawasan
pernbangunan wilayah tidak rnencapai kemajuan yang dihanapkan. Mengikut Kajian Separuh Penggal Rancangan Malaysia Keempat
(Malaysia 1984: 189): Walaupun 30 daripada 36 buah bandar baru yang dirancangkan untuk pembinaan sehingga tahun 1985 telah dibina, penduduk di bandar mi pada penghujung tahun 1983 hanya berjumlah 89 400 orang, iaitu 30.3 peratus danipada matlamat penduduk pada tahun 1985. Berdasarkan jumlah penduduk tersebut, tiaptiap bandar mempunyai penduduk purata 3000 orang. Oleh sebab asas kegiatan ekonomi di bandar mi terhad, maka peluang pekerjaan telah tidak dapat diwujudkan secukupnya dan sehingga tahun 1982, lima buah kilang sahaja, semuanya
dimiliki oleh kerajaan, telah didinikan dalam kawasan

penindustnian seluas 280 ekar.
Selagi sektor pertanian, pekan kecil, dan bandar baru tidak dapat rnewujudkan lebih banyak peluang pekerjaan, nescaya lebih banyak penduduk luar bandar akan terus berpindah ke bandar besan. Proses penghijrahan mi berlangsung dengan teratur sekiranya kegiatan yang benpusat di bandan banu dapat menyerap mereka yang berpindah. 68
KEPERLUAN BURUI-1, PENGHIJRAHAN KIi BANDAR. DAN PENEMPATAN INDUSTRI
Walaupun perturnbuhan yang berasaskan perkilangan berlaku dengan pesat, narnun secara relatif, tidak dapat rnewujudkan peluang pekerjaan bagi sernua golongan yang berpindah. Keupayaan bandar untuk menyerap tenaga buruh rnesti rnengarnbil kira pertarnbahan penduduk bandar yang sedia ada. Lantaran itu, wujud pengangguran terbuka di bandar besar. Dan segi teoni, jika
keadaan mi berlaku, maka proses perpindahan dan luar bandar dengan sendini akan terbantut atau berkurangan. Akan tetapi pada
hakikatnya, keadaan mi tidak berlaku, malahan penghijrahan ke bandar masih berterusan. Kesan demonstrasi dan sistern keluarga merupakan faktor yang kuat mempengaruhi proses penghijrahan dan luar bandar ke bandar. PROSES PERINDUSTRIAN DAN PEMBANDARAN
Pertumbuhan perkilangan yang pesat semenjak pertengahan 1960-an telah menjalinkan hubungan yang rapat antara proses pernbandaran dengan pnoses perindustnian, khususnya di bandar besar di Pantai Barat Semenanjung Malaysia. Penturnbuhan bandar besar dengan secara tidak langsung telah rnenjadi pengaruh penting dalam penempatan industri di kawasan penumpuan penduduk. Keadaan mi Seterusnya rnewujudkan pemusatan penduduk di kawasan pertumbuhan yang pesat sehingga proses pembandaran dan proses perindustnian bergerak bersarna-sarna rnelalui rantaian yang tirnbul secara kurnulatif. Ini akan rnernperkuat kedudukan ekonorni bandar besar, iaitu dan semasa ke Sernasa bertambahnya penurnpuan pelaburan perkilangan dan peluang pekerjaan. Keadaan mi tidak dapat dielakkan untuk mencapai kemajuan pada tahap ekonorni yang lebih moden kini. Lebih-lebih lagi sejak kernendekaan, penturnbuhan ekonorni telah dibenikan perhatian istimewa dalarn rancangan-rancangan lima tahun kerajaan. Dengan strategi perturnbuhan yang diutamakan oleh pernenintah, bandar besar menjadi sasaran terpenting kegmatan ekonomi dan mi menyebabkan bandar kecil dan kawasan luar bandar ketinggalan. Sehubungan dengan itu, proses pembandaran di Semenanjung Malaysia memperlihat polarisasi kegiatan ekonorni dan pentadbiran, seperti yang wujud di kebanyakan negara membangun. Di negara i, penduduk hanya tertumpu di beberapa buah pusat bandar. Ibu negana di Asia Tenggana, sepertm Bangkok, Manila, dan Jakarta rnempunyai jurnlah penduduk yang berlipat-lipat ganda berbanding 69
dengan bandar-bandan lain di negara berkenaan. Keadaan mi rnungkin juga disebabkan oleh kekurangan modal dan kepakaran teknologi yang mernaksa pemusatan infnastruktur di beberapa buah bandar sahaja. Benikutan hakikat tersebut, pola yang akan muncul ialah keunggulan sebuah pusat bandar besar atau hanya beberapa buah bandar yang terbesar pada peringkat awal penindustnian di sesebuah negara, sepenti yang wujud di kebanyakan negara membangun (Breese 1966: 53). Narnun begitu di Malaysia, pola pembandanan mi telah mewujudkan bukan sahaja rnasalah, seperti di negana rnembangun lain, kekurangan kemudahan asas perumahan dan pekerjaan di kawasan bandar, tetapi juga rnasalah pembandaran yang tidak seirnbang. Masalah pembandaran sedemikian mernang sukar dielakkan di negara membangun, seperti Malaysia. Jelas wujud keinginan negara membangun untuk rneniru pengalaman pernodenan negara rnaju. Di negara maju terdapat perhubungan yang erat antara proses penindustnian dengan pembandaran, dan seterusnya pencapaian tingkat pernbangunan ekonomi yang tinggi. Ini rnenjadi contoh kepada negana rnembangun bahawa perhubungan yang sedemikian boleh juga diwujudkan tanpa banyak halangan. Oleh yang demikian, dan segi perancangan, negara membangun beranggapan bahawa proses pembandaran perlu digalakkan kenana proses mi akan disusuli oleh pembangunan ekonomi. Walau bagaimanapun, persoalan yang perlu ditanya di sini ialah: adakah cini-cini pembandaran yang telah wujud di Malaysia setakat mi sesuai untuk mencapai tingkat pembangunan ekonomi yang dipenlukan oleh negara mi? Bukanlah tujuan kita untuk memberikan jawapan kepada pensoalan mi. Isu yang lebih penting ialah bagaimana cini-ciri pembandanan mi mempengaruhi golongan yang berpindah dan luar bandar. Kita penlu membincangkan bagaimana struktun atau organisasi ekonomi bandar mempengaruhi corak kehidupan golongan mi. Jadual 3.4 menunjukkan bahawa negeri-negeni yang telah rnengalami pentumbuhan ekonomi pesat, khususnya pada dekad 1970-an dan 1980-an telah juga rnelalui proses pembandanan yang pesat. Penduduk bandar di negeni Johon, Pulau Pmnang, Selangon, dan Perak rnelebihi kadar purata bagi seluruh Malaysia. Kadar mi secara amnya telah meningkat dengan pesat. Sungguhpun penduduk bandar di Selangor menunun danipada 45.5 peratus pada tahun 1970 kepada
70
34.2 peratus pada tahun 1980, namun gambaran mi sebenarnya tidak mengambil kira jurnlah penduduk Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur. Oleh itu, pertumbuhan pembandaran di negeni Selangor amat pesat. Danipada Jadual 3.4 juga jelas bahawa penduduk bandar di Selangor dan Kuala Lumpur menampakkan peratusan yang tinggi berbanding dengan jumlah penduduk bandar di Malaysia. Peratusannya telah meningkat danipada 24.8 peratus pada tahun 1960 kepada 26.6 peratus pada tahun 1970, dan seterusnya kepada 31.3 peratus pada tahun 1980. Pulau Pinang juga merupakan negeni yang penting dan segi taburan penduduk bandar, walaupun peratusannya telah menurun daripada 17.7 penatus pada tahun 1960 kepada 14.1 peratus pada tahun 1970, dan seterusnya kepada 9.5 peratus pada tahun 1980. Meskipun peratusan penduduk bandar Pulau Pinang rnerosot jika dibandingkan dengan jurnlah penduduk bandar Malaysia, namun mi tidak benmakna bahawa pembandaran tidak berlaku dengan pesat di negeni itu. Bahkan, Pulau Pinang telah berjaya rnenarik penduduk dan negeni lain, sepenti Kedah untuk bekenja dalam sektor perkilangan dan sektor perkhidmatan yang telah benkembang dengan pesat. Jadual 3.5 menunjukkan agihan projek penindustnian yang telah diluluskan mengikut negeri pada tempoh 19851990. Sekiranya diandaikan bahawa kesemua projek yang telah diluluskan dapat dilaksanakan, sebahagian besar pekerjaan yang akan diwujudkan akan terdapat di negeni maju, iaitu 66.7 peratus danipada jumlah pekerjaan yang akan diwujudkan pada tempoh 19851990. Selangor akan mewujudkan peluang pekerjaan yang tertinggi, iaitu 22.9 peratus, diikuti oleh Johor dengan 19.5 penatus. Sernentara itu, negeri-negeri kurang maju dan tencicir dan segi kegiatan penindustnian rnasih jauh ketinggalan dan penspektif potensi penyerapan buruh. Terengganu, Kelantan, Pahang, dan Kedah hanya rnewujudkan 15.1 peratus danpada jumlah pekerjaan, manakala Sabah dan Sarawak mewujudkan 9.8 peratus sahaja. Keadaan mi tidak sangat berbeza jika dilihat dan segi bilangan projek yang diluluskan dan jumlah pelabunan modal yang dicadangkan. Jika terdapat projek yang telah diluluskan tidak dapat dilaksanakan, besar kemungkinan projek tersebut dinancangkan di negeni kurang maju kerana berbagai-bagai masalah yang dihadapi oleh negeri tersebut, seperti kekurangan buruh mahir, kekunangan industri sokongan, pasaran yang terhad, dan lain-lain lagi. Pelaksanaan projek 71
C 00 Ce N ~ ~ N en 0Ce
CO N N
en 0 COCO CO en 00 CO .~0 t Ce N 00 ~0
0)5.
5...
05 en l
N
C N Ce 00C~N~11 ~ N en en en 00
ocw
CO
~0e ~oen I enCO
-C. =0 COO 0)
~
C 0 Ce
N-.--N00COCN0~ CO N en en 000
n~ C .0
C
NCC
~ N N
N en ~t N CO Ce
E
a
00
C 00 Ce Nn4N~C~NCNCe ~ N CO 00 en N 0 N N enenenNNenNwen
N en~rC
a
C a 0000 C 5. .0
000CC N COCO CO N
00 000 N .0
C)
a
C N Ce ~~C0 Ce wN
CC
a
N Ce 0) C 0 Ce NNN
~
COO I I .0
C)
COCO CCCO
4 C .0 I en N
C
I-
NNNNNCON
C 0) en Ce CNN ~ N N CC CO NNCON I 00 en Ce
a
a C a
C
C.
=
C C

00 Ce
0CO00CeN-~~Ce~CO~CO en ~ 00 N CO ~ CO COO ~ ~ N CeCO00~tCONCeN-.tCOCe
N N
COCO CO en CeN
.0 C a .00 COO
a
a
C N Ce
000
a a
CC
C
0) 00 0) C
E C
Ce Ce N CO CO ~ N 0.00 en N 0000000 N CC f00NCe0f~tCONCOCCf
N en
CO C
fCC CO N 00
0) C
co
0)0) .0.0 C- >~ 0)
~
N en I t CO COf ~t N
.4
CO C 0) 0 Ce CON t 00 CC N 00 en 000 enenCCCfCCOCeen 0000 N CO en en enCC en 00CC
.9
C C C C C 0)
.0 N C C 4
~C.. a ~
C..
a
>
0..
a a
C 00 O
C) .0
.0 4 >~
E ~ E
C-
00 C ~ ~
0) CC.. C ~ ~.O
C .~
a a a a 0.1-H
C..
00 a -u 00
4
.~
.0
CO
0) .0 C
a
0) CO 05
en N Ce f en
00 0 f C N C (N en 00 CO CO C 00 N CC N CC N CO fOe C N en C 000 00 CC Ce C (N en C N (N en.
CC CC CO N CO Ce 00
C CC en CO CO N COf 00 CC
a
C 0) 00 C C 05 Ce Ce
N
r
CO 00 00 en f 0t (N (N CC C CC
00 CO en N C CO CO CO (N t 00f CC N 00 00 en NN
(N f CC f 00 CO en (N en Ce Ce CC N C f N en N t
CC C CC en
C
0)
C in 00 Ce
N N
0 C en 00 f en CO 00 en 00 Nf t 000 N en 00
N
f C CO en CO
CO enf 000 CC N N N (N en f 00 C N CC 00 CC CO en (N
C Ce C
E
a
0) 00 CO
CO
00 C
C IC IE~
00 en N Ce N 00 CC N CO f Ce CC Ce CC C C 00 N 00f CO en N 00
00 N 000 fNen 00 N
COO
0000 Ce Ce C C N N
CO N CO
Ce CO Ce 000 N 00 en N CC~f CO00Ce CC Ce (N N 000 en N fOe COf (N 00 N CO 0 COf f N (N
C) CO 0) C
.04
Ca
05
=
Ce Ce
000 en
00
00 CC
C .4 CO C 0) 00. 00 fenoo
CO
a
C
a
C C 0) 0) CC CC 00 CO N N CC N CC en N N
fen Ce N C N Ce . C N
in 00 Ce
f00 N CC N N
Ce Ce 00000 00 CC
CC N 00000 N f C CO CC N enenenN
en t 000 (N (N CO CO
a
05 N CO CO C (N en
.4 .4 400
0)00 .~, 4
I. (N Ct 01)
C a
00 a
Ce
ci
01)
.0
=
Ce Ce
N en N CO f f CO N Ce 00 CC f CfCCen(NenenCCN
000
en
(N C
C
CO
CC C Ce
a
>-. a a
C a >~
00 a
in 00 Ce
en
C a N
t N N 0 (N
CC
CC CC
Ce CC 00 CC Nf
N
00 CO C N f
CO
CO C
N CC C C.
a
.4
0)
a E
C
0..
C..
CO C a C) C a
C
-4 01)
a
C
~
.0
~
-~
C O a C C 0 .0 C C 0)0 00 C C
II
.4
01)
a a
.4 0)
C C ~
C a a = 00)
.4 0) 0) >~ a
0..
in
0. co4~ e0.~ a
~co
0. .0
-C
CO a
a~
00
acO 001-
E
C
5.
perkilangan di negeri kurang maju selalunya lebih lambat jika dibandingkan dengan negeni maju. Gambaran seperti mi sudah tentu menimbulkan tanggapan yang negatif terhadap kemampuan negeni kurang rnaju. Projek yang telah diluluskan oleh pemenintah lazimnya rnerupakan projek besar dan jarang-janang meliputi semua industni kecil dan sederhana (IKS). Sebaliknya, pada amnya, industni besar yang ditempatkan di negeni maju juga mendorong penempatan IKS. Ini juga bermakna bahawa negeni kunang maju akan ketinggalan dalam suasana apabila pihak pemenintah menggalakkan IKS, tenutamanya sebagai industni sokongan kepada industni besan. Benikutan penerangan di atas, kita dapati penempatan industni masih cenderung di negeni yang lebih maju di Pantai Barat Semenanjung Malaysia. Perkembangan semenjak pentengahan tahun 1980-an menunjukkan bahawa pihak pemenintah akan cuba menanik perhatian golongan pernodal supaya menempatkan kegiatan penkilangan mereka di kawasan kurang rnaju. Pencapaian matlamat mi sukar diramalkan kerana tekanan pasaran dan kepenluan untuk mencapai tahap kecekapan yang tinggi akan mendorong penempatan kilang di kawasan atau negeri yang telah maju. PEMBANDARAN TIDAK TERATUR Disebabkan kelemahan ekonorni tertentu yang dicerminkan oleh cini-cini dan struktun ekonomi yang tenlalu tenbuka, proses pembandaran itu sendini tidak teratur. Oleh sebab sektor penkilangan dan sektor perkhidmatan tidak mempunyai keupayaan menyerap lebih banyak tenaga pekerja seperti yang diharapkan, sektor tak fonmal merupakan satu-satunya tempat yang menjadi tumpuan penduduk bandar. Pengalaman mi amat ketara pada dekad 1970-an dan awal 1980-an. Tidak seperti proses pembandaran yang muncul di negara~perindustnian maju, pembandaran di negara membangun seperti Malaysia menunjukkan bahawa sektor tak formal mi bukanlah satu fenomena penalihan, bahkan sektor mi berkekalan dan mendukung kehidupan banyak penduduk. Proses pembandaran seperti mi pernah ditafsirkan sebagai pembandaran palsu kerana masih berlaku dengan pesat di negara rnembangun, sekalipun kegiatan penindustrman amat lemah dan tidak seperti yang telah berlaku di negara maju. Sebahagian besar meneka yang berpindah terpaksa rnenceburi bidang perniagaan atau penjajaan kecil-kecilan. Ini merupakan satu cara
74
bagairnana masyarakat membangun mengubahsuaikan keadaan kekunangan peluang pekerjaan. Namun demikian, isu pokok di sini: adakah proses pembandaran seperti mi penlu digalakkan? Kekurangan kemahiran dan latihan teknikal serta pengalaman kerja yang dipenlukan oleh industri rnenyebabkan sebahagian besar golongan yang berpindah mencebuni sektor tak formal. Sebahagian besar mereka yang berjaya memasuki sektor perkilangan dan penkhidmatan pula terlibat dalam jenis pekerjaan yang tidak mahir. Oleh sebab persiapan dan segi kemahiran bagi sebahagian besar golongan yang berpindah ke bandar tidak cukup, kemungkinan mereka mendapat pekenjaan yang membeni pendapatan yang lumayan arnat tipis. Mereka yang gagal mendapat pekerjaan akan menganggur ataupun terlibat dalam kerja haram. Walaupun berbagai-bagai perubahan dalam struktun ekonomi sudah benlaku, namun masih banyak penduduk bandar yang hidup dalam keadaan kemiskinan. Pertumbuhan ekonomi yang pesat setakat mi menimbulkan masalah agihan pendapatan antara penduduk sehingga jurang ketakseimbangan semakin meluas antana golongan berada dengan yang miskin. Kebanyakan penduduk miskin mi tinggal di kawasan setinggan di bandar besar. Kewujudan banyak kawasan seperti mi mencerminkan proses pembandaran yang tidak teratur dan masalah, seperti kekurangan rumah kos rendah, kemudahan bekalan air dan elektnik. Misalnya di Kuala Lumpur, diakui bahawa setakat mi kerajaan belum mempunyai satu stnategi yang menyeluruh untuk mengurangkan masalah kekurangan penumahan. Masalah mi makin rnenjadi genting memandangkan bahawa kadar pertambahan penduduk kawasan setinggan ada~lahtinggi. Di Kuala Lumpun, antara 19701980, kadarnya mencatatkan 9.7 peratus pada tiap-tiap tahun. Bagi mndustni yang didirikan di bandar besar, penduduk yang menganggun dan tidak mempunyai kemahiran teknikal dan pengalaman merupakan sumber tenaga pekerja yang rnurah. Begitu juga keadaannya dengan syanikat asing yang telah menempatkan kegiatan mereka di Malaysia. Upah yang rendah menupakan daya tanikan kepada mereka untuk mendirikan kilang benintensif buruh. Golongan yang berpindah dan yang tidak rnempunyai kemahiran teknikal tidak dapat memilih pekerjaan dengan sewenang-wenangnya. Sebahagian besar mereka menenima apa sahaja pekerjaan yang ditawankan tanpa memberi perhatian kepada tingkat upah. Perkara mi benlaku kerana persaingan yang sengit wujud di kalangan mereka untuk mendapat
75
pekerjaan. Keadaan mi menjadi lebih rurnit kerana penyebaran maklumat tentang jawatan atau pekerjaan dalarn pasaran buruh tidak
sempurna. Makiumat tentang peluang pekerjaan amat terhad penyebarannya rnenyebabkan hubungan keluanga dan rakan-rakan dapat
rnempenganuhi kemungkinan seseorang itu mendapat pekerjaan. Kuasa tawar-rnenawar golongan mi amat lemah menyebabkan meneka sentiasa bengantung pada pentalian saudara atau rakan untuk men-
dapat pekenjaan. Bukan semua penduduk yang berpindah ke bandar mendapat pekerjaan dalam sektor awam atau sektor formal lain yang pertalian antara pekerja dengan upah lebih kemas dan berdasarkan peraturan guaman yang telah ditentukan. Kebanyakan mereka bergiat dalam
sektor tak formal, khususnya rnelalui penniagaan kecil yang tidak rnempunyai hubungan pekerjaan-upah, seperti dalam sektor formal. Mereka merupakan golongan yang berusaha sendini dan kejayaan mereka bengantung pada inisiatif dan motivaSi sendiri. Ada kalanya mereka berusaha bersama-sama anggota keluarga rnereka sendini.
Oleh yang demikian, struktur pengeluaran mereka kurang berasaskan organisasi yang teratur. Modal yang diperlukan oleh rnereka adalah kecil secara nelatifnya dan mi berrnakna usaha mereka untuk meningkatkan kegiatan memang tenhad. Walau bagaimanapun, kewujudan sektor mi mencerminkan struktur pengeluanan ekonomi bandar yang bercorak dualistmk. Sekton tak formal merangkumi peniaga dan penjaja kecil yang tidak mempunyai struktur onganisasi perniagaan atau pentadbinan yang tersusun. Mereka mengalami berbagai-bagai rintangan untuk benkembang kerana institusi kewangan, seperti bank dan syanikat kredit kunang membeni perhatian kepada sektor mi. Bagi institusi kewangan, nisiko pinjaman yang dibenikan kepada peniaga dan industni kecil adalah tinggi. Oleh itu, institusi mi lebih cenderung memberikan pinjaman kepada syanikat besar yang pulangannya lebih terjamin. Pensaingan yang dihadapi oleh sektor tak formal sangat hebat. Syanikat besar yang mempunyai organisasi dan sistern pentadbiran yang lebih teratur dan cekap dapat mempengaruhi dan menguasai keadaan pasaran keseluruhannya. Faedah yang dinikmati oleh mereka lebih besar dan mi seterusnya digunakan untuk keperluan pengumpulan modal. Begitu juga keadaannya dengan syanikat perkilangan yang besar, termasuk syanikat yang dikawal dan diuruskan oleh syarikat asing. Strategi penindustnian kini lebih cendenung
76
KEPERLUAN BURUH. PENGHIJRAHAN KE BANDAR. DAN PENEMPATAN INDUSTRI
rnembenikan berbagai-bagai galakan cukai dan perlindungan tanif kepada syanikat mm. Stnategi seperti mi merupakan usaha kenajaan
untuk mengekalkan stnuktur ekonomi yang terbuka supaya modal
asing dapat disalunkan ke dalarn sektor perkilangan terutamanya. Stnuktur pengeluaran moden di bandan memerlukan berbagaibagai perkhidmatan mengikut tahap-tahap tertentu. Industni yang mengeluarkan sesuatu barang memerlukan perkhidmatan pemborong, pengangkutan, insunans, pekedai runcit, dan lain-lain. Setiap jenis
perkhidmatan juga memerlukan kemahinan dan pengalaman yang khusus. Secara umumnya, syanikat besar yang lama benoperasi dapat menyediakan dan menguasai perkhidmatan tersebut, manakala syarikat kecil dan yang kurang berpengalaman agak ketinggalan. Mas-
alah seperti mi juga dirasai oleh golongan yang berpindah dan yang tidak mempunyai pengalaman dalam bidang penkhidmatan yang diperlukan.
Pada keseluruhannya, sektor tak formal yang kini makin benkembang dengan penyertaan lebih banyak bilangan penduduk, tenmasuk golongan yang berpindah dan kawasan luan bandan, terpaksa menghadapi berbagai-bagai cabaran. Namun demikian, dalam konteks penniagaan kecil, persaingan itu lebih ketara di kalangan peniaga dan penjaja kecil sendiri. Persaingan perniagaan antara go-
longan lama dengan yang baru (misalnya danipada golongan yang berpindah) menimbulkan bermacam-macam konflik. Golongan peniaga lama sudah tentu tidak senang melihat kedatangan golongan peniaga baru yang dianggap akan mencabar kedudukan ekonomi mereka. Oleh yang demikian, mereka memperkenal pelbagai stnategi
untuk memperkuat kedudukan mereka. Antananya melalui pensefahaman yang dicapai dengan anggota keluarga dan organisasi yang ditubuhkan sendini oleh mereka untuk mengukuhkan kedudukan mereka. Persefahaman seperti mi dapat mempengaruhi dasar kerajaan
yang akan melibatkan meneka. Dengan cara

perniagaan dapat dikekalkan.
mi,
tradisi rnereka dalam
GOLONGAN BERPENDAPATAN TINGGI Sernasa penjajahan British, banyak penduduk Melayu yang berasal dan luar bandar telah diserap ke dalam sistem pentadbiran penjajah.
Walau bagaimanapun, bilangannya amat kecil dan mereka yang mendapat kedudukan yang tinggi dalam pentadbiran tersebut merupakan golongan cut terpilih. Oleh sebab mereka berkedudukan
77
dan berpendapatan tinggi secara relatifnya, maka anak mereka memperoleh pendidikan yang tinggi dan putaran mi berterusan sehingga mereka kini dapat menyambar berbagai-bagai kesempatan, sama ada dalam sektor swasta ataupun sektor awam. Sejak awal tahun 1960-an, makin banyak penduduk Melayu mendapat pelajanan di institusi pengajian tinggi dan mi bermakna
lebih banyak golongan yang berpendapatan tinggi dan menduduki tempat yang penting dalam pentadbiran kerajaan khususnya. Semenjak pelancaran DEB, penyertaan penduduk Melayu (kebanyakannya berasal dan luar bandar) di peningkat pengurusan telah bentambah. Oleh sebab golongan mi dapat menikmati pendapatan yang semakin meningkat dengan kadan yang tinggi jika dibandingkan dengan golongan yang miskin, maka perspektif dan nilai hidup mereka berubah dan benbeza dengan sebahagian besar penduduk
Malaysia. Perspektif dan nilai hidup mereka tidak sangat berbeza danipada mereka yang berpendapatan tinggi danipada golongan etnik yang lain. Pada umumnya, kelakuan dan nilai hidup mereka lebih berminipkan masyarakat di negara maju. Konsep pemodenan yang
ditiru oleh meneka lebih benasaskan conak penggunaan yang mencerminkan kemewahan. Corak kehidupan mi tenjelma melalui kawasan perumahan, reka bentuk dan harga rumah, kereta yang digunakan, perabot di rumah, dan lain-lain. Keadaan sedemikian wujud dalam suasana ekonomi yang tenbuka; tenbuka kepada perdagangan antarabangsa, kemasukan pelaburan asing, dan unsur-unsun luar yang lain. Sungguhpun ekonomi yang terbuka membawa kesan lelehan ekonomi, namun tendapat juga kesan negatif, seperti corak penggunaan segolongan kecil yang mencerminkan kemewahan, tetapi wujud dalam keadaan agihan pendapatan yang tidak sempurna. Meskipun junang ketakseimbangan di kalangan kaum bumiputera telah bentambah, tempoh DEB (19711990) memperlihatkan kejatuhan tingkat kemiskinan dan ketakseimbangan antara kaum (Rajah Rasiah 1994a). Begitu juga dengan arah aliran pengangguran yang semakin menurun. Stnategi kerajaan yang mengutamakan penkembangan sektor luar bandan, pertumbuhan penindustnian, dan perluasan infrastruktur telah benjaya mencapai beberapa matlamat DEB. Pertumbuhan sektor perkilangan sememangnya merupakan antara sebab kejayaan pemenintah untuk rnengurangkan pengangguran dan kemiskinan. Namun begitu, stnategi kerajaan untuk mernpelawa modal asing tanpa penekanan khas kepada pengumpulan 78
KEPERLUAN BURUH, PENGHIJRAHAN KE BANDAR. DAN PENEMPATAN INDUSTRI
modal dalam negeni telah menjejaskan perkembangan sektor penkilangan secana bersepadu dengan ekonomi tempatan (rujuk Bab V). Pada amnya, pembangunan golongan bawahan di Malaysia tidaklah ketinggalan, meskipun golongan atasan kurang memperlihatkan hubungan erat dengan masyanakat umum di Malaysia. Malahan, kadar kemiskinan di Malaysia lebih rendah daripada di Negana Thai, Filipina, dan Indonesia (Jadual 3.6). RUMUSAN Bab mi telah meninjau struktun buruh dan bentuk senta kesan peralihannya. Sekton penkilangan semakin memainkan penanan penting dalam penyenapan guna tenaga keseluruhan ekonomi. Antara peralihan yang ketana ialah kemasukan pekenja wanita secana meluas dalam industni beronientasi ekspont. Namun begitu, sektor pertanian masih menyumbangkan pekerjaan yang tenbanyak antara sekton utama dan sektor peningkat kedua. Jadual 3.6 Ketakseimbangan pendapatan dan tingkat kemiskinan di negara terpilih Asia Tenggara
Negara Filipina Tahun 1971 1980 1983 1976 1978 1984 1987 1970 1976 1979 1984 1990 Koefisien Gini 0.49 0.56 0.56 0.49 0.38 0.33 0.32 0.50 0.57 0.49 0.48 0.45 Insidens kemiskinan 50.7 40.8 39.0 40.1 33.3 21.6 17.0 49.3 35.1 29.2 18.4 15.0
Indonesia
Malaysia
Negara Thai
1969
1976 1981
0.43
0.45 0.47
39.0
33.0 24.0
Singapura
1973
0.42
0.42 0.46
7.0
1.5 0.3
1978 1983 Sumber: Rajah Rasiah (I 994b).
79
PERINDUSTRIAN DAN PEMBANGUNAN EKONOMI Dl MALAYSIA
Penekanan kepada perindustnian serta peranan kerajaan yang ketara telah mempengaruhi berbagai-bagai aspek pembangunan ekonomi Malaysia. Kadar kemiskinan, ketaksamaan, dan penganggunan
secara amnya telah menurun. Pertumbuhan pesat dalam sektor perkilangan, terutamanya semenjak pertengahan dekad 1980-an juga telah mengakibatkan penggunaan buruh asing. Meskipun petanda penghijrahan semakin bertambah baik, namun anus pertumbuhannya yang pesat juga telah menimbulkan beberapa masalah sosial. Penyertaan pekerja wanita dalam sektor perkilangan lebih tenbatas kepada pekerjaan lapisan bawahan, iaitu pekerjaan tak mahir atau separuh mahin sahaja. Tambahan pula, pembandaran secara besan-besaran telah menambah kesesakan dan masalah Setinggan. Penindustrian yang pesat juga telah meluaskan
jurang ketaksamaan antara wilayah dan negeni. Di samping itu, jurang ketaksamaan di kalangan kaum bumiputena telah meluas.
NOTA
I Mengikut Laponan Penyiasatan Tenaga Buruh 19891990 (Malaysia 1991c: 7980), peratusan golongan wanita yang bekerja pada tahun 1990 dan tidak mempunyai pelajaran nasmi ialah 16.3 penatus dan yang mempunyai taraf pelajaran sekolah rendah 30.2 peratus. Sebagai penbandingan, peratusan golongan lelaki ialah 6.3 dan 37.0 peratus
masing-masingnya.
0
Mengikut Adrian Wood (1991: 16889): Terdapat hubungan yang erat dan nyata antara perubahan eksport dengan keamatan ukuran mutlak buruh wanita. Dengan kata lain, perubahan negara membangun yang menambah ekspontnya ke negara Utana kian menambah bilangan pekenja wanita dalam sektor perkilangan. Dengan kata lain, negana yang mempamerkan sektor perindustnian
berteraskan ekspont benintensif wanita. cendenung menunj ukkan sekton penindustnian
Pada tahun 1992, upah bulanan pekerja pemasangan di Indonesia ialah AS$4075 dan di Malaysia kos upahnya lehih tiga kali ganda (Clifford 1992: 6364).
80
BAB IV
PEMODAL MELAYU/BUMIPUTERA DAN
PERANAN AGENSI AMANAH

Ketika Dasar Ekonomi Baru (DEB) dilancarkan pada tahun 1971, sektor perkilangan telah digariskan sebagai penggerak utama ke arah pencapaian matlamatnya. Memandangkan bahawa sektor mi telah pun mencapai pertumbuhan yang sungguh pesat pada tempoh pelaksanaan DEB, memanglah wajar kita menilai sama ada prestasi pesat mi telah menghasilkan pembaharuan untuk kaum bumiputera dalam kegiatan ekonomi keseluruhannya. Bab mi bermula dengan pembentangan ringkas latar belakang DEB dan seterusnya membincangkan salah satu matlamatnya untuk membentuk golongan pemodal bumiputera. mi diikuti dengan analisis kritis terhadap agensi amanah sebagai teras penyertaan kaum bumiputera. Seterusnya, dibincangkan keadaan golongan pemodal tempatan pada dekad 1990-an. Akhir sekali, bab mi meninjau perkembangan baru yang muncul tentang pelaksanaan projek industri berat yang melibatkan penyertaan langsung modal pemerintah. DEB DAN PEMBENTUKAN GOLONGAN PEMODAL MELAYUIBUMIPUTERA Matlamat untuk memperluas kegiatan sektor perkilangan merupakan salah satu strategi penting untuk mencapai matlamat penyusunan semula dalam DEB. Memandangkan sektor pertanian tidak akan berkembang dengan pesat, peluang untuk meningkatkan pendapatan dan pekerjaan dijangka terhad dalam sektor mi. Sejak awal tahun 1970-an, ha! mi merupakan salah satu isu perancangan yang terpaksa dihadapi oleh pihak pemerintah. Hanya peralihan periekanan kepada kegiatan perindustrian akan memberikan harapan untuk men81
capai mat!amat penyusunan semu!a masyarakat. Wa!au bagaimanapun, perlu dinyatakan bahawa penyertaan Me!ayulbumiputera da!am sektor perkilangan te!ah menjadi mat!amat penting apabi!a DEB dilancarkan pada tahun 1971. Bahkan, beberapa program untuk mempertingkat kedudukan kaum Melayu/bumiputera telah dimajukan mela!ui agensi tertentu, walaupun pelaksanaan dasar tidak begitu teratur. Beberapa agensi tersebut te!ah pun ditubuhkan sebelum DEB diperkena!. Dalam Rancangan Ma!aysia Pertama 19661970, Maj!is Amanah Rakyat (MARA) merupakan agensi terpenting yang dipertanggungjawabkan untuk mencapai matlamat mi dengan peruntukan belanjawan RM7O juta pada tempoh tersebut.2 Tugas pertama MARA ialah untuk memberikan pendidikan dan latihan, bantuan teknik dan kewangan, menubuhkan perusahaan baru dan memberikan khidmat pengurusan pada peringkat awal, dan akhirnya memindahkan hak milik kepada individu Melayu/bumiputera. Kedua, MARA berperanan aktif da!am projek pemiagaan dan perindustrian secara persendirian atau usaha sama dengan moda! tempatan atau asing. Penyertaan mi bertujuan akhirnya untuk memindahkan hak mi!ik kepada golongan usahawan Me!ayulbumiptuera (Malaysia 1965b: 137). Walaupun pada peringkat awal lagi tumpuan diberikan kepada peningkatan !atihan dan pendidikan untuk melahirkan go!ongan profesiona! Melayulbumiputera dan seterusnya go!ongan menengah, namun golongan pemodal Melayulbumiputera merupakan teras penting dalam proses pembangunan ekonomi negara memandangkan pertumbuhan ekonomi tertumpu kepada sektor swasta. Dalam hal mi, sudah tentu golongan pemodal swasta diharapkan menjadi penggerak utama. O!eh itu, apabi!a DEB di!ancarkan, dasar mi memperkuat lagi matlamat pemerintah untuk melahirkan golongan usahawan Melayulbumiputera. Tujuannyajuga untuk menjamin supaya ekonomi Melayu/bumiputera tidak ketinggalan. Di bawah DEB, penyusunan semula masyarakat menekankan penglibatan kaum Melayu/bumiputera dalam kegiatan ekonomi moden dan yang bertapak di bandar. mi berikutan proses pemodenan yang difikirkan penting untuk mencapai matlamat perpaduan rakyat yang berasaskan penyertaan semua lapisan masyarakat dalam kegiatan ekonomi. Semua golongan mesti mendapat peluang yang saksama untuk menjamin perpaduan yang dinyatakan. mi bermakna bahawa pertumbuhan ekonomi yang pesat mesti disertakan dengan proses agihan pendapatan yang lebih adil. Memang tidak dapat 82
PEMODAL MELAYUIBUMIPUTERA DAN PERANAN AGENSI AMANAH
dinafikan bahawa semenjak DEB dilancarkan, penyertaan Melayu/ bumiputera telah meningkat dalam sektor ekonomi moden, seperti sektor perkilangan dan sektor perkhidmatan di bandar. Jadual 4.1 menunjukkan penyertaan Melayulbumiputera dalam sektor perkilangan yang mencapai 45.1 peratus daripada semua tenaga buruh dalam sektor tersebut pada tahun 1985. Peratusan mi telah meningkat kepada 50.3 peratus pada tahun 1990. Arus kenaikan mi selaras dengan matlamat DEB supaya penyertaan setiap golongan etnik dalam sektor moden, seperti perkilangan mencerminkan komposisi penduduk Malaysia. Dalam hampir semua sektor, melainkan sektor pertanian, peratusan penyertaan Melayufbumiputera telah meningkat dengan kadar yang menggalakkan. Penglibatan kaum bumiputera telah bertambah dengan banyak dalam sektor awam kerajaan (termasuk utiliti). Sementara itu, penyertaan kaum bukan bumiputera lebih tertumpu kepada sektor peringkat kedua dan perkhidmatan swasta. Walau bagaimanapun, Jadual 4.1 juga menunjukkan bahawa kadar pengangguran di kalangan tenaga buruh Melayu/bumiputera masih yang tertinggi pada tahun 1985 dan 1990. Tenaga buruh Melayu/ bumiputera tidak dapat diserap dengan lebih cepat lagi memandangkan sektor awam yang pada dekad 1960-an dan 1970-an memainkan peranan penting sebagai penyerap tenaga buruh Melayu dan bumiputera tidak lagi diberi peranan yang sedemikian rupa pada dekad 1990-an. Malahan sejak awal 1980-an, kerajaan mula mengurangkan tenaga pekerja dalam sektor awam. Selain meningkatkan penyertaan mereka melalui perubahan struktur guna tenaga sektor perkilangan, penyertaan modal dalam sektor moden dijadikan alat penting untuk mencapai matlamat penyusunan semula masyarakat. Sekiranya penyertaan dan segi penyerapan buruh dianggap telah mencapai kejayaan pada amnya, penyertaan modal masih jauh ketinggalan, terutamanya dan segi ekuiti individu. Penyertaan ekuiti Melayu/bumiputera perlu juga dilihat dan segi tahap-tahap proses perindustrian yang telah dilalui oleh negara semenjak mencapai kemerdekaan. Apabila tahap penggantian import dimulakan, penyertaan golongan pemodal Melayu/ bumiputera dalam kegiatan sektor perkilangan amat terhad. Golongan mi belum muncul lagi kerana memang tidak dapat dinafikan bahawa sebelum tahun 1957, pihak penjajah tidak memberikan sokongan institusi yang berkesan kepada penduduk Melayu/bumiputera untuk bergiat dalam perniagaan, apatah lagi dalam kegiatan perindustrian. 83
2
~ ~ C~
CC C ONC 0)C r~~ 0)C CC CC C ~) C 0 C C ~_0---
C~C 0~C 0- C
0-C ~C 00 C 0-~
0-C OC ~ C 0N
r~ C C
-0-00 0~ ~O~dCC c 00 0)C 00C~
00
000--r~000-r)CCC 0-) 0- 0 N 0-) 0-) 0-) 0

N C 00
fl ~0
C)00 ~C) 0-) c-I

C
(N0
00C~
0 C)
~0
fl
00 C00 Cc0
N CI
C)
000-) ON Cc-
0 00 0C 0C ~C
~00 N C 0-
00 00or~d C N ~t
Cc
00 o~od 0-
2
CC C 0 00 0 CC CC E
.
0- Cc0~C 0- ~ C
00 C Cc-cc000-
00 0-ICC C
~C CC C IC 0 0- 0-C fl C fl C 00 0-CC 0 CC CI C 0~O Cc- C 0- CC rc-CC 0- C 0- C (N CCC r- C C CC~ CCC 00 CC CC CC
0-C 0- CC Of C
CC CC 00 CCc-IC
Cc-
CC) CI CCC
C fib
1/C00 Cc-C
OCCC C
CCOC CC
NC 0
00 C C) 00
CflC
C CO 0) CC
Z
NCCot-C 0-CcCrcCC rcN 0 Ccc-I
fl
00
Nb fl CI Cc- CCC1
C0~ -~
CCC
NC 01 fl
C-
2
0) C 00 C C) 0) 0)11 C C) C-r00 fl Cc- N CI fl
Ccfl 00 Cc~C 0-
rc-C 00 C~I
Crc-
-~
0-CC Cc-CC 0CC
0
00
CVC c-I
0-
C
Cc-
C N
~C CI
fl
C Cc- CcCc-
0-
00
CI
0-
E
CO 0)11 CO C 0)) 0 0 0 0 0) 0 0 ~0 0) 0 o CO 0) 0)
.0 0 0) 0 0) 0 0)
-~
0) 0 0)
CO
~..
0 0 01)
~B
0 0 0 0 0) .0
P
.~ 0)
-
-;~ 0)~ 00 00) 01) 00 0)

