TOPIK 1 PERKEMBANGAN SENI

KANAK-KANAK
1.1 KANAK2 DAN SENI VISUAL
=Kanak2 dlahirkn dgn mpunyai sifat
yg dinamik serta bkembang mgikut
fitrah semula jadi proses tumbesarn
mrk. Hasil kerja sv yg dhasilkn
bfungsi sbg alat komunikasi d
mrupakn refleksi pmikirn kanak2.
=Koster(2001), refleksi terus
bkembang bsama kanak2 shingga ia
mbesar =(Lowenfeld, 1975),bg orang
dewasa, sv sring dkaitkn dgn
kcantikn d ksempurnaan, namun bg
kanak2 hasil karya yg dhasilkn bsifat
luahan d ekspresif
1.2 KEPENTINGAN PENGAJARAN
PSV KPD KANAK2 (a)Aspek
Kognitif=Pganjuran aktvt sv yg
tsusun d trancang dpt mlahirkn
kanak2 yg mpunyai kupayaan
myelesaikn masalah serta mampu
mbuat pnilaian d bijak mbuat
kputusan (b)Aspek Fizikal=
Pggunaan alat d bahan mberikn satu
bentuk latihan bkesan kpd otot
tangan d koordinasi tangan serta
mata (c)Aspek Kreativiti =Latihan d
projek yg bsifat tbuka dpt mbantu
murid utk mgembangkn aspek
kreativiti mereka =Aktiviti dan projek
mgutamakn proses, bbanding dgn
hasilan akhir (d)Aspek
Persepsi=murid mpertingkatkn d
menajamkn pggunaan pancaindera d
deria mlalui proses phasilan d hasilan
seni, produk d objek yg tdpt di
sekeliling mrk (e)Aspek Sosial d
Emosi =Murid brinteraksi d ningkatkn
keupayaan bsosial slain mningkatkn
kyakinan diri =Mp PSV
mganjurknsemangat bkerjasama di
dlm aktvt bkumpuln yg dbentuk
***Aspek2 penting did lm
pgajaran PSV kpd kanak2=
(a)Aspek Kognitif (b)Aspek Fizikal
(c)Aspek Kreativiti (d)Aspek Persepsi
(e)Aspek Sosial d Emosi
1.3 KANAK-KANAK DAN SENI
LUKIS
Aktvt mlukis sebagai(a)suatu bentuk
aktvt yg banyak dgunakn oleh
saintis, pdidik d ibu bapa bg myelami
perasaan d fikiran kanak2 (b)aktvt
yg mbantu kanak2 mgenali objek
slain mbantu tingkatkn daya
sensitiviti thadap alam sekeliling mrk
(C)meningkatkn daya imaginatif
kanak2 slain brupaya mgimbangi
emosi mrk (d)satu proses pbelajarn
kpd kanak2 mlalui aktvt imitasi alam
skeliling lalu dpermudahkn mjadi
pghasiln simbol abstrak sterusnya
mjadikn ianya satu bentuk hasil
karya yg unik
(a)Melukis sbg Medium
Komunikasi ~mrupakn bentuk
komunikasi awal kanak2 sbelum mrk
brupaya utk btutur ~djadikn alat
phubungn yg bkesan utk brinteraksi
(b)Melukis sbg Cara Mcapai
Kpuasan Diri ~mrupakn aktvt yg
mampu mberikn kpuasan kpd kanak2
~kanak2 dpt mluahkn perasaan d
emosi slain dpt mbina kekuatan otot
~dpt mbantu menajamkn daya
intuisi kanak2 (c)Melukis utk

d banyak tdapat di dinding, di atas

meja d kertas lukisan dgn mggunakn
pbagai jenis bahan d medium spt
krayon, pensil serta bahan2 lain
~tidak bsifat realistik d banyak
mggunakn lukisan garisan bg
mggambarkn ssuatu imej ~tdpt 4
peringkat contengan iaitu
(1)contengan garisan tidak tkawal
=blaku krn kanak2 tidak mpunyai
daya kawaln d garisn yg dhasilkn
biasanya berulang2 (2)contengan
garisan tkawal =garisan yg dhasilkn
lebih mnampakkn kawaln yg matang
dbandingkn dgn pringkat pertama
(3)contengan rupa tkawal
=mperlihatkn kbolehn kanak2 yg
mula mlukis rupa d mgulanginya
mgikut khendak mrk (4)contengan
rupa =kanak2 brupaya mgenal pasti
rupa d myebut rupa yg dhasilkn
~lukisan yg dhasilkn lebih kpd
kpuasan d kseronokn krn mrk dberi
peluang utk mlukis d mggunakn
alatan mlukis spt pen d pensil
(b)Peringkat Mbuat Simbol (6-9
Tahun) ~kanak2 mula beralih ke
peringkat mhasilkn simbol ~kanak2
sangat tpengaruh dgn keadaan
sekelilingnya ~Pada peringkat
pertama=pggunaan warna thadap
imej tidak mjadi fokus utama d tidak
ketara ~Pada peringkat
kedua=pggunaan warna ke atas imej
mula dperlihatkn ~contoh, imej
langit dkaitkn dgn warna biru, warna
kuning utk matahari d warna hijau bg
mggambarkn
rumput@tumbuhan ~Pada peringkat
ketiga =lukisan yg dhasilkn lebih
mnumpukn kpd imej yg konkrit iaitu
imej yg dlihat bbanding dgn imej yg
mrk tahu (c)Pra-Remaja (10-13
Tahun) ~Tdpt prcubaan utk mlukis
figura dgn saiz yg betul ~Lukisan
figura mula dlukis dgn mnitikberatkn
daya saiz sebenar objek.
1.4.2 Teori Perkembangan
Artistik Kanak2 oleh Lowenfeld
dan Britain
(a)Peringkat Scribbling (2-4
Tahun) ~kanak2 mhasilkn
contengan scr rawak d tidak tkawal
~mereka mlukis dr peringkat
contengan kpd lukisan garisan lurus
d mlintang kpd mlukis bulatan
(b)Peringkat Preschematic (4-7
Tahun) ~Pningkatn drpd contengan
bulatan kpd prcubaan prtama utk
mlukis objek yg tdpt di skelilingnya
dgn mggunakn garisan
(c)Peringkat Schematic (7-9
Tahun) ~Lukisan dhasilkn mgikut
skema@konsep tertentu ~Pnekanan
lebih dberikn kpd cara pyusunan
objek dlm imej slain drpd imej
manusia d objek yg tdpt
dsekelilingnya ~lukisan yg dhasilkn
adalah spontan, bebas d brskala
besar (d)Peringkat Dawning
Realism@The Gang Age (9-12
Tahun) ~kanak terus mlukis dgn
mgekalkn konsep d skema ttentu
~imej yg dlukis scr realistik d teliti
~Imej lukisan mula mgecil dr segi
saiz ~kanak2 mula mnunjukkn sifat
kritikal dgn hasil karya sendiri
~Mereka mula mbandingkn karya

~mperlihatkn kmatangan di dlm

mbuat kputusan d pmilihan bahan yg
sesuai utk mhasilkn karya seni
1.4.3 Teori Perkembangan
Artistik Kanak-kanak oleh
Georges-Henri Luquet
(a)Peringkat Fortuitous Realism
~peringkat awal lukisan kanak2 di
mana imejan yg cuba dhasilkn pd
peringkat contengan telah mbentuk
imej d objek yg hampir sama dgn
objek sebenar (b)Peringkat Failed
Realism ~Imej yg dperolehi scr tidak
sengaja dperbaiki d diperhalusi bg
mdptkn imej sbenar ~Lukisan yg
hampir sama dhasilkn brulang kali
(c)Peringkat Intelectual Realism
~kanak2 mula mlukis mgikut apa yg
mrk tahu d apa yg mrk lihat ~Bentuk
lukisan yg lebih ringkas namun dlukis
dgn agak baik (d)Peringkat Visual
Realism ~Mlukis imej yg mpunyai
perspektif d kadar banding ~Pcubaan
utk mlukis imej 3 dimensi di atas
kertas lukisan dpt dlihat pd peringkat
~percubaan mlukis imej scr 3
dimensi dianggap satu kjayaan d
pcapaian baik
1.5 KEINGINAN ASAS KANAKKANAK
(a)Utk Bgerak, Bjaya d Diiktiraf,
Diterima d Disanjung ~Pujian d
sanjungan utk mningkatkn motivasi
kanak2 ~Hasilan Lukisan dipamerkan
utk mningkatkn keyakinan diri murid
(b)Utk Bsaing, Ketangkasan Fizikal d
Mmahami ~Aktvt mlukis djadikn sbg
landasan bg mbina persaingan yg
sihat di kalangan kanak-kanak
~cth:pertandingan mlukis d mwarna
btujuan utk mwujudkn psaingan
positif di kalangan kanak2 di samping
mberikn peluang kpd mrk utk
brinteraksi dgn rakan sebaya (c)Utk
Meneroka, Pcapaian Kreatif d
Mluahkn Perasaan ~kanak2 dberikn
peluang utk mneroka d
bereksperimentasi dgn bahan2
lukisan spt pensil, pen, pensil warna,
d sbgnya
TOPIK 2 TEORI-TEORI DALAM
SENI
2.1 DEFINISI SENI =Seni boleh
dirujuk sbgi suatu proses d
manifestasi kpd ekspresi diri, pnilaian
yg mnentukn elemen2 yg wajar
diketengahkn di dlm hasil seni, di dlm
myampaikn idea, emosi, perasaan,
kpercayaan di dlm bentuk yg difikirkn
paling efektif
2.2 CIRI-CIRI PERKEMBANGAN
=Pgerakn estetik awal kanak2
mpunyai kaitan langsung dgn emosi
mrk krn resepsi deria yg mgeluarkn
isyarat tsebut slalunya mpunyai
hubungan terus dgn bahagian otak
yg mrangsang emosi
2.3 PERKEMBANGAN =Luahan
estetik kanak2 amat bbeza dgn
pgerakn badan yg biasa ~Di dlm
khidupan seharian, kita bkomunikasi
scr verbal@bukan verbal
~Komunikasi bukan verbal mlibatkn
pgerakan tangan, memek muka,