-~
0)
0) 00 0) 0 10 o~ ~ 1j;;-~ 0) 0) 000) E 10.0)
05
B
00
~ B E B ~ .9~
~
~
~o-E~
BE
~
0) 0) 0)
00)0) 0) 1)) ~ .0 0) 0)
01)
.-~
00)~ 0) 0) 0)
0)
~ E ~ ~
.~
E~.
.10 00
C
CI0 IC C 00
Cc C IC
C~0 N C CI C CCC
C C
CC CC
E
B B 00 00CC
I_c~ CCC ~
ICC CC C 0- C 0 C-
ICC IC C CI 0 0-
CC Cc- C IC
00 C
~C
CCC CI C
C 0-
00
00 BC CC B
IC IC
CCC
CC.00 CC
CC C00 CI
C-IC CI 00 C
CIC IC 00 C
0-00 Cc- CCc-
00 B CI cl
CI IC CI
~ 0
C-IC 0CCCI
CC CI CI CcCCN
00 o~ICI
Of Cl C CcCc-
N NbC
CC IC
00 I01 B B. CCC
C IC CCC IC IC
-C C)
CcCC CC 0-00 fiN CI IC ~ Cc-bC
2 B
.10 00
CC C CI 0 IC
00
C IC C 0-
SC N <N
CCC
CC CC CI
ICC 0 00
Cc
CCC 0 0CI C C
2
B B
C CC C Cc- 0 0 CC
~CC 0- C 0 0-
C C
00
B
IN IC C
0-N CIC
CI Cc-
0C 00 C 0C C 0-IC
.00
In BC
B Cc-
00
000
SC CI 00 N 0C 000
NC N 00 CI IC
Cc-
0-00 COO
00CC IC 00
N CC
00 B
CI
NCCl Of C CI
NC
CIN C- 0N CI 0- CcCC CC 00
Cc-CC NC 00 CcC
CC CC C-C CI CI
CO 01
0CC-CC00 IC Cc-CC IC IC B fl
10.
C
CI
CC
2
B
CCCcICCCI IC CI
CC
CCC C 0 00 IC .~lCC
~ 0- ICC
CcC-
CI
10
CO
10
CO CO
C
CO C)
CO
CC o
E
CO
C0)
CC .0 C) .11 0 ~ 0) 10 CO C 00 0)0 0)
CO >5
05
00 -~ C C 0) -C C I: C 01 ~ID
s ~
C..
CO CO
CO CO
10 CO
CO CO
CO
E~
.100) C) .C.1
CC) COO
t1)~. 0)0 CCC 00) L
C) CC.
C)
E~
0)~
000 C~
Yang terdapat hanya dorongan untuk menegakkan perniagaan dan industri kecil (Wheelright 1965). Keadaan mi tidak banyak berubah pada dekad 1960-an. mi ekoran daripada dasar pemerintah yang pada amnya membiarkan pasaran bebas menentukan segala kegiatan ekonomi. Dalam keadaan seperti mi golongan pemodal yang sudah wujud memperkuat kedudukan mereka dan seterusnya memperkembang kepentingan mereka dalam kegiatan perniagaan, perdagangan, dan perindustrian. Galakan yang disediakan telah memberikan peluang yang banyak kepada golongan pemodal yang sedia ada. Oleh itu, tidak wujud apaapa strategi yang jelas untuk memupuk golongan pemodal Melayu/ bumiputera. Keadaan mi mula berubah dengan pelancaran DEB, iaitu dasar dan strategi untuk mendorong penglibatan kaum Melayu/bumiputera semakin ketara. Sementara perbadanan tertentu ditubuhkan untuk membantu kaum Melayu/bumiputera sebelum tahun 1970, pengenalan DEB memungkmnkan pemerintah berperanan langsung untuk membangunkan kedudukan mereka. Walau bagaimanapun, usaha untuk meningkatkan kedudukan ekonomi Melayulbumiputera telah lama dibincangkan. Umpamanya, isu mi telah dibangkitkan dalam Kongres Ekonomi Bumiputera Pertama pada tahun 1965 apabila dua isu yang berkaitan telah dibincangkan. Pertama, berhubung dengan peranan pemermntah dalam mengembangkan kegiatan perindustrian. Kongres tersebut telah diingatkan bahawa pihak kerajaan benar-benar sedar betapa perlu digalakkan perkembangan perusahaan. Mereka percaya usaha memperkembang perusahaan seelok-eloknya berdasarkan daya utama perseorangan dalam suasana ekonomi bebas. Usaha perseorangan dmgalakkan untuk memulakan perusahaan baru di Malaysia (Malaysia 1965: 53). Untuk mencapai matlamat in langkah yang diambil oleh pihak pemerintah termasuk: 1. 2. Memperuntuk sebahagian struktur ekuiti syarikat taraf perintis untuk dijual kepada bumiputera. Mewujudkan peluang pekerjaan kepada bumiputera dalam syarikat taraf perintis.
Kedua, pihak pemerintah telah digesa untuk mengambil bahagian secara langsung dengan mendirikan beberapa projek tertentu dan jikalau pemodal perseorangan tidak sanggup atau tidak berupaya 86
memulakan perusahaan baru, maka kerajaan sendiri akan mendirikan perusahaan itu untuk kepentingan negara. (Malaysia 1965: 54) Sehubungan dengan itu, kongres tersebut juga telah mencadangkan supaya pmhak pemerintah menubuhkan satu lembaga pembangunan perusahaan untuk bumiputera ataupun menyalurkan bantuan menerusi perbadanan yang sedia ada supaya perusahaan baru dapat didirikan untuk dijual kelak kepada bumiputera apabila perusahaan tersebut menjadi kukuh. Oleh itu, ciri-ciri perancangan yang mencerminkan matlamat DEB telah pun diberikan perhatian lebih awal lagi. Kemunculan golongan pemodal Melayu/bumiputera diharapkan dapat menerajui penyertaan kaum Melayu/bumiputera yang lebih luas dalam kegiatan ekonomi keseluruhannya, khasnya dalam sektor ekonomi moden. Apabila strategi penggantian import dimulakan pada tahun 1958 dengan memberikan galakan kepada syarikat taraf perintis, penyertaan pemodal tempatan amat terhad, terutamanya pemodal Melayu/ bumiputera. Pada dekad 1960-an, penyertaan ekuiti mereka tidak bertambah. Lagipun agensi pemerintah ketika itu belum lagi mantap dan kemas, seperti yang terdapat pada tahun 1970-an, dan kemampuan mereka untuk melibatkan din dalam kegiatan perindustrian amat terbatas. Strategi berorientasi eksport bermula pada akhir tahun 1960-an sebelum pelaksanaan DEB. Antara matlamat strategi berteraskan eksport ialah untuk mendukung matlamat DEB, termasuklah pembentukan Masyarakat Perdagangan dan Perindustrian Bumiputera (MPPB). Akan tetapi, seperti yang berlaku pada dekad 1960-an, pelaksanaan strategi berorientasi eksport tidak menjarnin penyertaan aktif oleh pemodal tempatan, lebih-lebih lagi golongan pemodal Melayu/bumiputera kerana mereka belum mempunyai keupayaan dalam bidang pengurusan, usahawan, dan teknologi. Oleh itu, penyertaan yang ketara melibatkan syarikat transnasional melalui pelaburan langsung asing. Hanya pada dekad 1980-an, terdapat penyertaan syarikat tempatan secara ketara dalam kegiatan eksport. Namun begitu, penyertaan Melayu/bumiputera masih berkurangan. Semenjak pertengahan tahun 1980-an, eksport barang perkilangan telah meningkat dengan pesat dan menjadikan Malaysia salah sebuah negara pengeksport barang elektronik yang terbesar di dunia. Malahan, elektronik telah menjadi eksport utama negara sejak tahun 1987. Di samping itu, rantaian perindustrian meskipun kurang, juga terjalin antara syarikat transnasional di Zon Perdagangan 87
Bebas dengan syarikat tempatan yang mengeluarkan input untuk syarikat mereka (rujuk Rajah Rasiah 1992). Pada tahun 1980-an, penyertaan golongan Melayu/bumiputera dalam kegiatan permndustrian bertambah jelas, tetapi sebahagian besar penyertaan demikian melalui agensi amanah atau perusahaan awam. Pelaksanaan projek industri berat sejak tahun 1981 berhubung rapat dengan tahap in iaitu peranan pemodal individu atau syarikat dianggap tidak cukup. Oleh yang demikian, pihak pemerintah terpaksa menubuhkan perusahaan awam dalam kegiatan industri berat. Namun begitu, penyertaan sedemikian oleh perusahaan awam tidak dianggap sebagai penyertaan individu atau golongan pemodal Melayu/bumiputera. Penyertaan itu hanya boleh dianggap sebagai pendorong utama untuk membolehkan pembentukan golongan usahawan atau pemodal Melayu. Memandangkan perkembangan in penyertaan modal Melayufbumiputera secara individu masih terhad kepada industri kecil. Memandangkan golongan pemodal Melayu/bumiputera masih lemah, seperti yang telah dinyatakan di atas, pihak pemerintah terpaksa memainkan peranan penggembleng modal sebagai amanah kepada kepentingan Melayu/bumiputera. Dalam konteks ekonomi yang berpandukan pasaran bebas, pihak pemerintah sentiasa menekankan betapa pentingnya peranan sektor swasta. Oleh itu, Rancangan Malaysia Kedua (19711975) menekankan bahawa pelaburan swasta akan memberikan sumbangan yang besar terhadap tujuan utama Rancangan. Khususnya, tujuan itu haruslah menentukan supaya kemajuan besar dicapai bagi meluaskan hak milik dan penguasaan orang Melayu dan bumiputera yang lain terhadap kegiatan dalam sektor moden (Malaysia 1971: 97). Walau bagaimanapun, Rancangan Malaysia Kedua (Malaysia 1971: 8) juga menekankan bahawa: Kerajaan akan menyertai secara langsung dalam pertubuhan dan perusahaan pengeluaran yang produktif. mi akan dilakukan melalui perusahaan yang dimiliki oleh kerajaan dan secara
bersama dengan sektor swasta. Penyertaan kerajaan secara langsung dalam lapangan perusahaan dan perniagaan merupakan perubahan yang besar dan amalan masa lalu. Usaha kerajaan itu perlu. terutama berikutan dengan tujuan untuk mengadakan kegiatan perusahaan di kawasan pembangunan yang baru dan dipilih serta untuk melahirkan masyarakat perdagangan dan perindustrian di kalangan orang Melayu.
88
Matlamat pemerintah untuk melibatkan din secara langsung dalam kegiatan ekonomi dan mendorong sektor swasta sudah tentu menimbulkan percanggahan. Penglibatan perusahaan awam memang dianggap sebagai bertentangan dengan kehendak sektor swasta yang tidak ingin melihat pencerobohan pemerintah dalam pasaran. Penglibatan pihak kerajaan dianggap akan menjejaskan kecekapan pasaran. Dalam mencapai matlamat pembangunan yang telah ditetapkan, memang wajar pemerintah menggalakkan perusahaan awam. Sekiranya pertumbuhan ekonomi dapat dijamin (seperti yang berlaku pada tempoh DEB), percanggahan mm dianggap dapat dikurangkan. Bahkan, sektor swasta telah berkembang pesat seiring dengan perkembangan perusahaan awam dalam kegiatan ekonomi. Peranan mi dilengkapi dengan langkah-langkah untuk melahirkan MPPB yang diandaikan dapat menerajui penyertaan kaum
Melayu/bumiputera dalam kegiatan ekonomi moden. Melalui sokongan
pihak pemerintah, golongan pemodal Melayu/bumiputera dapat memperoleh sumber kewangan, berbagai-bagai galakan serta pengetahuan
pengurusan perniagaan. Dan perspektif sektor perkilangan, antara strategi terpenting untuk membentuk MPPB merupakan dasar untuk meningkatkan peranan IKS. Beberapa usaha telah dimulakan Semenjak Rancangan Malaysia Keempat (198 11985). Peranan IKS seterusnya ditekankan dalam Rancangan Malaysia Keenam (199 1
1995) supaya bertindak sebagai industri moden dan sokongan kepada industri besar.
Beberapa buah kementerian terpenting, seperti Kementerian

Perdagangan Antarabangsa dan Industri, Kementerian Kewangan,
Kementerian Perusahaan Awam, dan agensi pemerintah lain terlibat secara langsung dan tidak langsung untuk menyokong pengembangan industri kecil, terutamanya yang ditubuhkan oleh pemodal Melayu/bumiputera. Kegiatan mereka merangkumi berbagai-bagai
bidang; antaranya termasuk kewangan, bantuan teknologi, perkhidmatan, dan pengurusan. Walaupun begitu, setakat mi prestasi kaum Melayulbumiputera dalam bidang mi masih ketinggalan jika dibandingkan dengan kaum bukan bumiputera. Antara rumusan yang dikemukakan oleh Projek Kajian Industri Kecil yang telah dimulakan oleh Fakulti Ekonomi, Universiti Kebangsaan Malaysia pada tahun 1987 (terhadap 1020 pemiliklpengurus syarikat dalam industri berasaskan kayu, gelas, kejuruteraan ringan, dan makanan) ialah:
89
1.
Kebanyakan masalah yang agak kritis yang dihadapi oleh industri kecil berpunca daripada persekitaran perniagaan di luar firma itu sendiri. mi termasuk masalah yang sukar dikawal oleh kerajaan, seperti inflasi, saiz pasaran yang agak terbatas, dan persaingan. Masalah yang dapat diatasi oleh pemerintah, seperti peraturan keupayaan modal, aliran tunai, teknologi, dan teknik yang cekap untuk mengurangkan kos pengeluaran. Masalah dalaman, iaitu yang berkait rapat dengan masalah pengurusan oleh pmhak pengurus secara langsung adalah kurang kritis dan dijangka lebih senang diatasi.
2.
3.
Rumusan di atas meninggalkan implikasi bahawa sebahagian besar masalah utama yang dihadapi oleh firma kecil memerlukan bantuan daripada pihak pemerintah melalui dasar yang dapat membina persekmtaran perniagaan yang sihat dan menggalakkan. Ini termasuklah dasar kewangan dan pencukaian yang boleh menegakkan kestabilan harga dan ekonomi serta yang boleh menggalakkan pelaburan tempatan (Osman Rani 1990). Dalam hal i, persekitaran pelaburan tempatan yang sesuai perlu untuk membolehkan pemodal kecil dan sederhana turut serta secara berkesan. Selain itu, perlu dikaji semula kemampuan agensi pemerintah sendiri untuk meningkatkan bantuan atau perkhidmatan yang diberikan kepada kumpulan sasaran. Pengurusan dan keberkesanan agensi tersebut selalu dipersoalkan. Oleh yang demikian, kumpulan sasaran tidak mempunyai kpercayaan yang penuh terhadap agensi kerajaan. Dan perspektif jangka panjang, penggubalan mi menimbulkan kesan yang positif terhadap mereka yang menceburi sektor perkilangan. Mereka tidak akan lagi bergantung pada bantuan pemermntah, sebaliknya akan bertindak mengikut unsur-unsur persaingan dalam pasaran. Walau bagaimanapun, perlu diingatkan bahawa golongan yang baru berkecimpung dalam kegiatan perindustrian sudah tentu menghadapi berbagai-bagai masalah jika dibandingkan dengan kumpulan yang
berpengalaman.
Strategi untuk menggalakkan penyertaan kaum Melayulbumiputera dalam sektor perkilangan dijangka akan meningkatkan bilangan pemodal Melayu/bumiputera dan seterusnya membantu mewujudkan kesan lelehan kekayaan yang dihasilkan oleh mereka. Dalam proses mi dijangka lebih banyak penduduk Melayu/bumiputera akan 90
menikmati manfaat daripada pertumbuhan berteraskan pengayaan golongan pemodal Melayu/bumiputera. Akan tetapi, andaian mi sebenarnya tidak realistik kerana dalam usaha membangunkan negara dalam keadaan pasaran bebas, beberapa sektor dan golongan masyarakat akan tertinggal kerana kegiatan pengumpulan modal akan bergantung pada segelintir pemodal sahaja. Pada tempoh pelaksanaan DEB, saiz golongan mi masih kecil. Selagi bilangan pemodal tidak bertambah, selagi itu negara menghadapi kesukaran untuk mewujudkan kesan lelehan. Tambahan pula, salah satu syarat penting ialah
pertumbuhan ekonomi mesti mencapai tahap yang tinggi dan herterusan. Namun begitu, pencapaian seperti mi tidak dapat menjamin perkembangan golongan pemodal yang dinamik. Oleh itu, masalah agihan pendapatan di kalangan bumiputera semakin runcing.
Masalah mi juga dikaitkan dengan struktur elit3 dan tanggapan golongan mnm terhadap pembangunan golongan usahawan Melayu/ bumiputera. Menurut Tham Seong Chee (1983: 309):
Elit politik dan birokrasi kerajaan Melayu melihat pemodenan kaum Melayu sebagai suatu proses evolusi yang mengekalkan struktur tradisional masyarakat Melayu. Pengertiannya merangkumi penyelenggaraan sistem status tradisional yang menekankan keagungan golongan bangsawan dan lebih-lebih lagi keagungan elit politik dan birokrasi kerajaan. Dengan itu elit mi akan mentafsir, membentuk, dan melaksanakan pemodenan serta nilai dan kepentingan kaum Melayu. Jika dihubungkan hal
parti politik dominan, parti mi juga telah mengalami perubahan komposisi ahlinya danipada guru, kakitangan kerajaan, dan penduduk luar bandar kepada ahli perniagaan. Perubahan mi berpunca danipada pelaksanaan DEB semenjak tahun 1971 yang telah mempengaruhi bukan sahaja komposisi ahli dalam UMNO, tetapi juga dasar yang diperjuangkan oleh pemenintah. Pelaksanaan Dasar Pembangunan Nasional (DPN) serentak dengan tamatnya DEB mencerminkan hal mi, iaitu campur tangan pemenintah dalam kegiatan ekonomi semakin berkurangan. DPN bertujuan memperkuat kuasa pasaran bebas untuk menentukan semua kegiatan ekonomi. Mengikut Mokhzani (1983: 15367), walaupun faedah yang dinikmati oleh kaum Melayufbumiputera semenjak pengenalan DEB bertambah, namun pertambahan mi tidak sama rata kerana ada kumpulan yang mengecap nikmat lebmh danipada yang lain. Sekiranya aliran mi berterusan, maka junang perbezaan di kalangan kaum 91
mi
dengan kedudukan UMNO sebagai
Melayu akan bertambah. Keadaan mi boleh menjejaskan hubungan sesama kauln mi. Anus perubahan mi akan meluaskan lagi masalah ketaksamaan di kalangan kaum Melayu. Contohnya, kajian Osman Rani dan Abd. Majid (1991: 11948) yang dijalankan pada tahun
1988 di Kawasan Simpanan Melayu Kuala Lumpur menunjukkan hahawa, walaupun insidens kemiskinan adalah rendah di kawasan mi,
namun pendapatan dan lebih-lebih lagi pemilikan harta amat tidak seimbang. Ketiakseimbangan mi berkait rapat dengan perbezaan pekerjaan dan pendidikan. Sementara itu, keinginan untuk mewujudkan MPPB yang herkesan memang sukar dicapai memandangkan bilangan peniaga Melayu/bumiputera yang kini melibatkan din dalam perdagangan dan perindustrian amat kecil. Secara keseluruhannya, sebahagian besar mereka menghadapi masalah kekurangan kemahiran, keupayaan kewangan, hubungan dalaman dan luaran, dan saluran pemasaran untuk membolehkan mereka bertapak dan berkembang sebagai MPPB yang berdaya maju (Hamzah 1990). Memandangkan masalah kekurangan golongan pemodal Melayu/ bumiputera, terutamanya pada peningkat awal pelaksanaan DEB, pemenintah telah memikul tanggungjawab membangunkan mereka. Golongan pemodal Melayu/bumiputera gagal mencapai 30 peratuS ekuiti yang dirancangkan pada tahun akhir DEB, iaitu tahun 1990. Penglibatan langsung pemerintah dalam proses pengumpulan modal dianggap tidak bercanggah dengan kepentingan individu yang menguasai jentera pemerintah. Malahan, penglibatan mi menguatkan dan mengekalkan kedudukan mereka sebagai satu kelas sosial tersendiri, baik dan segi politik mahupun ekonomi (Mohd. Redha 1987: 4967). Bahkan, kini kelihatan banyak ahli politik dan bekas pegawai kanan kerajaan yang berkecimpung dalam sektor perkilangan dan perniagaan dan memegang jawatan kanan. Ciri-ciri mi mewujudkan satu keadaan apabila proses pembangunan negara menitikberatkan golongan elit. Walaupun strategi mi bertujuan meningkatkan penglibatan bilangan pemodal, namun strategi tersebut hanya membuka lebih banyak peluang kepada segelintir golongan. Suasana seperti mi sudah tentu menimbulkan keresahan di kalangan usahawan bukan sahaja Melayu/bumiputera, tetapi juga bukan bumiputera. Lanjutan daripada mi Kongres Ekonomi Bumiputera Ketiga telah meluluskan satu resolusi supaya amalan usaha sama yang bersifat penerima sewa dihapuskan (Malaysia 1992a: 3). Hingga akhir dekad 1990-an, pencapaian pembangunan MPPB 92
PEM0DAL MELAYUIBUMIPUTERA DAN PERANAN AGENSI AMANAH
masih rendah, terutamanya dalam kegiatan penindustrian, seperti IKS. Sungguhpun jumlah bilangan syarikat yang dimiliki oleh kaum
Melayu/bumiputera telah meningkat, namun bilangan tersebut sebenarnya kecil dan segi saiz dan perolehan jika dibandingkan dengan perusahaan yang dimiliki oleh kaum bukan bumiputera atau pemodal asing. Sebenarnya, pertambahan hak milik modal saham Melayufbumiputera sebahagian besarnya disumbangkan oleh agensi amanah dan institusi lamn yang berkaitan. Pemilikan sebenar oleh Melayu/bumiputera sebagai pelabur individu hanyalah kira-kira 8.2 peratus pada tahun 1990. Semenjak kemelesetan ekonomi pada pertengahan tahun 1980-an. pertumbuhan hak milik modal saham kaum bumiputera kian lembap disebabkan oleh sumber kewangan mereka yang terhad, pengurangan kegiatan agensi amanah, dan ganis pan-
duan dasar yang lebih liberal tentang pemilikan modal saham (Harun 1991). Oleh itu, kita boleh mempersoalkan implikasi daripada
strategi yang lebih liberal terhadap modal asing, terutamanya pada hujung dekad 1980-an. Kesan yang lebih ketara melibatkan perusahaan
yang baru dimulakan dan yang hendak dimajukan oleh pemodal Melayu/bumiputera. Keadaan mi juga mempengaruhi potensi perusahaan yang dimajukan oleh pemodal bukan bumiputera. Akan tetapi, perusahaan yang telah bertapak lebih awal dapat menggunakan kekuatannya untuk berkembang maju melalui penyerapan teknologi baru dan usaha sama dengan modal asing.
AGENSI AMANAH SEBAGAI TERAS PENGLIBATAN MELAYUJBUMIPUTERA

Memang tidak dapat dinafikan bahawa peranan agensi amanah
mempunyai hubungan rapat dengan pelaksanaan DEB. Penyusunan semula ekuiti merupakan salah satu syarat yang diperlukan untuk
mencapai matlamat penyusunan semula masyarakat. Selain penyu-
sunan semula struktur ekuiti, peranan agensi amanah ditekankan dan perspektif pengurusan dan kemahiran di kalangan kaum Melayu/ bumiputera. Memandangkan sumber modal yang ada pada kaum Melayu/bumiputera adalah terhad dan bergantung pada individu Melayu/bumiputera untuk menyusun semula ekuiti adalah satu pendekatan yang terbatas potensinya, maka agensi amanah terpaksa membantu proses penyusunan semula dengan bertindak sebagai pemegang amanah modal Melayu/bumiputera dalam pelbagai bidang melalui pelaburan dalam anak syarikat sehingga pada suatu masa 93
apabila kaum Melayulbumiputera mampu untuk mengambil alih ekuiti tersebut, hak milik dapat dipindahkan atau dijual kepada mdividu atau syarikat Melayu/bumiputera berkenaan. Agensi amanah boleh juga bertindak sebagai rakan kongsi dalam usaha sama dengan individu atau syanikat Melayu/bumiputera dengan tujuan supaya pada akhirnya ekuiti pemilikan agensi amanah dipindahkan kepada rakan kongsi Melayu/bumiputera apabila mereka berkeupayaan menjalankan perusahaan itu. Di samping itu, agensi amanah boleh bertindak sebagai penyokong kepada kegiatan perindustnian Melayufbumiputera dengan menyediakan kemudahan dan rantaian yang tidak terbuka kepada usahawan atau syarikat
Melayu/bumiputera.
Perkembangan modal pemerintah semakin meningkat dengan pesat dan amat meluas sehingga merangkumi berbagai-bagai kegiatan ekonomi. Bahkan, pada masa dua dekad telah meliputi berbagai-bagai sektor ekonomi sehinggakan fenomena mi menimbulkan tanggapan bahawa modal Melayulbumiputera dapat mengancam kepentingan modal lain, termasuk modal asing. Tanggapan mi timbul disebabkan penglibatan pihak pemenintah secara langsung amat menonjol. Kegiatan ekonomi yang dimajukan oleh agensi pemenintah difikirkan akan menikmati keistimewaan. Tanggapan tersebut berkait rapat dengan pendapat bahawa kepentingan mereka akan terjejas jika herlaku apa sahaja perubahan yang dicetuskan oleh pihak pemenintah. Walau bagaimanapun, pengalaman sepanjang dua dekad pelaksanaan DEB menunjukkan bahawa tanggapan mi susah diterima memandangkan sasaran 30 peratus penyertaan ekuiti korporat oleh kaum Melayu/bumiputera menjelang tahun 1990 gagal dicapai. Bahkan, penglibatan agensi pemenintah menunjukkan bahawa pertumbuhan ekonomi, dan dengan itu, kepentingan modal yang sedia ada, baik modal tempatan mahupun asing telah berkembang. Seperti dinyatakan oleh Hamzah (1990):
Agensi amanah beroperasi dalam persekitaran ekonomi yang tidak senang dengan kehadirannya satu persekitaran yang
bukan menganggapnya sebagai pesaing yang sihat, tetapi

sebagai musuh yang perlu dihapuskan. Dalam usahanya untuk mencapai matlamat penyusunan semula DEB, agensi amanah dilihat sebagai mencabar kedudukan mereka yang telah lama wujud dan beroperasi dalam alam perniagaan. Agensi amanah dilihat sebagai mempunyai sumber dan potensi untuk benarbenar menyaingi peniaga bukan bumiputera, dan dengan itu, menggugat penguasaan mereka dalam ekonomi negara.
94
Ketakutan sebegini tidak perlu dikekalkan kerana penyusunan semula masyarakat dirancang dalam konteks ekonomi negara
yang membangun.
Malahan, dan awal lagi golongan pemodal telah menunjukkan perasaan tidak puas hati terhadap pelaksanaan Akta Penyelanasan Penindustnian 1975, terutamanya dan segi penetapan 30 peratus ekuiti bumiputena yang dikenakan terhadap projek industni. Melalui Persatuan Pengilang-pengilang Malaysia, meneka telah menyuarakan bahawa dasar pemerintah terhadap sektor penkilangan mestilah bertenaskan matlamat pertumbuhan dan sektor mi tidak semestinya dikenakan syarat penyusunan semula melalui penyertaan ekuiti bumiputena.4 Berhubung dengan hal i, golongan pemodal, termasuk modal asing, menyambut baik Dasar Penswastaan yang dilancarkan pada awal tahun 1980-an. Golongan pemodal menghanapkan dasar mi akan membawa faedah yang lebih banyak kepada mereka. Sekinanya jalan mi memberikan faedah kepada golongan yang kecil, maka lamakelamaan akan mewujudkan kesan lelehan tenhadap masyanakat Melayu/bumiputera keselunuhannya. Dalam hal mi Jesudason (1989:
23) berpendapat bahawa:
Di Malaysia, peranan ekonomi pemerintah, yang menggambarkan realiti politik, budaya, dan ekonomi kompleks, merupakan kesan dua matlamat pemimpin Melayu untuk memegang kuasa politik dan menjelmakan aspirasi budaya demi mempertingkat kedudukan ekonomi mereka dalam masyarakat. Pembangunan
ekonomi diasaskan pada matlamat politik-budaya mi dengan menguatkan kemudahan kebendaan dan psikologi mereka.
-
Meskipun golongan elit yang menikmati faedah yang terbanyak, namun bentuk penguasaan mi menguntungkan masyarakat
Melayu.
Pembentukan golongan pemodal Melayu/bumiputena dengan nyata mempenlihatkan peranan pemenintah yang kuat. Tanpa galakan tententu dan donongan danipada pihak pemerintah, golongan mi sudah tentu tidak dapat benkembang dengan kadan yang pesat. Dalam suasana ekonomi yang tenbuka dan berasaskan persaingan tak sempurna, memang terdapat berbagai-bagai halangan untuk melahinkan golongan pemodal banu, sepenti yang dikehendaki oleh DEB. Herotan yang tendapat dalam suasana pensaingan tak sempunna perlu dipenbaik, dan mi hanya dapat dilakukan melalui campur tangan pemerintah secara teratur. Mengikut Shaharuddin (1988: 14748): 95
Kapitalis Melayu tidak mengumpulkan harta dan modal mereka dalam kekosongan. Mereka memperolehnya daripada masyarakat mereka sendiri. Pengumpulan bagi mereka bermakna penyaluran sumber dan modal daripada masyarakat seterusnya. Pada amnya, perniagaan kapitalis sangat disubsidikan oleh masyarakat, umpamanya pembinaan infrastruktur. Kejayaan dasar kerajaan bukannya Iebih bergantung pada kekayaan kaum Melayu berbanding dengan faedah yang dinikmati oleh mereka menerusi
dasar kerajaan. Tanpa sokongan kerajaan, pemodal Melayu
tidak mungkin kaya.
Semenjak awal dekad 1970-an, memang tidak dapat dinafikan bahawa banyak kaum Melayu ingin menyertai golongan yang kecil mi. Mengikut Tham Seong Chee (1983: 310):
Untuk rakyat jelata Melayu, kuasa politik juga mewakili pencapaian hubungan sosial yang rapat dengan elit tradisional, iaitu bagi golongan bangsawan, suatu perjuangan yang bukannya kecil. Penyertaan dalam proses politik dan birokrasi juga telah menjamiri mobiliti yang lebih luas, kerap mengambil bentuk pengarah, ahli lembaga pengarah perniagaan, dan fungsi pengurusan dalam perbadanan awam dan berkanun. Oleh ito, kejayaan politik atau birokrasi mengesahkannya kerana mobiliti
sosioekonomi bermula daripada kejayaan itu.
Walaupun begitu, keadaan 2931),
Seperti yang dinyatakan oleh Suhaini Aznam dan McDonald (1989:

Hubungan usaha sama dengan kaum Melayu/bumiputera telah milik dan penyertaan Iangsung oleh pihak kerajaan dalam perniagaan di peringkat pusat dan
negeri menghasilkan pelbagai
mi
juga menimbulkan kesan negatif.
juga disalahgunakan. Pengambilan
tugas pengarah
dan
eksekutif
untuk golongan Melayu
mempunyai
pertalian kuat dengan
pihak politik yang tidak semestinya cekap.
GOLONGAN PEMODAL TEMPATAN PADA DEKAD 1990-AN

Sejak berakhirnya kemelesetan ekonomi pada tahun 19851986, Malaysia telah mengalami berbagai-bagai perubahan ekonomi yang cetuskan berbagai-bagai cabaran, seperti kepenluan industri untuk
dipengaruhi oleh unsur-unsur dalaman dan luaran. Keadaan mi menmeningkatkan daya saing di peningkat antarabangsa dan keperluan 96
PEMODAL MELAYU/BUMIPUTERA DAN PERANAN AGENSI AMANAI-(
struktur pengeluaran untuk meningkatkan kemahiran teknikal. Golongan pemodal Melayu/bumiputera merasakan bahawa sudah
sampai masanya untuk mereka bergabung dengan pemodal bukan Melayu. Walaupun pada keseluruhannya pencapaian masyarakat Melayufbummputera belum lagi memuaskan, namun seruan seperti mi dilaung-laungkan oleh golongan pemodal dan yang berpengaruh. Oleh itu, desakan golongan pemodal Melayu/bumiputera makin ketara, terutamanya semenjak pertengahan tahun 1980-an supaya kepentingan mereka terus dmutamakan. Desakan tersebut juga boleh dikaitkan dengan kehendak golongan mi untuk bekerjasama dengan golongan pemodal bukan bumiputera. Contohnya Resolusi 7 dan 8 Kongres Ekonomi Bumiputera Ketiga 1992 berbunyi seperti yang benikut:
Supaya ditawarkan sebahagian ekuiti syarikat-syarikat swasta
kepada eksekutif bumiputera dalam syarikat berkenaan yang

mempunyai potensi menjadi rakan usaha sama yang aktif. Dengan Iangkah demikian, syarikat berkenaan dapat merealisasikan usaha sama tulen antara bumiputera dengan bukan bumiputera.
Perlu ditubuhkan satu dana pinjaman oleh konsortium bank bagi membantu bumiputera menyertai syarikat bukan bumiputera. Dana mi boleh juga digunakan untuk membiayai pembangunan projek usaha sama dan sebagai modal usaha
niaga syarikat usaha sama yang digalakkan.
Resolusi seperti
mi
hanya dapat dimajukan dalam suasana
pertumbuhan ekonomi yang pesat. Sekiranya ekonomi dapat benkembang seperti dirancangkan dalam Rancangan Malaysia Keenam, potensm untuk mewujudkan kerjasama mi amat cerah. Potensi mi juga bergantung pada galakan pencukaian yang membolehkan pewujudan kerjasama in Akan tetapi yang lebih penting ialah bagaimana golongan pemodal bukan bumiputera bertindak balas dan menentukan pencapaian matlamat resolusi tersebut. Walaupun kerjasama seperti mi makin rneningkat, kerjasama yang berasaskan kekuatan setara amat kecil dan sebahagian besar bentuk kerjasama daripada
pihak Melayu/bumiputera diwakili oleh ahli politik atau bekas bmrokrat kanan kerajaan (Fujio 1991: 35070). Masalahnya, kerjasama mi tidak dapat diwujudkan di peringkat perusahaan kecil
dengan cara yang menyeluruh. Tambahan pula, golongan Melayu dan
bumiputera belum dapat mewujudkan kegiatan yang dapat melengkapi antara satu sama lain. 97
Memandangkan penyentaan mereka dalam industri dan pembentukan golongan pemodal Melayu/bumiputena adalah tenhad, tendapat beberapa implikasi yang penting di Malaysia. Mengmkut Yoshihana (1980: 91): Benikutan pelaksanaan DEB, kerajaan mula campur tangan
dalam ekonomi dengan berleluasa dan
mi
telah banyak me...
lahirkan pemodal yang terikat dengan kerajaan Walaupun bukannya niat kerajaan, DEB memungkinkan golongan Melayu
tertentu menjadi kaya dengan cepat. Dengan itu, golongan Melayu yang berhasrat menjadi pemodal berusaha kuat untuk
mengeratkan pertalian mereka dengan pihak kerajaan demi kepentingan perniagaan. Ini pula mempengaruhi etika perniagaan pemodal Cina. Dengan pertalian erat dengan pemodal ataupun ahli politik Melayu, maka bertambah mudah untuk mengumpulkan kekayaan satu pencapaian yang semestinya akan mengambil masa beberapa dekad untuk pemodal Cina yang paling cekap sebelum DEB. Dengan itu, pemodal bukan bumiputena, terutamanya kaum Cina telah lama mengubahsuaikan kaedah pelabunan dan pemiagaan meneka. Sektor korponat Cina telah benkembang dengan pesat semenjak pertengahan tahun 1970-an bukan sahaja melalui kegiatan ekonomi dalam negana, tetapi juga di seberang laut. Perkembangan mi hertambah teguh menerusi kenjasama meneka dengan pemodal Melayu/ bumiputera. Dalam konteks pelaksanaan DEB, kepentingan mereka dijangka akan hanya benkembang melalui kerjasama dengan pemodal Melayu/bumiputera. Kebanyakan kenjasama mi benlaku antana kumpulan elit yang kuat dan berpengaruh, terutamanya dalam sektor bank dan perladangan (Hing 1984, Gomez 1990). Walau bagaimanapun, di kalangan pemodal kecil dan sederhana, kenjasama antana golongan Melayu/bumiputena dan bukan Melayu/ bumiputera amat tenhad. Pertama, golongan pemodal Cina enggan bekerjasama dengan pemodal Melayu/bumiputera memandangkan pengalaman golongan mi dalam sekton penkilangan amat tenhad. Kedua, pemodal Cina dalam industni kecil tidak diwajibkan bekenjasama dengan pemodal Melayufbumiputera kerana tidak seperti projek industni yang besar, pelabunan kecil tidak diperlukan mendapat kelulusan Kementenian Perdagangan Antanabangsa dan Industri. Apabila Akta Penyelarasan Penindustrian dimajukan pada tahun
1975, semua projek pelaburan dalam sekton perkilangan perlu mendapat kelulusan kementenian tersebut, melainkan yang menunjukkan 98
jumlah pelaburan yang kurang danipada RM250 000. Pelaburan mi telah ditambah kepada RM2.5 juta pada tahun 1986. mi bermakna
bahawa pelaburan kecil tidak dikenakan syarat penyertaan modal

bumiputera yang disyaratkan terhadap pelaburan yang melebihi angka
tersebut. Bahkan, pengenalan akta tersebut telah menimbulkan kontroversi kerana golongan pemodal bukan bumiputera menganggap bahawa akta itu digunakan oleh pihak pemerintah untuk menyekat perkembangan kegiatan mereka dalam kegiatan perkilangan. Peningkatan jumlah pelaburan kepada RM2.5 juta juga hermakna peluang untuk pemodal Melayu/bumiputena bekerjasama dengan pemodal bukan Melayu/bumiputera agak tertutup dalam
industni kecil terutamanya. Contohnya, kemasukan modal asing dan Taiwan dan Singapura sejak tahun 1987 telah memberi faedah kepada kumpulan pemodal Cina yang mengambil kesempatan untuk mengeratkan ikatan perniagaan mereka dengan pemodal asing (Fujio 1991: 35070). INDUSTRI BERAT DAN PENYERTAAN MODAL PEMERINTAH Satu arah aliran yang mencerminkan proses penindustnian yang lebih mendalam telah muncul melalui peningkatan peranan industni berat, terutamanya semenjak pelancaran Rancangan Malaysia Keempat (19811985). Onientasi dasar yang memerlukan pelaburan besar dan teknologi tinggi dalam industni tersebut semestinya memerlukan modal yang banyak serta berterusan untuk beberapa tahun (Anuwar 1989: 298312). Walaupun dalam hal mi pinjaman dan modal asing menjadi sumber utama, yang lebih penting ialah bagaimana sektor perkilangan tempatan dapat menggembleng keupayaan teknologi tempatan yang sedia ada supaya menjadi lebih cergas dan mantap. Strategi industri berat juga merupakan lanjutan usaha pihak pemerintah untuk mempercepat pertumbuhan ekonomi melalui proses industni penggantian import fasa kedua. Pengalaman perkembangan penindustnian di Jepun dan Korea Selatan menupakan pengaruh yang kuat terhadap penggubalan dasan ke anah i. Strategi mi melibatkan penyentaan pihak pemerintah secara langsung memandangkan jumlah modal yang diperlukan amat besar. Keluli, kereta, dan simen merupakan antara industni berat yang didukung secara langsung oleh pemerintah. Penekanan kepada pembangunan penindustnian telah menjadi nyata apabila empat industni telah dijadikan industni strategik 99
untuk menjadi asas perluasan landasan perindustrian yang telah dikenal pasti oleh PIP. Industni tersebut ialah industri logam, kejuruteraan, kimia dan pemprosesan kimia serta elektronik. Keempatempat industni mi dijangka dapat mewujudkan rantaian perindustrian dan mengalami kadar pertumbuhan yang pesat, iaitu antara 7 hingga 12 peratus setahun (Fanidah dan Madeline 1992: 6393). Walaupun pemerintah bertujuan mengurangkan penglmbatannya secara aktif dalam bidang perindustrian menerusi Dasar Penswastaan, tetapi mengikut Rancangan Malaysia Keenam (Malaysia 1991: 162): Kerajaan akan terus campur tangan dalam bidang pelaburan yang memerlukan modal yang besar, tempoh pulangan pelaburan yang panjang, dan dalam bidang yang kurang diminati oleh sektor swasta. Penubuhan perusahaan awam untuk mengendalikan industni berat merupakan lanjutan daripada penglibatan pemerintah secara langsung dalam kegiatan ekonomi. Penglibatan mi juga harus dilihat dan segi pencapaian matlamat DEB, iaitu bilangan perusahaan awam telah meningkat dengan kadar yang pesat sejak pelaksanaannya. Perkembangan mi dapat dikaitkan dengan konsep perindustnian tolakan raksaksa yang memerlukan penglibatan pihak pemerintah yang aktif dalam kegiatan perkilangan secara langsung. Perbadanan Penusahaan Berat Malaysia (Hicom) telah ditubuhkan pada akhir tahun 1980 mengikut Akta Syanikat 1950 bertujuan untuk mengenal pasti, memulakan, dan mengurus projek industni berat supaya projek tersebut dapat dilaksanakan dengan cekap seperti perusahaan yang dikendalikan oleh sektor swasta (Mohd. Saufi 1986: 6067). Semenjak awal tahun 1980-an, alat utama yang digunakan ialah penubuhan Hicom yang antara lain telah mengasaskan industni pembuatan kereta di Malaysia melalui projek kereta Proton yang juga menimbulkan berbagai-bagai kontroversi dan segi pelaksanaannya (Means 1991:
95, Jomo 1985). Kontroversi mi tercetus kerana pertama, penubuhan Syarikat

Perusahaan Otomobil Nasional Sdn. Bhd. (Proton) melibatkan pe-
nyertaan langsung oleh pihak pemerintah yang merupakan usaha

ulung negara untuk membuat kereta secara bersepadu (bukan sekadar memasang) dan mi melibatkan penyusunan semula industni pemasangan kereta yang sedia ada. Kedua, industri pembuatan kereta penindustrian ke belakang dan ke hadapan dan
mempunyai potensi yang amat cerah untuk mewujudkan rantaian mi akan menimbulkan 100
berbagai-bagai implikasi terhadap syarikat yang mengeluarkan alat komponen. Penubuhan Proton juga membuka jalan kepada banyak usahawan bumiputera supaya bergiat dalam industri pengeluaran komponen. Ringkasnya, kemunculan industri pembuatan kereta mi merupakan satu strategi untuk merangsangkan penyertaan Melayu/ bumiputera dalam kegiatan perindustrian yang lebih berkesan (Takashi 1991: 387413). Pada dekad 1990-an, pihak Proton akan mengembangkan lagi keperluan untuk memperoleh komponen danipada pengeluar tempatan di bawah konsep payung yang telah dilancarkan oleh mereka. Walau bagaimanapun, untuk menjaga kualiti, pihak Proton berpendapat pengeluar komponen tempatan masih memerlu-
kan usaha sama dengan pemodal asing (Abd. Rahim 1992: 4348). Walau bagaimanapun, perlu ditegaskan bahawa kemantapan
industri berat yang telah digalakkan di Malaysia bergantung pada beberapa prasyarat. Pertama, kemampuan industni kecil Iintuk membekalkan input. mi merupakan satu masalah yang amat penting memandangkan industni kecil di negara mi masih pada tahap pembangunan awal. Kedua, berhubung dengan masalah kekurangan kegiatan penyelidikan dan pembangunan (P&P) dan kekurangan tenaga mahir yang sepatutnya diperlukan oleh industni berat (Chee Peng Lim 1984). Walaupun terdapat halangan seperti in namun pihak pemerintah telah melancarkan program industri berat dengan lebih ketara sejak awal tahun 1980-an. Seperti yang dinyatakan dalam Kajian Separuh Penggal Rancangan Malaysia Keempat (Malaysia 1984: 303): Kerajaan telah menggalakkan pembangunan industri berat untuk memperkukuh asas sektor perkilangan. Industri berat diperlukan untuk menggerakkan pertumbuhan yang baru dan meng-
adakan rantaian ke hadapan dan ke belakang yang kukuh untuk pembangunan penindustnian. lndustri berat boleh juga meninggalkan kesan yang besar terhadap pertumbuhan industri kecil
sekiranya usaha dijalankan untuk menghubungkan dan menyatu-
kan pembangunan industri kecil dan industri berat.
RUMUSAN Bab mi telah menekankan asas pengenalan dan pencapaian DEB dalam mengubah semula struktur masyarakat dan membangunkan
golongan pemodal bumiputera. Usaha untuk membangunkan kedudukan ekonomi bumiputera tenlebih dahulu dibincangkan dalam 101
Kongres Ekonomi Bumiputera Pentama. Walaupun DEB telah dilan-
carkan pada tahun 1971, tetapi strategi pembangunan penindustnian, terutamanya melalui industni berorientasi ekspont yang benmula pada hujung dekad 1960-an telah dijadikan nadi untuk menjayakannya. Campur tangan pemerintah secana langsung dalam pasaran bagi mendukung modal tempatan, terutamanya pemodal bumiputena, Semakin ketara semenjak awal tahun 1980-an. Kenajaan menumpukan perhatian kepada pembentukan segolongan pemodal bumiputera
yang dijangka akan melindungi kepentingan kaum bummputera ke-
seluruhan.
Anus pemusatan pengumpulan harta di kalangan segelintir pemodal bumiputena kurang menampakkan kesan lelehan terhadap
golongan miskin. Malahan, meluaskan jurang ketaksamaan antana golongan kaya dengan miskmn. Tambahan pula, kerajaan kunang herjaya dalam usahanya untuk menegakkan segolongan kaum bumiputera
penniagaan yang benkesan serta penyertaan korporat bumiputera sebanyak 30 peratus menjelang tahun 1990. Penkembangan usaha sama antara ahli bmrokrat dengan pemodal swasta, dan penyentaan
langsung mereka dalam perniagaan yang bertambah sejak dekad Suara golongan mi untuk mengadakan usaha sama dengan pmhak bukan bumiputera menjadi semakin lantang. Modal bukan bumiputera, terutamanya modal Cina turut berkembang menenusi saluran mi. Walau bagaimanapun, kenjasama mi lebih terbatas di kalangan pemodal besar sahaja. Pemodal Cina kecil jarang-janang mengadakan usaha sama dengan pemodal kecil bumiputera. Pelaksanaan dasar
industni berat pada awal dekad 1980-an membeni harapan kerana kerajaan untuk mengganiskan penyertaan pemodal bumiputera Se1980-an juga menguntungkan segelmntir penduduk sahaja.
bagai golongan yang penlu dibenikan galakan untuk melibatkan din dalam bidang mi. Meskipun strategi mi mempunyai potensi yang cerah, tetapi pelaksanaannya telah mencetuskan berbagam-bagai kontroversi.
NOTA
I Majlis Amanah Rakyat (MARA) telah ditubuhkan pada tahun 1965 untuk menggantikan RIDA (Lembaga Kemajuan Perusahaan dan Kampung) yang telah ditubuhkan pada tahun 1951 bertujuan untuk memodenkan kawasan luar bandar dengan program yang lebih berkesan kerana RIDA telah dianggap sebagai agensi yang lemah dan tidak mempunyai matlamat yang teratur.
102
PEMODAL MELAYU/BUMIPUTERA DAN PERANAN AGENSI AMANAH
Peruntukan sebanyak RM7O juta dalam Rancangan Malaysia Pertama merupakan 60.4 peratus daripada jumlah peruntukan kerajaan untuk keperluan pembangunan perindustrian dan perlombongan yang ber-
jumlah RMI 15.8 juta (Malaysia 1965b: 138).