Mningkatkn Daya Pguasaan

Kendiri ~dpt mberikn kpuasan kpd
kanak2 dlm mluahkn apa yg dlihat
lalu dpindahkn semula dlm bentuk d
rupa imej yg unik mgikut tahap
pmahaman mrk ~kanak2 dpt
mningkatkn daya sensitiviti
pancaindera

dgn karya rakan sebaya ~mereka

bhati-hati d sedikit individualistik
serta menitikberatkan kualiti karya
yg dhasilkn (e)Peringkat
Pseudonaturalistic @Reasoning
(12-14 Tahun) ~kanak2 mula peka
dgn konsep realistik di dlm mhasilkn
lukisan ~Mrk mnitikberatkn konsep
kdudukn d saiz rasional imej ~Mrk
lebih gemar utk mlukis mlalui konsep
peniruan@ mlalui objek di hadapan
mata bbanding dgn lukisan mnerusi
imaginasi (f)Peringkat Period If
Decision@Adolescent Art in High
School (14-17 Tahun) ~penekanan
thadap proses phasilan karya seni d
pciptaan objek

pandangan mata d pgerakn bhagian

badan yg lain ~Pgerakan estetik
mjurus kpd isyarat virtual ~Isyarat
virtual ini mrupakn jendela kpd emosi
dalaman kanak2 d juga jiwa d
pmikiran mrk

2.4 PERKEMBANGAN ARTISTIK

Model2 terkemuka telah
diformulasikan oleh Lowenfeld
(1975), Chapman (1972) ~Model2 ini
scr umum bbeza namun mpunyai
corak pkembangan yg lebih kurang
sama ~Antr psamaan yg ketara ialah
transisi pkembangan drpd peringkat
scribbling ke representation ~Antr
persamaan-persamaan yg lain
ialah:
(a)Faktor sosioekonomi mpunyai
pgaruh yg amat terbatas dlm
pringkat awal ptumbuhn kanak2
~Kanak2 lelaki d perempuan didapati
mlukis dgn cara yg sama di peringkat
awal ptumbuhan (b)Lukisan kanak2
dpt mberi lebih banyak maklumat
tentang pkembangn mrk drpd catan
krn ianya mggunakn krayon, pensil d
pen ~Alatan ini lebih mudah dkawal
oleh kanak2 drpd berus d warna
(c)Terdpt pertindihan yg agak ketara
di antr peringkat2 pkembangan
~Lukisan kanak2 mungkin mpunyai
elemen dua peringkat serentak d
tidak semestinya elemen satu
peringkat pkembangan shj

2.5.1.5 Pendekatan Teori Gestalt

dlm Pembelajaran ~guru harus
sedar bhw stiap rangsangan yg
dperkenalkn mungkin akan mdpt
penerimaan yg bbeza drpd para
pelajar, terutamanya apabila pelajar
bdepan dgn rangsangan
baru@pgalaman baru ~Cthnya,
apabila mnayangkn rakaman video
tentang budaya ssuatu suku kaum,
skiranya budaya kaum tsebut
btentangan dgn budaya yg diamalkn
oleh pelajar, mrk mungkin mpunyai
persepsi negatif thadap kaum tsebut
d mpengaruhi hasil karya yg
mungkin dhasilkn rentetan drpd
tayangan video

~pkembangan fizikal kanak2 adalah

lebih pantas bbanding pkembangan
mental apabila mrk mula mlangkah
ke awal alam remaja

2.5 TEORI-TEORI KOGNITIF

3 Teori Kognitif = (a)Teori Gestalt
(b)Teori Sosial-Interaksi Piaget
(c)Teori Konstruktivis
2.5.1 Teori Gestalt ~Prinsip asas
teori ini mnitikberatkn kseluruhan
drpd sbahagian ~mlihat sesuatu
objek scr kseluruhan (contohnya
rumah) mberi makna yg lebih
mndalam drpd mlihat komponen2
individu (tiang, lantai, dinding, pintu,

2.5.2.2 Proses Perkembangan

Kognitif
prinsip pyelidikan biologinya
:(a)Pyerapan d Ubahsuai ~Piaget
mjelaskn 2 proses yg dgunakn oleh
individu spanjang hayat dlm
myesuaikn diri mrk dgn psekitaran,
iaitu asimilasi d akomodasi ~Keduadua proses ini sentiasa blaku dlm diri
individu d sentiasa mnimbulkn
ktegangan yg mmerlukn pyelesaian

1.4 PERKEMBANGAN ARTISTIK

KANAK2
1.4.1 Teori Perkembangan
Artistik oleh Hurwitz dan Day
(a)Peringkat Manipulatif
@Zaman Awal Kanak2 (2-4
Tahun) ~kanak2 tidak mpunyai
kawalan pd pgerakn tangan
~Lukisan yg dhasilkn slalunya tidak
tkawal

2.5.2 Teori Sosial-Interaksi

Piaget
2.5.2.1 Latar Belakang =Piaget
mrumuskn bhw kanak2 kecil
bukanlah tidak mpunyai kapasiti utk
bfikir, cuma kanak2 dewasa mpunyai
lebih pgalaman yg mgasah minda
mereka ~Jawapn kanak2 kecil bbeza
drpd kanak2 dewasa krn cara bfikir
mrk yg berbeza

2.5.2.4 Pendekatan Teori SosialInteraksi Piaget dlm

Pembelajaran
(a)Peringkat Pra-olahan(2-6 Tahun)
=Imaginasi kanak2 adalah sangat
tinggi pd peringkat praolahan, iaitu
apabila kanak2 mcapai umur dua
hingga enam tahun ~guru2
prasekolah@ibu bapa mggalakkn
kanak2 utk brimaginasi krn scr tidak
langsung ~ia juga akan mggalakkn
daya cipta kanak2 (b)Peringkat
Pengolahan Konkrit ~kanak2
mpunyai kepetahan bcakap yg
sangat tinggi d sentiasa ingin btutur
utk mnarik perhatian (c)Peringkat
Pengolahan Formal (12 Tahun ke
Atas) =pelajar mula faham konsep2
abstrak d mula mbentuk identiti diri
~Mereka mula mmahami kpentingan
falsafah hidup d prinsip, politik d
konsep agama ~Guru mbantu dgn
mgadakan pbincangan utk mbantu
dlm mnentukan hala tuju pelajar,
psediaan yg perlu dilakukn serta
mnetapkn matlamat
2.5.3 Pendekatan Konstruktivis
2.5.3.1. Pendekatan
Konstruktivis dalam Pengajaran
=3 prinsip utama (a)Pgajaran perlu
menitikberatkn pgalaman pelajar
serta mgikut konteks kesanggupn
pelajar utk belajar (kesediaan)
(b)Pgajaran perlu mgikut

tangga) ~Proses mlihat scr

kseluruhan mlibatkn proses kognitif
minda mbuat anjakn drpd mmahami
stiap komponen dlm mhasilkn makna
drpd pandangn yg myeluruh
2.5.1.3Hukum-hukum Teori
Gestalt =(a)Hukum Pragnanz
=myatakn bhw apabila individu
bhadapan dgn pgalaman yg baru,
persepsi individu tsebut adalah tidak
teratur (b)Hukum
Persamaan=Konsep hukum
prsamaan adalah lebih mudah utk
dfahami ~Individu lebih cenderung
utk mgklasifikasikn rangsangan yg
mpunyai prsamaan di dlm kumpl yg
sama (c)Hukum Keintiman =Mgikut
hukum keintiman, pgklasifikasian
setiap rangsangan adalah bdasarkn
elemen jarak d hubungan
~Rangsangan2 yg mpunyai hubung
kait di antr satu sama lain akan
dletakkn di dlm kumpl yg sama
(d)Hukum Lengkap =mganjurkn bhw
individu cenderung utk mletakkn
rangsangan yg telah lengkap di dlm
kumpl yg sama (e)Hukum
Kesinambungan Positif =myatakn
bhw sifat sesuatu rangsangan tidak
akan berubah, d pd masa yg akan
datang sifat yg sama akan dkekalkn
~Cthnya, garis yg lurus dlihat sbg
akan tetap lurus pd masa yg akan
datang d tidak akan brubah sifatnya
(f)Hukum Ciri-ciri Bahagian ~individu
akan mtafsir ssuatu bdasarkn
pandangan mrk scr kseluruhn thadap
ssuatu objek tsebut, d bukannya
mlihat setiap bahagian drpd
kseluruhan objek tsebut
2.5.1.4 Pengaruh Teori Gestalt
~mempunyai hubungan yang rapat
dengan pandangan konstruktivis dan
banyak diaplikasikan di dalam
kaedah penyelesaian masalah.

~Hasil drpd pyelesaian kpd

ketegangan ini akan mpengaruhi
pkembangn kognitif (b)Refleksi,
Skema, Struktur d Hierarki =Piaget
mgemukakn hipotesis bhw setiap
bayi dlahirkn dgn skema fungsi yg
dikenali sbg refleksi ~Refleksi pd
bayi ini bfungsi dlm mbantu
myesuaikn diri dgn psekitaran yg
baru ~Apabila bayi mula biasa dgn
psekitaran yg baru, refleksi ini akan
dgantikn dgn skema tersusun
2.5.2.3Perkembangan Kebolehan
Kognitif
4 Peringkat Perkembangan
Kognitif (a)Peringkat DeriaPergerakan(0-2 Tahun) =Kanak2
masih belum dpt mguasai simbol @
bahasa utk mnamakn objek di
sekitarnya ~Satu2nya cara interaksi
dgn psekitaran ialah mlalui kesan
deria d gerak-gerinya ~Apabila umur
bayi mningkat 10 bulan, bayi tsebut
mula mmahami konsep kekal iaitu
ksedaran bhw walaupun ssuatu objek
hilang drpd pandangannya, objek
tsebut tidak ghaib begitu shj
(b)Peringkat Pra-olahan(2 6 Tahun)
~kanak2 telah mula mguasai bahasa
d mggunakn nama utk panggilan
objek di skelilingnya ~pguasaan ini
masih baru d tbatas d akan
bkembang spenuhnya shinggalah
kanak2 tsebut mcapai peringkat
pgolahan formal (c)Peringkat
Pgolahan Konkrit (7 11 Tahun)
~Kbolehan kanak2 mguasai konsep
pgekalan ttang paduan, nombor,
berat d padatan ~Kebolehan ini
mbantu mrk mmahami konsep lain
yg lebih rumit spt susunan angka,
pgklasifikasian bahan mgikut sifat,
serta kmampuan mlihat ssuatu pkara
drpd pbagai perspektif (d)Peringkat
Pgolahan Formal(12 Tahun ke Atas)
=Kanak2 ini mcapai tahap kmuncak
kcerdasan mental di phujung zaman
remaja, namun kekurangan
pgalaman mgehadkn pgetahuan d
kbolehan mrk utk mggunakn apa yg
mereka tahu

struktur@urutan yg mampu dfahami

oleh pelajar dgn mudah(organisasi)
(c)Pgajaran perlu dirangka utk
mmudah cara phasilan ilmu
(mlangkaui maklumat yg dbekalkn
guru) =4 cara diaplikasikan di dlm
pyampaian sesuatu topik
(a)Mnekankn prbezaan iaitu mlatih
pelajar agar bijak mbezakn jenis d
sifat maklumat yg diterima
(b)Menstruktur maklumat agar lebih
mudah dterima d dfahami
(c)Susunan paling bkesan di dlm
myampaikn material pgajaran
(d)Sifat d bentuk ganjaran@
hukuman yg akan dkenakn sekiranya
pelajar bjaya@gagal mlakukn
sesuatu
TOPIK 3 BAHASA TAMPAK (ASASASAS SENIREKA)
3.1 Unsur-unsur Seni= 6 elemen
asas dlm pggubahn sesuatu karya
seni visual iaitu: Garisan, Rupa,
Bentuk, Jalinan, Ruang, Warna
3.1.1 Garisan =Garisan ialah
cantuman dr satu titik ke titik yg lain
dgn mpunyai jarak2 tertentu.
~Garisan2 dpt dlihat pd sarang
labah2, jalinan kulit kayu, urat pd
pmukaan daun, rekahan pd batu
manakala alam buat manusia spt
jala, jalan raya ~Aplikasi bbagai jenis
garisan dpt mcipta rupa, jalinan, ton,
corak serta mnimbulkn gambaran
bentuk, ruang d gerakan dlm seni
visual ~Garisan scr 3 dimensi
dhasilkn dgn mggunakn dawai,
benang, rod, paip, silinder ~jenis2
garisan spt tegak, menyerong,
beralun, zig-zag d sbg ~menimbulkn
kesan jalinan, ekspresi, irama d
pgerakan.
3.1.2 Rupa =Rupa mesti mpunyai
garisan luar (outline) d sempadan yg
mgelilinginya ~2 jenis rupa
=(a)Rupa geometri= rupa yg
mpunyai sudut d penjuru ~(b)Rupa
organik mpunyai rupa bebas d tidak
terikat pd bentuk yg khusus =Rupa
ialah ssuatu kws yg bbeza dr ruang di
sekeliling d bsifat 2-D (tidak berjisim)
~Mrupakn hasil pertemuan antr
pghujung garisan d pmulaannya

~Rupa djadikn sbg identiti spt logo

bg ssebuah ptubuhan@organisasi
3.1.3 Bentuk =Bentuk mpunyai
struktur jisim d isipadu ~Mpunyai
lebih dr satu permukaan
datar ~dilihat drpd pbagai sudut
pandangan spt karya 3 dimensi ~2
jenis bentuk =(a)bentuk konkrit
=bentuk sbenar yg bsifat 3 dimensi
~dilihat drpd pbagai sudut, disentuh
d dirasa dgn organ deria ~dihasilkn
mlalui teknik arca, reka bentuk
industri d origami (lipatn kertas)
(b)bentuk ilusi =bentuk yg dilihat
mlalui gambar@ilustrasi ~bsifat rata
d dihasilkn mlalui lakaran, catan d
lukisan bkomputer 3 dimensi ~juga
dhasilkn mlalui teknik gosokn, lorekn,
catan d komputer grafik 3D
3.1.4 Jalinan =mrujuk kpd kesan yg
tdpt pd pmukaan ssuatu objek ~dpt
mnunjukkn kesan rasa d ekspresi
ssuatu objek ~dilihat pd objek
buatan manusia d alam semula jadi
~mpunyai sifat2 spt kasar, lembut,
tajam, berbulu, halus ~Fungsi
jalinan =(a)dpt mnimbulkn corak
hiasan pd sesuatu objek,
cth:tembikar hiasan (b)sbg
kselamatan d pyamaran pd haiwan,
cth: ikan buntal, tapak sulaiman
(c)sbg cengkaman bg mgelakkn
gelinciran dgn mjadikn ssuatu
pmukaan kesat d tidak licin, cth:
tayar kereta (d)sbg mmenuhi nilai
keindahan d mnarik phatian, cth:
kepak rama-rama, kumbang ~2
jenis jalinan =(a)jalinan sentuh =
jalinan yg dpt dirasai mlalui
sentuhan, cth kulit buah durian (alam
semula jadi) d jahitan sulaman (alam
buatan manusia) ~dihasilkn mlalui
kolaj, mengait d mganyam (b)jalinan
tampak =jalinan yg hanya dpt dilihat
ttp tidak dpt dirasa mlalui sentuhan
~cth kulit timun(alam semula jadi) d
corak pd kain (alam buatan manusia)
~dihasilkn mlalui stensil, pualaman,
lukisan d catan, capan, mbatik,
mcetak, menenun d ikat serta celup
3.1.5 Ruang = bahagian yg tidak
dipenuhi oleh rupa @bentuk sama
ada 2 dimensi @3 dimensi
~ditunjukkn apabila objek di
hadapan adalah lebih besar d akan
klihatan smakin kecil apabila berada
smakin jauh ~Dpt dgambarkn mlalui
pggunaan warna yg terang (dekat) d
pggunaan warna yg kabur (semakin
jauh)
3.1.6 Warna =pigmen pewarna
kimia yang bertindak balas pada
sesuatu permukaan ~3 kumpulan
utama =(a)warna asas =tdiri drpd
warna biru, merah d kuning ~boleh
mhasilkn warna sekunder d warna
tertier (b)warna sekunder =terdiri
drpd warna hijau, jingga d ungu ~dpt
dhasilkn drpd campuran dua warna
asas (c)warna tertier =thasil drpd
percampuran warna asas d sekunder
**warna penggenap =warna yg
mnimbulkn kesan kontra,
percanggahn d pgerakn ~ianya
btentangn dgn pasangan warna dlm
roda warna **Warna-warna panas
=merah, kuning d jingga ~mberi
gambaran tentang tenaga, suasana
yg terang, garang, dekat **Warna-