3 Elit ialah golongan yang dianggap terkemuka atau teristimewa dalam masyarakat oleh sebab kuasa (darjat, intelek, dan sebagainya) individu yang tergolong dalamnya, (Kamus Dewan 1989: 308). Pendapat Persatuan Pengilang-pengilang Malaysia ternyata dalam memorandum mereka kepada pemerintah yang bertajuk Memorandum on National Economic Policy After /990. Persatuan mi berpendapat bahawa matlamat penyusunan atau penyertaan bumiputera dalam kegiatan perindustrian mesti dicapai melalui kaedah galakan, iaitu galakan cukai diberikan kepada syarikat yang mempunyai ekuiti bumiputera sekurang-kurangnya 30 peratus supaya syarikat yang berkenaan dikenakan cukai syarikat yang berkurangan sebanyak 10 peratus. Mengikut Persatuan:
mi
merupakan cara yang lebih berkesan untuk menggalakkan penyertaan bumiputera dan bukannya membelanjakan wang kerajaan secara langsung atau tidak langsung menerusi pelaburan Perusahaan Awam Bukan Kewangan (PAKB) dan Perbadanan Kemajuan Ekonomi Negeri (PKEN) dalam projek perniagaan yang mungkin mengalami kegagalan. Lagipun, jika lebih banyak syarikat mengambil peluang melalui galakan yang disediakan, langkah penyusunan semula menjadi kian pesat (rujuk Federation of Malaysian Manufacturers 1990: 3lI). 5. Dalam hal
mi
Miller (1990: 106107) menyatakan:
Meskmpun setengah-setengah bumiputera mengambil peluang kelebihan ekonomi dengan sepenuhnya dan membina perniagaan
yang bertambah maju dengan bergantung pada DEB yang telah

dieksploitasi sewenang-wenangnya dan disalahgunakan secara berleluasa. Terdapat beratus-ratus buah syarikat Ali-Baba, iaitu golongan bukan Melayu memperalat bumiputera sebagai rakan tidur demi memenuhi keperluan kuota. Gejala mi melahirkan strata sosial bumiputerafat-cat. (Rujukjuga Gabungan Dewan-dewan Perniagaan
dan Perindustrian Cina Malaysia 1992).
103
BABV
MODAL AsING DAN KEUPAYAAN EKSPORT
Kemunculan industri moden di Malaysia berkait rapat dengan kemasukan pelaburan asing semasa zaman penjajahan. Penyertaan modal asing dalam sektor perkilangan semakin penting sejak pengenalan Ordinan Industri Perintis pada tahun 1958, Akta Galakan Pelaburan pada tahun 1968 dan Akta Zon Perdagangan Bebas pada tahun 1971. Daya tarikan Akta Galakan Pelaburan dan Akta Zon Perdagangan Bebas amat meluas. Pemprosesan untuk eksport oleh pelabur asing menjadi tonggak pertumbuhan perkilangan sejak pembukaan zon perdagangan bebas pada tahun 1972. Meskipun penekanan terhadap pelaburan asing menurun dengan pelaksanaan industri berat pada awal dekad 1980-an, peranannya semakin penting semula setelah Akta Galakan Pelaburan diperkenal pada tahun 1986. Dasar kerajaan dan suasana politik yang stabil dan infrastruktur yang menarik serta suasana ketegangan perdagangan antarabangsa telah menarik pelaburan asing secara besar-besaran sejak hujung dekad 1980an. Bab mi cuba menganalisis asas kemasukan pelaburan asing Sejak hujung dekad 1980-an dan implikasinya terhadap proses perindustrian Malaysia. Kesannya terhadap pencukaian, keuntungan, pelaburan semula, pemindahan teknologi, dan struktur eksport juga akan dibincangkan.
MODAL ASING DAN PROSES PERINDUSTRIAN