3.2 PRINSIP-PRINSIP REKAAN

7 prinsip rekaan: Harmoni, Kontra,
Penegasan, Imbangan, Pergerakan,
Kepelbagaian, Kesatuan
3.2.1 Harmoni =wujud di alam
sekeliling apabila munculnya
susunan@ulangan unsur2 seni
mgikut cara@gaya yg ttentu ~Tujuan
=utk mnarik phatian pd ssuatu
gubahan, objek@imej ~ianya mberi
gambaran yg kemas, selesa,
sempurna, myeronokkn d seimbang
~dpt dicipta mlalui unsur warna :
Warna panas, Warna sejuk, Sewarna,
Campuran pbagai jenis warna **dpt
mnimbul gambaran yg selesa,
teratur d sempurna **wujud dlm
alam tumbuh-tumbuhan cth:
~Bentuk d susunan daun pd
tumbuhan ~Warna2 daun pd pokok
lebih kurang sama ~Setiap daun d
batang pokok mpunyai jalinan,
jalinannya sama d tersusun
~Susunan urat, daun d ranting pd
pokok teratur **wujud dlm alam
haiwan@binatang cth: ~Warna pd
bulu haiwan spt kucing, arnab
~Jalinan pd susunan bulu2 spt ayam
d burung ~Haiwan yg dpt menukar
warna dirinya sama dgn alam
sekeliling spt sesumpah **wujud
dlm alam buatan manusia
cth:~Benda buatan manusia yg
mpunyai imbangan simetri, cth
kereta, pinggan mangkuk ~Set
perabot yg mpunyai warna yg sama
**wujud dlm hasil barangan kraf
cth:~Barangan kraf spt songket,
batik, labu sayong, tikar mengkuang
~Corak2 pd kain batik yg disusun scr
brulangan ~Motif bunga yg berulang
pd kain songket
3.2.2 Kontra =wujud apabila salah
satu drpd unsur2 seni mpunyai ciri2
yg btentangan di antr satu sama
~tujuan: utk mnimbulkn kesan yg
mnarik pd ssebuah karya seni ~bkait
rapat dgn pnegasan ~boleh
diwujudkn mlalui perbezaan saiz,
warna, bentuk, jalinan d garisan
**wujud dlm alam semula jadi,
cth: ~Buah epal merah d buah epal
hijau ~Warna pd buah anggur hitam
yg mana skelilingnya penuh dgn
dedaun yg hijau ~Cth lain, dlm
skumpulan lelaki ada seorang wanita
**wujud dlm barangan kraf, cth:
~Motif2 batik kontra dr segi
susunannya ~Warna d corak pd
ssuatu pakaian ~Barangan kraf spt
anyaman, songket d ukiran kayu
3.2.3 Penegasan =ssuatu yg boleh
mnarik phatian d tumpuan kpd
pmerhatian tampak =Fungsi: daya
penarik, pmusatan karya, mgelak
kbosanan d mjadikn gubahan lebih
dramatik ~penting dlm phasilan seni
grafik utk mnarik phatian pglihatan
kpd mesej@
maksud yg ingin disampaikn
**wujud pd barangan kraf tangan
tempatan spt tembikar, ukiran kayu,
batik, tekat dan sebagainya dengan
memberi variasi yang berbeza dan
mengelakkan kebosanan **Ciri-ciri
penegasan: ~dpt mnimbulkan
fokus@tumpuan ~dpt mnarik
perhatian ~dpt mgelakkn kebosanan.
3.2.4. Imbangan =keadaan

3.2.5 Pergerakan =wujud apabila

tdapatnya keadaan yg bgetar,
bgoyang, bgegar, brayun, bsinar2 d
sebagainya ~wujud juga dlm
gubahan seni visual mlalui
pengolahan seni visual dgn aplikasi
pbagai teknik d media ~Tujuan=utk
mberi nyawa, rupa d bentuk visual
dlm seni tampak dua dimensi ~Imej
yg ditonjolkn akan lebih hidup d
realistik
3.2.6 Kepelbagaian =wujud di
sekeliling kita sama ada dlm alam
semula jadi@objek buatan manusia
~merupakan keadaan pggabungan
pbagai gaya, nilai d idea yg berbeza
~wujud apabila susunan @ulangan
unsur2 seni yg btentangan arah d
bbeza saiznya ~dpt mnimbulkn
kontra, mberi gambaran yg btenaga
serta mnambahkan tarikan pd ssuatu
hasil karya tsebut
3.2.7 Kesatuan =olahan motif
@ulangan unsur2 seni scr sistematik,
bpandukn grid bdasarkn tema@ idea
ssuatu hasil karya ~wujud apabila
susun atur yg kemas, teratur,
lengkap d sempurna ~Dpt
mnimbulkn perasaan yg selesa d
suasana tenteram
3.3 ORGANISASI REKAAN
Komunikasi visual =pbelajaran yg
mbolehkn pelajar bkomunikasi scr
visual mlalui hasil kerja seni ~mjurus
kpd phubungan dgn masyarakat
mlalui karya seni visual itu sendiri
~2 tumpuan utama: (a)reka bentuk
grafik =mliputi pgenalan reka bentuk
grafik, poster, simbol, logo d maskot,
kaligrafi, tipografi, pbungkusan,
grafik psekitaran, ilustrasi, d
komputer grafik ~proses seni yg
mggabungkn teks d grafik mlalui
reka bentuk logo, grafik, risalah,
buletin, poster, papan tanda d lain2
bentuk komunikasi visual
(b)multimedia =satu unit pbelajaran
yg tsendiri ~ Pkataan grafik berasal
daripada perkataan grafikos,
bahasa Yunani yang bermaksud
boleh menulis dan melukis **Grafik
=gambaran bukan fotografi dua
dimensi yg direka khas utk
myampaikn mesej@ idea kpd
penonton @pelajar
3.3.1 Poster =reka bentuk
komunikasi yg bfungsi myampaikn
mesej d intipati drpd gubahan idea
~mrupakn elemen dlm promosi,
kempen ~mlibatkn tipografi, ilustrasi,
warna, reka letak d foto yg digubah
utk mberitahu maklumat yg mudah
scr spontan
3.3.2 Simbol =reka bentuk grafik yg
diringkas d dipermudahkn drpd imej
sumber alam semula jadi d alam
buatan manusia ~tdiri drpd flora d
fauna serta benda2 yg tdpt di
sekeliling manusia ~lebih ringkas d
mudah drpd tanda yg mggunakn teks
3.3.3 Logo =visual grafik yg mjadi
identiti kpd firma pniagaan, kelab,
psatuan, organisasi d badan2 ttentu
3.3.4 Maskot =dgunakn utk mnarik
minat pd ssuatu sambil mnampilkn
ciri2 kemesraan
3.3.5 Tipografi(Muka Taip) =seni
myusun atur@ mreka letak ssebuah

warna sejuk =hijau, biru d ungu

~mberi gambaran tenang, selesa,
dingin, nyaman d jauh **warna
neutral =ton hitam ke putih yg dpt
mnurunkn kuasa warna2 lain ~Warna
yg terang d jelas kemudian beransur
lembut lalu pudar dpt mberikn kesan
ilusi ruang, jarak d perspektif

gubahan yg sama sempadan, sama

berat d graviti, sama kecerahan
warna, sama padan d sama gaya
penampilan ~3 jenis imbangan:
(a)imbangan simetri ~bsifat
seimbang kiri d kanan gubahan
~wujud apabila garisan grid dlukis di
tengah2 utk mmastikn kdudukan yg
seimbang (b)imbangan tidak simetri
~wujud apabila objek@reka letak yg
tidak sama di bahagian kiri d kanan@
atas d bawah (c)imbangan semua
arah ~dikenali sbg imbangan
memancar ~mrujuk kpd titik
pemusatan cth bunga matahari, roda
basikal, payung

muka surat dgn mggunakn huruf utk

mdapatkn hasil yg mnarik ~3
kumpulan muka taip yg
diaplikasikn dlm rekaan grafik iaitu
muka taip serif, san serif d hiasan

3.3.6 Pembungkusan =2 jenis :

(a)pbungkusan jenis lembut ~tdiri
drpd beg plastik, kertas, plastik
pbalut d kertas pbalut
(b)pbungkusan jenis keras ~tdiri
drpd kotak, tin, botol =boleh tdiri
drpd bermacam2 saiz serta rupa
bentuk slain mlindungi isi kandungan
barangan drpd krosakan =mmuatkn
maklumat2 penting utk pgguna
3.3.7 Grafik Persekitaran =reka
bentuk grafik yg ada pd alam
sekeliling ~bkonsepkn pengiklanan
utk myampaikn maklumat
~mpromosi kpd pbaca d pgguna
3.3.8 Ilustrasi =seni yg
mggambarkn idea d kata2 dlm
bentuk gambar ~bsifat komersial d
bkembang pesat seiring dgn
pnemuan teknik prcetakan
3.3.9 Komputer Grafik
=Komponen grafik dlm perisian iaitu
teks, warna, bentuk, ilustrasi d
garisan boleh mbantu pelajar
~mbantu pelajar mningkatkan mutu
hasil kerja
3.3.10 Multimedia =pggunaan
komp utk ssuatu psembahn dgn
mggunakn sokongan teks, grafik,
audio d video ~mggunakn rangkaian
hubungan d alat utk mbolehkn
pgguna mlayari, berinteraksi, mcipta
d bkomunikasi

(b)reka bentuk ruang awam dan

komersil =cth: ruang pejabat,
restoran, bank, hotel, bilik pameran,
ruang ibadat serta ruang legar pusat
mbeli-belah ~Aspek asas yang
perlu ada: ruang, peredaran udara,
pencahayaan, perabot, warna,
tekstur d bahan.