Semenjak tahun 1987, kemasukan modal asing dalam sektor perkilangan telah kian meningkat berikutan pengenalan dasar yang lebih menarik kepada pemodal asing dan kelonggaran syarat ekuiti, 104
MODAL ASING DAN KEUPAYAAN EKSPORT
khususnya sejak pelaksanaan Akta Galakan Pelaburan pada tahun 1986. Peningkatan mi juga telah dipengaruhi oleh beberapa peristiwa ekonomi yang membabmtkan Jepun dan negara perindustrian baru (NIB) Asia. Negara maju Amerika Utara dan Eropah Barat telah memaksa peningkatan nilai mata wang, peningkatan tarif, dan pengenakan kuota eksport negara tersebut sejak pertengahan dekad 1980-an. Tambahan pula, kemudahan Skim Keutamaan Am (GSP) telah ditarmk daripada NIB Asia pada bulan Februari 1988. Tekanan mi telah mendorong pemindahan keluar modal dan negara tersebut. Pada masa yang sama, kemunculan rantau Asia Pasifik sebagai sebuah pasaran yang besar telah mendorong pemindahan pengeluaran dan negara maju Amerika Utara dan Eropah Barat (Rajah Rasiah 1989). Peralihan seperti mi memperkuat lagi peranan modal asing dalam sektor perkilangan di negara mi. Seperti yang telah berlaku semenjak Malaysia memulakan strategi perindustriannya melalui tahap penggantian import pada akhir tahun 1950-an, modal asing berperanan penting dalam kebanyakan industri utama. Pada tempoh yang sama, jelas kelihatan kemunculan peranan syarikat kecil dan sederhana dan Jepun untuk tujuan melengkapkan usaha syarikat Jepun yang Iebih besar di Malaysia. Bagi syarikat Jepun, perubahan di peringkat antarabangsa telah bermula pada tahun 1985 lagi apabila nilai mata wang yen meningkat dengan pesat dan mi menyebabkan penilaian semi,ila strategi pelaburan modal Jepun yang seterusnya mengalihkan arah ke negara lain untuk mengambil kesempatan pengurangan kos pengeluaran, (George, 1988: 84 86, Kosaka 1989: 52)) Kebanyakan syarikat Jepun yang bergantung pada pasaran eksport terpaksa berbuat demikian kerana peningkatan nilai yen dan halangan tarif dan kuota di negara maju Barat telah menjejaskan keupayaan mereka untuk bersaing di peringkat antarabangsa. Oleh itu, pemodal Jepun banyak memindahkan kegiatan perkilangan mereka ke negara lain, terutamanya ke Amerika Syarikat dan Eropah Barat. Antara faktor yang menyebabkan pelaksanaan dasar perlindungan terhadap import dan Jepun adalah persaingan sengit daripada syarikat Jepun. Eksport yang banyak dan Jepun telah mewujudkan pergeseran perdagangan, terutamanya antara Jepun dengan Amerika Syarikat. Keadaan mi juga telah menyebabkan penempatan kilang Jepun di negara perindustrian lain (Okumura 1991: 3140). Industri Jepun pula telah dapat meningkatkan eksport barang modal ke negara membangun, seperti Malaysia, terutamanya me105
nerusi peningkatan pelaburan langsung (Nakanishi 1990: 4953). Walaupun penglibatan mereka dapat menyekat usaha syankat ternpatan, namun rantaian perindustrian dapat diperkembang antara syarikat kecil dan sederhana mereka dengan syarikat tempatan, seperti yang berlaku antara syarikat Taiwan dan syarikat milik Cina tempatan (Mohamed Ariff 1992: 124). Walau bagaimanapun, usaha sama seperti mi rnasih belum menyeluruh. Malaysia menerima banyak modal asing dan Taiwan, Singapura, dan Korea Selatan, terutamanya semenjak tahun 1987. Sebenamya, pada tempoh 19851990, terdapat peningkatan pesat dan segi pengaliran masuk modal dan Taiwan, yang telah pun melebihi modal dan Jepun (Malaysia 1991: 149). Jadual 5.1 menunjukkan modal yang telah diluluskan oleh Lembaga Kemajuan Perindustrian Malaysia (MIDA) untuk tahun 1985 hingga 1992. Jelas bahawa modal dan Taiwan telah rneningkat dengan mendadak sejak tahun 1987 dan mencapai tingkat yang arnat tinggi pada tahun 1990, berjumlah RM6339. 1 juta. Pada tahun tersebut, modal dan Taiwan mencatatkan jumlah yang terbesar, iaitu 36.0 peratus daripada jumlah modal asing, dan mi diikuti oleh modal dan Jepun dengan 23.9 peratus. Walaupun jumlah modal Taiwan telah menurun pada tahun 1991, narnun peratusannya sebanyak 22.2 peratus rnasih melebihi modal Jepun yang rnencatatkan 19.8 peratus. Penglibatan Taiwan dan NIB Asia lain mencerminkan usaha untuk mencari lokasi yang menawarkan upah rendah jika dibandingkan dengan negara mereka (Chen dan Wong 1989: 20439). NIB Asia, terutamanya sejak hujung dekad 1970-an kian mengutarnakan pengeluaran barang yang lebih berintensif teknologi dan mempunyai nilai ditarnbah yang tinggi. Keupayaan mereka untuk memindahkan lokasi industri berintensif buruh ke negara yang mempunyai kos rendah, seperti Malaysia akan bergantung pada bekalan buruh (Balakrishnan 1989: 7677, dan Tsuruoka 1990: 8788). Selain peningkatan upah di negara induk, pemindahan lokasi industri mereka juga dikaitkan dengan strategi untuk berganjak kepada kegiatan yang lebih canggih dan rnempunyai nilai ditambah yang tinggi.2 Sementara itu, mulai pertengahan tahun 1980-an, NIB Asia telah menjadi destinasi modal teknologi tinggi asing yang penting disebabkan kemampuan mereka untuk bertindak balas dengan pantas terhadap perubahan dalam pasaran antarabangsa. Negara mi juga sudah pun memiliki asas teknologi dan kemahiran yang tinggi dan mi membolehkan mereka menyerap teknologi baru dengan mudah. 106
00 0 N
0O~ ~ 00 C N
r~ N
N ~t N
N N
0 C
0~C.
0
.
~ C C N N
~ N N
~
--~~
N ~00000 N ~ ~ r~ C 1~ C C
I~
C 0
~ N r~ ~ N r~
N 00
00 C C
N 0 ~
~C 00 ~
~t ~ N 0 N
N
r~ c~ C 00 N N ~ I~ C C 00 C N
C ~fl
C N C t-
CO C ~
N N
C
N 00
C N
~~~CNC--O N (~ v~ 0 C C N C 00 000 ~ ~ C ~ ~t C N
N C C
-~
oo I N

00 C ~00~: CO C-. CO C
00
00 C N
N C N N
C N
C C
C C
N N
0~
N N
Ct
~C
r~
C CO
NN-Cr~C00C~rfl00r NON NO ~ NO ~
r~ N
~ C C CO
C~0N00tONCCCO~ 1~
00 C CO
~ ~
00 N
~ C N
00 N 0
C N
N C C
00 C CO C
C-C
C
CO
~
CO
COCO
CO C ~CO
CO
CO
CO.~ ~ C
CO
~ ~ CO
~ CO
C CC 0 C C
CO
~ ~
-~
Ini pula dilengkapi dengan etika kenja yang tinggi, infrastruktur yang baik, dan pasanan tempatan yang bertarnbah besan. Fakton sepenti mi mendonong kemasukan modal asing benasaskan teknologi tinggi (World Bank 1989: 87). Dan segi perancangan ekonorni kini, pergantungan pada modal asing dijangka akan benterusan. Untuk mencapai kadar pentumbuhan sekton perkilangan yang ditetapkan dalam Rancangan Malaysia Keenam (199 11995), jumlah pelaburan yang diperlukan oleh sektor mi merupakan RM8O 000 juta (hampir dua kali ganda danipada tingkat pelaburan yang telah dicapai pada tempoh Rancangan Malaysia Kelima), dan daripada jumlah mi, RM33 000 juta dijangka benpunca danipada modal asing, iaitu 41 penatus (Malaysia 1991: 155). Bahkan, Persatuan Pengilang-pengilang Malaysia yang mewakili syanikat besar dalam sekton perkilangan berpendapat (Federation of Malaysian Manufacturers 1990: 311): Satu dasar liberal yang akan mendorong aliran masuk modal, teknologi, kemahiran baru, dan pelaburan semula oleh pelabur kini akan membolehkan Malaysia menghadapi sebarang kelembapan ekonomi ataupun ciri-cini buruk yang timbul sebagai akibat penstrukturan semula ekonomi dunia. Dalam hal in Goh Ban Lee (1991: 2143) benpendapat bahawa: Kini diterima umum bahawa syarikat transnasional akan kekal.
Objektif kita kini seharusnya untuk memaksimumkan faedah
yang dapat dinikmati daripada peranan mereka tanpa mengusir mereka keluar. Langkah terpenting yang sepatutnya diambil ialah untuk memahami mereka, iaitu objektif, kekuatan, kelemahan, bahaya, kegiatan, dan kelakuan berdasarkan tindak tanduk mereka.
Pendapat mi dikemukakan berasaskan pengalaman Singapura, iaitu modal asing, terutamanya dan Amerika Syanikat, dianggap sebagai pendorong yang penting terhadap pertumbuhan yang tinggi di negara tensebut. Faktor tarikan yang dianggap penting berhubung dengan hal mi ialah tenaga pengunusan yang lebih benpelajaran, infnastruktun yang baik, dan iklim pelaburan yang berminipkan modal asing (rujuk The Economist l993a: 71). Perlu juga ditekankan bahawa kemampuan negana banyak bergantung pada keupayaan pemerintah untuk mengemukakan dasar yang akan memastikan supaya lebih banyak faedah dinikmati dan108
pada penyertaan modal asing. Seperti yang telah berlaku di NIB Asia, terutamanya Korea Selatan, apabila tingkat perindustrian ternpatan bertambah kukuh berikutan pembangunan tenaga mahir dalam bidang pengurusan dan teknikal, penekanan terhadap peranan modal asing pun terpaksa ditukar untuk mengambil kira keselarasan dengan matlamat pembangunan negara. Ini meliputi tujuan untuk memungkinkan modal tempatan menguasai industri terpenting, mengehadkan penyertaan modal asing, dan menentukan supaya pelaburan dalam sektor perkilangan dapat menambah eksport dan pemindahan teknologi serta meningkatkan penggunaan input tempatan. Ini bermakna bahawa negara berkenaan lama-kelamaan akan berkeupayaan mencipta teknologi baru berasaskan usaha sama dengan modal asing, pembelian, dan inovasi (OECD 1988: 87). Tumpuan yang diberi kepada modal asing untuk menggiatkan industri tempatan menyebabkan berbagai-bagai kesan ekonomi yang tidak diingini. Secara langsung atau tidak langsung, penglibatan modal asing dapat menghalang peluang penyertaan syarikat ternpatan, terutamanya dalam industri yang penting bagi negara.3 Urnpamanya, penyertaan pelaburan Taiwan dan Jepun dalam industri kejuruteraan logam dan plastik sejak hujung dekad 1980-an dikritik hebat oleh pemodal tempatan. Mereka rasa bimbang terhadap kemasukan pelabur asing dalam industri mi kerana berkemungkinan besar akan menyekat pertumbuhan mereka (Rajah Rasiah 1990). Keadaan seperti mi tidak akan mendorong modal tempatan untuk meluaskan kegiatan mereka. Tambahan pula, dalam konteks nasional, modal tempatan lama-kelamaan akan hanya bergiat dalam bidang ekonomi bukan perkilangan. Misalnya kegiatan pembinaan dan harta tanah menghasilkan keuntungan jangka pendek lebih banyak herbanding dengan kegiatan industri. Oleh itu, pemodal tempatan kurang berminat untuk melabur dalam kegiatan industri. Di negara seperti Jepun, Korea Selatan, dan Taiwan, syarikat transnasional dan negara maju Barat kurang mernainkan peranan penting. Bahkan, peranan mereka dalam pasaran tempatan amat terhad dan penglibatan mereka lebih bermiripkan eksport. Peranan pemerintah dan segi mi amat berkesan dalam menentukan pembangunan keupayaan pengeluaran negara dan kesannya terhadap agihan pendapatan. Ini bermakna bahawa matlamat pemerintah untuk menggalakkan pertumbuhan dan penyusunan semula keupayaan industri tempatan tidak perlu dilaksanakan melalui syarikat transnasional memandangkan kepentingan mereka bercanggah dengan 109
kepenluan industri tempatan (Wade 1988: 12963). Di Korea Selatan,

lesen import teknologi dan bantuan teknikal dianggap penting bagi
menghapuskan pengantungan teknologi. Dengan itu, proses perindustnian di negana tensebut lebih berasaskan modal tempatan. Teknologi asing dibeli dan dimajukan di kilang tempatan (Amsden 1989). Pengalaman modal asing dalam bidang pengurusan, kewangan, dan pengembangan teknologi pada beberapa dekad yang lalu telah menjamin kedudukan istimewa meneka di Malaysia. Dalam keadaan demikian, modal tempatan amat sukan bensaing dengan modal tnansnasional asing, lebih-lebih lagi dalam pasanan antarabangsa. Memang tidak dapat dinafikan bahawa penglibatan syarikat transnasional negana penindustnian maju dalam ekonomi Malaysia hanya mengukuhkan kepentingan mereka. Meneka bukan sahaja dapat melemahkan keupayaan eksport syanikat tempatan, tetapi juga dapat menyekat proses penyenapan teknologi yang diperlukan oleh industni tempatan. Keadaan sepenti mi wujud juga di Singapuna apabila peranan modal tempatan dalam kegiatan industri telah dipinggmrkan oleh modal asing yang lebih dominan ekoran daripada berbagai-bagai galakan yang dibenikan kepada syanikat tnansnasional asing (Bello dan Rosenfeld 1990: 29596). Sekiranya pada dekad 1970-an dan awal 1980-an, penglibatan modal asing amat ketara dalam industri benteraskan eksport, seperti barang elektnonik dan tekstil, penglibatan mereka kini telah bentambah, iaitu menangkumi industni lain, seperti kimia dan keluaran kimia, petroleum, keluaran galian bukan logam, dan keluaran logam asas (Jadual 5.2). Walaupun penglibatan modal asing secara nelatifnya telah benkurangan dalam pengeluaran tekstil, namun kedudukan mereka masih begitu kuat dalam industni elektnik dan
elektronik (Rajah Rasiah 1992). Semenjak tahun 1987, syanikat
transnasional dan Jepun, sepenti Matsushita, Sony, dan Sharp telahmengambil kesempatan danipada peningkatan nilai mata wang yen
untuk meningkatkan lagi pelabunan meneka di Malaysia. Industni

elektnonik dianggap sebagai pendonong utama yang menukarkan
struktur ekonomi Malaysia danipada pengeluan bahan utama kepada pengeluan barang penkilangan. Dan segi pengeluaran komponen semikonduktor, Malaysia merupakan negara yang ketiga terpenting di dunia selepas Jepun dan Amenika Syarikat (Goldstein 1989: 98
99). Perkana mi juga dicenrninkan melalui potensi penyerapan guna tenaga dalam industni keluanan elektrik dan elektnonik. Jadual 5.3
110
N
Cfl
0 fl N
~ CI~ C~C N
r~ r~ N N N 00 C C N
CON 0 ~ 0
0 N
C C
a
N -~-~-
N N
~-
00
0 0
CCNNNCO00CN ~ N N N C C C C Ct~ ~ rfl C V~ 00 N N N rfl

Cfl CI~ ~
N C 0 N
C~C
00 C
~fl 0 N
N N ~fl
NNC~flNCN~ Ct rfl N Cfl ~ N N N 0 ~ 00 Cfl N N N N rfl

0 00 0 ~fl
00 rfl
rfl N N rfl
C N N
~ C ~ N
0 C N C N
CO C ~NN~00N~0000C~ O ~ C ~fl C C N N CI~ NON C C rfl

Cfl ~ Cfl
0 C rfl C 00 0 ~ N CO~ ~ C N N N C rfl N C N
N C C Q
00NC/ ~Ct~~C~C
~
CI~
00 Cfl N rfl N
~fl C N ~
N C C
N C
N N
C C
0 00 N 00
I-
C ~0 C C~N00 N C(~ C O fl N N
~
I
00
~C0N C
N N
C N
N 00
C C N
0 0 C 0 N CO
C)
00 ~
~ ~fl
~ ~ .~
CO
N S
C CO
C/C
~ ~?
C CO
0~fl~00000000N~rfl 00 C CO rfl

0 0

CC
N 0
C N
C N
00
Cfl
C 00
N 0
C
C/~
N C
00 C
E
CO
~ CC
CO C C
CO
~C ~.C
~
~ ~
o,
~ ~ C)
C-C
C CO COCO
C CO CO CO
CC .-~ CC
C
.~ C).-.
C .0
~
~QC~CO
0.
CC
2
~
CC C)
C
C)
CO C
C)
CO C
C)
C
C)
CC
CO .0 ~
-~
-C
.E~
c~
OC
000 N C/~00 N C ~fl ~tCCCO-
~fl0000
N C
a
N
N
~
~ N 0 N 0 N ~ 00 CO~ C N 0
0 000
C/~ N ~fl ~fl C/C fl~ C(~
NO CflC~fl C 0
Ct C
C N N
N C C
CI~
00 C

Ct
Cfl ~fl N
rfl C
N
Ct
CO 00 CO C C) ~ 00
~
C rfl
CO C C 00 C N
C/~ N Cfl
Cfl0C00NCCCNC C~fl C N rfl C
CC 0 ~
C)
a
C CO
~ ~
~
C
Cfl CC
C 0
~ C N N N N
C
-
NOC/~CC ~flCC I
CtCCtr-NCtO C/~CCO,flOC N
C)
~
0 CCtNC
C/~C CC ~fl N Cfl
------------------
~Ct~Ct0CC 00 Ct ~
~fl
C CO
C/C
C) ~
C C CO
~
~
O~flC
N
flCC(~C~~fl0C 0 I
Cfl C)

o
00
Ct Cl C
E E
2
.~
o
CO
~.
-~
E ~
.~
C~
~g
~ C)
~
.0 CO ~ ~ g~C
00C C
.~
~ C
CO
-o 0 ~
CC
.~3
E
~ .~
0COCC_C)a CC
C
CC
C
CC
C
CO
C
CC
CO .0
CC CO CO CC C
CC CO
.0
menunjukkan industri mi berpotensi untuk menyediakan peluang pekenjaan yang banyak jika dibandingkan dengan pelaburan asing dalam industni-industni lain. Satu kaedah yang selalu digunakan untuk tujuan pemindahan teknologi ialah melalui usaha sama ekuiti antara modal asing dengan modal tempatan. Usaha sama sepenti mi juga merupakan pnoses pembelajanan bagi modal tempatan. Namun demikian, usaha sama yang benasaskan kekuatan yang tidak setara dapat menugikan modal tempatan. Disebabkan ketakseimbangan kuasa tawar-menawar, syankat tempatan yang membeli teknologi danipada syarikat tnansnasional asing selalu dikenakan syarat yang ketat, sepenti had eksport. Corak dan kepantasan pemindahan teknologi pula sering ditentukan oleh syarikat transnasional dan masalah mi bertambah numit memandangkan usaha P&P dan kepakaran tempatan amat terhad di Malaysia (Anuwar 1992). Kelemahan pemindahan teknologi penlu juga dilihat dan penspektif taraf pendidikan yang menentukan kemampuan pekerja tempatan untuk menenima teknologi yang sepatutnya dipindahkan. Kita penlu melihat pengalaman pekerja tempatan dan jenis latihan yang diterima oleh mereka supaya sesuai dengan menampung kepenluan stnategi perindustnian negara (Svennilson, 1964: 40528). Asas teknologi industni tempatan yang tidak kuat dipercayai melemahkan perkembangan industni tempatan. Apabila dibandingkan dengan sekton pertanian, kegiatan P&P dalam sekton penkilangan memang tidak dibenikan perhatian yang seimbang. Oleh itu, struktun sekton penkilangan, tanaf pembangunan teknologi, dan tenaga mahin manusia di negara mi adalah sempit (Malaysia 1991: 209). Pada amnya, perbelanjaan P&P masih kecil jika dibandingkan dengan negana maju dan NIB Asia. Contohnya, pada tahun 1989, jurnlah P&P dianggarkan 0.8 peratus daripada keluaran negara kasar (KNK), iaitu lebih 80 peratus daripadanya ditujukan kepada sektor awam. mi juga bermakna sektor swasta kunang memberikan perhatian kepada kegiatan P&P. Sebaliknya di negana maju, sekton swasta menerima sokongan P&P yang kuat. Masalah mi juga boleh dikaitkan dengan struktur perindustnian di Malaysia modal dan teknologi asing terus dibiarkan memainkan peranan penting. Tambahan pula, bentuk dasar perindustrian nasional yang mengekalkan sektor eksport dan import secara terpisah telah menjejaskan penkembangan nantaian dalam sektor penkilangan (Edwards 1992, Rajah Rasiah 1992). Keadaan mi mewujudkan sifat dualisme dalam sektor perkilangan antara industni berorientasi eksport
113
dengan yang berasaskan pasaran tempatan. mi bermakna rantaian antara kedua-dua jenis industri tersebut amat rendah. Walaupun pada hakikatnya syarikat di Zon Perdagangan Bebas (ZPB) telah mengembangkan eksport dan menyumbangkan banyak peluang pekerjaan, namun beberapa kajian menunjukkan sedikit sahaja pemindahan teknologi dan perkembangan kemahiran bagi industri yang ditubuhkan di kawasan tersebut (Anuwar 1992). Perlu juga dinyatakan bahawa kebanyakan syarikat asing yang beroperasi di Malaysia menganggap bahawa pemindahan teknologi bukan merupakan salah satu matlamat untuk menempatkan cawangan mereka di sini. Bahkan, rasional mereka yang utama ialah mengambil kesempatan daripada pengecualian cukai, infrastruktur yang baik, kestabilan politik, dan tenaga buruh yang murah di Malaysia demi mengurangkan kos pengeluaran mereka (Rajah Rasiah 1988: 2446). Kini tidak kelihatan suasana yang mendesak supaya penggubal dasar beralih kepada dasar perindustnan yang berasaskan keupayaan modal dan teknologi tempatan. mi berlainan dengan pengalaman di Korea Selatan. Di negara itu gabungan yang erat telah terjalin antara modal dengan teknologi tempatan. Bahkan sejak kebelakangan mi, Malaysia telah diminta supaya melonggarkan lagi syarat yang berkait dengan hak milik ekuiti asing jika mahu syarikat gergasi Jepun terus melabur di negara mi. Dewan Perniagaan dan Perusahaan Jepun memohon pertimbangan mi memandangkan pertumbuhan ekonomi negara semenjak tahun 1987 amat pesat (Utusan Malaysia 2 Oktober 1 992a). Apabila Korea Selatan melancarkan program perindustriannya, modal asing memang tidak digalakkan menyertai projek dalam sektor perkilangan. Strategi yang dimajukan berbentuk pelesenan teknologi yang memungkmnkan syarikat tempatan membeli teknologi asing. Menerusi proses mi syarikat tempatan terpaksa memperbaik teknologi yang diimport untuk keperluan mereka dan meningkatkan kualiti pengeluaran mereka tanpa bantuan modal asing. Strategi seperti mi telah mendorong syarikat Korea Selatan supaya berdikari dan lambat laun berjaya bersaing di peringkat antarabangsa. Pada amnya, industni tempatan di Malaysia masih lagi bergantung pada teknologi asing, termasuk alat jentera dan loji. Semenjak syarat pelaburan dilonggarkan pada tahun 1986, modal asing yang mengalir Malaysia telah meningkat dengan ketara, daripada RM959 juta pada tahun 1985 kepada RM17 600 juta pada tahun 1990. Pada tempoh yang sama, pendapatan pelaburan kaum asing dalam bentuk 114
keuntungan dan dividen benjumlah RM22 500 juta, manakala pelabunan asing baru yang dibawa masuk ke negara mi bernilai RM18 000 juta. Dengan itu, kesan pelabunan asing langsung meskipun dan segi akaun modal menguntungkan, tetapi meninggalkan kesan negatif terhadap akaun semasa imbangan pembayanan, disebabkan pengaliran keluan keuntungan yang mengakibatkan penolehan yang berkunangan dalam pengaliran modal bensih. Ini tidak tenmasuk kiriman dana oleh syarikat asing menenusi bayaran noyalti, penkhidmatan kontrak, dan pnofesional kepada syanikat induk meneka. Tambahan pula, tendapat kemungkinan wujudnya amalan pemindahan harga, iaitu hanga import dan eksport danipada syanikat induk sengaja dimanipulasi demi meminimumkan cukai (Bank Negara Malaysia 1992: 60, Rajah Rasiah 1990). Galakan cukai dibenikan kepada modal asing dengan hasnat supaya kemasukan modal asing akan disusuli dengan pemindahan teknologi. Berasaskan andaian in pihak pemenintah telah meminta syanikat Jepun. terutamanya untuk menyokong IKS di Malaysia. Penmintaan mi benasaskan tanggapan bahawa syarikat tensebut rela menyokong syanikat tempatan (Utusan Malaysia 2 Oktober l992b). Akan tetapi, penkara mi tidak berlaku secara menyelunuh. Dalam pnoses pemindahan teknologi rnasih terdapat berbagai-bagai halangan yang tenpaksa dihadapi oleh syarikat tempatan. Umpamanya, keengganan syanikat asing untuk rnemindahkan teknologi selalu dipersoalkan. Penkara seperti mi bukan sahaja melibatkan Malaysia, tetapi juga negana membangun lain, seperti Asean (Fong Chan Onn 1990: 25484, Anuwan dan M. Anuan 1990). Memang tidak dapat dinafikan bahawa pihak Kementerian Perdagangan Antanabangsa dan Industri cuba mengurangkan benbagai-bagai sekatan yang dikenakan oleh pembekal teknologi terhadap syarikat tempatan dengan mengawasi penjanjian yang ditandatangani oleh pembekal dan penenima teknologi. Walau bagaimanapun, memandangkan kedudukan pembekal syarikat yang kuat, syarikat tempatan terpaksa akun terhadap sekatan yang dikenakan (MacBean dan Balasubnamanyam 1987: 224). Selain itu, memang amat sukar bagi Kementenian tensebut untuk mengawasi syarikat asing yang mengenakan berbagai-bagai sekatan terhadap syanikat tempatan. Selain itu, sernenjak tahun 1986, Malaysia juga telah mengalami kemasukan modal asing yang banyak, tenmasuk syanikat saiz kecil dan sedenhana. Banyak syanikat Jepun yang kecil dan sedenhana telah pun menempatkan kilang meneka di Malaysia. Kegiatan meneka 115
bertujuan memberi sokongan kepada syankat gergasi Jepun yang

telah memulakan pengeluaran terlebih dahulu. Perkembangan
mi
berlanjutan daripada sistem subkontrak yang berkembang di Jepun;

corak pengeluaran dalam sesebuah industni berteraskan sistem ran-
taian, iaitu industri kecil banyak mengeluarkan input untuk syanikat besar. Keadaan mi sangat berlainan dengan apa yang terdapat di negara penindustrian lain. Di Jepun, syanikat yang mengeluarkan
barang siap hanya terlibat pada peringkat akhir kegiatan pemasangan dan bergantung pada syanikat sokongan untuk mengeluarkan Se-
bahagian besar komponen yang diperlukan. Pertalian
mi
diperkuat
lagi melalui pemindahan teknologi daripada syarikat induk kepada 4 syarikat sokongannya. Ini benmakna bahawa peluang mengembangkan syarikat ternpatan amat tipis. Hampir semua industni teknologi tinggi di Ma-
laysia dimiliki oleh modal asing atau dimiliki secara usaha sarna dan banyak menggunakan teknologi asing. Sebagai akibat perkembangan teknologi baru dan industn teknologi maklumat, syanikat asing
mempunyai kemudahan terbaru untuk benhubung terus bagi mendapat bantuan teknologi danipada syarikat induk mereka di negara maju.
Interaksi seperti
mi
memang digalakkan demi kepentingan
korponat di peningkat antarabangsa. Sudah tentu keadaannya berbeza
sekiranya perhubungan yang hendak dijalin adalah antara syarikat transnasional negara maju dengan syarikat usaha sama modal asing dan modal tempatan. Masalah mi adalah lebih rumit apabila intenaksi
tersebut adalah antara syanikat transnasional dengan syarikat tempatan yang ingin mengimport teknologi. Budaya kerja dan persekitanan
sosioekonomi antara penjual dengan pembeli teknologi memang berbeza. Dalam keadaan apabila kedua-dua pihak ingin memaksimumkan tingkat keuntungan, maka percanggahan akan tencetus. Kedudukan syanikat tempatan yang secana relatif lemah jika dibandingkan
dengan pembekal teknologi asing boleh menimbulkan berbagai-bagai masalah.

Dalam keadaan seperti in pemindahan teknologi sebenannya amat tenhad. Sementara itu, junang teknologi antana negara mem-
bangun, seperti Malaysia dengan negana penindustrian semakin luas. Tambahan pula, dalam amalan pnoses integrasi ekonomi antanabangsa, syanikat transnasional lebih menekankan kepentingan konporat, tanpa membeni perhatian kepada kehendak negara membangun, sepenti Malaysia. Ini merupakan hakikat bagi mana-mana
116
pemodal yang mengejar pasaran dan keuntungan. Namun begitu, dalam perkembangan pemodal, peranan pemenintah negara sangat jelas kelihatan. Kegiatan pemodal transnasional asing juga bergantung pada kepentingan dan kuasa tawar-menawar pemerintah wan numah (Brewer 1980, Rajah Rasiah 1991). Oleh itu, selagi sesebuah negara membangun tidak membangunkan pemodalnya sendiri, nescaya pembangunannya akan kurang bensepadu dengan kepentingan negara tuan rumah. Meskipun peranan pemodal transnasional asing memerlukan pengorbanan, tetapi peranannya tidak semestinya ditolak sama sekali. Faedahnya banyak bergantung pada kuasa tawar-menawar negana tuan rumah. Dalam konteks mi, pensaingan antara pemodal akan mengukuhkan kuasa tawar-menawar negara tuan rumah. Sementara persaingan antara negara dan masalah dalaman akan melemahkan kuasa tawar-menawar negara tuan numah. Oleh sebab syarikat transnasional dengan teknologi yang canggihnya berupaya memindahkan teknologi, maka negara tuan numah perlu cuba memaksimumkan kesan penyenapan sedemikian terhadap ekonomi tempatan (Rajah Rasiah 1992). Saluran mi telah bertambah penting dengan usaha syarikat transnasional yang semakin memperlihatkan penggunaan seluruh dunia untuk pengeluaran dan penggunaan barang mereka. Walau bagaimanapun, sepenti dalam mana-mana hubungan yang bertentangan, pemindahan teknologi menerusi salunan mi bukan mudah berlaku. Seperti dinyatakan oleh Kenichi Ohrnae (1987: 39): Dalam fasa akhir proses pengantarabangsaan, pihak syarikat sedar bahawa lebih murah dan bijak untuk menjalankan P&P asas, dan membiayai keperluan wangnya di seluruh dunia. Pengurus utamanya, apa sahaja asal usul niereka, mempunyai identiti korporat yang kuat kakitangan lebih cenderung memihak kepada syarikat berbanding\dengan negara tuan rumah.
...
Walau bagaimanapun, pemenintah seharusnya sentiasa benusaha memupuk semangat nasionalisme di khalayak penduduknya agar penyenapan teknologi manusia mi akan akhirnya dapat digunakan untuk membangunkan modal tempatan. mi pula merupakan antara pengalaman di Jepun, Korea Selatan, dan Taiwan. Tanpa usaha sedemikian, kakitangan tempatan yang mahir akan terus menyumbangkan kepada penkembangan syanikat asing sahaja. Dalam setengah-setengah keadaan, kesan buruk timbul sehingga syanikat yang dimiliki oleh negara penindustnian sentiasa dianggap 117
unggul. Anggapan mi menyempitkan pilihan negara terhadap corak penindustnian yang berasaskan kepentingan syarikat tempatan. Fernbangunan teknologi tempatan hanya merupakan salah satu kaedah bagi mengatasi halangan yang disebutkan di atas. Pembangunan teknologi tempatan meliputi juga keupayaan untuk mengubahsuai teknologi yang diimport dan negara perindustrian. Akan tetapi, yang lebih kritis ialah keupayaan negana dalam menggunakan sains dan teknologi untuk mempentingkat daya pengeluaran penindustrian serta daya saingnya dalam pasaran antarabangsa. Malaysia mernang memenlukan satu nancangan yang tensusun bagi memperkuat teknologi industri tempatan menenusi peningkatan keupayaan negara menerima serta mengubahsuai teknologi yang diserap danipada modal asing dalam negeri dan yang diimport. Di samping itu, keupayaan untuk mencipta teknologi banu yang sesuai dengan kepenluan industri tempatan perlu juga dipertingkat. Walaupun pihak pemenintah telah melancarkan Pelan Tindakan untuk Pembangunan Teknologi Penindustnian pada tahun 1990, yang mengganiskan strategi dan program untuk mengukuhkan keupayaan dan kepakaran sains dan teknologi tempatan, namun pencapaiannya masih belum jelas. Dalam hal in kita masih belum dapat melihat perkembangan tradisi mencipta senta penanan yang sepatutnya dimainkan oleh universiti tempatan dan institusi penyelidikan lain untuk menjalinkan intenaksi dengan industri. Antara sebabnya tenmasuklah keengganan syanikat tnansnasional dan tempatan untuk bergiat dalam bidang penyelidikan berasaskan sumben universiti tempatan. Pihak industni sening menyatakan bahawa bentuk penyelidikan yang dihasilkan oleh universiti tempatan kunang meyakinkan. CORAK PEMINDAHAN TEKNOLOGI Berbagai-bagai pandangan dikemukakan tentang pensoalan kesesuaian teknologi yang diimport oleh negara membangun, seperti Malaysia. Dalam konteks yang sempit, kesesuaian bermakna penggunaan guna tenaga dan bahan mentah tempatan dengan lebih cekap. Dalam konteks yang lebih luas, bermakna sebuah masyarakat akan menggunakan teknik yang sesuai untuk mengeluankan output yang sesuai. Walaupun ada bukti yang menunjukkan bahawa syanikat tnansnasional pennah melakukan penyesuaian dan segi teknik pengeluanan dan kemahinan operasi dalam industni di negana mernbangun, tetapi pada umumnya, mereka memindahkan openasi meneka 118
dan negara maju ke negara kurang maju tanpa sebarang pengubahsuaian. Sebab-sebab utama pengubahsuaian tidak dilakukan ialah melibatkan kos yang tinggi dan tidak berekonomi dijalankan di negara membangun kerana pasaran tempatannya terhad. Tambahan pula, teknologi bagi setengah-setengah kaedah pengeluaran adalah tetap, iaitu kadar penggantian faktor antara buruh dengan modal sangat terbatas. mi menjadikan kemungkinan untuk mengubahsuaikan teknologi asing supaya sejajar dengan keadaan tempatan tidak benjaya, walaupun ada antara syarikat antarabangsa yang ingin berbuat demikian. Satu kaedah yang penting bagaimana sektor perkilangan di Malaysia mengimport teknologi ialah melalui perjanjian bantuan teknik dengan syarikat asing. Bilangan perjanjian tersebut memang sentiasa meningkat sejak tahun 1970-an lagi. Seperti ditunjukkan dalam Jadual 5.4, jumlahnya ialah 737 pada tempoh 19851990. Jumlah yang terbesar terdapat dalam sektor barang elektrik dan elektronik, iaitu sebanyak 159 perjanjian (21.6 peratus), dan diikuti oleh sektor kimia dan barang kimia yang sebanyak 113 perjanjian (15.3 peratus). Kebanyakan syarikat asing mendapat teknologi pengeluaran daripada syarikat induk. Oleh itu, syarikat tersebut juga sangat bergantung pada jentera yang diimport dan negara asal mereka. Proses pengeluaran mereka biasanya lebih cenderung memaksimumkan output seseorang pekerja berdasarkan peningkatan daya pengeluaran buruh dan tingkat upah. Seterusnya, cawangan atau anak syarikat ditempatkan di seluruh dunia untuk menghubungkan pasaran buruh antarabangsa sehingga mewujudkan pembahagian kerja antarabangsa dalaman (Hymen 1979, Rajah Rasiah 1993). Keadaan mi menyebabkan mereka menghadapi harga relatif faktor yang benlainan dengan firma tempatan.
Beberapa buah syarikat transnasional, terutamanya modal Jepun mernperlihatkan struktur hibnid sehinggakan cawangan mereka meng-
khususkan pengeluaran berbagai-bagai barang secara berasingan. Umpamanya, antara beribu-ibu barang yang dikeluarkan oleh syai-ikat Hitachi, termasuklah litar kamilan dan mesin pengeluarannya. Disebabkan jumlah pembeliannya yang banyak, syarikat transnasional
juga mampu membeli peralatan dengan harga diskaun. Sokongan
kewangan secana besar-besaran daripada syarikat induk memungkinkan syarikat transnasional mendapat alat jentera dengan kos yang lebih rendah jika dibandingkan dengan firma tempatan. Dengan itu, 119
Jadual 5.4 Teknologi yang diimport mengikut kumpulan industri, 1985 1990 (bilangan)
Rancangan Malaysia 1985 1986 1987 1988 1989 1990 Kelima
10 8 8 16 21 14 67
Kumpulan industri Makanan

Tekstil dan pakaian Kulit dan barang kulit Kayu dan barang buatan kayu, termasuk perabot Kertas dan barang kertas,
7 0 0 4 4 15
2 0 I I 18 0 8 0
12
6 1 0 3
29
4 0 0 0
27
8 1 6 4
24
27 2 II 12
113
o
3 16
percetakan dan penerbitan

Kimia dan barang kimia, termasuk farmasi Petroleum dan arang batu Getah dan barang getah Plastik dan barang plastik Barang galian bukan logam Barang logam asas Barang logam dibentuk Pengeluaran jentera Barang elektrik dan elektronik Kelengkapan pengangkutan
o
4
o
13
4 7
6
22
2
18
0
8
8
69 17
o
7
2
4
6 10 6 7 7 40
15 6
5
7
40 13 71 13 159 53 16 9 37 737
1 9 0 20
20 4
I 22 0 12
15 4
2 21 0 29
4 I
0 17 0 37
1 2
4 4 6
41
Hotel dan pelancongan Pertanian Pelbagai Jumlah
18 3 0 3 156
0
I
0
7
1
2
I 3 150
7 22 198
96 123
110
Sumber: Malaysia (1991a).
syanikat tnansnasional lebih cendenung menggunakan teknologi benintensif modal ketika mengendalikan pengeluaran di negara membangun. Dengan wujudnya pengimportan teknologi moden, persaingan yang kunang adil akan dihadapi oleh pengusaha tempatan yang menceburi bidang yang sama. Syarikat asing yang rnenggunakan teknologi moden benupaya mengeluarkan output yang lebih berkualiti dan pada kos seunit yang lebih nendah. Memandangkan masalah 120
persaingan yang dihadapi oleh syarikat tempatan, kerajaan di kebanyakan negara membangun memberi perlindungan istimewa kepada syarikat tempatan (Lewis 1955, Myrdal 1957). Namun demikian, seperti dihujahkan oleh Schumpeter (1934), persaingan perlu untuk menjamin penggunaan teknik pengeluaran yang bendaya keluaran tinggi oleh syanikat tempatan. Malangnya, di beberapa buah negara membangun, perlindungan itu menyebabkan lenyapnya persaingan kepada keluaran tempatan. Ini merugikan negara, khususnya dalam jangka panjang kerana keadaan mi akan menyebabkan daya saing eksport terbantut. Seperti pengalaman sekton penggantian import yang terpencil danipada sebarang eksport di negara membangun lain, seperti India (Evans 1991), Malaysia juga mempenlihatkan kesan mi (Rajah Rasiah 1992) Sumbangan pernindahan teknologi dan pengurusan yang sepatutnya membeni faedah jangka panjang kepada pembangunan permndustnan tempatan yang masih terhad. Ini disebabkan penekanan dasar kerajaan Malaysia yang lebih berpihak kepada modal asing yang hanya melabur dalam kegiatan yang menguntungkan. Syarikat transnasional sering mengambil kesempatan daripada upah yang nendah di kebanyakan negan membangun. Oleh sebab keupayaan menyerap teknologi baru tenhad dan kerana kekurangan tenaga bunuh mahin dan tingkat teknologi yang tinggi, maka perkembangan t~knologi di negara mi terbatas. Gangguan seperti mi juga benlku apabila teknologi kerap berubah dan setiap kali perubahan mi berlaku akan melibatkan kemajuan teknologi yang lebih kompleks. Keadaan mi menyebabkan usaha untuk mempelajari dan seterusnya menguasai teknologi tersebut menjadi lebih rumit. Bukan sahaja di Malaysia, malahan di kebanyakan negara membangun, pemindahan teknologi dan negara maju amat penting dalam usaha meninggikan tingkat perindustnian khasnya dan tingkat ekonomi amnya. Ini disebabkan pemindahan teknologi dapat mewujudkan kesan rantaian yang positif terhadap industni ternpatan melalui kepakaran dan kemahiran yang diserap oleh bunuh tempatan. Limpahan kesan mi seterusnya akan mendorong pertumbuhan sekton lain dalam ekonomi berkenaan. Oleh itu, yang perlu ditekankan oleh negara membangun dalam usaha meninggikan tingkat perindustnian ialah bukan hanya mendesak supaya dasan perlindungan di negara maju terhadap keluaran negara membangun, seperti Malaysia dihentikan, tetapi juga menekankan supaya negara maju lebih bersikap positif terhadap kerja121
sama dalam pemindahan teknologi. Pemindahan teknologi yang dimaksudkan di sini ialah sebagai satu proses pemilihan untuk mengubahsuai pengetahuan saintifik dan kemajuan teknik dan luar mengikut suasana tempatan dan keperluan matlamat pembangunan negara. Dalam konteks mi, konsep pemindahan teknologi bukan hanya melibatkan pemindahan reruang sesuatu teknologi, tetapi juga perlu mengambil kira ciri-ciri buruh tempatan. Sebenannya konsep pemindahan teknologi yang lengkap harus meliputi aspek pengetahuan teknologi yang lebih luas dan yang dapat disebarkan kepada sektorsektor lain dalam ekonomi negara penerima. Seterusnya, keadaan mi dapat membuka jalan kepada proses pengubahsuaian dan pembangunan teknologi tempatan secara menyelunuh. Malangnya, apa yang berlaku di Malaysia merupakan pemindahan teknologi yang tidak begitu berkesan. Contohnya, sejak program perindustnian dilaksanakan pada hujung tahun 1950-an, pemindahan teknologi kepada syarikat tempatan amat terhad. Ini kerana sebahagian besan pemodal asing, terutamanya syarikat transnasional yang bertapak di sini enggan membenikan kerja subkontrak pengeluaran mereka kepada firma tempatan. Keadaan mi sudah tentu menyebabkan teknologi yang dibawa masuk sukar diserapkan ke dalam industri tempatan. Rantaian subkontrak yang terjalin masih pada peringkat permulaan. Malahan, dalam kegiatan pengeluaran anak syanikat transnasional itu sendini, pilihan penggunaan sesuatu teknologi ditentukan oleh syarikat asing atau pembekalnya, terutama syanikat induk yang beribu pejabat di negara maju. Ini bermakna sebahagian besar kelengkapan jentera, teknik pengeluaran serta kepakaran, dan buruh mahir diimport tenus dan negara maju tanpa mempertimbangkan sumber tempatan. Syarikat transnasional lebih menumpukan kegiatan P&P di negara induk kerana kemahiran teknikal, keupayaan mencipta, kawalan terhadap kecurian, dan kemudahan penyelidikan yang lebih kemas di sana (Vernon 1977). Akibat penekanan yang keterlaluan terhadap modal asing, P&P dalam industni tempatan tidak dapat berkembang dan mi seterusnya akan membantutkan usaha pemindahan teknologi berdasarkan kehendak dan kepenluan tempatan. Keadaan mi melemahkan keupayaan industri tempatan untuk mencapai matlamat pembangunan seperti yang diharapkan. Pada masa yang sama, wujud kuasa oligopoli antara beberapa buah syanikat gergasi milik negara maju dalam beberapa industri. 122
Jurang yang luas antara teknologi negara maju dengan negara membangun melahirkan sifat dualisme (Rajah Rasiah 1989). Dualisme sedernikian kurang sihat, terutama apabila terjalinnya rantaian yang begitu lemah antara syanikat asing dengan syanikat tempatan. Oleh itu, bukan sahaja pnoses pemindahan teknologi terhalang, malahan sekalipun pnoses itu berlaku, faedah yang dinikmati arnat terhad. Masalah mi bertambah rurnit memandangkan pergantungan proses perindustnian negana pada kelengkapan jentera dan bahan yang diimport dan negara perindustnian terutamanya. Mengikut Kajian Pelaburan Swasta oleh Bank Negara Malaysia untuk tahun 1987 1990 yang menyentuh tentang pelaburan semula dalam sektor penkilangan, kandungan import masih sangat tinggi. Danipada jumlah perbelanjaan modal bernilai RM7 100 juta yang ditanggung oleh syarikat dalam sampel kajian, 64 peratus danipadanya telah dibelanjakan untuk loji, jentera, dan kelengkapan yang sebahagian besarnya diimport. Selain itu, projek pelaburan baru banyak menggunakan bahan mentah yang diimport. Kajian Bank Negana Malaysia menunjukkan bahawa kandungan import bahan mentah secara puratanya mencatatkan 20 peratus bagi industri berasaskan sumben dan 60 peratus bagi industni bukan benasaskan sumben. Bagi subsekton elektronik dan jentera elektrik, import mencatatkan 70 peratus danpada jumlah kos input (Bank Negara Malaysia 1991: 69). Walaupun kajian seperti mi tenbatas memandangkan saiz sampel yang kecil, namun tetap mencerminkan kedudukan industni tempatan di negara
mi.5
MODAL ASING, HASIL CUKAI NEGARA, KEUNTUNGAN, DAN PELABURAN SEMULA Sebahagian besar negara membangun menghadapi masalah defisit belanjawan disebabkan kekurangan sumber dalarn negeni untuk rnembiayai projek pembangunan. Keadaan seperti mi berlaku apabila perbelanjaan melebihi hasil yang diperoleh. Peningkatan perbelanjaan keraj aan diperlukan bagi memperuntukkan kemudahan kepada penduduk yang semakin bertambah setiap tahun. Bagi Malaysia, defisit kewangan Kenajaan Persekutuan telah bertambah daripada RM2549 juta pada tahun 1975 kepada RM1 1170 juta pada tahun 1982. Walaupun defisit kewangan mi jatuh kepada hanya RM5708 juta pada tahun 1985, tetapi telah meningkat semula kepada RM8861 juta pada tahun 1986 sebelum menurun menjadi RM5076 123
juta pada tahun 1988. Turun naik defisit kewangan mi berterusan pada tahun 1990-an. Urnpamanya, defisit mi bentambah kepada RM8273 juta pada tahun 1990 dan menurun kepada RM4525 juta pada tahun 1993 (Jadual 5.5). Dalarn keadaan imbangan perbelanjaan yang selalunya negatif, kerajaan tenpaksa bergantung pada bantuan asing untuk membiayai keperluan perbelanjaannya. Oleh sebab bantuan asing sening membawa masalah beban hutang yang bertambah besan, maka kerajaan menggalakkan kemasukan pelabunan asing, terutarna dalam bentuk pelaburan swasta untuk rnembiayai kegiatan ekonorni dalam negara. Kernasukan mi digalakkan kerana hasil cukai yang dipungut danpada syanikat asing dapat menambah jumlah hasil negara kerana syanikat asing biasanya mampu mencapai tingkat keuntungan yang tinggi. Jadual 5.5 Kewangan Kerajaan Persekutuan, 19801993 (RM juta) Defisit
Tahun 1975 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989
1990 19911 19922
Hasil 5929 16371 15806 16690 18 608 20 805 21114 19 158 18143 21 967 25273
29521
Perbelanjaan 8478 24920 26821 27860 27 790 27 880 26822 28019 24926 27043 32528
37794 40861 43414
keseluruhan 2549 8549 11015

11 170 9 182
7 075 5708 8 861 6783 5076 7255 8273

6808
34053 38 106 39 119
5308 4525
j9933
43 644
Sumber: Malaysia, Laporan Ekonomi, 1974/75

2 C
1992/93.
Anggaran sebenar Anggaran terakhir Anggaran belanjawan tanpa mengambil kira apa-apa perubahan cukai yang
berkuatkuasa selepas 30 Oktober 1992.
124
Jadual 5.6 Sumbangan syarikat asing dan langsung 19751990 (RM juta)
Tahun 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988
1989 1990
tempatan kepada
hasil cukai
Jumlah cukai langsung 1488.8 2108.1 2621.1 3039.7 4372.1 5072.1 4808.8 5360.9 6316.1 7382.9 6752.0 4346.7 5124.6 5618.9
7451.1 8495.6
Syarikat tempatan 743.3 1224.7 1531.9

1864.4
Syarikat asing 705.5 883.4 1089.2

1175.3
Peratus syarikat asing 47.6 41.9

41.5 38.6
3027.2 3386.3 3399.5 3882.0 4463.9 5376.9 4797.1 3350.1 3760.4 4176.4
5406.5
1344.9 1641.9 1409.3 1478.9 1852.2 2006.0 1954.9

996.6
30.6 33.7 29.3 27.6 29.3 27.2 28.9 22.9 26.6 25.6 27.4 29.3
1364.2 1442.5 2044.6 2494.4
6001.2
Sumber:
Malaysia, Laporan Penyiasatan Kewangan Syarikat-syarikat Berhad di
Malaysia, 19751990.