4.2 PENGALAMAN DERIA

** 5 deria: deria rasa, deria bau,
deria dengar, deria lihat d deria
sentuh ~Pggunaan deria yg baik dpt
mlahirkn kanak2 yg mampu mbuat
pmerhatian scr aktif ~mggalakkn
interaksi yg kritis d kreatif dgn alam,
alat d bahan
4.2.1 Cara Belajar
4.2.1.1 Belajar Secara Visual
=mggunakn deria penglihatan ~utk
mdapatkn maklumat sms proses
pbelajaran blaku ~mggunakn
maklumat btulis, nota, diagram d
gambar =Pgajaran yg berkesan:
~guru mmastikn bhw memek muka
~isyarat2 bukan verbal dpt dilihat
dgn jelas oleh pelajar2 ~Guru
mbanyakkn paparan visual di dlm
pgajaran spt diagram, video, carta d
pemilihan material pembacaan
~Guru mberi masa kpd pelajar utk
myalin informasi pgajaran dgn cara
yg terperinci agar mrk mmahami d
myerap maklumat yg dsampaikan
4.2.1.2 Belajar Scr Auditori
=mggunakan deria mdengar dgn
tekun utk mmahami d proses mnulis
nota dilakukn kemudian ~Adakalanya
pelajar tidak mmahami maklumat
btulis d perlu mdengar dgn sendiri
pjelasan guru =Pgajaran yg
berkesan: ~pastikan maklumat
tidak hanya dicetak di atas kertas,
ttp hendaklah dibaca dgn
kuat ~Galakkan pbincangan di dlm
kelas, sebarang masalah boleh
dbincang d dihuraikn dgn jelas
~belajar utk mdengar pdapat
pelajar2 ~Kerja2 kumpulan digalakkn

3.4 KRAF TRADISIONAL DAN

DIMENSI BARU =Objektif: utk
mbolehkn pelajar mggunakn pbagai
kmahiran, media, teknik d teknologi
utk mreka cipta barangan kraf d
produk seni visual yg bkualiti

3.6 REKABENTUK PERSEKITARAN

**Lanskap =pmandangan yg boleh
dlihat scr semula jadi @buatan
manusia ~mrangkumi lanskap,
kdiaman, komersial, institusi, pinggir
jalan d kmudahan awam
3.6.1 Jenis-jenis Lanskap
=(a)Lanskap lembut mrangkumi
pggunaan tumbuh2an yg mliputi
pbagai jenis pokok, tumbuhan renek
d tumbuhan tutup bumi (b)lanskap
keras@kejur
3.6.2 Peranan dan Fungsi
Lanskap (a)Fungsi Fizikal Tumbuhan
Lanskap ~mgawal hakisan tanah
~mberi plindungan d teduhan
~mredakan iklim ~mgawal
pcemaran alam ~mjadi tirai d
dinding ~mgarah pgerakan@
petunjuk arah ~imbangan ekologi d
khidupan fauna (b)Fungsi Estetik
Tumbuhan Lanskap ~mbentuk ruang
~mrangka pemandangan
~mlembutkan ~mgikat bangunan d
struktur dgn pmukaan bumi ~mjadi
penyatu pbagai elemen (c)Fungsi
Ekonomi Tumbuhan Lanskap
~myediakn pmandangan yg baik d
indah ~mberikn faedah kpd
masyarakat d negara dr segi
rekreasi, kesihatan, pdidikan d

=Tujuan: utk mmaparkn pgetahuan

tentang sejarah seni d pkembangn
kraf dlm khidupan, teknik d proses
pghasilannya =Topik pbelajaran
spt tembikar/seramik, batik, ukiran
kayu, anyaman, tenunan dan tekat.
3.4.1Tembikar/Seramik
=mggunakn tanah liat yg ddapati di
kws psekitaran@tepian sungai,
sawah ~Fungsi: sbg bekas kgunaan
harian, hiasan d dlm kematian
3.4.2 Anyaman =mrupakan
kmahiran dlm phasilan produk
~produk dperbuat drpd daun
mengkuang @pandan ~djadikn sbg
perkakas@ objek harian spt tikar,
tudung saji
3.4.3 Ukiran =sjenis seni warisan
yg mnerapkn unsur2 alam sekitar yg
mjadi identiti ukiran mereka
~motifnya ialah awan larat yg
mpunyai unsur2 flora d fauna,
kosmo, geometri d lain2
3.4.4 Tekat =dkenali sbg tekat
bersuji@sulaman timbul =mrupakan
seni sulaman benang pd kain dasar d
dibentuk dgn mggunakn kertas yg
diliputi benang emas
3.4.5 Batik =Produk batik
mpamerkn kreativiti d kehalusan seni
tekstil yg tinggi ~jenis2 batik: batik
tulis/lukis, terap/blok, pelangi, skrin
~Motif yg dgunakn spt flora d fauna,
geometri
3.4.6 Tenunan =proses mjalinkn
shelai benang shingga mjadi
sebidang kain ~mrupakn hasilan
jalinan benang losen dgn benang
pakan
3.5 REKA BENTUK DALAMAN DAN
LANSKAP
~terhasil drpd kombinasi bberapa
elemen asas seni bina spt tiang,
dinding, lantai, siling d atap ~2
kategori: (a)reka bentuk ruang
kediaman =cth: ruang tamu, ruang
makan, ruang kerja atau bilik
bacaan, bilik tidur, ruang dapur, bilik
air dan anjung

plancongan
TOPIK 4 MENINGKATKAN DAYA
IMAGINATIF KANAK-KANAK
4.1 Pengalaman Melalui Pgunaan
Alat, Media dan Alat Bantu
=kanak2 perlu dibekalkn dgn alatan
yg bsesuaian utk dpt mrangsang
daya imaginasi mereka ~Kreativiti
dpt dhasilkan dgn manipulasikn
objek alam
4.1.1 Pelbagai Jenis Alat dan
Media
(a) Alatan Asas =spt kertas lukisan,
berus, warna d krayon ~utk
mrangsang minat kanak2 utk mlukis
d mcipta (b)Gambar ~digunakn
drpd imej yg pbagai, cth: gambar
keluarga, haiwan, bangunan,
pmandangan d pbagai lagi objek
alam yg lain ~Objektif 1: Pelajar
mniru imej di dlm foto utk
dimanifestasikn di dlm karya lukisan
mrk **Teknik Imitasi =teknik tbaik
yg wajar dperkenalkn kpd kanak2 di
peringkat awal ~dpt menajamkn
pgamatan para pelajar di dlm proses
phasilan imej yg serupa ~mlahirkan
pelajar yg lebih peka d lebih
menitikberatkan ketelitian
~mnajamkan daya ingatan para
pelajar thadap objek alam krn mrk
perlu tahu ciri yg perlu ada pd imej
yg ingin ditiru ~Objektif 2: utk
mperkayakn tatabahasa visual
kanak2 ~dpt menajamkn ingatan
visual kanak2 thadap imej yg
diperkenalkn ~mluaskan pgetahuan
mrk thadap imej2 tsebut ~Capai
objektif: guru digalakkn
mprojeksikan gambar tsebut di
hadapan kelas agar semua pelajar
mdapat gambaran yg jelas
~kemudahan projektor, komp d
perisian Ms Powerpoint digunakan
(c)Rakaman Video d Pggunaan
ICT
=mrujuk kpd pggunaan alatan digital
d elektronik dgn memanipulasikn
perisian2 yg ada ~pggunaan komp,
pgimbas, kamera digital, pcetak d
Internet ~pbelajaran yg lebih kreatif
d myeronokkan

dijalankn mlalui aktvt2 pbincangan

~Guru harus lebih peka dgn isyarat
verbal mrk sms mgajar
4.2.1.3 Belajar Scr Kinestetik
=belajar dgn lebih efektif mlalui
sentuhan d pgerakan ~mmerlukan
aktvt yg lebih bbentuk hands-on
=Untuk pengajaran yang lebih
berkesan, golongan ini memerlukan
aktiviti yang lebih berbentuk handson =Pgajaran yg berkesan: Guru
mganjurkan aktvt2 yg mmerlukan
pglibatan langsung para pelajar
~tugasan yg bbentuk praktikal
~pgajaran lebih kpd demonstrasi utk
myampaikn ssuatu maklumat
~pilihlah pelajar kinestetik utk
mlakukn demonstrasi tersebut
TOPIK 5 KREATIVITI DAN KANAKKANAK
5.1 KREATIVITI=Lowenfeld (1975)
percaya bhw setiap kanak2 dilahirkn
kreatif ~Pnyataan ini disokong dgn
sifat semula jadi kanak2 yg gemar
meneroka d penuh dgn perasaan
ingin tahu =Guilford (1964)
menerangkn bhw kbolehan
intelektual yg diproses oleh minda
manusia mpunyai 5 bentuk
operasi: (a)kognitif =mlibatkn
proses mental dr sudut penerimaan d
pemprosesan maklumat (b)memori
=mrujuk kpd kaedah mgingat d
pyimpanan data (c)pemikiran
korvergen =mrujuk kpd satu bentuk
keupayaan pmikiran yg mmusatkn
phatian kpd pyelesaian masalah scr
khusus (d)pmikiran
divergen =kbolehan pmikiran yg
bsifat pbagai d bercapah (e)penilaian
=mrujuk kpd penilaian@ptimbangan
bg ssuatu tindakan

5.2 PENGERTIAN KREATIVITI

=Kreativiti berasal drpd pkataan
Latin iaitu creare yg mbawa
maksud mbuat. Manakala drpd
pkataan Greek pula creare
bmaksud memenuhi =Kamus
Dewan, (2002) mtakrifkan kreativiti
sbg satu kmampuan (kebolehan)
mcipta daya kreatif, kekreatifan
manakala kreatif sbg mpunyai
kbolehan mcipta, mhasilkan d
mgembangkn ssuatu idea baru d asli
~Ksimpulannya kreativiti =kbolehan
d kmampuan sseorang mhasilkn
ssuatu yg kreatif, baru d asli =Ada jg
pdapat yg mtakrifkan kreatif d
kreativiti sbg phasilan ssuatu yg
tidak ada sebelumnya
5.3 PANDANGAN TOKOH-TOKOH
SENI VISUAL MENGENAI
KREATIVITI
5.3.1 E. Paul Torrance =mrupakn
pyelidik d ahli akademik yg tersohor
dlm bidang kreativiti ~Kerja2
pyelidikannya di dlm mdalami bidang
ini telah bjaya mgembangkn bidang
kreativiti ~beliau telah diiktiraf dgn
gelaran Bapa Kreativiti.
5.3.2 June King McFee
=mtakrifkan kreativiti sbg keupayaan
sseorang mcipta ssuatu yg baru d pd
masa yg sama mampu utk mgolah
idea
5.3.3 Carl Rogers =mggariskn 5
faktor asas individu yg sihat, yg
dpt bfungsi dgn spenuhnya dlm
khidupan: (a)keterbukaan kpd
pgalaman (b)cuba mnikmati
khidupan yg dialaminya (c)mhargai
diri sendiri (d)mgamalkn kbebasan
(e)mjadi individu kreatif ~Beliau
percaya bhw individu yg bebas d
mpunyai rasa tanggungjawab akan
cuba myumbang kpd insan serta
makhluk lain di persekitarannya
~Sumbangan ini dinyatakn dlm
bentuk kreativiti di dlm bidang
seni@sains, mlalui rasa sayang
ssama insan serta mlakukn yg tbaik
dlm bidang yg diceburi
5.3.4 Victor Lowenfeld
=btanggungjawab mbangunkan teori
Lowenfeld Stages Of Artistic
Development. =Sekatan dan
halangan thadap pgembangan
kreativiti adalah dsebabkan oleh 2
faktor : (a)halangan bsifat psikologi
@emosi =tekanan di mana murid
tidak mperoleh jwp ke atas persoalan
d kemusykilan yg telah wujud di dlm
diri mereka ~Ibu bapa cepat bosan
thadap soalan2 yg diutarakn oleh
anak mrk mjadikn mrk serik utk
btanya (b)halangan
persekitaran@budaya =psekitaran
tidak kondusif d mbina daya kreativiti
murid ~Sistem psekitaran di sek
tidak mgalakkn murid btanya
malahan biasanya guru lebih banyak
myoal bbanding murid **kreativiti
sseorang murid boleh diukur mlalui 4
komponen utama: (a)Kelancaran
(Fluency) =Idea d pendapat
diterjemahkn scr spontan serta
pantas ~murid brupaya mhubungkn
ssuatu perkara dgn perkara yg lain
slain mmikirkn kemungkinan2 thadap
idea tsebut ~Berupaya mginterasikn

(c)Keaslian (Originality) =Murid

yg kreatif sentiasa mcari idea baru d
asli slain mpunyai idea luar biasa
~Tidak konservatif d tidak stereotaip
serta sering mpunyai kbolehan d
kelaziman yg blainan
(d)Kepekaan (Sensitivity) =murid
mpunyai daya kepekaan yg tinggi
thadap aspek kperluan rakan sebaya
d sekeliling ~tmasuk kepekaan
thadap ciptaan, nilai estetika thadap
objek, proses artistik thadap objek di
samping pnekanan thadap apa yg
dilihat ~pggunaan deria pancaindera
spt mlihat, mrasa, mdengar, mhidu d
sentuhan dgunakn scr spenuhnya
sbg proses pgamatan d mrekod
5.4 TAHAP PERKEMBANGAN
KREATIVITI
5.4.1 Perkembangan Kreativiti
Fisher (a)Peringkat Rangsangan
=pmikiran kreatif drangsang dgn
kemukakn pbagai bentuk soalan spt
apa, mengapa, siapa, bagaimana
~Guru mbantu murid utk brinteraksi
scr aktif d mjelaskn perasaan ingin
tahu murid thadap ssuatu isu ~Guru
mrangsang minda pelajar dgn pbagai
soalan kritikal (b)Peringkat
Penerokaan =perlukan sseorang itu
utk mpunyai pmikiran ke hadapan
~Pringkat rangsangan telah bjaya
mrangsang murid utk brusaha
mjawab psoalan yg dkemukakan oleh
guru@ pmasalahan yg timbul ~Utk
itu latihan d pdedahan spt
eksperimentasi d kajian @latihan
myelesaikn masalah boleh mbantu
~kanak2 bfikiran kreatif amat gemar
utk mcari jwp d jalan pyelesaian
mlalui pbagai cara, gaya d teknik
(c)Peringkat Perancangan
=mggalakkn pmikiran kreatif utk
mrancang d memetakan semua aktvt
d mrekodkan segala kemungkinan
~dilakukn mlalui 2 cara: (i)
Prancangan scr verbal iaitu
prancangan mlalui pbincangan,
pmerhatian, interaksi (ii)Prancangan
scr visual dlakukn mlalui visual, graf,
imej lukisan (d)Peringkat Aktvt
=Pmikiran kreatif bmula dgn set idea
~mlahirkn pmikiran kreatif mlalui
tindakan setelah merencana segala
aktvt ~segala prancangan dbantu
mlalui psoalan2 spt Bagaimana
harus kita mgambil tindakan ke atas
cadangan tsebut? (e)Kajian Semula
=mnilai kberkesanan tindakan yg
telah diambil bg proses
pnambahbaikan slain mlihat
pcapaian objektif kerja ~pmikiran
kreatif mberikan cadangan bernas bg
mggalakkn perkara tidak diingini
drpd tjadi semula ~Murid2 digesa utk
mberikn pdapat d komen thadap apa
yg telah dlalui sbg satu bentuk
refleksi diri
5.4.2 Laura H. Chapman 3
kaedah diperkenalkan :
(a) Kaedah Penjanaan Idea
=pengkarya mnetapkn objektif,
haluan d tujuan phasilan karya
~pengkarya yg tidak dpt mnetapkan
haluan phasilan karya krn ia
bgantung kpd ilham d cetusan idea
~proses ini agak lambat d memakan
masa =Dlm konteks PSV ~guru

~perlu didedahkn kpd murid di sek

spy mrk dilatih utk mpunyai
pgamatan mdalam thadap ketelitian
(c)Kmahiran Mgunakan Bahan
=Pmilihan bahan bg mhasilkn karya
sangat bgantung kpd pmilihan yg
dlakukn oleh pengkarya ~pmilihan
bahan yg dipilih mberikn kesan
thadap masa yg diambil bg myiapkn
ssuatu karya d psediaan yg perlu
dlakukn sbelum mhasilkannya =Dlm
PSV, guru bimbing murid mlalui
pgenalan thadap bahan d teknik
pggunaan serta phasilan ~Guru
mjelaskn mlalui demonstrasi d tunjuk
cara spy pemilihan bahan oleh murid
mpunyai makna d nilai tersendiri
5.4.3 Calvin W. Taylor =Mlalui
teorinya Multiple Creative Talent,
beliau percaya pbentukan bakat
perlu sesuai dgn aktvt yg dijalankn di
dlm kelas =mbahagikan kreativiti
kpd 5 peringkat: (a)Kreativiti Bsifat
Ekspresif =blaku scr rawak d bebas
~boleh dilihat mlalui lukisan kanak2
yg dihasilkn scr spontan ~Lukisan yg
dihasilkn mgikut kmampuan yg
sesuai dgn pkembangan fizikal mrk
yg belum stabil ~Phasilan lukisan
banyak digambarkn mlalui garisan d
contengan mudah ~kmahiran,
keaslian d kualiti tidak dianggap
penting oleh murid sms proses
mhasilkan karya (b)Kreativiti Mlalui
Phasilan =mrujuk kpd keupayaan d
kcekapan murid mhasilkan ssuatu
karya d rekaan ~guru mbantu murid
utk mnambahbaik kmahiran sedia
ada kpd kaedah yg lebih sistematik d
tersusun
~guru bimbing murid utk mgenal
pasti kaedah yg betul d sesuai di dlm
phasilan karya (c)Kreativiti Bsifat
Inventif =mrujuk kpd keupayaan
mcipta benda @ objek mlalui proses
eksprimentasi ~menekan faktor2
penemuan d pciptaan ~mlibatkn
banyak pcubaan bg mhasilkn teori d
ksimpulan thadap ssuatu eksperimen
yg dlakukn ~guru mberikan motivasi
d galakan spy pelajar tidak cepat
bosan d putus asa (d)Kreativiti Bsifat
Inovatif
=mlibatkan modifikasi kpd konsep2
asas sedia ada kpd idea baru yg lebih
bmakna ~murid mula mlakukan
pembaharuan mlalui gaya d teknik
mrk sendiri ~Guru mbantu murid utk
mgenal pasti kaedah plaksanaan yg
betul ~pelajar mula btindak luar dr
kaedah konvensional d mhasilkn
alternatif bg setiap perancangan
(e)Kreativiti Bsifat Emergen =
mrupakan bentuk kreativiti tertinggi
~kseluruhan prinsip formal
diterjemahkn d muncul di dlm bentuk
abstrak d mudah ~cth: figura
manusia digambarkn tanpa
menitikberatkan bentuk formal d
bentuk asalnya oleh kanak-kanak
apabila melukis
5.5 CIRI-CIRI KREATIVITI =
(a)Bsifat Fleksibel (b)Sensitif dan
Peka (c)Gagasan/Idea yg Asli d Tulen
(d)Bsifat Terbuka (e)Logik (f)Bfikiran
Bebas
(a)Bersifat Fleksibel =Sseorang yg
kreatif brupaya utk myesuaikn