Menurut Hoffman dan Tan (1980: 78), pada dekad 1960-an, 45 peratus jumlah hasil cukai langsung yang dipungut di Malaysia daripada syarikat berhad yang disumbangkan oleh syanikat asing. Jadual 5.6 menunjukkan bahawa pada tahun 1975, 47.6 peratus danipada jumlah cukai langsung yang dipungut merupakan sumbangan syarikat asing. Namun begitu, pada tempoh 19751980, sumbangan syanikat asing kepada jumlah hasil cukai langsung menunjukkan arah aliran yang merosot, iaitu danipada 47.6 peratus pada tahun 1975 kepada 33.7 peratus pada tahun 1980. Walau bagaimanapun, sumbangan mi dan segi nilai mutlaknya telah meningkat dengan jumlah yang agak besar. Sungguhpun begitu, kenaikan mi secara relatif rendah berbanding dengan sumbangan syarikat ternpatan. Pada tempoh 19801985 pula, arah aliran sumbangan cukai langsung oleh syanikat asing telah menunun. Dan segi peratusan, 125
sumbangan mi telah jatuh danipada 33.7 peratus pada tahun 1980 kepada 28.9 penatus pada tahun 1985. Kejatuhan sumbangan cukai langsung oleh syanikat asing ialah antara lain disebabkan oleh galakan pencukaian untuk menanik modal asing. Selain itu, mungkin wujud penyelewengan yang dilakukan oleh syanikat asing, seperti pemindahan harga dengan tujuan untuk mengelakkan beban cukai. Dengan kaedah sedemikian, syarikat transnasional akan cuba melaporkan nilai untung yang nendah (danipada untung sebenar) bagi cawangannya di negara yang mempunyai kadar cukai syanikat yang tinggi, dan sebaliknya bagi cawangan yang tenletak di negara yang cukai syanikatnya nendah. Perkara mi mernang sukan dikesan kerana wujud pendagangan antara cawangan negara yang berlainan di kalangan syarikat transnasional. Peratusan sumbangan syanikat asing kepada jumlah hasil cukai langsung telah meningkat danipada 28.9 penatus pada tahun 1985 kepada 29.3 peratus pada tahun 1990. Namun begitu, danipada jumlah keselunuhan cukai langsung yang dipungut, syanikat tempatan menyumbangkan 71.3 peratus dan syanikat asing 28.7 penatus. Dengan itu, dapat dikatakan bahawa sumbangan cukai langsung oleh syarikat asing adalah kecil. Penguasaan hak milik ekuiti oleh syanikat asing menyebabkan modal asing mengawal sebahagian besar keuntungan yang dihasilkan daripada kegiatan ekonomi negara. Sehingga pertengahan tahun 1970-an, syanikat asing menguasai lebih 50 peratus danipada jumlah untung kasar syanikat di Malaysia. Pada awal tahun 1960-an, Malaysia mengekalkan kedudukannya sebagai sebuah pusat perdagangan yang amat menguntungkan pelabur asing berbanding dengan negara-negara lain di rantau i. Menunut laporan Reddaway (1968) tentang pelaburan asing United Kingdom pada tempoh 1956 1964, 28.7 penatus untung kasar purata dan 18.8 peratus untung bersih yang dinikmati daripada pelabunan asing negara tersebut dihasilkan danipada pelabunan mereka di Malaysia. Berdasarkan Jadual 5.7, pada tempoh 19801990, nilai jualan, untung kasar, dan untung bersih yang dihasilkan oleh syankat asing telah mengalami kemerosotan. Nilai jualan telah jatuh danipada 41 peratus pada tahun 1980 kepada 32 penatus pada tahun 1990. Untung kasar dan untung bersih syarikat asing, telah merosot, iaitu untung kasar danipada 34 peratus kepada 29 penatus dan untung bersih daripada 35 penatus kepada 26 penatus pada tewpoh yang sama. Kejatuhan nelatif dan segi sumbangan syanikat asing disebabkan 126
~ ~
~
C/S CS
CS CS
N CS
CC CS
C N
~ CS
C/S CS
N CS
0 C2
0 N
~
.~, ~ .~
C
N CS 00
N rfl N
CS
C/S N N
C 0 C CS N
CS
C 00 /S N 00 N 0
N C /5 N
/5 C /5
00 N C
o
0
~ .~ CS CS C/S
a
~ C 4/ ~ ~ 0 C CC C/S C CC
CS
C~ CS CC N C
N CC
00
C/S
0 C C
S N /S
~ N C/S C/S N N CS N 000000CC
Ca C
.~
CC ~ N N N ~ N C ~
N CS
N N C N
CC C C C
00 C/S C/S N
CC VS CO~ ~t
N N ~ C
C C S C/S
CS C ~ N
a
CS
N CS
CS CS CS CS CS CS
C CS
CC N
C N
0 N
5 ~
CC
C ~/S

~ S
C/S N N en ~ C/S CO
C CC C/S CCCC CS ~
N N CS CC CCC N CS N C ~
00 ~ C ~ ~
C/S N C/S N
14
15
~
CC CSCSCflC/SC0efl~ 0000 CC 00 00 C ~ C 0 N N C 00 C/S CON C CC 00 ~N CC
C/S
00
00
N ~ ~
0
~
.0 CO 15

C C N

00 C C N en ~
C CC N NC ~ 00 C C CC C/S CCC)
CS
/S
N C N C C) C
0) .0 N C C
C C C C C~ N N
~5
.
C ~
N CS
C CS
en CS
C en
C N
CS
N CS
N Cfl
C) CS
CC
n
~
a
C C ~ CC ~
~.
en CS C /S ON NC/S CS CS
00 C ON C/S C/S C /SCCC CS CS ~l
C CS C N CS
CCCS N CCS CO N N N NON C ~ C CS ~ C/S
CS
C 5/
CeSCOenC0CNC CS CC N C) C/S ~ C ~l CS C ~ C N C 0 N N ~C/SC/SC00CCN0005C/S
C 00 0
N C
C C CC
C CS N
Z
N
N CS VS 00 N
CC
N CC CC
N CC C ~ C
C N 00 C-. C
~
CS
00 C/S C ~ N
C N N C C
N N CS C CC N C ~
05 C C VS N
CC N C/S CS N N
CC
0
14 15
C N CS ~ C/S CC N CC CC CC CC CC 00 00 00 CCC0505C05050CC5
CC CC
C CC
~ C
-C ~ C,)
oleh kenaikan harga yang semakin menggalakkan dalam syanikat tempatan. Misalnya, jualan aset syanikat tempatan telah meningkat danipada 66 peratus pada tahun 1978 kepada 89 penatus pada tahun 1982. Di samping itu, kemerosotan disebabkan oleh benlakunya peningkatan saham milik pemodal tempatan dalam syanikat asing besan yang menguntungkan, sepenti Sime Darby. Tidak kunang penting juga kesan kemenosotan bilangan syarikat asing danipada 920 buah pada tahun 1978 kepada hanya 365 buah pada tahun 1984. Kadar pelabunan semula ditaknifkan sebagai kenaikan pelaburan tetap bensih sebagai akibat kenaikan untung bersih. Kadan mi dihitung sepenti yang benikut: KPS
=
-~i- x 100
U,,
dengan KPS kadar pelaburan semula, At,, aset tetap bersih, dan Ub untung bersih. At,, merupakan penubahan jumlah aset tetap bensih syanikat pada tahun yang dikaji, manakala U,, ialah untung bersih syanikat selepas ditolak cukai. KPS dapat mengukur sejauh mana syanikat menggunakan untung yang dihasilkan untuk membiayai pelaburan dalam aset tetap baru. Jadual 5.8 menunjukkan bahawa pada tempoh 19751990, purata kadar pelaburan semula syarikat asing agak tinggi, iaitu 75 peratus, manakala 78 peratus bagi syanikat tempatan. Purata kadan pelabunan semula yang tinggi oleh syanikat asing disebabkan oleh kadar pelabunan semula yang tinggi pada tahun 1981 (118 peratus), 1982 (141 peratus), dan 1986 (109 peratus). Untuk kebanyakan tahun lain, kadar pelabunan semula adalah rendah, misalnya hanya 17 peratus pada tahun 1976, 29 peratus (1977), dan 34 peratus (1980). Dengan itu, pada tempoh 19751990, punata kadar pelaburan semula oleh syanikat asing lebih rendah berbanding dengan syanikat tempatan. Pendapatan pelaburan boleh ditinjau dan segi imbangan pulangan keuntungan dan dividen masuk dalam negara bersih oleh sektor konporat, dengan memperoleh jumlah nilai pelaburan keluar masuk oleh nakyat tempatan ke dalam negana dan pendapatan keuntungan dan dividen warganegana asing ke luar negara. Pendapatan pelaburan dihitung dengan menolak keuntungan dan dividen yang dibawa keJuan oleh pihak asing danipada yang dibawa masuk oleh pihak tempatan. Kesan yang didapati adalah negatif kenana jumlah alinan 128
04 CL C-.
.~
~
=14 C 5-. CC
CC
CC N ~
00
N N ~ CC en en en .CC
N
C CC N C C
N
C/S C C C
CC
CC
U ~
en
C/5 CS
0404 N
C C
C VS N C VS CC N
0 N
en N N ~
CC C
0 N
CC C
en C
CC~
CO C ~ C. C 0/0414 C. C CS CS .C
~
~
en ~ VS C N
VS CS CS
VS N
VS 0 5~ C/S
0 ~
0 CC en N
N en
C ~
en N
0 en
C N en C N C C >5 C C N C C/S N C C CC en
C/S N C,5 C N CC ~ 00 /5 0 0 CC en N C en .C~ ~ Nenenen/SC/SenN5
CC 0 5
C CS 0~ 1404 C 0415 15
-
04/ 5~04 CC
CS 0 CC C CC C/S en C 00 CC N N
C C en en
CC 0 C C N N N
C/S en ? 0 C 0 N
en N /S 0 VS 5 N en
en en VS 5
N VS en 5
00
C
.-
CC
CO CC
c/C
r
C 0
C /5
N C
00 CS N N CC ~ N N en CC CCC 0
-E C) x
C) .0
>5 ~
04
N VS
C/S VS N VS
VS CC N 5 VS
/5 N C ~ /5
5 N
00 VS
C C
C/5 N N
E
N N
en C 0 VS C/S /5 5 0 en C
5 CC N N CC N CC 0 C C N 0
en en en 0
C. C 0 5 N N CC C N
CC C CO CO C.
C.
C
S..
CC .0
S..
C) .0 0 CC CO C C CCC C C Ca C
E
Ce C: 5 C) CC
I-
is 5 5 ~
C N
en en en en en N en 5 en en en N
/5
en
CC
CC
/5 N
C C
.0 ~
5
CC
>5
.0 C) C .C
a
C: 0/ .0 CL C 14~ CC

CC CC 5 N N
5 ~5
en C/S 5 N N VS 5 oc en N N
0 N en N
N CC en N
C C C N C/S 5 0 N CC en C 0 N 0 (5 CC /5 VS C en en N N ~5
C VS C 5 C C)
CO C C) C/C C C .0
CO CC I
CS
C
>5
~11
O 5 N N C5 CC N C 5 C N 0 5 C
C C) N CC C/S C VS C en en C/s C N N C C C C C/S C C 5 5 5 5 C- 5 N 5 N CC 5 N VS VS N en N 00 00CC /5 C N
CO C C C)
C/C
en
0)
C C. C 5 C CC C 5 VS N C C N C N en en N N N C N C CC 0 C CC C VS 5 5
C CC C .0 CO C)
C.
CO ~0
CC C.
.0 IC
E
C
CC C VS C CC N 5 C 0 0 N CS C5
C/S
CS
C-~ C-
N N
en
C
C C S VS
C N C 0.
CO
C/c
>5 C CO
C.
CO ~0 CO
CC C. C) .0 C C .0 CO
C/S
CS a a
14 -s
I-
N C
N C
C-
C-C
CC
N CC
C 0 N CC CC C
N en 5 /5 C CC CC CC CC CC CC C C C C C C
C-- 00 C 0 CC CC CC C C CC C C
C C/S
C C
keluan pendapatan pelabunan lebih besan danipada aliran masuk pendapatan. Defisit dalam akaun perkhidmatan mi disebabkan oleh pengaliran keluar keuntungan pelaburan. Jadual 5.9 menunjukkan bahawa pada tahun 1986, jumlah aliran keluan bernilai RM4597 juta dan jumlah mi telah meningkat kepada RM5935 juta pada tahun 1989. Pada tahun 1990 pula, jumlah aliran keluar telah berkurangan sebanyak RM863 juta dan meningkat semula kepada RM6109 juta pada tahun 1991. Pengalinan keluar pendapatan pelaburan dianggankan akan meningkat kepada RM6227 juta pada tahun 1992 dan seterusnya menurun kepada RM6100 juta pada tahun 1993. Jumlah alinan keluar yang tinggi dalam sektor swasta merupakan defisit yang terbesar dalam akaun imbangan perkhidmatan. TANGGAPAN TENTANG MODAL ASING Seperti di negara lain, pandangan orang ramai tentang modal asing di Malaysia benbeza mengikut kelas sosial, kepentingan kumpulan tertentu, dan kedudukan politik. Ada yang berpendapat bahawa penyentaan modal asing banyak meninggalkan kesan positif terhadap negana. Bahkan, pertumbuhan ekonomi yang pesat selalu dikaitkan dengan kemasukan modal asing. Modal asing dianggap sebagai alat yang penting untuk mewujudkan pekerjaan, meningkatkan eksport, Jadual 5.9 Pengaliran keluar pendapatan pelaburan, 19861993 (RM juta) Tahun
1986 I987 1988
1989
Pengaliran keluar
4597 4824 5019
5935
1990
1991 19921
19932
5072
6109
6227
6100
Sumber:
I 2
Malaysia
(l992c).
Anggaran oleh Kementerian Kewangan. Ramalan oleh Kementerian Kewangan.
130
dan membangunkan teknologi tempatan (Hoffman dan Tan 1980). Namun begitu, banyak pihak yang mempersoalkan faedah yang telah dinikmati daripada modal asing (Putucheary 1976, Lim Mah Hui 1975, Jomo 1985, Khor Kok Peng 1987, Hirokazu 1989, Anuwar 1992). Kerajaan Malaysia yang mengamalkan dasar terbuka terhadap pemodal asing telah mempelawa mereka untuk menambah pelaburan dan membantu mewujudkan pekerjaan. Sumbangan guna tenaga syarikat asing, khususnya dalam industri utama, sepenti elektrik/elektronik dan tekstil/pakaian sepanjang pengamalan dasar penindustnan berteraskan ekspont sememangnya dapat dibanggakan (Rajah Rasiah 1992). Beberapa tinjauan mikro memperlihatkan penyerapan teknologi daripada syarikat asing kepada syanikat tempatan (Rajah Rasiah 1989). Semenjak hujung dekad 1980-an, menerusi Akta Galakan Pelaburan dan syanat belian tempatan tahun 1991, kerajaan juga telah memperkenal beberapa galakan kewangan untuk mendukung perkembangan teknologi dalam negeri dan rantaian industri. Meskipun usaha kerajaan mi telah mendorong mengeratkan hubungan dalaman antara syanikat, namun keadaan mi tidak semestinya mencerminkan jalan perkembangan yang unggul. Dalam hal mi, pengknitik pelabur asing menekankan bahawa sifat pemodal tempatan akari memungkinkan pengumpulan dalam negeri dengan lebih berkesan. Bahkan, setengah-setengah penganang menekankan bahawa saiz pemodal tempatan yang kecil menyebabkan mereka lebih banyak mewujudkan pekerjaan bagi setiap unit modal jika dibandingkan dengan syarikat transnasional (Chee, Lee dan Foo 1981). Ada pihak yang berpendapat bahawa masyarakat Melayu/bumiputera lebih cenderung menyokong modal asing kerana modal mi dianggap sebagai alat untuk mempertingkat penyertaan mereka dalam sektor perkilangan serta memperbaik keadaan ekonomi yang tidak seimbang antara Melayu/bumiputena dengan bukan Melayu/ bumiputera (Mohamed Aniff 1992: 124). Oleh itu, penlu dipersoalkan adakah modal asing betul-betul telah memberi faedah yang berkesan kepada kaum Melayulbumiputera khasnya dan selunuh rakyat Malaysia amnya? Bukanlah mudah untuk menjawab persoalan mi. Memang terdapat banyak perbezaan antara pembentukan stnategi dengan realiti pelaksanaannya. Tambahan pula, bukanlah mudah untuk mengukur keberkesanan sesuatu dasar. Menurut Kenzo (1991: 2813 13): 131
Meskipun kerajaan banyak berusaha, selain segelintir gohongan elit, pengurus kaum Melayu yang berkemampuan masih tenlalu kurang. Dalam sektor penindustnian terutamanya, pengumpulan modal, pengetahuan dan pengalaman teknohogi, dan kemahiran pengurusan kaum Mehayu masih mundur. Pada keseluruhannya, dasar kenajaan gagal menegakkan kaum Melayu sebagai agen utama dalam proses perindustnian. Dengan itu, mereka tenpaksa bergantung pada strategi pengurusan yang diperkenal oleh syarikat transnasionah. STRUKTUR EKSPORT Pada tahun 1970, eksport sektor perkilangan mencatatkan 11.9 peratus daripada jumlah barang eksport dan menjelang tahun 1980 sumbangannya telah mengatasi 20 peratus. Pada tahun 1980-an, jumlah ekspont sekton perkilangan telah meningkat dengan kadar yang membanggakan sehingga menjelang tahun 1990 sumbangannya mencapai 60 peratus; sumbangannya dijangka akan meningkat lagi kepada 82 peratus menjelang tahun 2000. Mengikut Rancangan Malaysia Keenam (19911995), prestasi eksport sektor perkilangan (Malaysia 1991: 143): Peningkatan sebanyak 31 peratus setahun, iaitu daripada RM12 471 juta pada tahun 1985 kepada RM48 047 juta pada tahun 1990 memang mengagumkan. Hasil daripada prestasi yang kukuh mi. sumbangannya kepada jumlah eksport barang telah bertambah hampir dua kahi ganda danipada 32.8 peratus pada tahun 1985 kepada 60.4 peratus pada tahun 1990. Jadual 5.10 menunjukkan bahawa pentumbuhan ekspont barang perkilangan memang membanggakan jika dibandingkan dengan barang eksport lain. Pada tempoh 19851990, kadar pentumbuhan tahunan eksport barang perkilangan ialah 31.0 peratus berbanding dengan kadar 21.9 peratus bagi kayu balak yang digergaji. Sementana itu, kadan pentumbuhan barang lain kurang daripada 8 peratus. Satu aspek lagi yang perlu ditekankan di sini ialah kejatuhan harga kebanyakan barang eksport pada tempoh 19851990, terutamanya minyak kelapa sawit, koko, petroleum mentah, gas cecain ash, dan bijih timah. Pada tempoh Rancangan Malaysia Keenam (19911995), keadaannya dijangka tidak jauh berbeza dengan apa yang telah benlaku pada tempoh 19851990. Walaupun kadar pertumbuhan tahunan eksport barang perkilangan dijangka mencatatkan hanya 17.0 peratus, namun pentumbuhan mi masih pe132
Jadual 5.10 Nilai dan kadar kenaikan eksport utama, 19851995 (RM juta)
Kadar pertumbuhan tahunan purata (peratus) Rancangan Rancangan Malaysia Malaysia Kelima Keenam
Barang Pertanian Minyak kelapa sawit Nilai seunit (RM/tan metrik) Nilai (RM juta) Getah Nilai seunit (sen/kg) Nilai (RM iota) Kayu balak Nilai seunit (RM/meter padu) Nilai (RM juta) Kayu balak yang digergaji Nilai seunit (RM/meter padu) Nilai (RM iota) Koko Nilai seunit (RM/kg) Nilai (RM juta) Perlombongan Petroleum mentah
Nilai seunit (RM/tan metrik)
1985
1990
1995
I 229 3951 192 2872
778 4399 229 3028
I 080 7236 300 3630
8.7 2.2 3.6 1.1
6.8 10.5 5.5 3.7
2771 409
1 137
4041 587 3065 2.8 448
2168 820 4018 4.3 1 062
7.8 7.5 21.9 11.3 1.8
11.7 7.0 5.6 9.3 18.8
5.0 410
Harga (AS$/tong) Nilai (RM juta) Gas cecair ash

Nilai seunit (RM/tan metrik)
521 27.6 8698 524 2 300 29 1 648 1247I I 760 38017
481 23.3 10637 365 2 228 17 902 48047 2753 79548
349 17.0 6249 265 2 964 16 729 105830 7274 141 160
1.6 3.3 4.1 7.0 0.6 9.8 11.4 31.0 9.4 15.9
6.0 6.0 10.0 6.0 6.0 1.0 4.2 17.0 21.5 12.2
Nilai (RM iota) Bijih timah Nilai seunit (RM/kg) NiIai (RM iota) Perkilangan (RM juta) Eksport lain (RM iota) Eksport kasar
Sumber: Malaysia (l991a).
133
sat jika dibandingkan dengan barang-barang lain. Hanya ekspont koko mencapai kadar pertumbuhan yang tinggi sedikit jika dibandingkan dengan ekspont barang perkilangan. Dua industni utama yang banyak menghulurkan sumbangan kepada pertumbuhan eksport banang perkilangan semenjak awah dekad 1970-an ialah elektnik/elektronik (kebanyakannya pemasangan ehektronik) dan tekstih/pakaian. Hingga kini, peranan eksport industni lain masih kecil (Jadual 5.11). Walaupun semenjak pelancaran Pelan Induk Penindustnian tumpuan telah dibenikan kepada industri berasaskan sumber, namun sumbangannya kepada eksport barang penkilangan masih kurang memuaskan (Jaafar 1991: 2338). Perkembangan ekspont industni elektniklelektnonik dan tekstih/ pakaian yang dikuasai oheh modal asing tehah memungkinkan perahihan pesat dalam struktur sektor perkihangan. Walau bagaimanapun, pergantungan pada satu atau dua industri sahaja untuk menampung kemampuan eksport sudah tentu meninggalkan kesan yang negatif. Penubahan permintaan terhadap barang pengehuaran industri berkenaan dalam pasaran antarabangsa akan menimbulkan imphikasi buruk bukan sahaja tenhadap penyenapan guna tenaga, tetapi juga prestasi sektor perkilangan keseluruhannya. Pembuangan pekenja secana besar-besaran pada tempoh 19851986 apabila kemelesetan mehanda industri elektrik/elektnonik merupakan suatu pengalaman yang penlu diambil kira dalam penggubalan dasar (Rajah Rasiah 1993). Pertambahan pesat daham eksport barang perindustnian juga dikaitkan dengan penubuhan Zon Perdagangan Bebas (ZPB) dan kawasan Lesen Gudang Penkilangan (LGP), terutamanya di Lembah Kelang dan Pulau Pinang yang banyak menenima pengeluaran syanikat transnasional. Kedatangan syanikat tnansnasional memang disokong sepenuhnya oleh pihak pemenintah melalui penyediaan ber-
bagai-bagai galakan cukai dan infrastruktur yang baik. Memandangkan industni komponen elektronik memerlukan proses integrasi pengeluaran yang menyeluruh dan teknologi tinggi, setakat mi penghibatan syarikat tempatan dalam bidang mi masih terhad, walaupun sejak tahun 1987 ada tanda-tanda yang menunjukkan bahawa intenaksi antara syanikat asing dengan syanikat tempatan telah mula berkembang (Rajah Rasiah 1989: 1992). Antana sebab yang melahirkan suasana mi ialah desakan pihak pemerintah supaya syanikat tnansnasional di ZPB dan LGP mendapat komponen dan input danipada firma dalam negeni. Namun begitu, 134
Jadual 5.11 Eksport kasar sektor perkilangan, 19851990 (RM juta) Kadar pertumbuhan tahunan purata
Industri Makanan Minuman dan tembakau Barang petroleum Kimia dan barang kimia Tekstil. pakaian, dan kasut Barang getah Barang gabus dan kayo (tidak termasuk perabot) Kertas dan barang kertas Besi dan keluli Perusahaan Iogam Barang galian bukan logam Mesjn elektrik, perkakas dan kelengkapan Pengangkutan dan kelengkapan pengangkutan Kelengkapan optik dan saintifik Perusahaan lain Jumlah 1985 755.5 25.5 I 041.3 610.2 1 288.5 113.1 365.2 71.4 135.3 221.3 150.3 6 492.9 566.2 226.4 407.8 12 470.8 (Peratus) (6.1) (0.2) (8.3) (4.9) (10.3) (0.9) (2.9) (0.6) (1.1) (1.8) (1.2) 1990 1 700.1 95.4 I 286.2 I 891.8 4754.0 1 356.5 I 346.8 421.5 613.2 967.3 770.9 (Peratus) (3.5) (0.2) (2.7) (3.9) (peratus) 17.6 30.2 4.3 25.4
(9.9)
(2.8) (2.8) (0.9) (1.3) (2.0) (1.6) (55.1) (4.6) (2.2) (6.4) (100)
29.8
64.4 29.8 42.6 35.3 34.3 38.7 32.5 31.6 36.1 49.6 31.0
(52.1) 26495.5 (4.5) (1.8) (3.3) (100) 2233.5 I 056.3 3058.1 48 047.1
sebahagian besar kegiatan eksport barang perindustrian di Malaysia dimiliki oleh modal asing. Keadaan seperti mi juga telah berlaku di negara membangun lain di rantau in termasuk yang banyak mewujudkan ZPB dan LGP.6 Di Singapuna dan Hong Kong pun modal asing dianggap penting, tenutamanya dalam industni benasaskan teknologi tinggi dan pasaran yang terjamin di negara perindustrian (Parry 1988: 95128). Tumpuan eksport perindustrian mencetuskan satu dilema bagi Malaysia. Walaupun Malaysia mempunyai sumber ash dan pertanian 135
yang banyak, seperti petroleum, gas cecair, penhutanan, getah ash, dan kelapa sawit, tetapi kepentingan ekspont negara masih lagi cendenung kepada pengeluanan elektnonik (rujuk Unido 1991: 62). Walaupun pelaksanaan PIP telah menghasilkan berbagai-bagai usaha untuk menggenakkan industri berasaskan sumber ash, namun pencapaiannya setakat mi masih tenhad. Bahkan, sebagai negara yang memihiki banyak sumben ash dan pentanian, Malaysia sepatutnya dapat menegakkan pengeluanan berasaskan input pertanian dan sumber ash dengan jayanya. Hanya dengan cara mi lebih banyak rantaian ekonomi dapat dijahin untuk menggalakkan pertumbuhan dan pelbagaian sektor utama negara mi (nujuk Anuwar 1991). Pasaran tempatan di sesebuah negara bukan sahaja bergantung pada bihangan penduduknya, tetapi yang lebih penting pendapatan per kapita yang tinggi. Secara keselunuhannya, sejak pengenahan Akta Gahakan Pelabunan pada tahun 1968, kedua-dua aspek mi belum menjadi fakton utama peningkatan kegiatan penindustnian di Malaysia. Menyedani hakikat bahawa pasanan tempatan adalah tenhad, dasar penindustnian tidak mempunyai pihihan lain, kecuali mengahihkan pendekatannya kepada onientasi ekspont. mi jehas benlaku semenjak awal tahun 1970-an. Oheh sebab keupayaan modal tempatan masih tenbatas, maka penglibatan modal asing dibenikan peranan yang penting, bukan sahaja dan segi penyertaan ekuiti, pengurusan, dan teknologi, tetapi juga dan segi peningkatan usaha eksport. Pengalaman syanikat transnasional dan pentahian perdagangan antarabangsa yang telah dijahin oheh mereka merupakan faktor yang penting bagi negara membangun, sepenti Malaysia untuk mehibatkan din daham usaha ekspont. Malahan, perdagangan intrafirma yang kini dikendalikan oheh syanikat transnasional merupakan corak perdagangan antanabangsa yang cukup besan. Dalam keadaan seperti mi, penyertaan negara membangun daham perdagangan antarabangsa mungkin tensekat. Dalam konteks mi, Malaysia menghadapi satu dihema. Untuk menjayakan strategi beronientasi eksport, negana tidak ada cara, mehainkan bergantung pada permintaan danipada negara maju. Bahkan, sebahagian besar eksport barang perkihangan negara membangun dipasarkan di negara perindustnian, tenutamanya Jepun dan Amenika Syanikat. Pengahaman perdagangan antarabangsa pada tempoh beberapa dekad yang hahu menunjukkan bahawa kejayaan negara membangun dan segi eksport barang perkilangan disebabkan pasaran Amenika 136
Syanikat yang agak tenbuka (Thunow 1992: 62). Masalah bagi Malaysia dan negara membangun lain pentama apakah keadaan tenbuka pasaran mi akan tenus kekal, dan kedua, apakah peluang eksport banang perkilangan, selain elektronik dalam pasaran mi. Pergantungan yang benterusan pada modal asing dalam usaha meningkatkan ekspont hanya akan merugikan negara dalam jangka panjang. Keadaan sepenti mi kunang melahirkan keusahawanan tempatan yang matang untuk memungkinkan eksport penindustnian tempatan di peningkat antanabangsa. Dengan itu, hingga kini, penyertaan syanikat tempatan dalam usaha ekspont barang perkilangan amat terhad. Secara keseluruhannya, punca pertumbuhan industni benconak eksport kebanyakannya diselenggarakan oleh syanikat tnansnasional. Pertumbuhan yang pesat dalam industri eksport di Malaysia kurang benpunca danipada penkembangan pengusaha tempatan. Penkara mi makin menjadi ketara sejak pertengahan tahun 1980-an apabila industni Jepun (tenutama perusahaan kecil dan sederhana) mengalihkan lokasi pengeluanan mereka ke negana membangun, sepenti Malaysia. Meskipun pecahan sumbangan eksport penindustnian modal asing telah bertambah, namun nilai ekspont kasan industni tempatan juga telah bertambah sejak dekad 1980-an. Sepenti ditunjukkan dalam Jadual 5.12, sumbangan syanikat asing kepada jumlah eksport kasan pada tempoh 19751984 mencatatkan antara 30 hingga 46 penatus. Walau bagaimanapun, arah alinannya mempenlihatkan kemerosotan, iaitu sumbangannya telah jatuh daripada 45 penatus pada tahun 1975 kepada 33 peratus pada tahun 1984. Walaupun eksport syanikat asing dan segi mutlaknya telah meningkat lebih tiga kali ganda, tetapi pentambahan mi kurang memuaskan jika dibandingkan dengan syanikat tempatan yang peningkatannya mencatatkan lebih lima kali ganda. Perubahan mi menyebabkan sumbangan eksport syanikat asing jatuh secara relatifnya. Walau bagaimanapun, kawalan syarikat asing tenhadap eksport negana meningkat semula sejak tahun 1985. Antara tahun 1985 hingga 1990, pecahan sumbangan syanikat asing telah meningkat daripada 27 peratus pada tahun 1985 kepada 48 peratus pada tahun 1990, iaitu peningkatan sebanyak 21 peratus. Dan segi nilai mutlak, sumbangan syarikat asing pada tahun 1985 sebanyak RM7508 juta danipada jumlah keseluruhan eksport bennilai RM27 657 juta. Nilai eksport kasar oleh syanikat asing telah meningkat kepada RM288 897 juta pada tahun 1990. 137
CL CVS C VS CVS 5 VS 5 VS VS VS C 5 N VS CC 5 N VS CS VS CS VS CC VS N VS C 5 CC 5
.~
C:C:Ct 0/1414
C 0. E C
.0 CO
E
CC
5
C C C VS
N 0 CC C CC
CVS 5 C N CCC CC 5

VS N 00 C CN C-
CC VS CC 5
CC4 5 C-
VS N en C
CC 5 CC
CO N C CC
VS CC 5 N
CC VS CN en
N CCS
C C 5
N I N I

C N I I

VS C C
CC en I
CCCS
C-
CN
N 5
VS 5
CC C .0 14 C
C -~
C CC N 5 C N 5 CC N C CS CCS C C CS VS VS CC en CC VS C CC CC CS CC .0 C5 enenenVS5enVSNCNC/S0CCCC C C
N 5 C-
00 N C
CCC C
C
CC 05 .0 C: 0/ .0
/, ~..
S N 05 I I I
VS C CI N CI
C VS I
C/S
N 5 C 5 5 CC I 5 5 CC N C5 N I VS C
r5 5
00 C
en
C.0 C-
N en 5
5 C 5
CC en VS N
en en C- C
N C C- 5 CCC
t C
0~
Ct
C CC CC C.
CS
1415
E
(5 CC
I-
N CC
CC CS 5 CC CS 5 C C- VS en C VS N CS VS C VS CS C VS 5 CC CC CCC CS CC 5 en55CCenVSCNr-/NCC
VS
CO
VS VS VS
5 N N
VS C N
VS C 5
CC
>5
a
~
~CL
C: ~
C
CO c/C CC .0 IC CC C
C:
C CC
a
en
CS CO 5
CC en
N en
C en
N en
CS en
5 en
N en
en en
CN
5 C en en
N 5
N 5
CC
E
C C
a,
VS N 0 VS
C 5 C
C en 5
C CC C en
CC
CC VS CC
C VS C00
CC C CC
CS en
VS en N
CC >5
U,
C CC VS CC N
N VS 0 CN
C N N CN
CS CO CS N en
N CC C 5
CO CC CC VS C- en 00 C 5CC
C C.
U,
(5 0 CC CO C CO .0 C: C 0. a 14CC C ci:~ CN N en
C: 14 a 14
~DL C:
CC C CO N
C N C 5
VS N C en
N C
C en C VS
en C C VS
VS en
CC
en en CC CO
C N 5 C-
CC
en en C
00 C VS C-
C en C
CO CC 5 N
5 5 C N
CC CN N
CC CC CC N
N N en C
CC C-
CCC C CC
C CC VS
CC
en en
5 N
CO
N
CC 5
CC
en
VS CC VS
VS N C
CC 5
C N
C C C C
CN CC C
CN Cen N
C 0 C N
I
CC 5
CO
C/C
>5
en
CO CO
14 C 14 -s
CS
CS C CS IC
I-
VS CC
C N C
CCC
CC CC
C CC
0 CC C
CC C
N CC C
en
CC 0
5 CC C
VS CC C
CC 00 0
C00 CC
CC 00 C
C 00 C
C C C
C) -0
L
C C/S
Penanan modal asing juga mempengaruhi struktur import, tenutamanya impont alat modal dan bahan penantanaan. Jadual 5.12 menunjukkan bahawa pada kebanyakan tahun, import syanikat asing mehebihi 50 penatus danipada jumlah import semua syanikat benhad di Malaysia. Sepanjang tempoh 19751985 (kecuahi pada tahun 1984), jumlah import syanikat asing telah melebihi nihai eksportnya menjadikan eksport bensih syanikat asing pada tempoh mi negatif. Tahun 1981 telah mengalami defisit yang paling tenuk, iaitu RM2472 juta. Nihai import yang tinggi sudah tentu meninggalkan berbagaibagai kesan tenhadap imbangan pembayaran negara. Namun begitu, pada tahun 1984, syanikat asing pentama kahinya mencatatkan hebihan eksport bersih sebanyak RM767 juta. Sejak tahun 1986, keadaan mi tenus bentambah baik apabila lebihan eksport bersih syarikat asing telah dapat meningkatkan hasil ekspont negara, di samping meningkatkan import barang modal dan perantaraan. Untuk mempentingkat daya eksport penindustnian tempatan, Malaysia sudah tentu perlu memajukan langkah-langkah yang sesuai untuk menapatkan junang teknologi antara negara mi dengan negara penindustnian. Industni di negara maju semakin meningkatkan keupayaan teknologi meneka dan tenus bergerak ke hadapan dengan pantas. Sebahiknya, industni tempatan yang dimihiki oleh wanganegana Malaysia masih jauh ketinggahan. Usaha mengejan kejayaan mereka merupakan satu cabaran yang amat rumit, terutamanya pada dekad 1990-an dan seterusnya memandangkan penubahan teknologi yang pesat dan sebagainya (nujuk Anuwan 1992). Sepenti dijelaskan oheh Freeman (1988: 6784):
Usaha mengejar dan mengatasi pemilik teknologi yang tercanggih boleh menimbulkan masalah besar kepada peniru dan yang berhasrat menyertai golongan sedemikian kerana mereka terpaksa menuju ke arah satu sasaran yang bergerak. Tidak ada gunanya sekadar mengimport teknohogi kini dan negara maju kerana sebelum teknologi mi diperkenal dan diserap secara cekap, negara pengeksportnya akan bengerak ke hadapan sehingga kedudukannya masih sama ataupun bertambah bunuk lagi. Pengejaran tidak boleh dianggap sebagai satu proses tanpa kos dengan andaian sempit bahawa teknologi baru wujud secara saksama dan terbuka. Walau bagaimanapun, mi tidak benmakna bahawa Malaysia tidak penlu memajukan nancangan yang memungkinkan industni tempatan
139
menyerap, mengubahsuai, dan mencipta teknologi yang sesuai untuk keperluan negara pada masa depan. Seperti yang dibincangkan dalam pihak pemerintah perlu memajukan program yang berkesan dalam bidang sains dan teknologi dan pembangunan tenaga manusia.
RUMUSAN Beberapa faktor telah mempengaruhi pengaliran masuk modal asing

ke Malaysia sejak hujung dekad 1980-an. Tumpuan perdagangan
terhadap modal NIB Asia dan Jepun serta pemberian galakan istimewa dan kelonggaran syarat ekuiti merupakan antara faktor yang terpenting. Penyerapan masuk modal asing secara besar-besaran
dalam sektor perkilangan telah berjaya meningkatkan pertumbuhan output, guna tenaga, dan eksport sektor berkenaan. Namun demikian, penyertaan modal asing juga menimbulkan beberapa masalah. Disebabkan ketakseimbangan kuasa, penyertaan modal asing kurang memberi faedah kepada modal tempatan; bahkan menimbulkan berbagai-bagai rintangan kepada keupayaan syarikat tempatan. Tambahan pula di Malaysia, penekanan P&P untuk mendukung syarikat tempatan amat terbatas dan daya cipta atau inovasi adalah terhad di kalangan syarikat tempatan. Dalam suasana mi pergantungan sektor perkilangan pada import teknologi dan alat modal masih amat kuat. Import yang tinggi set-ta pulangan keuntungan
yang dibawa keluar oleh syarikat asing merendahkan lagi sumbangan
mereka di Malaysia. Dengan itu, kerajaan Malaysia perlu membangunkan pemodal tempatan melalui bukan sahaja peningkatan teknologi demi memungkinkan pembangunan yang lebih bermakna, tetapi juga peningkatan pembangunan tenaga manusia. NOTA I Mengikut Go Iwaki (1992: 309Si): Firma besar, kebanyakannya syarikat induk jenis pemasangan,
bermula dengan pengembangan pelaburan dalam pengendalian Seberang laut, iaitu mencari pangkalan pengeluaran di negara-negara Asia lain. Tindakan mi disusuli oleh pertambahan pelaburan subkontraktor dan pembekal barang ganti seberang laut, sebahagiannya disebabkan permintaan firma induk atau penyertaan secara sukarela daripada pihak IKS ... Dan segi jenis industri pemprosesanpemasangan (42 peratus pada tahun 1987), seperti automobil, alat elektrik, dan jentera lain daripada pengilang Jepun yang utama. 140
Pelabur IKS juga dikaitkan dengan jenis industri mi. 2 Berhubung dengan perkembangan dalam sektor elektronik di Korea Selatan, Organisasi Kerjasama Ekonomi dan Pembangunan (OECD
1988: 82) menyatakan: Dan perspektif jangka panjang, negara penindustnian baru cuba mencapai darjah pembangunan autonomi yang lebih tinggi; hasrat khususnya amat nyata di Asia dan segi kemajuan elektronik. Korea telah pun memajukan komponen yang sangat canggih dan merancang perahihan besar-besanan danipada pengeluaran kepada
mi
julat pasaran atasan yang lebih luas dalam bidang keluaran dan komponen. Namun demikian, kelihatan pasti bahawa hubungan
dengan industni maju akan terus rapat. 3
Mengikut Imran (1990:
3946):
Jika diperhatikan kemasukan pelabur asing hangsung (PAL) sejak tahun 1988, wujud satu bahaya sebenar, iaitu pelabur daham negeni, khususnya yang lemah akan dihimpit kehuar. Oleh itu, perhu diperhatikan segera bahawa meskipun Malaysia terus menggalakkan PAL yang setakat mi membenikan manfaat kepada negara, namun
sektor pelaburan dalam negeni tidak sepatutnya dibiarkan terus
dikuasai oleh pelabur asing yang pada hakikat-nya dapat mengancam

kedaulatan negana dan menjejaskan keseimbangan DEB yang telah
wujud bersama-sama kesan politik yang mendaham.

4 Benhubung dengan
mi,
Ikeda (1991: 132147) berpendapat:
Syarikat subkontrak subpemasangan Jepun berupaya mengembang-
kan pengeluaran mereka sebagai menyahut permmntaan danipada

syarikat induk kerana subkontraktor bans kedua dan ketiga mengeluarkan barang secara eksklusif kepada syarikat induk, dan walau-
pun proses pengeluanan dijalankan di luar, mereka bekerja secara penyelarasan seperti yang ditunjukkan oleh proses yang saling
benkaitan dengan syanikat induk. Supaya tahap eksklusif dapat
dicapai seberapa mungkin, syarikat induk juga mempertimbang

fungsi mereka sendiri dan segi mengembangkan pengeluaran, menyediakan pengetahuan perkilangan mereka kepada syanikat subkontrak, dan menyediakan kemahiran pengurusan supaya pengehuaran dapat dikaitkan dan diselaraskan. 5 Salah satu isu yang sentiasa dibangkitkan ialah kekurangan rantaian industni antara syarikat multinasional di ZPB dan syanikat di luan kawasan tersebut. Daham kajian tentang hal i, Aoki (1992: 73--I 10) membuat kesimpulan bahawa:
Firma milik asing di ZPB pada asalnya mendapat semua barang
141
ganti dan bahan mereka dan luar negara. Nisbah kandungan tempatan dalam industri kelengkapan elektronik dan elektrik hanya 2 peratus, dan dalam industri tekstil hanya 0.5 peratus. Meskipun firma di ZPB telah memberikan sumbangan kepada ekonomi Malaysia dan segi meningkatkan pengeluaran, eksport, dan mewujudkan peluang pekerjaan, firma tersebut tidak mempunyai rantaian dengan firma tempatan dan segi perolehan. ZPB kadangkala dirujuk sebagai kantungan eksport dan industri penyewa. Dan sudut struktur input-output, firma di ZPB adalah bebas, yang bermakna mereka tidak memperoleh bahan dan firma lain. Keadaan mi berubah dengan pesat pada separuh kedua tahun 1980-an apabila Iebih banyak firma milik asing mewujudkan pengendalian di Malaysia.
-
Berhubung dengan peranan modal asing dan pasaran di negara perindustrian, Germidis (1984: 6667), menulis bagi pihak negara perindustrian untuk Pusat Kajian Pembangunan, OECD berpendapat: Pertumbuhan Zon Pemprosesan Eksport Bebas (ZPEB) di negara membangun berlaku serentak dengan kemunculan bentuk baru pelaburan. Dalam beberapa tahun akan datang, bentuk pelaburan mi mungkin lebih kerap diamalkan. Perkembangan mi disebabkan oleh hakikat bahawa bentuk baru pelaburan diakui semakin berkesan, khususnya dan segi pernindahan teknologi, dan terhadap desakan golongan nasionalis yang berkobar-kobar di negara membangun yang menganggap peruntukan ekuiti firma asing yang ditubuhkan di wilayah mereka lebih sesuai dengan keperluan kedaulatan dan kepentingan mereka. Besar kemungkinan perkembangan mi berlaku kerana firma yang melabur kian menghadapi masalah kewangan disebabkan alasan kitaran dan struktur, manakala pada masa yang sama, firma berkenaan berhadapan dengan iklim pelaburan yang teruk di negara membangun, yang ditunjukkan dalam banyak bentuk: risiko pemiliknegaraan atau pengambilalihan atau sekatan pemulangan modal, sekatan pertukaran asing, dan sebagainya. Oleh itu, gambaran tersebut mungkin merencatkan bentuk ZPEB pada tahun-tahun akan datang yang mungkin tidak berapa lama lagi ZPEB menyamai kompleks taman sains yang dianjur dan dilengkapi oleh negara tuan rumah, iaitu perusahaan hanya melabur dalam bidang pengetahuan dan teknologi tanpa pelaburan lain akan menikmati faedah daripada tenaga buruh yang sangat canggih yang terdapat di ZPEB.
142
BAB VI
KE ARAH PEMBANGUNAN PERINDUSTRIAN YANG BERTERUSAN
Malaysia akan menghadapi berbagai-bagai cabaran baru pada dekad 1990-an. Perubahan sistem ekonomi di Eropah Timur dan suasana perlindungan yang semakin meningkat di negara perindustrian maju menimbulkan halangan yang serius terhadap proses perindustrian di Malaysia. Di samping isu luaran mi, kemiskinan dan ketakseimbangan masih memerlukan perhatian istimewa. Perancangan pembangunan perindustrian juga mesti melibatkan peranan modal. Dalam konteks mi, setengah-setengah negara menumpukan perhatian khas kepada pemodal tempatan, manakala terdapat juga setengah-setengah negara yang mengutamakan pengaliran masuk pelaburan asing langsung. Walau apa pun strategi yang dipilih, pertumbuhan perindustrian juga berkait rapat dengan peningkatan keupayaan teknologi. Sehubungan dengan itu, bab mi meninjau beberapa isu penting yang perlu diambil kira bagi mengukuhkan sektor perkilangan di Malaysia. DEKAD 1990-AN YANG MENCABAR Beberapa perubahan asas yang telah berlaku semenjak pertengahan tahunl98O-an telah mempengaruhi ekonomi dunia, termasuk struktur perdagangan antarabangsa. Antara perubahan yang terpenting ialah arah aliran modal dan perkembangan teknologi baru. Arah aliran modal wujud bukan sahaja antara negara perindustrian dengan negara membangun, tetapi lebih penting lagi, antara negara perindustrian sendiri. Arah aliran mi boleh juga dihubungkan dengan perubahan teknologi serta inovasi dalam teknologi perkilangan. Perubahan mi semuanya telah meninggalkan beberapa kesan terhadap ekonomi negara membangun, seperti Malaysia. 143
Perubahan mi disertai oleh pencapaian ekonomi yang begitu memberangsangkan di rantau Asia Pasifik. Di Asia Tenggara pula, pencapaian ekonomi negara kapitalis Asean dikatakan amat menakjubkan, manakala prestasi ekonomi negara, seperti Vietnam, Myanmar, Laos, dan Kemboja masih jauh ketinggalan (The Economist 1993b: 2124). Kemunculan Jepun sebagai sebuah kuasa ekonomi yang ulung di rantau Asia Pasifik diikuti oleh negara perindustrian baru (NIB) Asia (Korea Selatan, Hong Kong, Singapura, dan Taiwan) sudah tentu menimbulkan berbagai-bagai implikasi terhadap negara membangun di rantau mm (Anuwar 1992a, Rajah Rasiah 1993). Bahkan, semenjak akhir tahun 1970-an, pencapaian ekonomi mereka yang mengagumkan telah dicontohi oleh negara membangun lain, terutamanya dan perspektif perancangan sektor perkilangan yang berkembang dengan begitu pesat. Berikutan pertumbuhan perindustrian yang pesat dan peralihan komposisi industri ke arah yang lebih berintensif modal dan berkemahiran, NIB Asia kini menghadapi masalah kekurangan buruh dan mi telah mempengaruhi penempatan pemodal mereka di negara lain. Untuk mengukuhkan lagi daya eksport mereka, NIB Asia dan Jepun terpaksa meningkatkan teknologi perindustrian serta kegiatan penyelidikan dan pembangunan (P&P). Strategi mi pula telah dilengkapi dengan langkah untuk menempatkan industri berintensif buruh di negara membangun (Mm Tang 1992). Misalnya, China telah banyak mendapat pelaburan asing dan Jepun dan NIB Asia sejak tahun 1987. Faktor dalaman juga mempengaruhi pertumbuhan mi sebagai akibat perubahan dasar yang lebih terbuka kepada penyertaan modal asing serta galakan yang disediakan dan kelonggaran syarat penyertaan modal asing di China. Aliran masuk modal asing, terutamanya dan Jepun, NIB Asia, dan Asia Tenggara dijangka akan bertambah dengan banyak lagi apabila China memperbaik kemudahan infrastruktur di kawasan pedalaman. Sebenarnya semenjak awal tahun 1980-an lagi syarikat Taiwan telah banyak menempatkan pelaburan di luar negara untuk memperkuat kedudukan. Arus mi dipengaruhi oleh peningkatan nilai mata wang Taiwan, upah, dan kos pengeluaran tempatan serta pembatalan GSP daripada NIB Asia pada tahun 1988. Sementara itu, upah di negara lain di rantau Asia masih rendah jika dibandingkan dengan Taiwan (Baum 1993: 4445). Peralihan mi telah meninggalkan implikasi yang besar terhadap arah aliran pelaburan di Malaysia. Di Eropah Barat pula, Kesatuan Eropah (EU) telah mengambil 144
berbagai-bagai langkah untuk meneguhkan kerjasama sesama mereka untuk melindungi pasaran. Amerika Syarikat, Kanada, dan Mexico telah bekerjasama untuk melahirkan Kawasan Perdagangan Bebas Amerika Utara (Nafta). Kemunculan blok perdagangan mi merupakan satu cabaran yang hebat kepada negara membangun, seperti Malaysia. Ada kemungkinan eksport Malaysia ke Amerika Utara akan berkurangan memandangkan Mexico juga boleh mengeluarkan barang eksport yang hampir sama dengan pengeluaran di Malaysia. Negara perindustrian kini memandang dengan serius kemunculan sektor perindustrian di negara membangun. Pertumbuhan perindustrian di negara membangun dipandang sebagai satu cabaran kepada kedudukan ekonomi mereka. Sekiranya kemampuan ekonomi negara membangun meningkat dan dijangka dapat menjejaskan kepentingan mereka, nescaya kerajaan negara perindustrian maju mungkin akan mengambil berbagai-bagai tindakan, seperti menarik GSP dan lain-lain lagi) Perubahan yang berlaku di Eropah Timur sejak akhir dekad 1980-an juga mempengaruhi prestasi dan keupayaan eksport perkilangan negara membangun, seperti Malaysia. Pembukaan negara Eropah Timur, seperti Hungary dan Poland kepada unsur-unsur pasaran antarabangsa dapat meningkatkan persaingan terhadap eksport barang perkilangan dan Malaysia (Mohamed Ariff, 1991: 188). Walaupun Eropah Timur terpaksa berusaha untuk menyediakan infrastruktur, namun blok mi telah pun mewujudkan tenaga buruh yang mahir dan berpengalaman dalam sektor perindustrian. Tenaga buruh mahir di Eropah Timur merupakan satu tarikan yang utama kepada modal asing, terutamanya dan Eropah Barat. Seperti kebanyakan negara membangun yang bergantung pada keadaan ekonomi negara perindustrian, Malaysia akan mengalami kesan yang negatif akibat perubahan dasar yang telah dilaksanakan di negara asing, termasuk dasar perlindungan mereka serta penubuhan blok perdagangan (Awanohara, Rowley dan Paisley 1992: 5051). Kemungkinan blok perdagangan tersebut menyekat perdagangan dengan negara di luar blok berkenaan mesti diambil kira oleh negara membangun, seperti Malaysia,2 yang telah menjadikan strategi berorientasi eksport sebagai asas pembangunan perindustriannya semenjak awal tahun 1970-an. Suasana perlindungan di negara perindustrian telah bertambah ketat disebabkan kejayaan beberapa buah negara membangun (terutamanya NIB Asia) mengeluarkan barang perkilangan yang mempunyai daya saing yang tinggi di peringkat antarabangsa. Kejayaan 145
mi