kemungkinan2 d alternatif kpd

pyediaan masalah (b)Fleksibel
(Flexibility)
=murid mula mpamerkan semangat
toleransi d bertolak ansur ~Mrk
mampu myesuaikan diri dgn pbagai
keadaan d situasi slain mpunyai
kyakinan tinggi thadap apa yg
dilakukn ~Sanggup mnerima
cabaran d sedia mghadapi cabaran
dgn fikiran yg tbuka d positif ~Murid
mmandang cabaran sbg satu proses
pbelajaran

mbimbing pelajar dlm mnetapkan

hala tuju phasilan karya selain
terangkan kaedah mjana idea
~Sekiranya diabaikn murid mungkin
tidak mampu mhasilkan karya
(b)Pengolahan d Pemurniaan
=dilakukn bg mdapatkan kajian
visual yg lebih sistematik d tersusun
~digunakn oleh pengkarya bg
mmastikn imej@visual yg hendak
dihasilkn@ dipilih btepatan dgn tema
d objektif phasilan =Dlm phasilan
karya kanak-kanak, proses ini
dianggap signifikan krn proses
pengolahan dan pemurnian biasanya
diulang beberapa kali bg mdapatkn
hasil terbaik

dirinya dlm pbagai keadaan d situasi

slain mpunyai kyakinan optimis ~cth:
berlaku kemalangan kecil sms
mjalankn aktvt, mrk tidak cepat
panik malahan cepat btindak
meredakn keadaan d cuba
myelesaikannya secepat yg boleh
mgikut keadaan d kesesuaian
(b)Sensitif d Peka =Individu ini
mpunyai daya sensitiviti yg tinggi
thadap keadaan sekelilingnya tmasuk
gaya hidup, kperluan, psekitaran d
turut sensitif mgunakn deria

~kepekaan thadap alam sekitar

serta
mpunyai deria dalaman yg sangat
sensitif thadap persepsi estetik
(c)Gagasan/Idea yg Asli d Tulen
=Sseorang yang sering kali
mengutarakn idea d gagasan yg asli
~Idea mrk unik d menarik, malah
tidak stereotaip d tidak
kovensional ~Mhasilkan hasil kerja d
karya mgikut cetusan rasa ~Hasil
karya sering kali berbeza drpd yg
biasa (d)Bsifat Terbuka =Mpunyai
sifat keterbukaan di dlm menerima
pandangan d pdapat orang lain
mgenai hasil karya d kerja mrk
~Mgamalkn sikap bebas serta
demokratik.(e)Logik =Murid2 peka d
sering bfikir scr logik d rasional ~Mrk
tahu mbezakn yg baik d tidak baik (f)
Bfikiran Bebas =mpunyai daya
pmikiran yg tidak terkongkong pd
satu2 perkara shj ~mrk pandai d
bijak mrancang agar projek d perkara
yg dirancang selamat d bjalan lancar
~mrk sangat berhati2 d bijak mbuat
keputusan

~lawatan akademik mampu mberikn

motivasi d rangsangan penemuan2
baru (c)Pemerhatian =mrujuk kpd
rangsangan mggunakn pbagai deria
~cth: deria penglihatan dgunakn bg
aktvt lukisan ~tidak tertumpu hanya
pd deria pgamatan semata2 malahan
mlibatkan deria yg lain spt deria
sentuhan, deria pendengaran
(d)Percubaan =mrujuk kpd usaha
bterusan bg mdapatkn hasil terbaik
~cth: phasilan karya yg dihasilkn
bkemungkinan besar tidak sempurna
spt yg dikehendaki, namun
percubaan demi pcubaan dlakukn bg
mmastikn hasil tsebut berjaya
diperolehi ~mdidik murid spy tidak
mudah putus asa d berupaya mbina
pgalaman bguna di dlm mhasilkan
karya yg lain (e)Penerokaan =mrujuk
kpd galakan utk memanipulasi
pbagai barangan d alat yg tdapat di
sekeliling ~guru mggalakkan pelajar
utk mggunakn bahan terpakai@
bahan kitar semula bg tujuan
penghasilan karya ~mbimbing murid
mjadi individu yg mampu
myesuaikan diri dgn keadaan
sekelilingnya (f)Memanipulasi
=mrujuk kpd keadaan di mana
sseorang individu mampu btindak
mlalui bahan@ keadaan sedia ada
~murid mampu mggunakn objek d
bahan yg tdapat di sekeliling utk
djadikn hasilan seni ~mgajar pelajar
spy lebih bjimat d mgelakkan
pembaziran (g)Aktiviti/Bermain
=rangsangan perlu diwujudkn mlalui
pmainan bbentuk akademik ~cth:
guru mggalakkan aktvt spt mbuat

~Guru btindak sbg juri yg adil d

saksama di dlm mganugerahkan
markah mberikn mrk cth d teladan
yg baik

5.6 STRATEGI MERANGSANG

KREATIVITI
5.6.1 Kaedah Sumbangsaran
=Asas sumbangsaran ialah
mgasingkn proses phasilan idea drpd
proses mnilai ~Aktvt perlu fokus kpd
kuantiti idea d saranan yg
disampaikn mlalui interaksi ssama
murid ~guru perlu bijak mgendalikn
sesi d pdekatan agar idea d
pyelesaian masalah yg dikemukakn
oleh murid tidak terbantut krn

TOPIK 6 ESTETIKA DAN KANAKKANAK

6.1 DEFINISI ESTETIKA =perkataan
Greek iaitu aisthetikos ~mrujuk kpd
perkara2 yg bkaitan dgn persepsi
deria =Bates(2000): satu kajian
falsafah yg bkaitan dgn kecantikan
=Gazalba(1978): satu cabang ilmu
normatif yg mbawa nilai2 kcantikan d
kbaikan =Lankford (1992): satu
konsep d kaedah di dlm falsafah seni
tmasuk persoalan yg bmatlamat utk
mnerangkn d mmahami pgalaman
estetik yg bkaitan dgn pkembangan
artistik d phasilan produk
=Ragans(2000): mnilai hasil karya
bukan shj dilihat pd kcantikan karya
tsebut d dr sudut kjayaan ssuatu
karya =istilah pend estetik dgunakn
mrangkumi pbagai bidang phasilan
hasil karya seni spt arca, lukisan,
catan ~ia juga mjelaskn persoalan
estetik yg mrujuk kpd pbincangan
bkaitan dgn penghuraian makna d
simbolik phasilan karya seni =Abdul
Shukor Hashim (1991) yg mlihat
setiap pgalaman pbelajaran sbg
pgalaman estetik
**Guru PSV boleh mggunakan
kemahiran ini utk mbantu pelajar
mmahami hasil karya yg dihasilkn

adakalanya pyelesaian yg diberikn

mungkin tidak logik d relevan ~John
Baer (1997)-- 4 panduan utama
sms mjalankn sesi sumbangsaran
(a)Kaedah Pertama =Elakkan mbuat
penilaian, terutama sms proses awal
sumbangsaran ~Ini boleh mbantutkn
usaha murid utk myalurkan idea krn
khuatir idea yg diberikn tidak mampu
dilaksanakn (b)Kedah Kedua =Elakkn
pmilikan idea oleh kumpulan d
individu ~Ini krn apabl idea d
saranan dihakmilikkn oleh
individu@kumpulan ianya akan
myebabkan perasaan ego wujud lalu
mgurangkan kerjasama di kalangan
murid ~Keadaan ini mewujudkan
suasana tegang krn mrk cuba utk
mpertahankn idea d scr tidak
langsung myebabkn ksukaran utk
mperbaiki idea tsebut (c)Kaedah
Ketiga =Mjelaskn kpd murid bhw
tidak mjadi ksalahan utk mminjam
idea d cara sedia ada bg tujuan
pnambahbaikan dlm proses
kemudiannya (d)Kaedah Keempat
=Mggalakkn sumbangsaran idea yg
luar biasa yg kadangkala tidak
masuk akal ~Galakan sebegini
mrangsang murid utk bfikir luar drpd
kmampuan spy murid mpunyai idea
menarik, tidak bsifat konvensional d
bsifat biasa sahaja
5.6.2 Teori Perkembangan
Kreativiti Paul Torrance
7 perkara dlm proses memupuk
dan mengembangkan kreativiti
para pelajar:
(a)Penyoalan =Rangsangan mlalui
proses pyoalan ~Guru boleh myoal
murid bg mggalakkan daya fikir
~dilakukn sms proses phasilan
ssuatu karya ~Perasaan ingin tahu
boleh dwujudkn mlalui keupayaan
guru bersoal jawab dibantu dgn
contoh2 yg relevan ~Sesi kritikan
sesi dpt mwujudkn pmikiran kritikal
(b)Penemuan =mrujuk kpd usaha
guru utk mberikn galakan d
rangsangan kpd murid bg mggalakkn
penemuan2 tbaru mlalui pyelidikn d
kajian ~murid digalakkn mbuat
pbagai usaha eksplorasi d
eksperimen mlalui aktvt seni tampak
spt mwarna, mlukis