telah mencetuskan tentangan yang hebat terhadap perindustrian di negara maju. Keadaan mi diikuti pula oleh ketakutan pekerja di negara perindustrian terhadap kehilangan pekerjaan mereka disebabkan kemasukan import dan negara membangun. Mereka sudah tentu mendesak kerajaan mereka supaya menyekat import dan negara membangun. Bahkan, desakan seperti mi juga ditujukan kepada negara perindustrian lain, seperti Jepun. Sekiranya mi berlaku, industri tempatan misalnya, terpaksa mencari pasaran lain, seperti di Asean atau negara membangun lain. Akan tetapi masalahnya, perdagangan antara negara membangun kini masih kecil jika dibandingkan dengan jumlah perdagangan antarabangsa, dan dijangka tidak akan berubah secara berkesan sepanjang dekad 1990-an mi. Perubahan mi akan mempengaruhi corak perdagangan antarabangsa, arah aliran modal, dan teknologi dan negara perindustrian serta negara perindustrian baru. Perdagangan antarabangsa perlu juga dilihat dan sudut pengaliran modal antara negara. Walaupun aliran masuk modal asing ke Malaysia bertambah dengan kadar yang amat pesat semenjak tahun 1987, namun perlu dipertimbangkan isu yang berkait dengan aliran masuk modal antara negara perindustrian itu sendiri. Aliran mi akan mempengaruhi daya saing negara membangun, seperti Malaysia. Sejak akhir 1980-an kerjasama antara negara perindustrian makin bertambah ketara apabila syarikat transnasional mereka telah meningkatkan usaha sama, terutamanya dalam bidang P&P (The Economist 1992: 1516, 1993c: 520). Dalam berbagai-bagai bidang teknologi strategik, kerjasama seperti mi memang genting untuk memperkuat daya saing yang semakin rumit kerana kehendak pasaran yang sentiasa berubah. Sekiranya syarikat tidak dapat meningkatkan kemampuannya, terutama dalam bidang pembangunan barang dan proses pengeluaran, sudah tentu syarikat berkenaan akan ketinggalan. Dengan itu, Malaysia perlu memajukan strategi yang dapat mengambil kira perubahan ekonomi antarabangsa. Contohnya, bagaimana Malaysia menggunakan syarikat transnasional untuk faedahnya juga akan meninggalkan kesan terhadap syarikat tempatan dan warganegara tempatan. Talnbahan pula, bagaimanakah Malaysia dapat menubuhkan syarikat transnasional tempatan yang dapat menembusi pasaran antarabangsa? Sehubungan dengan itu, perlu dinyatakan potensi syarikat tempatan untuk melabur di negara lain dalam kegiatan perindustrian yang Malaysia mempunyai faedah 146
berbanding. Semenjak tahun 1987, pelaburan langsung oleh warganegara Malaysia di negara membangun lain, seperti China dalam industri pemprosesan minyak kelapa sawit dan industri berasaskan getah telah meningkat. Malaysia kini tidak lagi mempunyai faedah berbanding dalam industri berintensif buruh. Kekurangan tenaga buruh di Malaysia sendiri merupakan faktor yang mendesak syarikat tempatan untuk menempatkan kilang mereka di negara yang kaya dengan bekalan atau penawaran buruh murah. Dalam usaha menggalakkan pemodal Malaysia untuk melabur di luar negara, pihak pemerintah telah pun menyediakan galakan tertentu, iaitu (Malaysia l992c: 37). Pendapatan yang diperoleh daripada pelaburan luar negara yang dibawa balik ke Malaysia akan diberi pengurangan cukai sebanyak 50 peratus. Dividen yang dibayardaripada pendapatan mi akan juga dikecualikan daripada cukai pendapatan. Sementara galakan mi diberi bagi tempoh lima tahun selepas syarikat mula beroperasi dan menikmati keuntungan, perbelanjaan praperniagaan, seperti kos penyelidikan dan pasaran juga diberi potongan bagi tujuan cukai pendapatan. Untuk mengurangkan kesan negatif yang dapat menimpa negara, pihak pemerintah terpaksa mengubah strategi ekonominya dan semasa ke semasa. Dalam keadaan mi, Malaysia akan menghadapi beberapa cabaran dan segi pelaksanaan strateginya. Isu terpenting di sini ialah bagaimana pemerintah dapat mewujudkan suasana pertumbuhan sektor perkilangan yang menarik sambil menjamin proses tersebut dilengkapi dengan proses pembangunan yang akan membolehkan semua lapisan rakyat menerima manfaat. Perkara mi merupakan isu penting yang akan dihadapi oleh negara pada tahun-tahun akan datang. Oleh yang demikian, strategi perindustrian yang ditekankan melalui dasar pelaburan, perancangan guna tenaga manusia, dasar sains dan teknologi, dan penempatan industri mestilah dilihat dan perspektif Inengurangkan masalah kemiskinan dan agihan pendapatan serta meninggikan pendapatan semua lapisan rakyat. Dasar mi tidak semestinya dilihat dan segi pengeluaran atau pertumbuhan sahaja kerana kemajuan ekonomi yang sedemikian rupa hanya memberi keuntungan dan faedah kepada golongan tertentu sahaja (rujuk Anuwar 1984: 28495). Seperti yang ditegaskan oleh pihak Unit Perancang Ekonomi (Ali Abul Hassan 1992): 147
Dalam era persejagatan dan pengantarabangsaan, Malaysia mesti mengubahsuai strukturnya dengan keadaan sedunia. Malaysia bukan hanya perlu menarik pelaburan, tetapi juga perlu menikmati faedah serta memupuk hubungan simbiotik dengannya. Dengan perkataan lain, rantaian pengeluaran dengan pembekal tempatan, eksploitasi pasaran luar secara bersama, dan talian strategik lain diperlukan untuk menjamin supaya sebahagian nilai ditambah yang dihasilkan daripada hubungan perdagangan dan pelaburan dunia yang memuaskan dapat dinikmati oleh Malaysia. Pada masa yang sama, Malaysia perlu melabur di luar negara dan mengeratkan hubungan strategik dengan struktur pengeluaran negara asing. Dan segi dasar perindustrian, satu perubahan yang perlu diambil kira ialah kemunculan kerjasama di peringkat serantau seperti yang dikemukakan di kalangan negara Asean. Umpamanya, potensi kerjasama antara Malaysia, Indonesia, dan Singapura melalui konsep Segi Tiga Pertumbuhan Johor-Riau-Singapura dan Sumatera-Selatan Negara ThaiUtara Malaysia. Potensi kedua-dua segi tiga pertumbuhan mi berdasarkan keamatan faktor dan faedah berbanding yang wujud di kawasan berkenaan (Ismail 1992, Wong Poh Kam l992a). Perlu juga dinyatakan bahawa kerjasama serantau seperti mi diwujudkan oleh beberapa negara lain di rantau Asia Timur, dan kerjasama seperti mi dijangka akan membawa berbagai-bagai manfaat kepada negara yang mengambil bahagian (Katsuo 1993). Dalam usaha mempertingkat keupayaan sektor perkilangan di Malaysia, kerajaan perlu bersiap sedia dengan satu strategi untuk membolehkan Johor dan negeri-negeri Utara Malaysia mengambil bahagian yang cergas dalam pertumbuhan ekonomi yang dianggarkan itu. Selain peranan Kerajaan Persekutuan, kerajaan negeri mesti memainkan peranan penting demi menyediakan strategi untuk membolehkan Malaysia mempertingkat kegiatan perindustrian di seluruh negara. Misalnya, strategi perindustrian perlu dirancang bersamasama penekanan terhadap pembangunan tenaga manusia, termasuk latihan teknikal, P&P, potensi interaksi antara industri-universiti, dan lain-lain lagi. PERTUMBUHAN DAN AGIHAN Pada amnya, dasar ekonomi yang telah dimajukan semenjak negara mencapai kemerdekaan lebih mementingkan pertumbuhan ekonomi, supaya perluasan itu dapat dinikmati oleh semua lapisan masyarakat. 148
Strategi lelehan
Penekanan
mi
mi
telah dijadikan teras penyusunan semula DEB.
juga selaras dengan ideologi pemerintah yang per-
caya kepada dasar pengumpulan sebagai prasyarat pengagihan kemudiannya. Dasar penting yang telah dilaksanakan pada awal tahun 1980-an sejak Rancangan Malaysia Keempat diperkenal telah diperkuat lagi dalam Rancangan Malaysia Kelima dan Rancangan Malaysia Keenam. Antaranya termasuk Dasar Penswastaan, Pensyarikatan Malaysia, dan pel onggaran peraturan. Selain matlamat untuk mewujudkan tingkat kecekapan yang tinggi dalam pengurusan organisasi yang menyokong kegiatan ekonomi, teras dasar adalah mendukung keupayaan sektor swasta untuk mencapai kadar pertumbuhan yang tinggi. Dasar berkenaan secara amnya akan mewujudkan suatu keadaan, iaitu matlamat agihan dan keadilan sosial akan mengambil tempat kedua. Seandainya semua kegiatan ekonomi mengejar keuntungan semata-mata, sudah tentu matlamat sosial akan diketepikan. Isu yang diutamakan oleh sebahagian besar rakyat, seperti tingkat upah, mobiliti atasan, perumahan, pendidikan, kesihatan, dan kebebasan tidak akan dipentingkan. Tempoh 19902000 masih memperlihatkan usaha
pemerintah untuk mencapai kadar pertumbuhan ekonomi yang lebih tinggi. Susunan strategi mengikut keutamaan seperti yang terkandung dalam Rangka Rancangan Jangka Panjang Kedua memang menimbulkan tanggapan bahawa pertumbuhan akan diutamakan. Perkara mi
ditegaskan dalam Rancangan Malaysia Keenam (Malaysia l99la: 44) seperti yang berikut: Untuk mencapai pertumbuhan yang pesat, strategi yang digunakan ialah pertama, meningkatkan kecekapan dan daya saing ekonomi, di samping menggalakkan sektor swasta supaya terus memainkan peranan utama dalam pembangunan ekonomi negara. Walaupun masalah kemiskinan tclah berkurangan semenjak pelaksanaan DEB, namun pada tahun 1990, kadar kemiskinan masih mencatatkan 17.1 peratus dan melibatkan sejumlah 619 400 orang isi rumah (Jadual 6.1). Dianggarkan bahawa kadarnya akan berada dalam lingkungan 11.1 peratus pada tahun 1995 yang akan melibatkan 485 500 orang isi rumah. Jadual 6. 1 juga menunjukkan bahawa kadar kemiskinan lebih tinggi di kawasan luar bandar. Antara jumlah isi rumah yang terletak di bawah garis kemiskinan pada tahun 1990, 82.6 peratus terdiri daripada isi rumah luar bandar. Walaupun proses 149
oc
c~
~O C~
~
:
E
r-
.,1.
-~
-~
E
0
~
0 CC C ~
c~ cl C
C 0
=
.!
C 0 C C
~-,
C) 0. .0
C C
C C C .0
~
.~
E
._C
E .E,_~
~
.0
~
o
~
~ 0
E~
~C
.0
pembandaran telah berlaku dengan pesat, tetapi perubahan struktur ekonomi masih belum berjaya mengambil kira atau melibatkan sebahagian besar penduduk luar bandar. Masalah mi juga mencerminkan pengeluaran dalam sektor pertanian yang masih tidak dapat meningkatkan daya pengeluaran dan seterusnya pendapatan penduduk luar bandar. Seperti yang telah dibincangkan dalam Bab III, keadaan mi telah membawa kepada kekurangan tenaga buruh dalam sektor pertanian lanjutan daripada penghijrahan penduduk desa ke bandar. Penekanan kepada pertumbuhan perindustrian berasaskan modal dan teknologi asing juga bermakna masalah pergantungan keterlaluan tidak dapat dielakkan. Untuk mempercepat pertumbuhan ekonomi, pelaburan tempatan dalam sektor perkilangan perlu dipertingkat lagi. Namun begitu, pada peringkat awal, import barang modal dan perantaraan dan negara perindustrian tidak dapat dielakkan. mi bermakna pada tempoh awal pergantungan terhadap import barang perantaraan dan modal akan bertambah. Jalan mi perlu diambil untuk menjamin kemunculan dan pengukuhan perusahaan tempatan. Perluasan pasaran sebagai akibat pertumbuhan mi akan membantu mengembangkan lagi penyertaan modal tempatan dalam perindustrian. Walau bagaimanapun, proses pembangunan juga memerlukan strategi pembangunan ekonomi yang mengutamakan peningkatan pendapatan semua golongan rakyat (Ishak 1991). Seperti yang telah dinyatakan dalam Bab II, kadar syarat perdagangan antara sektor pertanian dengan sektor perkilangan telah menurun untuk sektor pertanian dan mi menyebabkan ketinggalan sektor mi dan segi penggemblengan modal. Salah satu kesan strategi penggantian import merupakan peningkatan ketaksetaraan agihan pendapatan antara isi rumah. Golongan miskin di kawasan luar bandar dan mereka yang berkecimpung dalam sektor tak formal telah ketinggalan jika dibandingkan dengan golongan berpendapatan tinggi. Sebab utama kewujudan masalah mi berkait rapat dengan strategi penggantian import fasa pertama yang berasaskan pengeluaran barang mewah yang diperlukan oleh golongan berada. Apabila strategi mi dimajukan, secara tidak langsung, wujud suasana agihan pendapatan yang tidak sempurna (Griffin 1989: Ill). Memandangkan strategi penggantian import juga berintensif modal, penyerapan tenaga buruh tidaklah seperti yang dikehendaki untuk memperluas peluang pekerjaan (Randolph 1990: 1532). Oleh itu, peluang bagi mendapat upah dalam bidang perindustrian untuk sebahagian besar penduduk tidak dapat diwujudkan. 151
Pertumbuhan ekonomi yang pesat sejak tahun 1987 sebenarnya perlu dijadikan landasan untuk memajukan strategi yang wajar demi menyediakan pengeluaran makanan, perkhidmatan kesihatan, dan kemudahan asas yang lain untuk meningkatkan taraf hidup golongan fakir (rujuk Khor Kok Peng 1984: 1163). Pembangunan ekonomi yang hanya menumpukan perhatian kepada pertumbuhan melalui perkembangan sektor perkilangan mewujudkan suatu keadaan, iaitu sektor tertentu, seperti pertanian akan ketinggalan. Mereka yang bergantung pada sektor pertanian dan sektor luar bandar akan jauh ketinggalan. Masalah mi akan bertambah rumit memandangkan sektor pertanian tidak menjadi tumpuan tenaga buruh yang baru. Golongan mi lebih cenderung berpindah ke bandar besar untuk mendapat pekerjaan. Begitu juga bagi negeri yang ketinggalan dan segi kegiatan perindustrian memandangkan pemodal lebih cenderung melabur di negeri maju yang teguh dengan infrastruktur dan keperluan perindustrian lain. Walau bagaimanapun, dalam usaha untuk membangunkan ekonomi, perancangan dasar mesti mengambil kira keperluan penduduk dalam sektor pertanian dan di negeri kurang maju kerana isu kemiskinan dan agihan pendapatan tidak boleh dibiarkan begitu sahaja. Jadual 6.2 menunjukkan bahawa pada tahun 1990, negeri kurang maju, seperti Kedah, Kelantan, dan Perlis menghasilkan KDNK per kapita yang amat rendah jika dibandingkan dengan KDNK purata negara. Keadaan seperti mi juga wujud di negeri yang lebih maju dan segi tingkat perindustrian, seperti Johor dan Perak, tetapi KDNK per kapita mereka masih rendah jika dibandingkan dengan KDNK purata negara. Sebaliknya, Terengganu dan Sabah menikmati KDNK per kapita yang lebih tinggi kerana hasil petroleum dan kayu balak yang di kedua-dua buah negeri in Walau bagaimanapun, apabila dilihat dan perspektif pendapatan purata bulanan isi rumah, negeri yang tertinggal merangkumi Kedah, Kelantan, Perlis, Sarawak, dan Terengganu. Anggaran KDNK per kapita pada tahun 1995 tidak banyak berbeza jika dibandingkan dengan keadaan pada tahun 1990. INTEGRASI EKONOMI LUAR BANDAR DAN NEGERI KURANG MAJU Pembangunan ekonomi yang berterusan memerlukan integrasi yang teguh antara sektor perkilangan dengan sektor pertanian. mi berinakna kegiatan ekonomi yang pesat di bandar mesti juga berkait
152
Keluaran dalam negeri kasar per kapita dan pendapatan purata bulanan isi rumah mengikut negeri, 19851990
Jadual 6.2 Nisbah dengan Nisbah dengan Nisbah depurata purata ngan purata 1985 negara 1990 negara 1995 negara (RM) (RM) (RM)
KDNK per kapita (mengikut harga tahun 1978)
Malaysia Johor Kedah Kelantan Melaka Negeri Sembilan Pahang Perak Penis Pulau Pinang Sabah Sarawak Selangor Terengganu Wilayah Persekutuan Kuala Lumpun Pendapatan purata bulanan isi rumah Malaysia Johor Kedah Kelantan Melaka Negeni Sembilan Pahang Penak Penis Pulau Pinang Sabah Sarawak Selangor Terengganu Wilayah Persekutuan Kuala Lumpun
3599 3170 2092 1426 2775 3111 2677 2760 2470 3780 3845 3452 5185 5901 6768
0.88 0.58 0.40 0.77 0.86 0.74 0.77 0.69 1.05 1.07 0.96 1.44 1.64 1.88
4392 3983 2600 1739 3587 3824 3278 3357 2973 4934 4500 3883 6558 7124 7608
0.91 0.59 0.40 0.82 0.87 0.75 0.76 0.68 1.12 1.02 0.88 1.49 1.62 1.73
5607 5661 3447 2207 4784 4958 4222 4330 3700 6304 5195 4920 8454 7804 9495
1.01 0.61 0.39 0.85 0.88 0.75 0.77 0.66 1.12 0.93 0.88 1.51 1.39 1.69
1098 1065 690 625 1040 1039 960 883 692 1183 1212 1033 1590 756 1920
0.97 0.63 0.57 0.95 0.95 0.87 0.80 0.63 1.08 1.10 0.94 1.45 0.69 1.75
1254 1220 860 726 1190 1162 1092 1067 852 1375 1358 1199 1790 905 2102
0.97 0.69 0.58 0.95 0.93 0.87 0.85 0.68 1.10 1.08 0.96 1.43 0.72 1.68
153
rapat dengan pembangunan luar bandar. Jika rantaian seperti mi tidak dijalin, keadaan dualisme ekonomi antara kawasan akan berterusan. Sambil menjamin supaya industri dapat ditempatkan di kawasan atau wilayah kurang maju, industri di bandar mesti digalakkan supaya memperoleh keperluan input dan kawasan luar bandar. Dengan cara mi industri kecil dan sederhana (IKS) dapat digalakkan. Semenjak awal tahun 1980-an, beberapa program telah dimajukan untuk tujuan in tetapi hasilnya masih belum menyeluruh. Dalam hal in peranan pemenintah di peringkat negeri perlu dipertingkat. Projek seperti kawasan industni kecil yang dikhaskan untuk perusahaan kecil dan Skim Kilang Bimbingan yang dimajukan oleh Bank Pembangunan Malaysia Berhad di beberapa buah negeri perlu diperluas lagi (rujuk Mohd. Ghazali dan Zakaniah 1984). Transformasi luar bandar mesti diwujudkan dalam proses pemodenan ekonomi negara. Selain galakan dalam bidang perindustrian, proses mi mesti merangkumi aspek penggubalan dasar kegunaan tanah pertanian (misalnya, mengelakkan tanah terbiar), peningkatan kegiatan bukan pertanian dalam rancangan Felda, penggemblengan sumber tabungan, proses pembandaran serta pertumbuhan bandar, peningkatan keusahawanan dan kemahiran teknikal pemuda luar bandar, dan peluang pendidikan yang lebih luas. Penduduk luar bandar memerlukan pendedahan kepada kegiatan ekonomi moden. Pendedahan mi pula memenlukan peranan pemenintah yang lebih ketara melalui program tertentu. Akan tetapi, sekiranya peranan pemerintah diperkecil dalam hal seperti mi, sudah tentu keperluan mi akan terjejas. Hubungan antara faktor-faktor pengeluaran perlu diubah dalam sektor luar bandar supaya penduduk luar bandar dapat bersama-sama menikmati manfaat pertumbuhan ekonomi. Dalam jangka panjang, walaupun proses mi akhimya akan mewujudkan pembandaran kawasan luar bandar, namun kejayaannya bergantung pada bentuk atau struktun pembandaran yang akan dimajukan. Hanya melalui strategi transformasi luar bandar, proses pembangunan ekonomi yang bermakna akan bertapak di sana. Proses pertumbuhan yang wujud sekarang jika dibiarkan begitu sahaja tanpa penekanan terhadap pembasmian kemiskinan dan agihan akan meminggirkan lagi penduduk luar bandar dan penduduk yang miskin. Usaha yang telah dimajukan pada dekad 1970-an dan 1980-an pada amnya kurang mewujudkan penyebaran industri, seperti yang dirancangkan oleh kerajaan. Setakat mi, kepesatan pertumbuhan sektor perkilangan di bandar seolah-olah bergantung pada penawaran 154
buruh yang murah dan sektor luar bandar. Penghijrahan penduduk diandaikan sebagai salah satu faktor penting untuk menampung keperluan industri yang terletak di bandar. Bahkan, pemusatan industri di bandar besan mengurangkan kesan dasar penyebaran industni. Contohnya, mengikut Rancangan Malaysia Keempat (198 1 1985), negeri berpendapatan tinggi dan pertengahan telah mendapat sebahagian besar daripada bilangan projek industri yang telah diluluskan. Pada tempoh 198 11983, hanya 8.9 peratus daripadajumlah projek yang diluuskan ditujukan kepada negeni berpendapatan rendah, iaitu Kedah dan Kelantan (Malaysia 1984: 293). Keadaan ketakseimbangan mi sukar dielakkan dalam suasana pasaran bebas dan apabila pertumbuhan ekonomi sahaja diutamakan. Negeni atau wilayah yang berjaya mencapai pertumbuhan yang pesat dan secara langsung atau tidak langsung dapat menarik modal, kepakaran, dan buruh mahir dan kawasan kurang maju (Bagchi 1982: 237). Di Malaysia, konsep Ruang Barat seperti dimajukan dalam Pelan Induk Perindustrian (19861995) mempenluas perbezaan antara negeri maju dengan kurang maju. Konsep mi dimajukan dengan tujuan supaya dalam proses menggalakkan pertumbuhan perindustrian, negara akan menggunakan penempatan infrastruktur, industri, dan buruh mahir yang sedia ada dengan tingkat optimum. Dengan itu, bandar besan di Pantai Barat Semenanjung Malaysia mendapat perhatian utama bagi penempatan projek industri baru. Tambahan pula, mnteraksi antara syarikat-syarikat perindustrian yang ditubuhkan di kawasan kurang maju amat lemah. Sebenarnya negeri atau kawasan kurang maju kurang mempunyai infrastruktur yang sempurna untuk menggalakkan penempatan industri. Mengikut Habibah (1991), struktur organisasi firma juga telah membataskan interaksi antara firma dengan kawasan sekitarnya. Bekalan perkhidmatan peringkat ketiga yang canggih yang diperlukan untuk pengurusan dan operasi firma besar juga amat terbatas di bandar kecil, seperti Kulim. Oleh sebab itu, bakal pelabur kurang berminat untuk menempatkan industri mereka di kawasan kurang maju. Keadaan mi hanya dapat diubah dengan memberikan galakan yang menguntungkan kepada bakal pelabun. KEPENTINGAN SEMUA LAPISAN MASYARAKAT DAN SYARIKAT TEMPATAN Matlamat pertumbuhan ekonomi dijadikan garis panduan dalam 155
proses pembangunan ekonomi negara sekiranya ada usaha berkesan yang dapat mewujudkan perubahan corak agihan pendapatan kepada mereka yang ketinggalan. mi bermakna bahawa strategi yang dimajukan mengikut sektor semestinya mengambil kira keperluan golongan berpendapatan rendah, bukan sahaja yang tinggal di luar bandar, tetapi juga di bandar. Tanpa keutamaan in besar kemungkinan golongan atasan dan menengah sahaja akan menikmati manfaat yang lebih banyak dalam proses pertumbuhan ekonomi. mi dikaitkan dengan pembangunan tenaga manusia iaitu pendidikan sewajarnya dapat diberikan kepada anak golongan miskin. Buruh yang tidak mahir, sama ada di luar bandar mahupun di bandar, perlu diberikan latihan yang sesuai. Hanya melalui latihan golongan mi akan mendapat pekenjaan yang lebih baik dan dapat meningkatkan kedudukan mereka dalam sesebuah firma atau industri. Pada prinsipnya dasar perindustrian yang dimajukan mesti mengutamakan kepentingan perusahaan milik negara atau modal tempatan. Hanya dengan kaedah mi proses perindustrian dapat menjamin kemunculan asas perindustrian kuat yang menonjolkan kepentingan negara. Malaysia mesti mengelakkan daripada berlakunya penguasaan syarikat asing dalam segala kegiatan penindustrian di negara in Keadaan mi akan merugikan negara. Seperti yang ditegaskan oleh Abdullah (1991): Sektor perkilangan memperlihatkan pemusatan pelaburan asing langsung (PAL) yang tentinggi. Pelaburan asing membawa faedah pengetahuan teknikal, menambah guna tenaga dan meluaskan saluran eksport. Namun begitu, PAL juga mempunyai kelemahan. PAL membawa keluar sebahagian besar pendapatan pelaburan, dan dengan itu, meluaskan defisit perdagangan ghaib. Dalam tempoh 19861990, pendapatan pelaburan kepada penduduk asing mencatatkan RM37 300 juta. Angka mi mengatasi jumlah pelabunan asing banu yang mengalir masuk ke dalam negara, iaitu RM34 900 juta. Dengan perkataan lain, PAL masuk menerusi satu pintu (akaun modal) dan keluar menerusi pintu lain (akaun untung). Lebihan bersih kemasukan modal yang dihasilkan danipada PAL boleh dipersoalkan.
mi bermakna bahawa dasar terhadap modal asing atau syarikat transnasional mesti dinilai semula supaya keunggulannya tidak akan berterusan sehingga melemahkan peranan modal tempatan. Hanya melalui strategi mi taraf negara perindustrian, jika dicapai, dapat membeni makna kepada proses perindustrian untuk negara Malaysia.
156
Jika pnoses perindustrian tidak dapat mengambil kira kepentingan rakyat tempatan, maka proses itu akan membataskan usaha negara untuk mencapai kestabilan politik dan kematangan ekonomi.3 Pengalaman Jepun dan Korea Selatan menunjukkan keberkesanan strategi kerajaan dalam menyokong syanikat tempatan. Kedua-dua buah negara mi telah mengukuhkan permndustrian mereka melalui syarikat gergasi tempatan serta menyediakan berbagai-bagai keistimewaan kepada syarikat tempatan. Tidak ketinggalan juga IKS yang berperanan menyokong kegiatan syarikat besar diberikan berbagaibagai galakan. Bahkan, syanikat tersebut telah memainkan peranan yang penting dalam meningkatkan eksport negara mereka. Di Jepun terutamanya smstem subkontrak antara syarikat besar dengan kecil digalakkan. Sistem mi telah pun terbukti sebagai salah satu faktor yang menjamin kekuatan perindustrian Jepun. Antara sebab-sebab utama sistem subkontrak mi dimajukan berkait rapat dengan keupayaan syarikat besar untuk menggunakan kepakaran dan pengkhususan teknologi yang terdapat di kalangan industri kecil. Sementara itu, syarikat kecil Iebih cekap dalam pengeluaran tertentu (Go Iwaki 1992: 30951). Pengembangan interaksi antara syarikat transnasional di Singapura dengan syarikat kecil dan sederhana tempatan memperlihat ciri-ciri sedemikian. Kajian Wong Poh Kam (1992b: 4959) menunjukkan bahawa keupayaan teknologi tempatan telah berkembang lanjutan daripada kegiatan subkontrak. Antara faktor penting, pengembangan teknologi berlaku melalui pemindahan teknologi secara tidak langsung berdasarkan interaksi antara syarikat transnasional dengan syankat tempatan. Saluran interaksi mi dapat membantu meningkatkan kualiti pengeluaran, sistem dan amalan pengurusan, dan komitmen syarikat tempatan dalam usaha eksport mereka. Oleh yang demikian, syarikat tempatan Singapura dapat meneguhkan daya saing tanpa mengharapkan sangat pemindahan teknologi daripada syarikat transnasional. Masalahnya di Malaysia, syarikat besar tempatan kurang kelihatan seperti di Jepun dan Korea Selatan untuk memainkan peranan penting dan segi mengembangkan kegiatan syarikat tempatan. Modal asing telah mengambil tempat syarikat tempatan, manakala syarikat kecil dan sederhana kurang diutamakan, Hanya semenjak Rancangan Malaysia Kelima (19861990) peranannya diberikan perhatian. Oleh yang demikian, sehingga han mi kurang kelihatan rantaian industri yang teguh antara industri tempatan dengan syarikat trans157
nasional, terutamanya di Zon Perdagangan Bebas. Sementara itu, asas industri di negara mi masih kecil dan belum teguh, contohnya, Malaysia masih mengimpont teknologi dan barang modal dengan jumlah yang banyak, walaupun proses perkilangan telah bergerak sejak awal tahun 1970-an. Pentumbuhan ekonomi yang pesat sejak tahun 1987 juga melibatkan pelaburan yang mendadak dalam sektor perkilangan. Disebabkan kekurangan keupayaan tempatan, import jentera dan kelengkapan begitu banyak jika dibandingkan dengan jenis barang import lain. Jadual 6.3 menunjukkan peratusan import jentera dan kelengkapan pengangkutan telah bertambah daripada 38.8 peratus daripada jumlah nilam semua import pada tahun 1980 kepada 53.7 peratus pada tahun 1991. Peratusan tinggi mi mencerminkan kecergasan sektor penkilangan, tetapi isunya ialah bagaimana negara dapat mengurangkan masalah mi supaya kemampuan industni tempatan dapat mengalihkan perhatian ke arah industri pengeluaran barang modal. Keadaannya masih belum berubah. Mengikut Laporan Ekonomi 1992/ 93, import barang modal menyumbangkan 41.6 peratus daripada jumlah import dalam tempoh tujuh bulan pertama tahun 1992 (Malaysia l992c: 247). Dan segi komposisi barang, import jentera mencatatkan pertumbuhan yang terpesat sebanyak 12.3 peratus, diikuti oleh import barang modal lain, seperti alat telekomunikasi, alat dan kelengkapan elektrik dan janakuasa, yang meningkat Sebanyak 9.9 peratus. Seperti yang dialami pada tahun 1970-an dan 1980-an, keadaan mi mencerminkan pergantungan sektor perkilangan pada import barang modal dan perantaraan yang berterusan. mi bermakna keupayaan sektor perkilangan dalam negara untuk mengeluarkan barang jentera masih terbatas, walaupun sektor mi telah berkembang pesat selama lebih tiga dekad. PENINGKATAN TEKNOLOGI DAN KEMAHIRAN PERINDUSTRIAN Kemelesetan ekonomi pada tempoh 19851986 meninggalkan kesan negatif tehadap pengangguran di Malaysia. Memandangkan ekonomi negara amat bergantung pada permintaan eksport dan negara perindustrian, suasana turun naik ekonomi boleh mewujudkan Semula kadar pengangguran yang tinggi. Walaupun keadaan ekonomi kini sudah pulih, namun masalah mi berkait rapat dengan struktur ekonomi yang masih bergantung pada keadaan turun naik ekonomi 158
Jadual 6.3 Import mengikut jenis barang, 19801991 (peratus)

1980 Makanan Minuman dan tembakau Bahan mentah, tidak boleh dimakan Bahan api, galian, dan pelincir Minyak dan lemak binatang dan sayuran Bahan kimia Banang keluaran kilang Jentera dan kelengkapan pengangkutan Pelbagai barang keluanan kilang Pelbagai unus niaga dan barang Jumlah (peratus) Nilai (RM juta) 10.4 0.9 4.5 15.2 0.1 8.6 16.4 38.8 4.2 0.8 100 23451.0 1988 8.8 0.5 4.2 5.4 0.6 11.0 16.6 45.0 5.7 2.2 100 43293.4 1989 7.6 0.4 4.1 4.8 0.4 8.9 16.3 48.0 5.4 4.1 100 60858.1 1990 5.8 0.4 3.2 5.0 0.3 8.5 15.7 50.0 5.6 5.5 100 79 118.6 1991 5.1 0.4 2.8 4.2 0.4 7.6 15.8 53.7 5.6 4.4 100 100 331.1
Sumber: Malaysia (1992b).
dunia. Struktur penindustrian yang berkembang juga mengutamakan kepentingan modal asing yang menguasai struktur hak milik beberapa industri penting, terutamanya yang berorientasi eksport. Kini usaha untuk mempelbagaikan destinasi eksport masih belum mencapai kejayaan. Bahkan, kegiatan syarikat asing lebih ketara dan segi peningkatan eksport perkilangan dan Malaysia. Sementara itu, sumbangan buruh mahir dalam struktur eksport barang perkilangan masih rendah. Kedudukan mi sangat dipengaruhi oleh industri elektronik yang menyumbangkan 58 peratus danipada eksport sektor perkilangan pada tahun 1992. Walaupun industni mi dianggap berintensif teknologi, di Malaysia kaedah pengeluarannya masib lagi berasaskan pemasangan. Terutamanya subsektor elektronik pengguna yang kurang memerlukan kemahiran yang luas (Chowdhury dan Kirkpatrick 1990: 33951). Perubahan conak pengeluaran penindustnian kebelakangan mi 159
semakin berasaskan peningkatan teknologi. Perubahan mi memerlukan sistem pendidikan dan latihan teknikal yang teratur untuk bentindak balas bagi mengambil kira perubahan tersebut. Namun demikian, setakat mi masalah tersebut belum dapat diatasi. Kekurangan tenaga mahir untuk menampung keperluan sektor perindustrian dianggarkan akan menjadi isu yang penting pada dekad 1990-an. Harus dinyatakan bahawa perubahan sistem pendidikan kini akan hanya
mengeluarkan tenaga kerja perindustrian yang dikehendaki untuk masa depan. Malahan, pada amnya, struktur guna tenaga kini masih menunjukkan bahawa tenaga manusia di peringkat ikhtisas, teknik, dan pengurusan penlu dipertingkat lagi. Jadual 6.4 menunjukkan bahawa peratusan mi masih kecil, iaitu tidak melebihi 8.0 peratus pada tahun yang ditunjukkan. Tatkala itu, jelas kelihatan bahawa
golongan yang besar terdiri daripada pekerja sektor pertanian, walaupun peratusannya telah menurun daripada 35.8 peratus pada tahun 1980 kepada 26.2 peratus pada tahun 1990. Peralihan mi terJadual 6.4 Taburan peratus penduduk yang bekerja mengikut pekerjaan
Pekerjaan Pekenja ikhtisas, teknik, dan yang benkaitan Pekenja pentadbiran dan pengurusan Pekenja pekeranian dan yang benkaitan Pekenja jualan dan yang berkaitan Pekerja perkhidmatan Pekenja pentanian, ternakan dan penhutanan, nelayan dan pembunu 1980 1987 1988 1989 1990
6.7 1.8 8.3 9.8 9.0
7.6 2.0 9.5 11.9 11.8
7.4 2.1 9.4 11.9 11.7
7.5 2.1 9.5 11.4 11.4
7.8 2.2 9.8 1.3 11.4
35.8
30.8
30.6
28.9
26.2
Pekerja pengeluaran dan yang benkaitan, pengendali kelengkapan pengangkutan, dan bunuh 28.5 Jumlah 100.0
26.5 100.0
26.9 100.0
29.3 100.0
31.3 100.0
Sumber: Malaysia (l992b).
160
jadi akibat perubahan struktur ekonomi yang pesat semenjak awal tahun 1980-an, yang juga dicenminkan peningkatan peratusan golongan pekerja pengeluaran.
Sementara itu, sebahagian besar tenaga buruh di Malaysia masih digolongkan dalam kategoni tanpa pelajaran rasmi dan di peringkat rendah. Pada tahun 1980, peratusannya mencatatkan 18.8 peratus dan 43.6 peratus masing-masing, dan pada tahun 1990, peratusannya telah menurun kepada 9.8 peratus dan 34.6 peratus masing-masing (rujuk Jadual 6.5). Seandainya Malaysia ingin mencapai perkembangan penindustrian yang lebih mantap, peratusan penawaran buruh yang mahir mesti ditambah. Ini bermakna bahawa peratusan buruh yang mendapat kelulusan pada peningkat sekolah menengah, kolej dan univensiti mesti bertambah dengan pesat. Walau bagaimanapun, keadaan mi tidak akan berubah seperti yang diinginkan kerana peratusan tenaga buruh yang dianggap sebagai golongan yang mendapat pendidikan pada peringkat menengah atas dan lebih masih kecil pada tahun 2000, iaitu 11.0 peratus jika dibandingkan dengan kumpulan pada peningkat menengah rendah/
pertengahan dan nendah, masing-masing mencatatkan 62.0 dan 27.0
peratus. Seperti yang dilihat danipada Jadual 6.6 terdapat perubahan yang menggalakkan dan segi pertambahan golongan yang mendapat pendidikan menengah rendah dan pertengahan.
Memang diakui bahawa perancangan guna tenaga amat rumit dan sekiranya lunjuran tenaga manusia hendak dilakukan dengan teliti akan melibatkan berbagai-bagai masalah. Antaranya tenmasuk masalah pengumpulan perangkaan yang baik dan kemas kini, tenutamanya yang melibatkan latihan pada peningkat penmndustnian, iaitu kemahiran semasa kerja. Walau bagaimanapun, pihak Unit Perancang Jadual 6.5 Taburan peratus penduduk yang bekenja mengikut
Tanpa pelajaran Tanpa pelajanan nasmi Rendah Menengah Kolej/universiti Jumlah 1980 18.8 43.6 34.0 3.6 100.0 1987 12.5 37.3 45.0 5.1 100.0 1988 I 1.7 37.4 45.8 5.1 100.0 taraf pelajaran 1990 9.8 34.6 49.9 5.7 100.0
1989 11.1 35.4 48.3 5.2 100.0
Sumber: Malaysia (1992b).
161
Ekonomi telah menganggankan bahawa keperluan untuk jurutera dan pembantu teknik bagi sembilan jenis industni akan meningkat Sebanyak 14 170 orang pada tempoh 19901995, terutamanya dalam bidang kejuruteraan mekanikal, elektnikal, dan elektronik. Keperluan mi juga mencerminkan peningkatan penggunaan teknologi yang lebih canggih pada masa depan (Ali Abul Hassan 1991). Pada masa sekarang penhatian yang patut diberikan ialah kepada golongan buruh tak mahir atau separuh mahin yang sedang bekenja dalam sekton penindustrian. Untuk meninggikan tingkat pencapaian sektor penkilangan, golongan buruh tak mahir atau separuh mahir sebenarnya memerlukan latihan semasa kerja untuk meningkatkan kemahinan meneka. Hanya melalui latihan, golongan mi dapat meningkatkan mobiliti mereka dan seterusnya mengunangkan perbezaan pendapatan yang ketana antara mereka dan golongan yang mempunyai kemahiran teknikal dan pengurusan (Rajah Rasiah 1991: 91 117, Anuwar 1987: 24768). Keadaan mi bertambah jelas apabila diambil kira bahawa peratusan tenaga bunuh yang terdapat dalam lingkungan 3554 tahun akan meningkat danipada 34.3 peratus pada Jadual 6.6 Profil tenaga buruh, 19902000
1990 (000) Jumlah tenaga buruh Tabunan umun 1524 2534 3554 5564 Stnuktun pendidikan Rendah Menengah rendah dan pentengahan Menengah atas dan lebih Tenaga buruh (peratus) Lelaki Wanita 3 558.5 2 994.8 493.2 2 029.5 2 167.6 2417.4 430.0 7 046.5 (100.0) 28.8 30.8 34.3 6.1 (100.0) 50.5 42.5 7.0 66 85 47 2 528.4 5 806.0 1 030.1 2454.5 2 758.6 3 569.9 581.5 (peratus) (000) 9 364.5 (100.0) 26.2 29.5 38.1 6.2 (100.0) 27.0 62.0 11.0 68 86 49 2000 (peratus)
Sumber: Malaysia, (199ld).
162
tahun 1990 kepada 38.1 peratus pada tahun 2000 (Jadual 6.6). Namun demikian, dalam keadaan kekurangan buruh, syarikat kurang benminat untuk melatih pekerja kerana khuatir kehilangan pekerja kepada syanikat lain yang membayar upah yang lebih tinggi. Kekhuatiran mi memang dirasai, terutamanya oleh syarikat kecil dan sederhana. Mereka enggan menyediakan peruntukan kewangan untuk tujuan latihan. Tambahan pula, tanggapan kebanyakan syarikat swasta ialah latihan teknikal merupakan tanggungjawab pemerintah dan bukannya tanggungjawab mereka. Oleh yang demikian, peruntukan kewangan yang disediakan untuk tujuan latihan amat kecil. Pelancaran Dana Pembangunan Sumber Manusia pada tahun 1993 oleh pihak pemerintah dipercayai akan mempenbaik keadaan mi melalui program latihan teratur dan kemahinan semasa. Syanikat dalam sekton perkilangan akan digalakkan menggunakan sumber kewangan danipada dana mi. Semua syarikat perindustnian yang mempunyai lebih dan 50 pekerja diwajibkan menyumbang 1 peratus daripada jumlah gaji pekerja kepada dana mi. Dana mi dijangka akan menerima sumbangan sebanyak RM480 juta tiap-tiap tahun. Untuk memulakan dana mi pihak pemerintah akan memberikan sumbangan sebanyak RM48.9 juta (Yau De Piyau 1991, The Sunday Star 1992). Kekurangan tenaga mahir merupakan satu masalah genting yang perlu dititikberatkan dalam perancangan guna tenaga. Seperti yang dinyatakan oleh Pelan Tindakan untuk Pembangunan Teknologi Perindustrian:
Perancangan tenaga bunuh bukannya tenbatas kepada persoalan bilangan. Sistem pendidikan perlu menekankan pencapaian yang paling cemenlang supaya keluarannya bermutu tinggi untuk mendukung keperluan Malaysia. Skop dan asas onientasi teknologi kini terlalu lemah; mencerminkan kesukaran guna tenaga bagi menerap dan mengubahsuai teknologi baru dalam proses penkilangan.
mi
Perancangan guna tenaga menjadi lebih genting jika fakta pengganguran tak ketara yang secara relatifnya meluas dalam sektor pentanian dan sektor tak formal diambil kira. Untuk mengatasi keadaan mi perancangan guna tenaga mesti memastikan bahawa sistem pendidikan dan latihan di semua peringkat dapat memenuhi permintaan terhadap buruh mahir. Jika dilihat dan segi pencapaian matlamat penyusunan semula masyarakat, perkara mi semakin 163
bertambah penting memandangkan kekurangan kaum Melayu dan bumiputera di peringkat pengurusan dan tenaga mahir dan teknikal dalam sektor perkilangan. Untuk meneguhkan asas teknologi industni dan meningkatkan pengetahuan sains dan teknologi menjelang abad ke-21, dua matlamat asas perlu dibeni perhatian. Pertama, keutamaan perlu dibenikan kepada perkembangan kegiatan P&P, terutamanya penyelidikan bensifat gunaan dan pembangunan dalam bidang yang mempunyai faedah bandingan dinamik. Kedua, usaha untuk mengembangkan dan mengukuhkan kemahinan tenaga pekerja bagi meningkatkan bilangan buruh mahir dan kepakaran terpilih dalam bidang teknologi perlu diutamakan. Dalam hal in penhatian perlu ditumpukan kepada tenaga buruh industri yang sedia ada. Kedua-dua matlamat asas mi perlu diperkuat melalui program tertentu, termasuk program bagi menghasilkan ciptaan untuk mendukung perniagaan. Di negara membangun, seperti Malaysia usaha sedemikian amat terhad kerana melibatkan nisiko yang tinggi dan terpaksa melalui terlalu banyak tahap yang penting, termasuk tahap ciptaan atau penghasilan idea baru, tahap inkubasi atau proses pembangunan idea tersebut, dan tahap pengenalan atau penlaksanaan idea ke pasaran. Titik permulaan dalam usaha mi mungkmn boleh dilaksanakan oleh Taman Teknologi Malaysia yang bentujuan menggalakkan kegiatan P&P dalam perindustnian, menyelanaskan hasil penyelidikan dan inovasi antara pihak swasta dengan institut penyelidikan, dan menyediakan perkhidmatan serta sokongan kepada industri tempatan yang terlibat dalam industni teknologi tinggi (Mohd. Salleh 1991). Satu lagi perkembangan yang berkaitan ialah penubuhan Taman Teknologi Tinggi di Kulim yang dijangka akan siap sepenuhnya pada tahun 1994 bagi Fasa I. Taman mi dijangka dapat menanik lebih banyak pemodal asing kerana penempatannya yang berhampiran dengan Lebuh Raya Utara-Selatan dan tenletak hanya 32 kilometer dan Pulau Pinang. Projek mi yang menelan belanja RM1200 juta bermatlamat mewujudkan rantaian yang enat antara industri tempatan dengan syanikat asing dalam bidang P&P untuk memastikan pemindahan teknologi tinggi dan peningkatan kemahiran guna tenaga. Apabila projek mi siap sepenuhnya, lebih 23 396 orang, mendapat peluang pekerjaan dalam bidang teknologi tinggi dan 12 853 onang dalam bidang lain (Jamaluddin 1992). Sesebuah negara membangun yang ingin meneguhkan asas perindustriannya melalui penyerapan 164
dan peningkatan teknologi tempatan tidak boleh sangat mengharapkan pada sekton swasta, lebih-lebih lagi apabila dilihat peranan modal asing yang amat mendalam. Lagipun, sektor swasta mempunyai matlamat jangka pendek yang mungkin bercanggah dengan keperluan negara dalam bidang sains dan teknologi. Bahkan, pihak pemerintah telah pun memajukan beberapa galakan khusus untuk meningkatkan P&P dan latihan teknikal dalam sekton perkilangan, termasuk elaun bangunan industri, potongan dua kali ganda tenhadap perbelanjaan P&P, dan latihan, tetapi hasilnya setakat mi masih tidak memuaskan (rujuk Lampiran III). Salah satu sebab penting ialah keengganan kebanyakan syanikat tempatan untuk melibatkan din dalam kegiatan P&P. Hanya beberapa buah syarikat besar sahaja yang berkeupayaan dan ingin berkecimpung dalam bidang mi. Oleh itu, tiada cara melainkan pihak pemenintah memainkan peranan yang cergas, sama ada dalam penggubalan dasar ataupun penglibatan secara langsung dalam kegiatan P&P. Tanpa galakan dan bantuan pemenintah, jumlah kegiatan P&P di sesebuah negana tidak akan mencapai tingkat yang tinggi. Selain itu, penyelidikan menupakan kegiatan yang sangat tinggi nisikonya, dan mi bermakna peranan pemerintah akan menjadi lebih penting (rujuk Rajah Rasiah dan Ishak 1993). Seterusnya, pembangunan teknologi memerlukan kemudahan infrastruktur yang matang demi menggalakkan semua lapangan, tenmasuk pendidikan dan latihan, perkhidmatan teknikal, dan interaksi antara sektor awam dengan swasta. Peranan pemenintah amat penting untuk memperkukuh dan mempercepat pembangunan segala kemudahan asas itu. Hanya melalui galakan dan panduan yang benkesan, pembangunan teknologi dapat dipertingkat. Penlu juga ditekankan bahawa pembangunan teknologi di sesebuah negara membangun, seperti Malaysia bukanlah satu perkara yang senang. Seperti yang dinyatakan oleh Bank Dunia (World Bank 1987: 129). Pengertian pembangunan teknologi bukan sekadar merangkumi pengetahuan teknologi ataupun sebagai satu usaha untuk meningkatkan pengetahuan teknologi. Pembangunan mi juga berkait dengan usaha membangunkan kebolehan untuk mentaksir, memilih, dan mengubahsuai pengetahuan demikian. Tinjauan menunjukkan bahawa faedah ekonomi yang dinikmati danipada inovasi baru pada amnya lebih rendah daripada faedah kumulatif yang diperoleh danipada perubahan beransur-ansun yang berlaku
sejak pengenalannya.
165
Dalam hal in negara penindustrian juga memang mengutamakan penanan pemerintah untuk mewujudkan suasana yang wajar supaya industni strategik dapat dimajukan dalam konteks persaingan di peningkat antanabangsa yang semakin sengit. Peranan pemenintah di negara perindustnian juga ketana dalam kegiatan P&P. Dasar dan penglibatan pemerintah dan tindak balas penusahaan dalam sektor perindustnian akan menentukan kecekapan sesebuah negara dalam suasana ekonomi dunia yang lebih berminipkan persaingan (Luc Soete 1991: 5180). RUMUSAN Bab mi telah pun membmncangkan beberapa isu penting yang penlu didekati untuk membangunkan sektor perkilangan secana teratun di Malaysia. Oleh sebab sektor perkilangan banyak bergantung pada pemodal asing dan pasaran banang perkilangan tertumpu di beberapa buah negara penindustnian, kesan perlindungan dalam pasaran utama dunia dan peralihan ekonomi Eropah Timun dapat menjejaskan prestasi penindustnian di Malaysia. Dengan itu, kerajaan penlu membenikan segala galakan kepada pemodal tempatan, termasuk usaha untuk menjalinkan rantaian antara mereka. Korea Selatan dan Jepun telah mengambil jalan demikian; pengalaman mereka telah membuktikan kejayaan strategi yang sedemikian. Bagi menjayakan strategi industni tempatan, perhatian khas penlu ditumpukan terhadap kegiatan P&P tempatan dan mewujudkan program latihan untuk pekerja. Sokongan untuk pemodal tempatan, termasuk inisiatif membangunkan daya saing mereka perlu dititikberatkan demi mengukuhkan sektor perkilangan. NOTA
I Laponan Organisasi Kerjasama Ekonomi dan Pembangunan OECD (1988: 74) menyatakan: Sejak beberapa tahun kebelakangan, dasar penganugerahan telah diamalkan dalam rangka Sistem Keutamaan Am (GSP) bagi banang perkilangan dan separuh perkilangan. Setakat dasar pada amnya tidak bermakna kehilangan semua keutamaan GSP oleh negara membangun tertentu, tetapi penanikan keluaran demi keluaran
mi,
mi
atau pengehadan keutamaan tensebut untuk negara yang dianggap

telah mencapai daya saing tertentu menunut knitenia yang ditentukan oleh pelbagai negara penindustrian.
166
KE ARAH PEMBANGUNAN PERINDUSTRIAN YANG BERTERUSAN 2
Mengikut Griffin (1989: 107108).

Prospek serta-merta kurang ketara di negra OECD untuk mengulangi nikmat pertumbuhan yang pesat pada tahun 1950-an dan 1960-an. Begitu jiga, era liberalisasi pendagangan mungkin akan berakhir, sekunang-kurangnya sementara waktu, dan bahaya segera ialah perlindungan perkilangan yang ketat di negara perindustrian dan pertumbuhan lembap yang berterusan dalam bidang perdagangan antarabangsa. Dalam suasana sedemikian, mungkin Dunia Ketiga menghadapi kesukaran untuk bengantung corak penindustriannya pada pengeluaran untuk eksport. Beberapa buah negara kecil mungkin dapat berbuat demikian dan dan segi pninsip, mereka dikehendaki berbuat demikian, khususnya jika kekayaan sumben mereka terhad, tetapi pentumbuhan dalaman di kalangan negara besan Dunia Ketiga (Yang pasti mempunyai jumlah penduduk yang banyak), penubahan teknikal yang dihasilkan secara dalam negeri, dan penggantian import kelihatan semakin penting.
Berhubung dengan peranan syarikat multinasional (MNC) di Dunia Ketiga, Todaro (1989: 480) berpendapat: Mungkin satu kesimpulan dapat dibuat ialah pelaburan asing swasta menjadi rangsangan penting kepada pembangunan ekonomi dan sosial, selagi kepentingan MNC dan kerajaan negara tuan rumah
secocok (dengan andaian bahawa mereka tidak secocok dan segi pembangunan dualistik dan ketaksamaan yang meluas. Selagi MNC
melihat mereka dan segi output dunia atau maksimumkan keuntungan dan kurang mempunyai kepentingan dan segi kesan dalam negeni jangka panjang, maka tuduhan alinan pemikiran antipelabunan swasta semakin mendapat tempat di Dunia Ketiga. Mungkin tidak pennah wujud kesesuaian antara matlamat memaksimumkan keuntungan MNC dengan keutamaan pembangunan kerajaan negana
kunang maju. Sebaliknya, pengukuhan kuasa tawan-menawar kerajaan

negara tuan rumah menerusi kegiatan diselaraskan, walaupun mungkin mengurangkan keseluruhan dan pertumbuhan pelaburan asing swasta, menjadikan pelaburan asing swasta lebih sesuai dengan kepenluan dan keutamaan jangka panjang negara miskin, tetapi masih menyediakan peluang yang menguntungkan kepada pelabur asing.
167
BAB VII
KESIMPULAN
Secana keselunuhan, dapat dinyatakan bahawa pertumbuhan sektor penkilangan di Malaysia telah benjaya mencapai dua matlamat penting, iaitu pelbagaian ekonomi dan penyerapan tenaga bunuh. Dalam keadaan in negarajuga telah mengalami pentumbuhan ekonomi yang pesat yang telah memungkmnkan kenaikan yang besar dalam pendapatan per kapita (PPK) sehingga mengatasi PPK kebanyakan negara membangun. Semenjak akhin tahun 1960-an hingga kini negana telah mengalami perubahan struktun ekonominya. Penanan sektor pentanian telah diambil alih oleh sektor penkilangan sejak pertengahan dekad 1980-an. Dan segi guna tenaga pula, lebih banyak tenaga buruh bergiat dalam sektor perkilangan dan sektor-sektor lain di bandar utama. Pnoses pembandanan yang benlaku dan perubahan penempatan penduduk di bandar jika dibandingkan dengan kawasan luar bandar juga mencerminkan proses penindustnian yang pesat. Dengan itu Malaysia juga telah berjaya meningkatkan KDNK dengan kadar yang amat pesat, terutamanya jika dibandingkan dengan pengalaman kebanyakan negara membangun. Pada masa tiga dekad yang lalu Malaysia telah melalui perubahan struktur ekonomi apabila asas industni telah bertambah dan sumbangan sektor perkilangan kepada KDNK dan ekspont negara telah meningkat. Semenjak pentengahan tahun 1980-an, eksport barang perkilangan telah mengambil tempat barang utama. Pada masa yang sama, sektor perkilangan telah mendapat keutamaan yang semakin ketara, terutamanya semenjak awal tahun 1980-an dengan pelancaran strategi industni berat serta pelancaran Pelan Induk Penindustnian (PIP) pada tahun 1986. Dan segi perancangan guna tenaga pula, perhatian semakin ditumpukan kepada sektor perkilangan melalui berbagai168
KESIMPULAN
bagai strategi yang telah dimajukan pada tahun-tahun sebelumnya seperti yang telah ditegaskan dalam Pelan Tindakan untuk Pembangunan Teknologi Penindustnman, strategi mi juga meliputi aspek peningkatan teknologi penindustnian tempatan dan kegiatan penyelidikan dan pembangunan (P&P). Pengalaman negara perindustnian Jepun dan NIB Asia, seperti Korea Selatan dan Taiwan menunjukkan bahawa sekiranya Malaysia ingin mencapai taraf negara penindustnian, beberapa faktor lagi perlu dititikbenatkan. Kita perlu juga mempersoalkan dasar yang telah dimajukan oleh pemerintah setakat in tenmasuk penekanannya terhadap sektor swasta. Kini, kemampuan pemodal tempatan untuk menjadi penggenak kepada kegiatan permndustnian masih terbatas. Selain halangan yang berkait dengan modal tempatan, kita perlu mengkaji kesan yang berlanjutan danipada penyertaan modal asing dalam sektor perkilangan di negana in Sebagai negara yang ingin mencapai tahap perindustnian yang lebih mantap, pemerintah patut mengkaji semula peranan institusi penggubal dasar penindustnian, modal tempatan, dan modal asing. Walaupun pemerintah telah mengutamakan isu di atas, masih terdapat beberapa halangan yang penlu diatasi sekiranya Malaysia ingin meningkatkan lagi sumbangan sektor perkilangannya pada dekad 1990-an. Pembentukan strategi perindustrian pada masa depan penlu dilihat dalam konteks usaha negana untuk meninggikan daya saing dalam pasaran antarabangsa. Dalam hal in perlu juga dinyatakan kemunculan beberapa buah negara membangun lain di rantau Asia yang akan mengeluarkan barang perindustnian bercorak intensif buruh yang akan menimbulkan persaingan hebat kepada keluaran penindustrian tempatan. Negara seperti China, Indonesia, dan Vietnam mempunyai faedah berbanding dalam industri berintensif buruh. Faktor mi akan bertambah penting pada dekad 1990-an memandangkan strategi penindustnian kini yang lebih menekankan onientasi eksport. Kini, kegiatan eksport masih dikuasai oleh syanikat asing. Oleh itu, usaha untuk mengembangkan penyertaan syarikat tempatan dan peningkatan keupayaan teknologi mereka amat penting. Kegiatan perindustnian terpenting dan strategik dan segi eksport masih diterajui oleh syanikat asing dan rantaian antara syarikat tersebut dengan syanikat tempatan masih lemah. Misalnya, rantaian industri yang dijangkakan antara syarikat multinasional di Zon Perdagangan Bebas (ZPB) dengan syarikat tempatan tidak berlaku dengan cara besar-besaran. Sebahagian besar rantaian industri yang 169
telah dijalin selepas tahun 1986 melibatkan syanikat kecil dan sederhana dan negana asing yang melabun di Malaysia. Masalah yang perlu diketengahkan di sini ialah penanan syanikat asing dalam kegiatan eksport pada dekad 1990-an dan setenusnya. Perlukah negara berdamping dengan syanikat mi sahaja tanpa menumpukan perhatian kepada potensi syanikat tempatan dalam bidang mi? Sekinanya negana ingin mencebuni bidang eksport perkilangan secara besar-besaran, apakah jenis firma yang penlu digalakkan dan apakah jenis industri yang perlu diutamakan? Bolehkah pengalaman yang telah dilalui oleh industni di Jepun, Korea Selatan atau di Taiwan menjadi teladan yang boleh diikuti. Persoalan seperti mi penlu dikaji dengan lebih mendalam oleh pihak pemenintah. Isu rantaian antana firma dan antara industri juga perlu dibenikan perhatian yang lebih tenpeninci. Apakah langkah yang penlu diambil untuk menggalakkan syanikat asing yang sedia ada supaya menggunakan input keluaran syarikat tempatan. Dan perspektif mi juga kita mendapat penyertaan syarikat Melayu/ bumiputera yang masih jauh ketinggalan, walaupun berbagai-bagai usaha telah pun dimajukan melalui Dasar Ekonomi Baru (DEB). Bolehkah kaedah konsep payung yang dimajukan untuk industri penabot, pemprosesan makanan, dan komponen diluaskan dan diubahsuai untuk industni lain? Dan segi penempatan industni terdapat bebenapa buah negeri masih ketinggalan dan keupayaan mereka amat terhad untuk menggalakkan penempatan mi. Sebaliknya pula, penyediaan galakan kepada pemodal oleh negeri yang maju makin bertambah menarik, selain faktor-faktor, sepenti penumpuan industni, kewujudan infrastruktun yang lebih menanik, dan adanya buruh yang lebih mahir. Perkara seperti mi tidak dapat mengurangkan kecendenungan pemodal untuk menempatkan kilang mereka di bandan yang lebih maju. Dalam keadaan seperti i, kita dapat mempersoalkan kemampuan negeni yang tercicir dan segi sektor penkilangan untuk menanik penempatan industni baru. Bagaimana pula dengan peranan Kerajaan Persekutuan dalam hal mi? Isu seperti mi sudah tentu akan mempengaruhi persoalan sepenti pembandanan dan penghijrahan penduduk. Sumbangan keseluruhan sektor perkilangan mesti juga menjamin supaya faedah proses pentumbuhan tensebut dapat mewujudkan pembangunan yang menyeluruh dan menjangkau semua lapisan masyarakat dan wilayah di Malaysia. Kita penlu bentanya tentang kemungkinan bahawa matlamat pertumbuhan sektor perkilangan yang pesat boleh bercanggah dengan matlamat lain, seperti matlamat 170
KESIMPULAN
mencapai penimbangan pembangunan antara wilayah. Untuk menjamin supaya semua golongan masyarakat menikmati faedah pnoses pembangunan, kemunculan golongan pekerja yang mempunyai kemahiran yang tinggi perlu disediakan dengan teratur. Latihan dan kemahiran teknikal yang disediakan mestilah sesuai dengan keperluan penindustnian yang sentiasa meningkatkan teknologi pengeluaran. Peluang yang lebih baik perlu juga disediakan kepada golongan pekerja yang kurang mahir untuk dilatih dengan kemahiran baru. Peranan yang perlu dimainkan oleh sektor swasta dalam hal mi patut dikenal pasti, dan begitu juga hal mi dengan peranan pemerintah. Kini perancangan negara menjangkakan bahawa iklim pelaburan akan kekal untuk pertumbuhan ekonomi yang berterusan. Sasaran pertumbuhan KDNK tahunan sebanyak 7.5 peratus setahun seperti dinamalkan dalam Rangka Rancangan Jangka Panjang 199 12000 Kedua (RRJP) lebih tinggi daripada yang telah tercapai pada tempoh
RRJP Pentama (197 11990). Pertumbuhan ekonomi yang pesat se-
lepas tahun 1987 menunjukkan bahawa potensi negana amatlah baik untuk mewujudkan asas pertumbuhan ekonomi pada tahun-tahun akan datang. Walau bagaimanapun, kepesatan pertumbuhan ekonomi berasaskan beberapa faktor yang di luar kawalan negara. Pertama, suasana ekonomi dunia adalah baik, dan mi telah menampung kegiatan sektor perkilangan tempatan untuk meningkatkan eksport. Kedua, peranan modal asing berterusan dan negara perindustnian terus melabun di Malaysia. Oleh itu, mereka dibenikan galakan istimewa, manakala modal tempatan diharapkan dapat melengkapkan peranan modal asing. Masalah bagi negara membangun seperti Malaysia dan yang mempunyai ekonomi yang terbuka ialah andaian seperti mi kadang kala boleh menjejaskan prestasi ekonomi negana. Kemelesetan ekonomi tahun 19851986 menunjukkan bahawa masalah mi telah pun terbukti bahawa kelemahan negara perindustrian akan mempengaruhi potensi pertumbuhan ekonomi negara. Knisis ekonomi yang melanda negara penindustnian seperti inflasi, pengangguran, dan percanggahan perdagangan antarabangsa antara negara tersebut akan sentiasa meninggalkan kesan negatif terhadap negara membangun. Pada masa sekarang dan dalam jangka pendek dan pertengahan, pergantungan pada modal asing mungkin tidak dapat dielakkan kerana perancangan ekonomi negara kini mengandaikan bahawa modal asing akan mewujudkan faedah ekonomi, seperti pemindahan 171
teknologi. Dan segi penyerapan tenaga buruh dan pengembangan asas industni, memang sukar dinafikan bahawa peranan modal asing adalah penting dalam mewujudkan kesan yang positif. Akan tetapi, pengalaman penyentaan syarikat transnasional di Malaysia sejak awal tahun 1970-an menunjukkan bahawa pemindahan teknologi yang diharapkan tidaklah menyeluruh. Kita juga mengetahui bahawa pemindahan mi melibatkan kos yang tinggi kepada negana, termasuk kos mengimport teknologi dan kepakaran, kos bayaran makiumat, penggunaan teknologi, dan lain-lain lagi. Kos pemindahan teknologi juga mencerminkan ketakupayaan syanikat tempatan untuk menyerap atau mengubahsuai teknologi yang diimport dengan kadar yang lebih cepat. Oleh itu, yang diperlukan dalam jangka panjang ialah peningkatan keupayaan industni tempatan untuk menyenap dan mengubahsuai teknologi yang diimport. Walau bagaimanapun, kita perlu menekankan bahawa perseimbangan antana kepentingan negara dengan kepentingan modal asing mesti dinilai semula supaya dalam industni stnategik, kepentingan negara perlu dan sentiasa diutamakan. Keperluan mi hanya boleh dicapai dalam keadaan pentumbuhan perindustrian yang pesat. Malaysia perlu mengambil kesempatan mi untuk memajukan berbagai-bagai langkah yang sesuai. Sekiranya kemelesetan ekonomi benlaku seperti pada tahun 19851986, keadaannya akan lebih sukar bagi seluruh ekonomi. Pengalaman yang telah dilalui oleh negana pada masa itu patut dijadikan teladan oleh penggubal dasar. Antara strategi utama yang penlu dilaksanakan ialah mengurangkan pergantungan luaran dan menumpukan penhatian kepada strategi mampu din dan segi penggemblengan modal tempatan dan peningkatan keupayaan teknologi (Khor Kok Peng 1984: 1163). Kepentingan negara di sini mestilah menyelunuh maksudnya, dan tidak terhad kepada golongan pemodal terbesar dan tertentu sahaja. Potensi syanikat besar yang dimiliki oleh rakyat Malaysia perlu juga dipertingkat sumbangannya. Dalam hal i, penggubal dasan amat sesuai mengikuti jejak langkah negara yang berjaya, seperti Jepun dan Korea Selatan, iaitu syanikat gergasi mereka telah menunjukkan kejayaan cemerlang di peningkat antarabangsa. Syarikat tempatan penlu digalakkan menuju ke arah pengeluaran yang mencapai keupayaan eksport dan bersaing di peringkat antarabangsa. Begitu juga peranan perusahaan awam yang telah ditubuhkan pada tahun 1970-an dan 1980-an. Keupayaan mereka boleh dipertingkat lagi, terutamanya agensi yang telah menunjukkan kejayaan pada
172
KESIMPULAN
tahun 1980-an. Selain peningkatan tenaga mahir mereka melalui program latihan semasa kerja, kegiatan P&P perlu juga ditambah melalui galakan khusus. Oleh yang demikian, syanikat tempatan perlu dibenikan keutamaan, termasuk syarikat yang dianggap sebagai IKS, sepenti yang telah ditegaskan semenjak pelancaran Rancangan Malaysia Kelima (1986 1990), kepentingan industni seperti mi penlu ditonjolkan untuk menggalakkan pengembangan industri sokongan. Sekiranya tindakan seperti mi tidak dimajukan dengan teratur, tempatnya akan diambil oleh syarikat kecil dan sederhana milik modal asing. Memandangkan kedudukan syarikat tersebut yang memang ketinggalan dalam benbagai-bagai aspek jika dibandingkan dengan syanikat transnasional dan negana perindustrian, penlu diperkemas semula galakan supaya Iebih menanik kepada pemodal kecil tempatan, terutama untuk menarik modal baru ke dalam bidang perkilangan. Risiko yang dihadapi oleh syarikat mi penlu juga diminimumkan dengan berbagai-bagai sokongan danipada pihak pemenintah. Akan tetapi, sokongan mi mestilah benbentuk sementara supaya syanikat baru dapat berdikani dalam jangka panjang. IKS mi sebenannya memerlukan banyak sokongan, seperti dalam bidang pemasaran, kredit, pengurusan, latihan pekerja, dan teknologi. Suasana ekonomi dunia pada tahun akan datang lebih mencabar kepada Malaysia yang kini ingin mencapai tahap negara perindustnian. Keadaan di negana penindustnian telah banyak berubah semenjak akhir tahun 1980-an dan segi arab aliran masuk modal asing serta perubahan teknologi. Kemunculan blok perdagangan dan pemantapan hubungan ekonomi dalam Kesatuan Eropah akan menimbulkan berbagai-bagai implikasi terhadap negara Asean amnya dan Malaysia khususnya. Tambahan pula, pergeseran perdagangan antara Amerika Syanikat dengan Jepun mencetuskan keadaan yang tidak menentu kepada corak perdagangan antarabangsa, dan mi juga meninggalkan kesan yang tidak diingini di Malaysia. Pembukaan ekonomi negara China kepada pelaburan asing dan penempatan industni benintensif buruh di China dan negara lain yang mempunyai tenaga buruh yang banyak akan mempengaruhi proses perindustrian di Malaysia. Peranan syanikat transnasional bukan sahaja dan negara perindustrian, seperti Jepun dan Amerika Syarikat, tetapi juga dan NIB Asia, seperti Korea Selatan dan Taiwan semakin berpengaruh dalam arena perdagangan antanabangsa. Walaupun peranan pen173
dagangan antarabangsa dikatakan mewujudkan integrasi ekonomi dunia dan suasana pergantungan antara satu sama lain dalam kegiatan ekonomi, masalahnya ialah negara yang lemah asas ekonomi akan sentiasa ketinggalan dan tidak dapat memanfaatkan kedudukan mereka dalam suasana ekonomi dunia yang sentiasa benubah. Masalah pergantungan ekonomi akan berpanjangan dan mi sudah tentu akan menimbulkan berbagai-bagai implikasi terhadap Malaysia. Umpamanya, perubahan mi sudah tentu akan mempengaruhi corak perdagangan antarabangsa pada dekad mi dan dekad setenusnya. Besar kemungkinan Malaysia tidak dapat menikmati kesan positif danipada perdagangan mi sekiranya asas industri tempatan masih lemah dan jurang teknologinya dengan negara maju kian luas. Sehubungan dengan itu, semua negara terpaksa bertindak balas melalui dasar perindustrian yang berkesan. Keadaannya bertambah rumit bagi negara membangun, seperti Malaysia. Berbanding dengan negara perindustnian yang lebih maju dan segi tingkat teknologi serta keunggulan syarikat gengasi mereka, Malaysia mesti bersiap sedia dengan strategi dalam bidang, seperti pembangunan tenaga manusia, pembangunan teknologi, P&P, dan lain-lain lagi. Rangka institusi yang sedia ada untuk melaksanakan penancangan dalam bidang mi masih belum mantap. Walaupun pemerintah telah melancarkan dokumen, seperti PIP dan Pelan Tindakan untuk Pembangunan Teknologi Perindustrian, namun pencapaian matlamat yang telah ditetapkan masib belum memuaskan. Persaingan yang hebat di kalangan NIB Asia semenjak pertengahan dekad 1980-an bagi meningkatkan daya saing industni mereka akan meninggalkan kesan terhadap keupayaan sektor perkilangan di Malaysia dan negara membangun lain di rantau Asia Pasifik. Negara tersebut akan menuju ke arah pengeluanan penindustnian berasaskan teknologi yang lebih canggih dan mi bermakna satu pengkhususan kenja akan muncul. Tingkat teknologi perindustrian mereka akan meningkat, dan seterusnya akan meninggikan keupayaan mereka untuk bersaing di peningkat antarabangsa. Sementara itu, negara NIB Asia juga telah pun mula menempatkan industri intensif buruh di negara membangun di rantau Asia Pasifik, termasuk Malaysia. Arus penempatan mi telah mencetuskan satu cabaran terhadap firma tempatan dalam sektor perkilangan. Dalam keadaan i, penyusunan semula struktur perindustnian di Malaysia dalam erti kata pelaksanaan Dasar Pembangunan Nasional menjadi lebih penting. Soalnya, bolehkah strategi perindustrian digubal supaya dapat mem174
KESIMPULAN
penalat modal asing dengan cara yang lebih teratur. Syanikat asing mesti digunakan dengan sepenuhnya sebagai sumber untuk meningkatkan kemahinan bunuh tempatan dan kegiatan P&P. Bolehkah pihak pemerintah memajukan program yang sesuai untuk tujuan mi? Sekiranya pembentukan golongan usahawan untuk pengurusan industri boleh disusun dengan kerjasama syarikat asing, secara tidak langsung, kaedah seperti mi akan dapat menjalinkan rantaian antara firma yang diperlukan supaya penyertaan modal asing mewujudkan faedah kepada usahawan telnpatan. Hanya melalui cana mi pemindahan teknologi yang berfaedah dapat diwujudkan. Oleh itu, perhubungan antara pembangunan usahawan dan peningkatan teknologi amat penting. Perhatian perlu juga diberikan kepada keupayaan institusi perancangan untuk mengubahsuai strategi penindustnian dan semasa ke semasa. Pengubahsuaian mi hanus mengambil kira faktor penggemblengan modal tempatan, keperluan untuk meningkatkan pembangunan tenaga manusia, dan sains dan teknologi. Untuk mewujudkan proses pembangunan yang berterusan serta mencapai tujuan untuk memberikan manfaat kepada semua lapisan masyarakat, pnoses penindustrian itu juga mesti mengambil kira kepentingan penduduk luan bandar dan bandar kecil dan bukan golongan tertentu sahaja, terutamanya di bandan besan. Oleh itu, seperti yang dinyatakan di atas, dasar penempatan perindustnian merupakan salah satu strategi yang penting dalam pembangunan ekonomi keselunuhannya. Bahkan, keperluan mi selanas dengan Dasar Pembangunan Nasional yang antara lain bentujuan (Malaysia 1991: 5): Mengurangkan dan akhmrnya menghapuskan keadaan ketaksamaan dan ketakseimbangan sosial dan ekonomi dalam negara untuk menggalakkan penkongsian secana lebih adil dan saksama faedah yang dihasilkan danipada pembangunan ekonomi untuk semua rakyat Malaysia. Menggalakkan dan mengukuhkan integrasi nasional dengan mengurangkan jurang ketakseimbangan yang luas dalam pembangunan ekonomi di kalangan negeri dan antana kawasan bandan dengan luar bandar. Matlamat di atas telah pun ditekankan dengan jelas dalam Rancangan Malaysia Ketiga (19761980) seperti yang benikut (Malaysia 1976: 110): 175
Penuntukan sumben negara yang berdasankan tujuan pembahagian

semula akan hanya kelihatan munasabah jika dilakukan ber-
asaskan garis panduan yang jelas untuk keadilan sosial dan ekonomi. Rakyat Malaysia mestilah memahami dan menghargai
sepenuhnya konsep dan implikasi keadilan sosial dan ekonomi yang menjadi asas rancangan pembangunan supaya meneka
dapat memberi sumbangan terhadap pencapaiannya. Dengan tujuan in kerajaan akan memberi perhatian khas bagi menjamin supaya golongan miskin daripada semua kaum dapat menikmati faedah pembangunan. Begitu juga, keperluan untuk menambah penyertaan orang Melayu dan kaum bumiputera yang lain dalam bidang perdagangan dan penindustrian mestilah dihargai sepenuhnya supaya kerjasama dan penglibatan semua rakyat Malaysia untuk tujuan mi dapat dijalin. Walaupun ekonomi Malaysia telah mencapai pertumbuhan yang amat pesat sejak awal tahun 1970-an (melainkan semasa kemelesetan ekonomi 19851986), matlamat yang dinyatakan di atas masih belum tercapai. Masih tendapat jurang antara apa yang dmnancang dengan apa yang dicapai. Ini bukan sahaja merupakan masalah bagi Malaysia, tetapi selalunya melibatkan banyak negara membangun yang masih mendapati sukan untuk meningkatkan pencapaian ekonomi mereka. Memandangkan proses perindustnian akan menjadi teras dasar ekonomi negara sepanjang dekad 1990-an, sudah tentu perkembangan
kegiatan penindustrian pada tahun akan datang akan mempengaruhi proses pembangunan keselunuhannya. Oleh itu, dasar yang dimajukan
mestilah digubal supaya mencapai matlamat yang dinyatakan di atas.

Apabila Rangka Rancangan Jangka Panjang Kedua berakhir pada
tahun 2000 kelak, sekurang-kurangnya tingkat penindustnian yang tercapai dapat memenuhi matlamat berikut. Pertama, tanaf hidup nakyat di negara mi akan mencapai satu tahap yang dapat mengunangkan masalah kemiskinan dan ketaksamaan agihan pendapatan antara etnik dan lapisan masyarakat disentai dengan penyerapan guna tenaga yang dilengkapi dengan kemahiran serta peningkatan kualiti pendidikan, kesihatan, dan kemudahan sosial yang lain. Kedua, peningkatan taraf hidup mesti juga dilengkapi dengan kedudukan yang lebih sempurna untuk golongan yang ketinggalan di Malaysia. Ketiga, supaya peningkatan kemajuan dapat menjamin industni terlepas danipada cengkaman pergantungan keterlaluan. Yang diharapkan ialah peralihan danipada pergantungan keterlaluan kepada kesalingbergantungan. Persoalan seperti mi memang 176
KESIMPULAN
telah banyak dibincangkan di bebenapa peningkat. Untuk menjayakan matlamat asas demikian, memang wajar kiranya pihak pemenintah, termasuk pemimpin negara bertindak dengan lebih teratur dan
bertanggungjawab untuk menjamin pencapaiannya.
177
LAMPIRAN I
GALAKAN PELABURAN Galakan pelaburan di Malaysia dirangka untuk memberi pelepasan penuh atau sebahagian daripada pembayaran cukai pendapatan dan cukai pembangunan kepada syarikat-syarikat yang melabur dalam bidang yang baru atau membesarkan perusahaan yang sedia ada. Kini, kadar cukai syarikat di Malaysia ialah 35 peratus. Syarikat juga membayar cukai pembangunan pada kadar 2 peratus untuk tahun taksiran 1992. Walau bagaimanapun, cukai pembangunan tersebut akan dihapuskan sepenuhnya mulai tahun taksiran 1993. Akta Galakan Pelaburan 1986 bertujuan untuk memberikan beberapa galakan pelaburan dalam sektor perkilangan, pertanian, dan pelancongan. Galakan cukai mengikut Akta Galakan Pelaburan 1986 ialah taraf perintis, elaun cukai pelaburan, pengurangan pendapatan untuk eksport, elaun eksport, dan potongan dua kali bagi galakan eksport. Taraf Perintis Syarikat yang ingin menghasilkan keluaran yang digalakkan atau menjalankan kegiatan yang digalakkan layak memohon galakan taraf perintis. Jenis keluaran dan kegiatan yang digalakkan adalah diwartakan. Taraf perintis berkenaan dianugerahi dengan mengambil kira faktor nilai ditambah, kandungan tempatan, tingkat teknologi, dan rantaian industri yang terlibat dalam sesebuah projek. Senarai keluaran dan kegiatan yang digalakkan mi sentiasa dikaji semula dan dikemaskinikan untuk mencerminkan dasar perindustrian negara kini. 179
Syarikat yang dianugerahi taraf perintis boleh menikmati pengecualian cukai keuntungan dengan sepenuhnya selama lima tahun dan han permulaan pengeluarannya.Walau bagaimanapun, syarikat yang memohon dan yang dibenkan galakan mi pada atau selepas 1 November 1991 (han Belanjawan 1992), tidak akan lagi dibenikan pengecualian cukai keuntungan dengan sepenuhnya. Syarikat perintis kini akan membayar cukai terhadap 30 peratus daripada pendapatan berkanun. Syarikat perintis tersebut sebenarnya akan dikenakan cukai, tertakiuk pada kadar kira-kira 11 peratus dan cukai pembangunan 2 peratus. Dividen yang dibayar kepada para pemegang saham daripada hasil yang dikecualikan cukai juga dikecualikan cukai pendapatan. Elaun Cukai Pelaburan (ECP) Syarikat yang menghasilkan keluaran yang digalakkan atau menjalankan kegiatan yang digalakkan layak untuk memohon ECP, yang merupakan alternatif kepada taraf perintis. Jumlah maksimum yang boleh diberikan di bawah ECP ialah 100 peratus. Walau bagaimanapun, syarikat yang memohon dan yang diberikan galakan pada atau selepas 1 November 1991 (han Belanjawan 1992) akan dibenarkan menikmati kadar ECP sebanyak 60 peratus berdasarkan perbelanjaan modal yang layak yang dilakukan pada tempoh lima tahun dan tarikh kelulusan galakan mi. ECP kini akan diberikan sebagai potongan daripada pendapatan berkanun dan dihadkan kepada kadar maksimum yang bersamaan Sebanyak 70 peratus daripada pendapatan berkanun pada sesuatu tahun taksiran. Sekiranya elaun untuk bila-bila tahun taksiran tidak boleh diberikan sepenuhnya kerana had peraturan di atas, jumlah elaun yang tidak dinikmati itu boleh dikumpulkan pada tahun taksiran berikutnya sehingga elaun berkenaan dapat dinikmati dengan Sepenuhnya. Syarikat yang diberikan ECP boleh menyerahkan balik kelulusannya pada bila-bila masa pada tempoh kelulusan ECP jika semua perbelanjaan modal yang telah dirancangkan sudah dibuat sebelum tamat tempoh berkenaan. Syarikat tersebut selanjutnya boleh memohon mendapat pengurangan pendapatan untuk ekspont. Dividen yang dibayar kepada para pemegang saham daripada hasil yang dikecualikan cukai juga dikecualikan cukai pendapatan. 180
LAMPIRAN I
Pengurangan Pendapatan untuk Eksport Pengurangan pendapatan untuk eksport diberikan kepada syarikat perkilangan yang bermastautin yang mengeksport (secara langsung atau melalui ejen keluaran yang dikilang di Malaysia. Bagi eksport yang diusahakan pada atau selepas I Januani 1992, jumlah pengurangan yang akan ditolak daripada pendapatan berkanun ialah jumlah bersamaan dengan satu kadar yang sama banyaknya dengan 50 peratus daripada jualan eksport atas jumlah jualan. Kadar tersebt akan dikurangkan kepada 25 peratus bagi eksport yang dilakukan pada atau selepas 1 Januari 1993. Galakan mi akan dimansuhkan bagi eksport yang dilakukan pada atau selepas I Januari 1994. Elaun Eksport Elaun eksport sebanyak 5 peratus berasaskan nilai jualan eksport t.p.i (f.o.b) akan dibenikan kepada syarikat perdagangan dan pertanian yang mengeksport keluaran perkilangan atau pertanian yang dihasilkan di Malaysia. Kadar elaun eksport akan dikurangkn kepada 3 peratus terhadap eksport yang diusahakan pada atau selepas 1 Januari 1993. Galakan mi akan dihapuskan bagi eksport yang dilakukan pada atau selepas 1 Januari 1994. Potongan Dua Kali bagi Galakan Eksport Sebahagian perbelanjaan yang dilakukan oleh syarikat yang bermastautin bagi mencari peluang eksport untuk keluaran perkilangan dan pertanian layak mendapat potongan dua kali. Perbelanjaan yang layak untuk tujuan mi ialah: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Pengiklanan di luar negara. Pembekalan sampel percuma ke luar negara. Penyelidikan pasaran eksport. Penyediaan tender bagi pembekalan barang di luar negara. Pembekalan maklumat teknik ke luar negara. Perkhidmatan perhubungan awam terhadap kegiatan yang berkaitan dengan eksport. Barang pameran dan/atau penyertaan dalam pameran perdagangan dan perindustrian tempatan atau antarabangsa yang diluluskan oleh Kementerian Perdagangan Antarabangsa dan Industri. 181
8.
Tambang perjalanan kakitangan syarikat ke luar negara kerana uriisan perniagaan. 9. Perbelanjaan penginapan dan belanja sara hidup untuk peniaga Malaysia yang pergi ke luar negara kerana urusan pemiagaan, tertakluk kepada maksimum RM200 sehari. 10. Kos penyelenggaraan pejabat jualan di luar negara bagi menggalakkan eksport. Galakan mi diberikan kepada semua syarikat tempatan, dan bagi syanikat-syarikat bertaraf perintis pula, potongan dikumpulkan dan ditolak daripada pendapatan selepas tempoh perintis.
182
LAMPIRAN II
GARIS PANDUAN BAG! PEMILIKAN EKUITI ASING Kerajaan telah bersetuju dengan ganis panduan benikut untuk menentukan jumlah pemilikan ekuiti asing bagi sektor perkilangan. Gans panduan mi akan digunakan bagi pelaburan barn sahaja, termasuk pelaburan oleh syarikat yang sedia ada di Malaysia. Industri Berorientasi Pasaran Eksport Dasar Ekuiti Berkenaan Pelaburan Barn: 1. Pelabun asing dibenarkan memiliki ekuiti sehingga 100 peratus jika syarikat itu mengeksport 80 peratus atau lebih daripada jumlah keluarannya, tanpa mengira sama ada keluaran tersebut bersaing dengan keluaran yang sedang dikilangkan dalam negara untuk pasaran tempatan atau tidak. Pelabur asing yang mengeksport sebanyak 50 peratus, tetapi kurang danipada 80 peratus pengeluarannya dibenarkan juga memiliki ekuiti sehingga 100 peratus, jika memenuhi syaratsyarat berikut: (i) Pelabur asing melaburkan sebanyak RM5O juta atau lebih d~ segi aset tetap (tidak termasuk tanah) ataupun melaksanakan projek yang mempunyai sekurang-kurangnya sebanyak 50 peratus dan segi nilai ditambah. 183
2.
(ii) Keluaran syarikat tersebut tidak bersaing dengan keluaran yang sedang dikilang dalam negeri untuk pasaran tempatan. 3. Tahap penyertaan ekuiti untuk projek beronientasi pasaran eksport yang lain adalah seperti yang berikut: (i) Bagi projek yang mengeksport antara 51 hingga 79 peratus daripada jumlah keluaran, pemilikan ekuiti asing sehingga 51 peratus dibenarkan.Walau bagaimanapun, pemilikan ekuiti asing sehingga 79 peratus boleh dibenarkan, tertakiuk kepada faktor-faktor, seperti tingkat teknologi, kesan sampingan, saiz pelaburan, tempat, nilai ditambah, dan penggunaan bahan mentah dan komponen tempatan. (ii) Bagi projek yang mengeksport antara 20 hingga 50 peratus daripada jumlah keluararinya, pemilikan ekuiti asing antara 30 hingga 51 peratus dibenarkan, tertakluk kepada faktorfaktor seperti dinyatakan di atas.Walau bagaimanapun, untuk projek yang mengeksport kurang 20 peratus daripada keluarannya, pemilikan ekuiti asing sehingga maksimum 30 peratus akan dibenarkan. 4. Bagi projek keluaran berteknologi tinggi atau yang diutamakan untuk pasaran tempatan asing sehingga 51 peratus dibenarkan.
Pembahagian Ekuiti Rakyat Malaysia bagi Pelaburan Baru Jika pemilikan ekuiti asing kuranglo0 peratus, baki ekuiti yang akan diambil alih oleh rakyat Malaysia akan dibahagikan berasaskan prinsip yang berikut: Bagi projek yang dianjurkan oleh rakyat asing dan jika rakan kongsi tempatan tidak dapat dikenal pasti: (i) Jika 70 peratus atau lebih ekuiti dipegang oleh rakyat asing, baki ekuiti yang ada akan dikhaskan untuk bumiputera. (ii) Jika kurang danipada 70 peratus ekuiti dipegang oleh rakyat asing, 30 peratus akan dikhaskan untuk bumiputera dan bakinya untuk bukan bumiputera. Jika ekuiti yang dikhaskan 184
LAMPIRAN II
untuk bumiputera tidak diambil, Kementenian Perdagangan Antarabangsa dan Industri akan membahagikan sebahagian ekuiti kepada bukan bumiputera. 2. Bagi projek yang dianjurkan oleh bumiputera secara usaha sama dengan rakyat asing: (i) Jika 70 peratus atau lebih ekuiti dipegang oleh rakyat asing, baki ekuiti yang terdapat akan dikhaskan untuk bumiputera. (ii) Jika kurang danipada 70 peratus ekuiti dipegang oleh rakyat asing, bakinya akan dikhaskan untuk bumiputera. Jika ekuiti yang dilthaskan untuk bumiputera tidak diambil, Kementerian Perdagangan Antarabangsa dan Industni akan membahagikan sebahagian daripada baki ekuiti kepada bukan bumiputera. 3. Bagi projek yang dianjurkan oleh bukan bumiputera secara usaha sama dengan rakyat asing: (i) Jika 70 peratus atau lebih ekuiti dimiliki oleh rakyat asing, baki ekuiti akan diberikan kepada bukan bumiputera. (ii) Jika kurang 70 peratus ekuiti dimiliki oleh rakyat asing, 30 peratus daripada ekuitinya akan dibahagikan kepada bukan bumiputera dan bakinya dikhaskan untuk bumiputera. Walau bagaimanapun, dalam keadaan yang tertentu, pihak bukan bumiputera boleh dibenarkan memegang keseluruhan baki ekuiti berkenaan jika diputuskan oleh Menteri Perdagangan Antarabangsa dan Industri. Industri Berorientasi Pasaran Tempatan Bagi projek yang mengeksport antara 20 hingga 50 peratus danpada jumlah keluarannya, pemilikan ekuiti asing sebanyak 30 hingga 51 peratus akan dibenarkan, bergantung pada faktor-faktor, seperti yang dinyatakan pada perenggan 2 di atas. Bagi projek yang mengeksport kurang 20 peratus daripada jumlah keluarannya, pemilikan ekuiti asing sehingga maksimum 30 peratus akan dibenarkan. 185
LAMPIRAN III
ELAUN BANGUNAN INDUSTRI (EBI) Bangunan yang diluluskan untuk digunakan Sebagai gudang dan stor besar bagi menyimpan barang eksport, latihan penindustrian, dan penyelidikan yang diluluskan serta untuk perniagaan hotel layak menerima EBI. Elaun mi merangkumi nilai permulaan pada kadar 10 peratus dan elaun tahunan 2 peratus. Galakan Penyelidikan dan Pembangunan (P&P) Memandangkan betapa mustahaknya penyelidikan dan pembangunan (P&P) bagi pembangunan ekonomi negara, perbelanjaan danipada hasil pendapatan penyelidikan saintifik yang ditanggung oleh seseorang dan yang mempunyai kaitan dengan perniagaannya dan dijalankan sendiri oleh individu berkenaan atau bagi pihaknya juga layak untuk menerima potongan. Perbelanjaan daripada hasil pendapatan untuk penyelidikan yang diluluskan oleh Menteri Kewangan layak untuk potongan dua kali. Antara cini-ciri galakan yang khusus untuk menggalakkan P&P ialah: 1. Pengecualian cukai selama lima tahun diberkan kepada syarikat atau institusi penyelidikan yang diluluskan yang penubuhannya untuk menjalankan P&P bagi sesuatu industri tertentu. Dividen yang diterima oleh pemegang saham juga dikecualikan danipada cukai. Loji dan jentera yang digunakan untuk program atau projek yang berkaitan dengan penyelidikan yang diluluskan adalah layak mendapat elaun modal.
2.
186
LAMPIRAN III
3.
Suatu elaun bangunan dalam bentuk elaun permulaan sebanyak 10 peratus dan elaun tahunan 2 peratus boleh dituntut untuk bangunan yang digunakan untuk program atau projek penyelidikan yang diluluskan. 4. Kerugian terkumpul syarikat atau institusi penyelidikan yang diluluskan boleh dibawa ke hadapan selepas tempoh pengecualian. 5. Potongan dua kali diberikan bagi sumbangan dalam bentuk wang tunai oleh individu atau organisasi kepada institusi penyelidikan yang diluluskan. 6. Potongan dua kali dibenarkan terhadap perbelanjaan syarikat yang menggunakan kemudahan dan perkhidmatan syarikat atau institusi penyelidikan yang diluluskan. 7. Pengecualian cukai selama lima tahun dibenikan kepada firma berasaskan teknologi baru. Galakan
mi
berkuatkuasa dan tahun taksiran 1992.
Potongan Dua Kali bagi Perbelanjaan untuk Latihan Potongan dua kali bagi perbelanjaan latihan akan dipertimbangkan bagi syarikat yang berdaftar atau diperbadankan di Malaysia dan para pelatih mestilah pekerja penuh masa berwarganegara Malaysia. Syanikat perkilangan dan bukan perkilangan yang menghantar para pekerjanya untuk dilatih di institusi latihan yang diluluskan akan layak menuntut potongan dua kali terhadap perbelanjaan beresit yang dikenakan oleh institusi tersebut. Perbelanjaan lain tidak dibenarkan untuk mendapat potongan dua kali. Institusi latihan yang diluluskan ialah: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Perbadanan Produktiviti Negara (NPC). Institut Standard dan Penyelidikan Perindustnian Malaysia (Sirim). Institut Teknologi MARA (ITM). Institut Penyelidikan dan Kemajuan Pertanian Malaysia (Mardi). Institut Penyelidikan Perhutanan Malaysia (FRIM). Pusat Latihan Pengajar dan Kemahiran Lanjutan (CIAST). Pusat Pembangunan Kemahiran Pulau Pinang (PSDC). Institut Kemahiran MARA (1KM). Institut Latihan Perindustnian (ILP). Pusat Pembangunan Pengusaha dan Kemahiran FMM (FMMESDC). 187
11. Institut Bank-bank Malaysia (IBBM). 12. Institut Insurans Malaysia (Mu). (Senarai mi akan dikaji dan semasa ke semasa oleh Kementerian Kewangan). Potongan dua kali atau potongan lanjut juga diberi untuk latihan yang diluluskan seperti yang berikut: 1. Syarikat perkilangan yang sedang beroperasi yang mengadakan program latihan tempatan (selain di institusi latihan yang diluluskan) dan di luar negara bagi membangun dan mempertingkat kerja tangan, kemahiran penyeliaan dan teknikal, daya pengeluaran serta peningkatan kawalan kualiti keluaran. Syarikat perkilangan yang belum beroperasi yang mengadakan program bagi latihan kemahiran kerja tangan, penyeliaan, dan teknikal yang akan menyumbang secara langsung dalam proses pengeluaran syarikat kelak. Sesebuah syarikat yang mengeluarkan perbelanjaan latihan orang cacat yang bukan pekerja syarikat berkenaan. Latihan tersebut harus dikendalikan sama ada dalam syarikat berkenaan atau di mana-mana institusi latihan di Malaysia. Orang cacat tersebut hendaklah diklasifikasikan sebagai cacat oleh Kementerian Perpaduan Negara dan Pembangunan Masyarakat dan latihan yang dijalankan hendaklah bertujuan untuk mempertingkat prospek pekerjaan mereka. Latihan yang diluluskan oleh Kementerian Kebudayaan, Kesenian dan Pelancongan untuk mempertingkat tahap kemahiran dan profesionalisme dalam institusi pelancongan.
2.
3.
4.
188
LAMPIRAN IV
Perangkaan utama industri perkilangan
Nilai ditambah Bilangan (RM juta) pekerja 1 555
305 271 408 200 73 487 6 639 Il 663 39 893 33 032 892 3711 78 980 13954 6722
Industri
Makanan Minuman Keluaran tembakau Tekstil Pakaian, kecuali kasut Kulit dan keluaran kulit Kasut Kayu, keluaran kayu Membuat perabot, kelengkapan perabot Membuat kertas dan keluaran kertas Percetakan dan penerbitan Kimia perindustrian Keluaran kimia lain Kilang penapis petroleum
Bilangan pekerja bergaji

68 406
Gail Nilal dan upah aset tetap (RM juta) (RM juta)
339 46 43 181 93 3 13 397 48 29 49 41 2242 301 174 673 127 7 28 I 099 73 116 348 226
6 554
11321 39 466 29 696 832 3 521
7
31 871 101 94
77 749
II 851 6 532
414
167 295 539 6 636 179
25876
5243 12 190 725 195 34 172 18336
25 262 5 204 II 852 723

189 33 703 17 700
79 15
262 161 4
Membuat pelbagai keluaran petroleum dan arang Membuat barang getah Membuat keluaran plastik Barang daripada tembikar dan tanah hat Membuat kaca dan keluaran kaca Keluaran gahian bukan logam Asas besi dan keluhi Asas logam bukan ferus Keluaran pasang siap danpada logam, kecuali jentera dan kelengkapan
170 66
799 255
28
66 487 196 117
2153
2526 25 164 10680 3052
2067
2477
9 17 130 73 23
43 88 859 320 79
24 454
10219
3 046
388
33458
30501
152
417
189
PERINDUSTRIAN DAN PEMBANGUNAN EKONOMI Dl MALAYSIA
sambungan Nilai ditambah Bilangan (RM juta) pekerja Bilangan pekerja bergaji Gaji Nilal dan upah aset tetap (RM juta) (RM juta)
Industri
Jentera, kecuali kelengkapan ehektrik
330
22 356
20 656
114
236
Membuat jentera, penkakas
kelengkapan dan bekalan ehektrik

Kehengkapan pengangkutan Kelengkapan pnofesionah
I 235
441
81 118
21 321
80 988
20978
390
152
928
473
dan saintifik Lain-lain
56 67
(1992b). 1981
4 934 7 567
4 926 6 898
28 26
58 69
Sumber: Malaysia
Now: Liputan tahun
berasaskan band
sektor perkilangan.
190
LAMPIRAN V
Perangkaan utama industri perkilangan
Nilai ditambah (RM juta)
2447
Industri Makanan Minuman Keluaran tembakau Tekstil Pakaian, kecuahi kasut Kulit dan keluaran kulit Kasut Kayu, keluaran kayu Perabot, kelengkapan perabot Membuat kertas dan keluaran kertas Percetakan dan penerbitan Kimia perindustnian Keluaran kimia lain Kilang penapis petroleum
Bilangan pekerja
74143
~ilangan Gaji Nilai pekerja dan upah aset tetap bergaji (RM juta) (RM juta)
73024 546 3313
370 390 666 601 10 13 1265 146 387 573 I 880 569 615 75
4307 5 906 34571 55 998 726 1612 74975 13784 11 276 20 375 8 655 II 242 1161 820 52 748 26972 6 113 3 053 21414 11282 3 456
4272 5 881 34505 55 938 722 1612 74778 13489 11 262 20 327 8 654 II 214 1160 820 52 699 26914 6070 3042 21263 11240 3456
57 58 221 289 4 9 511 69 101 223 158 136 41 8 358 149 36 35 202 133 37
413 227 768 373 II Il 1299 170 I 556 456 3 954 456 859 859 1 760 627 160 376 2439 1715 260
Membuat pelbagai keluaran petroleum dan arang
Membuat barang getah 1 322 Membuat keluaran p~astik 490 Barang daripada tembikar dan tanah hat Membuat kaca dan keluaran kaca Kehuaran galian bukan logam Asas besi dan keluhi Asas logam bukan ferus Keluaran pasang slap daripada logam, kecuahi jentera dan kelengkapan 100 145 1061 680 124
754
27 953
27 680
235
965
191
sambungan
Nilai ditambah Bihangan (RM juta) pekerja Bilangan pekerja bergaji Gaji Nilal dan upah aset tetap (RM juta) (RM juta)
lndustri Jentera, kecuahi

kehengkapan elektrik
658
18 147
17 840
176
614
Membuat jentera, perkakas, kelengkapan dan

bekalan elektrik Kelengkapan pengangkutan
3 837
971
162 606
20 364
162 595
20 253
1 223
190
3 743
901
Kelengkapan pnofesional dan saintifik Lain-lain Sumber: Nota:
230 211
9 842 14559
9 842 14496
62 74
245 102
Malaysia (1992b).
1981 berasaskan banci sekton perkilangan.
Liputan tahun
192
BIBLI0GRAFI
Abd. Malik Ismail dan Mohaini Tajuddin 1992. Tanah Terbiar: Masalah dan Penyelesaian dIm. Mohd. Yusof Kasim dan Md. Zyadi Md. Tahir (ed.), Ekonomi Malaysia: Beberapa Isu Utama, Bangi: Penerbit Universiti Kebangsaan Malaysia. Abd. Rahim Hussain 1992. Protons Experience as a Marketing Intermediary and Special Export Link: The Payung Concept, dim. Ismail Muhd. Salleh dan Latifah Rahim (ed.), Enhancing Intra-Industry Linkages: The Role of Small and Medium-Scale Industries. Kuala Lumpur: Institute of Strategic and International Studies (ISIS) & Friedrich Ebert Stiftung. Abdul Aziz Abdul Rahman, Mohammad Hj. Alias dan Fatimah Mohd Arshad 1991. The Export Crop Sector: Is Rationalisation Needed? kertas kerja dibentangkan di National Seminar on National Agricultural Policy: An Agenda For Change, 3-4 September, Serdang, Selangor. Abdullah Mohd. Tahir 1991. Industrial Policy and Industrial Development: Issues and Policy Directions kertas kerja dibentangkan di Seminar Managing Industrial Transition: Policies for the 1990s, 2-3 September, Kuala Lumpur. Aihwa Ong 1987. Spirits of Resistance and Capitalist Discipline: Factory Women in Malaysia. New York: State University of New York Press. Allen G.C. dan Donnithorne A.G. 1957. Western Enterprise in Indonesia and Malaya. London: Allen & Unwin. Au Abul Hassan Suleiman 1991. How the Government Sizes Up Demand and Supply for Industrial Human Resources kertas kerja dibentangkan di Seminar, Skills for Industry: Toward More Responsive, Relevant Industrial Training, 2122 Mei, Kuala Lumpur. Au Abul Hassan Suleiman 1992. Long Term Economic Planning and Strategies of Malaysia in the Globalization Era kertas kerja dibentangkan di National Conference on Economic Globalization: Issues, Challenges and Responses by Developing Countries, 1617 Ogos, Pulau Langkawi, Kedah. Amsden, A.H. 1989. Asias Next Giant: South Korea and Late 193
Industrialization. New York: Oxford University Press. Ang Kok Heng 1992. Local Firms Now Exporting Capital New Straits Times, 5 Oktober. Anuwar Au 1984. Pelaburan, Perindustrian dan Pekerjaan: Implikasinya ke Atas Hubungan Etnik dim. S. Husin Ali (ed.) Kaum, Kelas dan Pembangunan Malaysia. Kuala Lumpur: Persatuan Sains Sosial Malaysia. Anuwar Au 1987. Pertumbuhan Industri dan Penyerapan Buruh di Malaysia: Kes Golongan Buruh Tidak mahir dalam Tahun-tahun Lapan Puluhan dim. Persatuan Sains Sosial Malaysia, Pembangunan Di Malaysia: Perencanaan, Perlaksanaan dan prestasi. Kuala Lumpur: Persatuan Sains Sosial Malaysia. Anuwar Ali 1989. Development Policies for Heavy Industries in Malaysia dim. Suh Jang-Won (ed.), Strategies for Industrial Development: Concept and Policy Issues. Kuala Lumpur: Asian & Pacific Development Centre and Korea Development Institute. Anuwar Au 1991. Resource-Based Industrialisation: The Saviour of the Agricultural Primary Sector? kertas kerja dibentangkan di National Seminar on agricultural Primary Commodities, 34 Jun, Kuala Lumpur. Anuwar Ali 1992a. Japans Role in Technology Transfer in Malaysia kertas kerja dibentangkan di Persidangan Antarabangsa, Role of Japan in Technology Transfer in Asean, 2526 Jun, Bangkok. Anuwar Au l992b. Globalisation and Technology Transfer Issues in the Asia Pacific Region kertas kerja dibentangkan di National Conference on Economic Globalisation: Issues, Challenges and Responses, 1516 Ogos, Puiau Langkawi. Anuwar Ali dan M. Anuar Adnan, 1990. Technological Acquisition and Absorption Via Multinational Companies: The Malaysian Experience Jurnal Ekonomi Malaysia, Bil. 21 dan 22. Aoki, T., 1992. Japanese FDI and the Forming of Networks in the AsiaPacific Region: Experience in Malaysia and Its Implications dim. Shojiro Tokunaga (ed.), Japans Foreign Investment and Asian Economic Interdependence. Tokyo: University of Tokyo Press. Awanohara, S., Rowley, A., dan Paisley, E.,1992. Trade: New Kid on the Block Far Eastern Economic Review, Jil. 155, No. 34, 27 Ogos. Azizah Kassim, 1991. Social Dimensions of Industrialization in Malaysia Regional Development Dialogue, Jil. 12, No. 1. Bagchi, A.K. 1982. The Political Economy of Underdevelopment. Cambridge: Cambridge University Press. Balakrishnan, N. 1989. Shifts in Advantages Tip the Balance in Asia Far Eastern Economic Review, iii. 144, No. 18. 4 Mei. Bank Negara Malaysia, 1992. Laporan Tahunan 1991. Kuala Lumpur: Bank Negara Malaysia. Baum, J. 1993. Taipeis Offshore Empire Far Eastern Economic Review, Jil. 156. No. 11. 18 Mac. Bello, W. dan Rosenfeld, 5., 1990. Dragons in Distress: Asias Miracle Economies in Crisis. San Francisco: Institute for Food and Development Policy.
194
BIBLIOGRAFI
Benham F.C. 1951. The National Income of Malaya 194749. Singapore: Goverment Printers. Berrill , K., 1964. Historical Experience: The Problem of Economic TakeOff dim. K. Berrill (ed), Economic Development: With Special Reference to East Asia. London: Macmillan & Co. Ltd. Breese, G. 1966. Urbanization in Newly Developing Countries. New Jersey: Prentice Hall Inc. Bremer A. 1980. Marxist Theories of Imperialism. London: The Trinity Press Chee Peng Lim 1984. Industrialization in Malaysia: Perception and Policy Preparing Malaysia for Heavy Industry kertas kerja dibentangkan di Bengkel Population and Demographic Issues in Malaysian Industrialization, 68 Disember, Port Dickson. Chee P.L., Lee D. dan Foo R.T. 1981. The Case of Labour Intensive Industry in Malaysia dim. Amjad R (ed), The Development of Labour Intensive Industry in Asean Countries. Bangkok: International Labour Organization. hIm 235309. Chen, E.K.Y dan Wong, T.,1989. The Future Direction of Industrial Development in the Asian Newly Industrialized Economies dim. Suh Jang-Won (ed.), Strategies For Industrial Development: Concept and Policy Issues. Kuala Lumpur: Asian and Pacific Development Centre & Korea Development Institute. Chenery, H., Robinson, S.,dan Syrquin, M.,l986. Industrialization and Growth: A Comparative Study. New York: Oxford University Press. Chowdhury, A., dan Kirkpatrick, CM. 1990. Human Resource, Factor Intensity and Export Structure of Singapore and Malaysia Asean Economic Bulletin, Jil. 6, No. 3. Mac. Clifford, M. 1992. Labour on Tap: Foreign Electronic Firms Flock to Indonesia Far Eastern Economic Review, iii. 155, No. 50. 17 Disember. Dewan Bahasa dan Pustaka 1989. Kamus Dewan Edisi Baru. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. Edwards, C. i992a. Foreign Investment and Industrialization in Malaysia kertas kerja dibentangkan di ISIS-HIID Conference on the Malaysian Economy, 13 Jun, Kuaia Lumpur. Edwards, C. i992b. State Intervention and Industrialisation in South Korea: Lessons for Malaysia dim. Jomo KS. (ed), 30215. Industrialising Malaysia: Policy, Perpormance and Prospects. London: Routledge. Evans P. 1987. Class, State and Dependence in East Asia: Lessons for Latin Americanists dim. Deyo F. (ed.), Political Economy of the Newly Asian Industrialism. Ithaca: Cornell University Press. Faaland, 1., Parkinson J.R., dan Rais Saniman 1990. Growth and Ethnic Inequality: Malaysias New Economic Policy. London: Hurst & Co. Ltd. Faridah Shahadan dan Madeline Berma 1992. Pelan Induk Perindustrian: Faktor Penghambat Pencapaian Dasar Ekonomi Baru, dim. Mohd. Yusof Kasim dan Md. Zyadi Md. Tahir (ed.), Ekonomi Malaysia; Beberapa Isu Utama. Bangi: Penerbit Universiti Kebangsaan Malaysia. 195
Federation of Malaysian Manufacturers, 1990. Memorandum on National Economic Policy After 1990 Forum 1990. Kuala Lumpur: The Annual Economic and Business Journal of the Federation of Malaysian Manufacturers. Fong Chan Onn 1990. Multinational Corporations in Asean: Technology Transfer and Linkages with Host Countries dim. Soon Lee Ying (ed), Foreign Direct Investment in Asean. Kuaia Lumpur: Persatuan Ekonomi Malaysia. Fong Chan Onn 1992. Foreign Direct Investment in Malaysia: Technology Transfer and Linkages by Japan and Asian NIEs dim. Shojiro Tokunaga (ed.), Japan s Foreign Investment and Asian Economic Interdependence. Tokyo: University of Tokyo Press. Freeman, C. 1988. Technology Gaps, International Trade and the Problems of Smaller and Less Developed Economies, dim. C. Freeman dan B.A. Lundvall (ed), Small Countries Facing the Technological Revolution. London: Pinter Publishers. Frobel F., Heinrich J. dan Kreye 0. 1980. The New International Division of Labour. Cambridge: University Press. Gabungan Dewan-Dewan Perniagaan dan Perindustrian Cina Malaysia 1992. Usaha sama Bumiputera dan Bukan Bumiputera sebagai Rakan Kongsi bagi Menjayakan Masyarakat Perdagangan dan Perindustrian Bumiputera kertas kerja dibentangkan di Kongres Ekonomi Bumiputera Ketiga, 1012 Januari, Kuala Lumpur. Geh Sim Hong 1986. Prospects for Manufacturing Investment in Malaysias Industrial Development Kajian Ekonomi Malaysia, Jil. 23, No. 1. George, R.L. 1988. Potential NICs Move Upmarket Asian Finance, Jil. 14, No. 11. 15 November. Gerschenkron 1962. Economic Backwardness in Historical Perspective. Cambridge: Harvard University Press. Germidis, ABED. 1984. Investing in Free Export Processing Zones. Paris: Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). Goh Ban Lee 1991. Transnational Corporations in Malaysia: Visible But Unrevealing, Regional Development Dialogue, uI. 12, No. 1. Go Iwaki 1992. SMI Development and the Sub-Contracting System in Japan dim. Kim Seung un & Suh Jang-Won (ed), Co-operation in Small and Medium-Scale Industries in Asean. Kuala Lumpur: Asian and Pacific Development Centre. Goldstein, C. 1989. Electronics Transforms the Face of Malaysias Industry Far Eastern Economic Review, iii. 145, No. 36. 7 September. Goldstein, C. 1992. Investments: Numbers Game Far Eastern Economic Review, iii. 155, No. 5152. 24 dan 31 Disember. Gomez T.E. 1990. Money Politics in the Barisan Nasional. Petaling Jaya: Forum. Griffin, K. 1989. Alternative Strategies for Economic Development. London: Macmillan Press Ltd. Guinness, P. 1992. On the Margin of Capitalism: People and Development in Mukim Plentong, Johor, Malaysia. Singapore: Oxford University Press. 196
BIBLIOGRAFI
Habibah Ahmad 1991. Peranan Industri dalam Cabaran Urbanisasi Masa Depan di Negeri-negeri Kurang Maju di Malaysia kertas kerja dibentangkan di Simposium Kebudayaan Indonesia-Malaysia Ke-4, 26 27 November, Bangi, Selangor. Hamzah Ismail 1990. Peranan dan Cabaran Agensi Amanah: Perspektif Seteiah 1990 kertas kerja dibentangkan di Persidangan Kebangsaan Ekonomi Bumiputera: Prestasi Kini dan Cabaran Selepas 1990, 12 13 November, Bangi, Selangor. Hara, F. 1991. Malaysias New Economic Policy and the Chinese Business Community The Developing Economies, iii. 29, No. 4 Disember. Harun Hashim 1991. Pewujudan Masyarakat Perdagangan dan Perindustrian Bumiputera dalam Konteks Dasar Pembangunan Nasional kertas kerja dibentangkan di Seminar Daya Penggerak Ke Arah Keusahawanan Berkualiti, 2122 Oktober, Subang Jaya, Selangor. Hing A.Y. 1984. Capitalist Development, Class and Race dim. Syed Husin Au (ed), Ethnicity, Class and Development. Kuala Lumpur: Malaysian Social Science Association. Hing A.Y. dan Rokiah T. (ed.) 1986. Women and Employment in Malaysia, Jurnal Manusia dan Masyarakat (Isu khas). Hirokazu S., 1989. Japanese Investment in Southeast Asia: There Malaysian Case Studies. Hong Kong: Centre for the Progress of Peoples. Hoffmann, L., dan Tan Siew Ee 1980. Industrial Growth, Employment and Foreign investment in Peninsular Malaysia. Kuala Lumpur: University Press. Horii, K. 1991. Disintegration of the Colonial Economic Legacies and Social Restructuring in Malaysia The Developing Economies, Jil. 29, No. 4, Disember. Hymer 5. 1979. The Multinational Corporation. Cambridge: University Press. Ikeda, M. 1991. A Comparative Study of International Subcontracting Systems: The Automotive Parts Industries of the USA, the UK, France and Japan dim. K. Shibagaki, M. Trevor T. Abo (ed.), Japanese and European Management: Their International Adaptability. Tokyo: University of Tokyo Press & Toppan Company Ltd. Imran C.K. Lim 1990. A Domestic Investment Initiative: Justifications and Strategies Forum 1990. Kuala Lumpur: The Annual Economic and Business Journal of the Federation of Malaysian Manufacturers. International Bank for Reconstruction and Development (IBRD) 1963. Report on the Economic Aspects of Malaysia. Kuala Lumpur: The Government Press. Ishak Shari 1990. Dasar-dasar Pembasmian Kemiskinan dan Masyarakat Bumiputera Luar Bandar: Pencapaian Kini dan Cabaran Selepas 1990 kertas kerja dibentangkan di Persidangan Kebangsaan Ekonomi Bumiputera: Prestasi Kini dan Cabaran Selepas 1990, 1213 November, Bangi, Selangor. Ishak Shari 1991. Kemiskinan dan Ketaksetaraan Pendapatan di Malaysia: Cabaran daiam Usaha Membentuk Negara Perindustrian Baru kertas kerja dibentangkan di Simposium Kebudayaan Indonesia-Malaysia Ke197
4, 2627 November, Bangi, Selangor. Ishak Shari dan Zuikifly Osman, 1988. Strategi Perindustrian: Kesan terhadap Penyerapan Buruh, Struktur Upah dan Pendapatan di Sektor Perkilangn, Chamhuri Siwar dan Mohd. Hafiah Piei (ed.), Dasar dan Strategi Pembasmian Kemiskinan. Kuaia Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. Ismail Muhd. Saiieh 1992. Economic Cooperation in the Northern Triangle kertas kerja dibentangkan di International Symposium on Regional Cooperation and Growth Triangles in Asean, 2324 April, Singapura. Jaafar Ahmad 1991. Enhancing Export Capabilities: The Macroeconomic Framework Tan Siew Hoey (ed.), Enhancing Malaysias Export Capabilities. Kuala Lumpur: Institute of Strategic and International Studies (ISIS). Jamaluddin Iman 1992. Taman Teknologi Tinggi Kulim Tukar Wajah Kedah Utusan Malaysia, 10 September. Jamilah Ariffin 1983. Penghijrahan Buruh Wanita Meiayu ke Sektor Perkilangan: Satu Masalah Ekonomi Bumiputera Jaafar Muhamad dan Abdul Shukur Ariffin (ed.), Masalah dan Prospek Ekonomi Bumiputera. Bangi: Penerbit Universiti Kebangsaan Malaysia. Jamilah Ariffin 1992. Women and Development in Malaysia. Petaling Jaya: Pelanduk Publications. Jayakumar D. 1993. Wages and Working Conditions of Estate Workers in Maaysia, Mimeo. Jegathesan, J. 1975. Industrial Development: Policy and Prospects, L. Fredericks (ed), The New International Economic Order and UNCTAD 1V: The Implications for Malaysia, Malaysian Economic Association & Malaysian Centre for Development Studies, Kuaia Lumpur. Jenkins, R., (1991), The Politial Economy of Industrialization: A Comparison of Latin American and East Asian Newly Industrializing Countries, Development and Change, Jil. 22, No. 2, April. Jesudason, J.V., (1989), Ethnicity and the Economy: The State, Chinese Business and Multinationals in Malaysia, Oxford University Press, Singapore. Jomo K.S. (ed.) 1985. The Sun also Sets, Kuala Lumpur: Insan. Jomo K.S. (ed.) 1992. Industrialising Malaysia: Policy, Performance and Prospects. London: Routiedge. Kaidor N., 1967. Strategic Factors in Economic Growth. Ithaca: Cornell UnIversity Press. Katsuo Seiki 1993. Prospects for the Future of the East Asian Economy kertas kerja dibentangkan di Seminar Future Prospects of Interdependence Among East Asian Economies, 34 Februari, Bangkok. Kementerian Perusahaan Utama 1991. Policy Directions for Agricultural Primary Commodities kertas kerja dibentangkan di National Seminar on Agricultural Primary Commodities, 34 Jun, Kuala Lumpur. Kenichi Ohmae 1987. Beyond National Borders: Reflections on Japan and the World. Tokyo: Toppan company Ltd. Khor Kok Peng 1984. The Causes and Effects of the Current Global and Malaysian Slump dim. Lim Lin Lean dan Chee Peng Lim (ed), The 198
BIBLIOGRAFI
Malaysian Economy at the Crossroads: Policy Adjustment or Structural Transformation. Kuala Lumpur: Malaysian Economic Association and
Organisational Resources Sdn. Bhd. Khor Kok Peng 1987. Malaysias Economy in Decline. Pulau Pinang: Consumers Association of Penang. Kosaka, M. 1989. Japans Choices: New Globalism and Cultural Orientation in An Industrial State. London: Pinter Publishers Limited. Lewis A. 1955. The Theory of Economic Growth. London: Allen & Unwin. Lim M.H. 1975. Multinational Corporations and Development in Malaysia Southeast Asian Journal of Social Sciences, 4(1). Linda Lim 1978. Multinational Firms and Manufacturing for Export in Less-Developed Countries: The Case of the Electronics Industry in Malaysia and Singapore Tesis PH.D, University of Michigan, Ann Arbor. Luc Soete 1991. National Support Policies for Strategic Industries dim. Organisation for Economic Cooperation and Development, Strategic lndustries in a Global Economy: Policy Issues for the I 990s. Paris: OECD. MacBean, A.I., dan Baiasubramanyam, V.N. 1987. Meeting The Third World Challenge. London: Macmillan Press Ltd. MacShane, D. 1989. Paying the Price Far Eastern Economic Review, Jil. 143, No. 8. 23 Februari. Maisom Abduiiah 1991. The Performance of the Agro-Based Industries: The Implications for the Sixth Malaysia Plan kertas kerja National Seminar on National Agricultural Policy: An Agenda for Change, 3 4. September, Serdang, Selangor. Malaya 1950. Draft Development Plan of the Federation of Malaya. Kuala Lumpur: Jabatan Cetak Kerajaan. Malaya 1961. Second Five-Year Plan 19611965. Kuala Lumpur: Jabatan Cetak Kerajaan. Malaysia 1965a. Kongres Ekonomi Bumiputra: Kertas-kertas Kerja. Kuala Lumpur: Jabatan Cetak Kerajaan. Malaysia 1965b. First Malaysia Plan 19661970. Kuala Lumpur: Jabatan Cetak Kerajaan. Malaysia 1971. Rancangan Malaysia Kedua 19711975. Kuala Lumpur: Jabatan Cetak Kerajaan. Malaysia 1976. Rancangan Malaysia Ketiga 19761980. Kuala Lumpur: Jabatan Cetak Kerajaan. Malaysia 1981. Rancangan Malaysia Keempat, 19811 985. Kuala Lumpur: Jabatan Percetakan Negara. Malaysia 1984. Kajian Separuh Pen ggal Rancangan Malaysia Keempat 19811985. Kuaia Lumpur: Jabatan Percetakan Negara. Malaysia 1989. Tinjauan Upah Pekerjaan Sektor Pembuatan 1989. Kuala Lumpur: Kementerian Sumber Manusia. Malaysia 1990a. Labour and Manpower Report 19871 988. Kuala Lumpur: Kementerian Sumber Manusia. Malaysia i990b. Industrial Technology Development: A National Plan of 199
Action. Kuala Lumpur: Kementerian Sains, Teknologi dan Alam
Sekitar. Malaysia 199la. Rancangan Malaysia Keenam 19911995. Kuala Lumpur: Jabatan Percetakan Negara. Malaysia 199 lb. Laporan Penyiasatan Tenaga Buruh 19891990. Kuala Lumpur: Jabatan Perangkaan Malaysia. Malaysia 1991c. Laporan Penyiasatan Tenaga Buruh 19891990. Kuala Lumpur: Jabatan Perangkaan Malaysia. Malaysia 1991d. Rangka Rancangan Jangka Panjang Kedua 19912000. Kuala Lumpur: Jabatan Percetakan Negara. Malaysia 1992a. Laporan Kongres Ekonomi Bumiputera. Kuala Lumpur: Jabatan Perdana Menteri. Malaysia 1992b. Buku Tahunan Perangkaan 1991. Kuala Lumpur: Jabatan Perangkaan Malaysia. Malaysia 1992c. Laporan Ekonomi 1992/93. Kuala Lumpur: Kementerian Kewangan. Means, Gordon P. 1991. Malaysian Politics: The Second Generation. Singapura: Oxford University Press. Miller, J. 1990. Au Baba and the 40% The Banker, Jil. 140, No. 776. Oktober. Mm Tang 1992. Economic Growth in East Asia: Prospects and Issues During the World Economic Recovery kertas kerja dibentangkan di Third Joint Research Conference on Asia Pacific Relations, 57 Julai, Kuala Lumpur. Mohamed Ariff 1991. The Malaysian Economy: Pacific Connections. Singapura: Oxford University Press. Mohamed Ariff 1992. Foreign Direct Investment in Malaysia: Trends, Determinants and Implications dim. Mohamed Ariff dan Hisashi Yokoyama (ed), Foreign Direct Investment in Malaysia. Tokyo: Institute of Developing Economies. Mohd. Affandi Ismail dan Mohd. Yusof Kasim 1990. Penyertaan Bumiputera di Sektor Bandar kertas kerja dibentangkan di Persidangan Kebangsaan Ekonomi Bumiputera: Prestasi Kini dan Cabaran Selepas 1990, 1213 November, Bangi, Selangor. Mohd. Ghazali Mohayiddin dan Zakariah Abd. Rashid 1984. An Approach to Industrialization in Rural Development kertas kerja dibentangkan di Bengkel mengenai Population and Demographic Issues in Malaysian Industrialization, 68 Disember, Port Dickson. Mohd. Redha Ahmad 1987. Peranan Pemerintah Malaysia dalam Pengumpulan Modal dIm. Persatuan Sains Sosial Malaysia, Pembangunan di Malaysia: Perencanaan, Perlaksanaan dan Prestasi. Kuala Lumpur: PSSM. Mohd. SaIIeh Ismail 1991. Galakan dan Pewujudan Persekitaran bagi Menggalakkan Inovasi dan Keusahawanan di Kawasan Pertumbuhan Baru kertas kerja dibentangkan di Seminar daya Penggerak ke Arah Keusahawanan Berkualiti, 2122 Oktober, Subang Jaya, Selangor. Mohd. Saufi Hj. Abdullah 1986. The Role of Hicom in Malaysias Push 200
BIBLIOGRAFI
Towards Becoming an Industrialized Nation Kajian Ekonomi Malaysia, Jil. 23, No. 1. Mokhtar Tamin 1991. Agriculture in Transition: Some Development Issues dim. Hisashi Yokoyama dan Mokhtar Tamin (ed), Malaysian Economy in Transition. Tokyo: Institute of Developing Economies. Mokhzani A. Rahim 1983. Penyusunan Semula Masyarakat dan Pembangunan Ekonomi Bumiputera: Implikasi Hubungan Sesama Meiayu dim. Jaafar Muhamad dan Abdul Shukur Ariffin (ed), Masalah dan Prospek Ekonomi Bumiputera. Bangi: Penerbit Universiti Kebangsaan Malaysia. Myrdal G. 1957. Economic Theory and Underdeveloped Regions. New York: Methuen. Nakanishi, H. 1990. Japans Trade in the Asia Pacific Region dim. Susumu Awanohara (ed), Japans Economic Role in the Asia Pacific Region. Hong Kong: Centre for Asian Pacific Studies. Nasaruddin Arshad 1992. Effect of Export Instability on Economic Growth in Malaysia kertas kerja dibentangkan di National Conference on Economic Globalization: Issues, Challenges and Responses by Developing Countries, 1617 Ogos, Puiau Langkawi, Kedah. Nayagam, J. 1991. Labour Issues in the Plantation Sector kertas kerja dibentangkan di Seminar Kebangsaan Komoditi Utama Pertanian, 3 4 Jun, Kuala Lumpur. Nurkse R. 1953. Problems of Capital Formation in Underdeveloped Countries. Oxford: Blackwell. Okumura, A. 1991. The Globaiisation of Japanese Companies dim. K. Shibagaki, M. Trevor, dan T. Abo (ed.), Japanese and European Management: Their International Adaptability. Tokyo: University of Tokyo Press and Toppan Company Ltd. Organisation for Economic Cooperation and Development, 1988. The Newly
Industrialising Countries: Industries. Paris: OECD. Challenge and Opportunity for OECD
Osman Rani Hassan 1983. Poiisi Perindustrian dan Penglibatan Bumiputera dim. Jaafar Muhamad dan Abdul Shukur Ariffin (ed.), Masalah dan Prospek Ekonomi Bumiputera. Bangi: Penerbit Universiti Kebangsaan Malaysia. Osman Rani Hassan 1990. Masaiah Perusahaan Bumiputera dalam Sektor Industri Kecil: Anaiisis Awalan kertas kerja dibentangkan di Persidangan Kebangsaan Ekonomi Bumiputera: Prestasi Kini dan Cabaran Selepas 1990, 1213 November, Bangi, Selangor. Osman Rani Hassan dan Abd. Majid Salieh 1991. The Malays in the Malay Reserve Areas of Kuala Lumpur: How Poor Are They? Jurnal Ekonomi Malaysia, Bil. 23. Jun. Ozay Mehmet 1990. Islamic Identity and Development: Studies of the Islamic Periphery. Kuala Lumpur: Forum. Parry, T.G. 1988. The Role of Foreign Capital in East Asian Industrialization, Growth and Development dim. H. Hughes (ed.), Achieving Industrialization in East Asia. Cambridge: University Press. Paul Chan dan Kenzo Horii 1986. Impact of the New Economic Policy on 201
Malaysian Economy. Tokyo: Institute of Developing Economies. Permodalan Nasional Berhad 1991. Malaysian Corporate Performance 19901991 Jilid 1. Kuala Lumpur: Permodalan Nasional Berhad. Puthucheary, J.J. 1979. Ownership and Control in the Malayan Economy. Kuala Lumpur: University of Malaya Co-operative Bookshop Ltd. Rajah Rasiah 1989. Competition and Restructuring: Implications for Technology Transfer and its Absorption in Penang Southeast Asian Journal of Social Sciences, 17 (2). Rajah Rasiah 1991. Foreign Firms in Penangs Industrial Transformation Jurnal Ekonomi Malaysia, Bil. 23, Jun. Rajah Rasiah 1992. Foreign Manufacturing Investment in Malaysia Economic Bulletin for Asia and Pacific.
Rajah Rasiah 1993. Pembahagian Kerja Antarabangsa: Industri Semikonduktor di Pulau Pinang. Kuala Lumpur: Persatuan Sains Sosial Malaysia. Rajah Rasiah 1994a. Foreign Investment and Manufacturing Growth in Pre-Independent Malaysia Modern Asian Studies. Rajah Rasiah i994b. Capitalist Industrialization in Asean Journal of Contemporary Asia, 24 (1). Rajah Rasiah dan Ishak Shari 1993. The State and the Economy: Malaysias New Economic Policy in Restrospect Mimeo. Reddaway W.B. 1968. Effects of U.K. Direct Investment Overseas: Final Report. Cambridge: Department of Applied Economics, University of Cambridge, Occasional Paper No. 15, Cambridge University Press. Randolph, S. 1990. The Kuznets Process in Malaysia The Journal of Developing Areas, Jil. 25, No. I, Oktober. Riedel, J. 1988. Economic Development in East Asia: Doing What Comes Naturally dIm. H. Hughes (ed), Achieving Industrialization in East Asia. Cambridge: Cambridge University Press. Saravanamuttu J. 1984. Malaysias Look East Policy and Its Implications for Self-Sustaining Growth dim. Lim Lin Lean dan Chee Peng Lim (ed.), The Malaysian Economy at the Crossroads: Policy Adjustment or Structural Transformation. Kuala Lumpur: Malaysian Economic Association and Organisational Resources Sdn. Bhd. Schonberger, Ru., 1982. Japanese Manufacturing Techniques: Nine Hidden Lessons in Simplicity, The Free Press, New York. Schumpeter J.A. 1934. The Theory of Economic Development. Cambridge: MIT Press. Shaharuddin Maaruf 1988. Malay Ideas on Development: From Feudal Lord to Capitalist. Singapura: Times Books International. Shiode Hirokazu 1992. Jepun dan Asia Tenggara dim. Jomo K.S (ed), Suria Terbenam Jua. Kuala Lumpur: Insan. Suhaini Aznam dan McDonald H. 1989. Malays Make Sizeable Progress in Equity Ownership Far Eastern Economic Review, Jil. 144, No. 25. 22 Jun. The Sunday Star 1992. 14 Member Panel for Manpower Development Fund 27 September. Svennilson, I. 1964. The Transfer of Industrial Know-How to Non-Industrialized Countries dim. K. Berrill (ed.), Economic Development: With 202
BIBLIOGRAFI
Special Reference to East Asia. London: Macmillan & Co. Ltd. Takashi Toni 1991. Changing the Manufacturing Sector, Reorganizing Automobile Assemblers, and Developing the Auto Component Industry Under the New Economic Policy Developing Economies, Jil. 29, No. 4. Disember. Tan Boon Kean 1986. Women Workers in the Electronics Industry dIm. Hing A.Y. dan Rokiah T. (ed), Jurnal Manusia dan Masyarakat (Isu khas). Tham Seong Chee, (1983), Malays and Modernization, Singapore University Press, Singapura. The Economist 1992. When Multinationals Marry, Jil. 324, No. 7777. 1925 September. The Economist 1993a. Investment in South-East Asia: Bubbling Along, Jil. 326, No. 7793. 915 Januari. The Economist 1993b. The South-East Asian Economies, Jil. 326, No. 7803. 2026 Mac. The Economist l993c. A Survey of Multinationals: Everybodys Favourite Monsters, Jil. 326, No. 7804. 27 Mac 2 April. Thoburn J.T. 1977. Primary Community Exports and Economic Development: Theory, Evidence and a Study of Malaysia. London: John Wiley. Thomas, M.L.1991. Social Changes and Problems Emanating from Industrialization in the ASEAN Region Regional Development Dialogue, Jil. 12. No. 1. Thurow, L. 1992. Head to Head: The Coming Economic Battle Among Japan, Europe and America. London: Nicholas Brealey Publishing. Todaro. M.P. 1989. Economic Development in the Third World. New York: Edis. 4. Longman Group Limited. Tsuruoka, D. 1990. Taiwanese Investors Flock to Low-Wage Neighbours Far Eastern Economic Review, Jil. l48~No. 16. 19 April. United Nations Development Programme and United Nations Industrial Development Organisation 1985. Medium and Long Term Industrial Master Plan Malaysia 19861995, Executive Highlights. Kuala Lumpur: UNDP-UNIDO. United Nations Industrial Development Organisation 1991. Malaysia: Sustaining the Industrial Investment Momentum. Vienna: Industrial Development Review Series, UNIDO. Utusan Malaysia 1992a. Malaysia Diminta Longgar Peraturan Ekuiti Asing 2 Oktober. Utusan Malaysia l992b. Syarikat-syarikat Jepun Diminta Tingkatkan Sokong Industri Kecil 2 Oktober. Vernon R. 1977. Storm Over the Multinationals. London: MacMillan. Wade, R. 1988. The Role of Government in Overcoming Market Failure: Taiwan, Republic of Korea and Japan dIm. H. Hughes (ed), Achieving Industrialization in East Asia. Cambridge: University Press. Wade, R. 1991. Governing the Market. Princeton: Priceton University Press. Wheelright EL. 1965. Industrialization in Malaya. Melbourne: Melbourne University Press. Wong Kum Choon 1984. Commodity Exports and the Malaysian Economy
203
dim. Lim Lin Lean & Chee Peng Lim (ed), The Malaysian Economy
at the Crossroads: Policy Adjustment or Structural Transformation.
Kuala Lumpur: Malaysian Economic Association and Organisational Resources Sdn. Bhd. Wong Poh Kam l992a. Economic Cooperation in the Southern Growth Triangle: A Long Term Perspective kertas kerja dibentangkan di International Symposium on Regional Cooperation and Growth Triangles in Asean, 2324 April, Singapura. Wong Poh Kam l992b. Technological Development Through Subcontracting Linkages: Lessons from Singapore dim. Ismail Muhd. Salleh dan Latifah Rahim (ed.), Enhancing Intra-Industry Linkages: the Role of Small and Medium-Scale Industries. Kuala Lumpur: Institute of Strategic and International Studies (ISIS) & Friedrich Ebert Stiftung. Wood, A. 1991. North-South Trade and Female Labour in Manufacturing: An Asymmetry The Journal of Development Studies, Jil. 27, No. 2, Januari. World Bank 1987. World Development Report 1987. New York: Oxford University Press. World Bank 1989. Malaysia: Matching Risks and Rewards in a Mixed Economy. Washington DC: The World Bank. Yau De Piyau 1991. Private Training Initiatives in Relation to the Proposed Human Resources Development Fund kertas kerja dibentangkan di Seminar Skills for Industry: Toward More Responsive, Relevant Industrial Training, 2 122 Mei, Kuala Lumpur. Yoshihara Kunio 1988. The Rise of Ersatz Capitalism in South-East Asia. New York: Oxford University Press. Zairiun Aishah 1986. Major Findings and Recommendations of the Industrial Master Plan kertas kerja dibentangkan di Executive Seminar, The Industrial Master Plan, 1819 Mac, Kuala Lumpur.
204
INDEKS
Abd. Malik, 56 Agensi pemerintah, 94 Agihan pendapatan, 24, 27, 32, 75 Agihan projek perindustrian, 71 Akta Galakan Pelaburan 1986, 14, 26, 30, 104105, 131, 136, 179 Akta Penyelarasan Perindustrian 1975, 14, 95, 98 Akta Syarikat 1950, 100 Akta Zon Perdagangan Bebas, 26, 49, 62, 104 Allen, 26 Amsden, 21, 110 Anggaran guna tenaga mengikut sektor, 39 Anuar, M., 115 Anuwar, 49, 115 Arah aliran modal, 143 Asas teknologi industri, 164 Balasubramanyam, 21, 115 Bank Negara Malaysia, 42, 115 Bello, 110 Berrill, 18 Buruh pendatang, 3 Chen, 106 Corak Eksport negara, 23 Dana Pembangunan Sumber Manusia, 163 Dasar buruh murah, 64 Dasar Ekonomi Baru, 40, 68, 8087, 92, 94, 100, 170 latar belakang, 81 matlamat, 10 Dasar Ekuiti Berkenaan Pelaburan Baru, 183 Dasar kewangan, 90 Dasar Pandang ke Timur, 15, 17 Dasar Pembangunan Nasional, 17, 91, 174, 175 Dasar pemerintah, 27 Dasar penswastaan, 16, 95, 100, 149 Dasar perindustrian, 1, 19, 114, 148, 156 Dasar perlindungan, 145 Dasar Pertanian Negara, 28 Daya eksport perindustrian, 139 Daya pengeluaran pekerja, 6 Daya pengeluaran perindustrian, 118 Daya pengeluaran tenaga buruh, 46 Daya saing, 118 Daya tabungan, 2 DEB, lihat Dasar Ekonomi Baru Defisit belanjawan, 123 Donithorne, 26 Eksport komoditi utama, 27 Elaun bangunan industri, 165 Elaun cukai pelaburan (ECP), 14, 180 Elaun eksport, 14, 181 Eksport sektor perindustrian, 23 205
Etika kerja Jepun, 16 Faaland, 19 FIDA, 30 Gaji dan upah bulanan, 60 Galakan cukai, 28, 62, 77, 115 Galakan pelaburan, 179 Galakan Penyelidikan dan Pembangunan, 187 Gerschenkron, 18 GSP, lihat Skim Keutamaan Am Gudang Perkilangan Berlesen, 34 Guna tenaga, 3, 56 mengikut sektor, 84 wanita, 59
perkilangan kereta, 32 perkilangan makanan, 46 teknologi maklumat, 116 tekstil, 48 Infrastruktur, 114 Integrasi ekonomi negara, 6 Intensif modal, 20 Interaksi antara syarikat, 157
Kadar kemiskinan, 150 Kadar pelaburan semula, 12829 Kadar pengangguran, 57 Kadar penggantian faktor, 119 Kadar pertumbuhan daya pengeluaran, 42 Kadar upah, 40, 56 Kajian Pelaburan Swasta, 123 Hak milik ekuiti asing, 114 Kajian Separuh Penggal Rancangan Hasil cukal langsung, 125, 126 Malaysia Keempat, 68 Heinrich, 62 KDNK, lihat Keluaran dalam negeri Hoffman dan Tan, 125 kasar Keluaran dalam negeri kasar, 29, IKS, lihat Industri kecil dan seder3334, 55, 152, 168, 171 hana pertumbuhan tahunan, 13 Industri keluasan tanah terbiar, 56 asas besi dan keluli, 48 Kementerian Perdagangan Antarabarang getah, 46, 50 bangsa dan Industri, 185 berat, 32, 34, 51, 88, 99101 Kemerosotan eksport, 8 berintensif buruh, 144 Kenichi Ohmae, 117 berorientasi eksport, 12, 23, 29, Kesan lelehan, 95 Kesan pelaburan asing, 115 32, 49, 79, 113 berorientasi pasaran tempatan, Kesan perindustrian, 21 185 Kilang penapis petroleum, 48 eksport, 137 Komoditi utama, 8 elektronik, 50 Komposisi penduduk, 10 intensif buruh, 44, 55, 59, 64 Konflik etnik, 4 Kongres Ekonomi Bumiputera Kejentera, 48 kaca, 48 tiga, 92, 97 kasut, 48 Kongres Ekonomi Bumiputera Perkecil dan sederhana, 74, 89 tama, 16, 86. 102 logani asas, 46 Konsep payung, 101. 170 mengilang kertas, 48 Konsep Segi Tiga, 148 Kos pengeluaran tempatan, 144 minuman, 46, 48 moden, 104 Kreye, 62 pakaian, 46, 48 Kuasa oligopoli, 122 penapis petroleum, 46 Laporan Ekonomi 1992/93, 158 penggantian import, 99 perintis, 62 Lesen Gudang Perkilangan, 134 206
INDEKS
MacBean, 21, 115 Maisom, 1991, 33 Majlis Amanah Rakyat, 82 Masalah ekonomi negara, 4 Matlamat pembangunan perindustrian, 12 MIDA, 62, 106 MIDF, 30 Misi Bank Dunia, 30 Mobiliti penduduk, 33 Modal asing, 3, 11, 31, 108 pemerintah, 81 perindustrian, 44 tempatan, 109 Mohaini, 56 Mohamed Ariff, 106 Nafta, 145 Nayagam, 40 Negara perindustrian baru, 15, 54, 64, 105 Asia, 109, 113, 144, 145 NIB, lihat Negara perindustrian baru nilai ditambah, 29, 44, 4648, 51, 106 Ordinan Industri Perintis, 2627, 30, 104 Parkinson, 19 pasaran antarabangsa, 118 bebas, 67, 86, 88 tempatan, 109 pelaburan asing, 11112 langsung, 106 Pelan Induk Perindustrian, 11, 33, 43, 49, 134 Pelan Tindakan untuk Pembangunan Teknologi Perindustrian, 43, 118, 174 Pemindahan teknologi, 109, 113, 116, 12 123 Pemodal asing, 33 British, 13 Cina, 102
tempatan, 23, 30, 33 transnasional, 117 Penawaran buruh, 54 wanita, 59 Penempatan kilang Jepun, 105 Pengecualian cukai, 114 Pengeluaran intensif buruh, 61 Penggantian import, 29, 31, 51, 83 Penggemblengan sumber tabungan, 154 Pengimportan teknologi moden, 120 Pengurangan pendapatan eksport, 14 Penjajah, 3 Pensyarikatan Malaysia, 16, 149 Penubuhan blok perdagangan, 145 Penyerapan guna tenaga, 37, 51, 79, 110, 134 teknologi, 131 tenaga buruh, 32, 44, 5758, 62, 71 penyusunan semula masyarakat, 10, 23, 8283 peranan agensi amanah, 93 Perbadanan Perusahaan Berat Malaysia, 100 perjanjian bantuan teknik, 119 perkembangan teknologi barn, 143 perkilangan moden, 26 perlindunan tarif, 11, 28, 31, 77 Persatuan Pengilang-pengilang Malaysia, 108 Pertumbuhan eksport barang, 132 eksport industri, 50 guna tenaga, 52 KDNK, 4 nilai ditambah, 51 output industri, 50 upah, 42 Pola dualisme, 2 pembandaran, 70 penghijrahan, 55 Polarisasi kegiatan ekonomi, 69 Projek industri berat, 88 Kajian Industri Kecil, 89 sektor perkilangan, 63 proses integrasi pengeluaran, 134 pembandaran, 22, 6970, 7475, 154, 168 207
pemindahan teknologi, 115 pemodenan, 82 penghijrahan, 52, 54, 67 perindustrian, 1920, 2223, 29, 38, 6970, 143 transformasi, 3, 28, 33 Puthucheary 1979, 3, 28 Rais, 19 Rajah Rasiah, 26 Rancangan Felda, 154 Rancangan Malaysia Kedua, 4, 40 Rancangan Malaysia Keempat, 4, 16, 22, 28, 34 Rancangan Malaysia Keenam, 14, 61, 108, 132 Rancangan Malaysia Kelima, 1314 Rancangan Malaysia Ketiga, 4, 6, 40 Rancangan Malaysia Pertama, 4 Rangka Rancangan Jangka Panjang Kedua, 35, 38 Rangka Rancangan Jangka Panjang Pertama, 34 Revolusi perindustrian, 8 Riedel 1988, 21 Rosenfeld, 110 Saravanamuttu 1984, 17 Sektor ekonomi moden, 83, 87 Sektor korporat Cina, 98 Sektor pengeluaran, 3 Sektor penggantian import, 121 Sektor perbankan, 40, 42 Sektor perindustrian, 13, 36 Sektor perkhidmatan, 2 Sektor perkilangan, 2, 4, 6, 11, 24, 46, 48, 52 Sektor perlombongan, 41, 55 Sektor pertanian, 4, 6, 43, 52 Sektor pertanian tradisional, 67 Sektor tak formal, 7477 Sifat dualisme, 123 Sistem jalan raya, 55 Sistem sosial, 9 Sistem subkontrak, 116, 157 Skim Keutamaan Am, 105 Strategi berorientasi eksport, 3 132, 87, 136 208
Strategi industri, 11 Strategi lelehan, 149 Strategi orientasi eksport, 44 Strategi pelbagaian ekonomi, 7 Strategi pembangunan ekonomi, 151 Strategi pembukaan tanah baru, 8 Strategi penggantian import, 87, 151 Strategi perindustrian, 57, 59, 61, 14748 Struktur ekonomi, 6, 9 Struktur ekonomi negara, 54 Struktur eksport, 104, 132 Struktur hibrid, 119 Struktur pengeluaran, 37 Struktur sektor perkilangan, 113 Struktur sosioekonomi, 9, 10 Sumbangan industri, 43 Sumbangan sektor perkilangan, 37 Syarikat transnasional, 34, 62, 65, 87, 10910, 113, 11619, 131, 134, 173 Taman Teknologi Malaysia, 164 Taraf pembangunan teknologi, 113 Taraf pendidikan, 68 Taraf perintis, 14, 87, 179 Teknologi berintensif model, 120 Tenaga buruh pertambahan, 57 terlatih, 20 Thoburn 1977, 26 Transformasi luar bandar, 154 Unit Perancangan Ekonomi, 147, 161 Upah bulanan, 41 kenaikan, 42 nominal, 441 purata, 47, 48 Usaha sama ekuiti, 113 Wade, 110 Wade, 21 Wong, 100 Zon Perdagangan Bebas, 31, 34, 44, 114, 134, 158, 169

Buku Ekonomi

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

Buku Ekonomi

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

PERINOUSTRIRN i ~j~PEM9RNGUNAN EKONOMI DI MALAYSIA

PERINOUSTRIAN I~PEMBANGUNAN EHONOMI DI MALAYSIA

Dewan Bahasa dan Pustaka Kuala Lumpur 2000

PENDAHULUAN Perubahan Struktur Ekonomi

BAB II PERTUMBUHAN PERINDUSTRIAN

PERINDUSTRIAN DAN PEMBANGUNAN EKONOMI DI MALAYSIA

Pembandaran Tidak Teratur Golongan Berpendapatan Tinggi Rumusan

BAB V MODAL ASING DAN KEUPAYAAN EKSPORT 104

BAB VI KE ARAH PEMBANGUNAN PERINDUSTRIAN YANG BERTERUSAN 143

BAB VII KESIMPULAN

LAMPIRAN IV LAMPIRAN V BIBLIOGRAFI INDEKS

189 191 193

Semenanjung Malaysia: Nilai ditambah setiap

Jadual 1.3 Jadual 2.1 Jadual 2.2 Jadual 2.3

Rancangan Malaysia Kelima dan Keenam

industri (RM juta, harga tahun 1978)

Anggaran guna tenaga mengikut sektor,

(peratus perubahan) Malaysia: Kenaikan upah dan daya

pekerja, dan aset tetap seorang pekerja

Jadual 2.10 Jadual 2.11

Sumbangan dan pertumbuhan output

Sumbangan dan pertumbuhan eksport industri berasaskan pertanian

PERINDUSTRIAN DAN PEMBANGUNAN EKONOMI DI MALAYSIA

Jadual 2.12 Jadual Jadual Jadual

Jadual Jadual Jadual Jadual Jadual Jadual Jadual Jadual

Jadual Jadual Jadual Jadual

Jadual Jadual Jadual

Jadual 5.11 Jadual 5.12 Jadual 6.1 Jadual 6.2

Jadual 6.3 Jadual 6.4 Jadual 6.5 Jadual 6.6

135 138 150

153 159 160 161 162

PERINDUSTRIAN DAN PEMBANGUNAN EKONOMI DI MALAYSIA

PERINDUSTRIAN DAN PEMBANGUNAN EKONOMI DI MALAYSIA

PERINDUSTRIAN DAN PEMBANGUNAN EKONOMI DI MALAYSIA

PERINDUSTRIAN DAN PEMBANGUNAN EKONOMI DI MALAYSIA

Jadual 1.2 Semenanjung Malaysia: Nilai ditambah setiap pekerja mengikut

19701990 (RM mengikut harga tahun 1970)

Kadar pertambahan purata tahunan (peratus) Sektor

4039 3 573 35475

5 448 4012 38617

11 770 6 848 65 315

6.2 2.3 1.7

5.3 3.6 3.6

5.5 3.3 3.1

3 856 2 166 3 376

4519 2 387 4078

7409 3 944 8 241

3.2 2.0 3.9

3.4 3.4 4.8

3.3 3.0 4.6

Sumber: Malaysia (1976).

PERINDUSTRIAN DAN PEMBANGUNAN EKONOMI DI MALAYSIA

PERINDUSTRIAN DAN PEMBANGUNAN EKONOMI DI MALAYSIA

PERINDUSTRIAN DAN PEMBANGUNAN EKONOMI DI MALAYSIA

PIP dengan Rancangan Malaysia

Anggaran Rancangan Malaysia Keenam

21.7 23.9 758.5 1016.1 1463.9

PERINDUSTRIAN DAN PEMBANGUNAN EKONOMI DI MALAYSIA

PERINDUSTRIAN DAN PEMBANGUNAN EKONOMI DI MALAYSIA

bersungguh-sungguh, penuh keazaman, dan mempunyai daya

PERINDUSTRIAN DAN PEMBANGUNAN EKONOMI DI MALAYSIA

swasta demi mencapai strategi keseluruhan pembangunan baru.

PERINDUSTRIAN DAN PEMBANGUNAN EKONOMI DI MALAYSIA

sepenti Malaysia, disebabkan kekangan, sepenti tahap teknologi yang