mural di sek
5.7 MENINGKATKAN MOTIVASI
Strategi d saranan yg myuburkn
proses kreativiti =(a)Mmilih Bahan d
Alat =Murid diberikn peluang utk
mmilih bahan d alatan yg boleh
dgunakn utk pbagai aktvt SV
~mberikn peluang kpd murid utk
mhasilkn karya mrk dgn alatan yg
dipilih sendiri ~mberi peluang kpd
murid utk mgatur d mnetapkn gaya
hasil karya mrk (b)Masa =Rancang
pelajaran dgn baik d teratur spy
murid mpunyai masa yg cukup utk
bfikir, mbuat eksperimentasi, d
meneroka ~Jangan mberi tekanan yg
mlampau kpd murid utk mlengkapkn
aktvt SV mrk krn ianya boleh
mbunuh minat murid thadap SV
(c)Rangsangan =Pamerkn hasil karya
murid sbg satu bentuk sokongan
bterusan ~Pameran hasil karya boleh
mrangsang pelajar utk mhasilkn
banyak lagi hasil karya seni visual
~guru mmastikan bhw hasil karya yg
dipamerkn turut diubah d digantikn
dgn hasil karya yg baru (d)Pgajaran
d pbelajaran Fleksibel =Guru perlu
fleksibel dlm proses pgajaran ~guru
bsedia utk mgubah cara mgajar
mgikut minat idea d cadangan drpd
murid (e)Hormat-menghormati =
Guru perlu mpunyai sikap mhormati
murid d mhargai sumbangan d
komitmen yg ditunjukkn oleh mrk di
dlm mhasilkn karya seni visual
(f)Mberikn Galakan d Motivasi = guru
mberikn semangat d rangsangan
motivasi spy murid tidak mudah
putus asa ~Elakkan drpd mengkritik
kterlaluan shingga pelajar patah
semangat d tidak bminat utk
mneruskan phasilan karya ~Jangan
sekali-kali memperlekehkn hasil
karya murid d mberi peluang kpd
mrk utk bkongsi ksusahan d
gangguan yg mrk hadapi sms
mhasilkn karya seni (g)Penghargaan
=Galakkan d berikan phargaan kpd
murid di atas usaha d komitmen yg
mrk berikan di dlm kelas

slain mhurai persoalan mengapa

karya seni dihasilkn d kpentingan
mhargainya
6.2 PERKEMBANGAN ESTETIK
DAN TEORI KECANTIKAN
6.2.1 Konsep Relativist =Faktor
utama adalah psekitaran individu,
nilai, budaya serta cara hidup
sseorang individu pd satu2 masa
~Pandangan golongan relativist
@individu thadap kcantikan adalah
subjektif d abstrak ~Penghuraian d
makna kcantikan tidak tletak pd
objek ttp pd persepsi seseorang
6.2.2 Konsep Objektivist =sangat
btentangan dgn konsep relativist
~percaya bhw kcantikan
smemangnya telah sedia ada bsama
karya seni d bukan tletak pd persepsi
sseorang ~Kcantikan dpt dbahagikn
kpd kriteria ttentu spt yg tdapat di
dlm elemen d prinsip2 dlm seni spt
harmoni, rentak, warna,
keseimbangan dan sbgnya
6.3 ESTETIK DAN KANAK-KANAK
=perasaan kanak2 mudah ttarik dgn
pkara baru mjadikn mrk sbg
golongan yg unik d luar biasa
=Lowenfeld (1975): pkembangan
estetik kanak2 bsesuaian dg kretiviti
dpengaruhi oleh faktor tumbesaran d
psekitaran yg mbentuk ciri2 d corak
pemikiran ~Tindak balas estetik bg
kanak2 dpengaruhi oleh faktor umur,
pgalaman serta latar belakang d
budaya
6.4 TINDAKBALAS ESTETIK
=tindak balas spontan thadap karya
~Ia blaku mlalui hasil karya d mlalui
pgamatan thadap alam =Aspek
kualiti pada karya mrujuk kpd
perkara2 d elemen yg bkaitan dgn:
(a)Kualiti Literal@Imitanionalism
=mrujuk kpd keupayaan pengkarya
utk mhasilkn karya scr realistik mlalui
peniruan alam sekeliling slain drpd
kualiti realistik yg dipamerkn ~Bg
sesetengah pengkritik, karya yg
dikategorikn bjaya mpamerkn
kbolehan pniruan objek@ imej

~Aspek ini mnitikberatkan ttang imej

yg dilukis scr realistik mlalui proses
peniruan alam sekeliling ~cth:
pengkarya yg mlukis imej realistik
penunggang kuda, kualiti literal pd
lukisan ini adalah imej lelaki yg
mnunggang kuda tsebut yg
ditonjolkn scr realistik (b)Kualiti
Rekaan@Formalism =kaedah
myusun elemen d prinsip seni di dlm
ssuatu karya ~cth: bagaimanakah
artis mgutamakn elemen imbangan,
garisan, ritma (c)Kualiti Ekspresif
@Kualiti Emosi =Aspek ini mhuraikn
makna karya dr aspek mningkatkn d
mlihat tindak balas emosi, mood d
idea penonton yg mgamati karya
~Ssetengah pengkritik mjelaskn bhw
karya yg diklasifikasikn sbg bjaya
adalah karya yg bjaya mbangkitkn
emosi d perasaan penonton
6.5 MERANSANG
PERKEMBANGAN DAN
TINDAKBALAS ESTETIK KANAKKANAK
=Koster (2001) ~kanak2 perlu
dirangsang dgn aktvt yg dirancang
rapi d tsusun spy tindak balas
semula jadi estetik yg dimiliki oleh
kanak2 selari dgn peningkatan umur
mrk =Peranan guru@ kriteria:
(a)Mmilih Karya Berkualiti =Karya
seni perlu mpunyai standard d kualiti
yg ttentu dlm jenisnya ~Mpunyai
keaslian d dihasilkn mlalui kerja
tangan teliti d tbaik serta dikenali
~Karya ini mudah didapati di galeri
seni d disusuli dgn komentar d
penulisan (b)Mpunyai Kpelbagaian
Media d Teknik =Karya yg dipilih
perlu mpunyai kpelbagai teknik d
media phasilannya ~mmastikn
pelajar mpunyai perspektif pbagai
mgenai hasil karya ~Guru mluaskan
pmilihan karya dgn mmilih karya
arca, kolaj, lukisan d tidak ttumpu
hanya kpd catan shj (c)Kepelbagaian
Gaya, Budaya dArtis =Pmilihan karya
perlu mlihat faktor yg boleh
mperkayakn persepsi pelajar thadap
alam sekelilingnya ~Faktor spt latar
belakang d budaya artis @
pengkarya yg mhasilkn karya perlu
diberikn phatian (d)Mpamerkn
Budaya =Karya yg dipilih perlu
mgambil kira mgenai kmampuan
ssuatu karya mpamerkan identiti d
budaya murid ~Karya seni yg dipilih
mesti mcerminkan warisan d
kesenian spy murid mpunyai
perspektif yg luas mgenai budaya d
kpelbagaiannya.
6.6 KEPENTINGAN MEMPELAJARI
ESTETIK
Kepentingan kanak2 =mbina
pkembangan artistik juga mbantu
pkembangan emosi d kognitif murid
=mbantu murid dlm pbagai
aspek: (a)Mhidupkn Suasana Aktif
Pbelajaran =mggalakkan interaksi di
antr murid d guru, mjadikn proses
pbelajaran lebih myeronokkn
(b)Mningkatkan Kfahaman thadap
Imej d
Bahasa Visual =mbantu murid
mpelajari gaya bahasa tampak d
mperkayakn mrk dgn istilah2 baru

TOPIK 7 APRESIASI SENI

=proses phayatan seni yg
mrangkumi aspek2 pgetahuan,
mbuat ptimbangan,
pyataan diskriminasi d phargaan
thadap karya seni ~menitikberatkn
aspek kritikal serta aspek emosional
thadap karya seni =Ecker (1966),
pdekatan apresiasi seni dpt mberikn
phargaan yg myeronokkn thadap
karya seni, dilakukn dgn cara naratif
d tsusun utk mmahami ssuatu karya
seni ~Ia mcakupi aspek pgetahuan,
pnilaian, diskriminasi, d jg ksedaran
emosi thadap karya seni ~diperlukn
utk mberikn pnilaian estetika d
artistik utk stiap karya seni yg
dihasilkn
7.1 DEFINISI DAN KONSEP
=Hurwitz dan Day (2001), apresiasi
bmaksud mhargai d pmahaman
mgenai konsep apresiasi seni adalah
mlalui pcarian d pyaluran maklumat
yg tdapat pd karya
~Konsep apresiasi seni sbenarnya
antr lain btujuan utk mbina kyakinan
sseorang utk bbincang d mhurai
serta mbuat diskriminasi thadap
karya seni =Seabolt (2001) ~aktvt
kritikan seni mlibatkn pbincangan d
diskusi mgenai ssuatu karya seni
~aktvt mhayati seni dgn mlibatkn
pgetahuan berkaitan dengan sejarah
seni dan perbincangan serta diskusi
mengenai seni. =Johari Abdul Hamid,
2004-Apresiasi seni mengajar
pengkritik dan pemerhati seni
menghargai rasa dan perasaan
seniman.
7.2 KATEGORI APRESIASI SENI
= Walter dan Clive Bell yang
menyatakan bahawa penghayatan
dan apresiasi seni tidak memerlukan
pengetahuan mengenai idea
=Dewey dan Otto Krash pengetahuan asas seni boleh
membawa kepada kefahaman
terhadap karya seni, terdapat banyak
persoalan mengapa seseorang perlu
melakukan apresiasi terhadap karya
seni. Persoalan-persoalan seperti apa
yang anda lihat? Apakah
pengalaman dan memori yang lalu
tentang karya yang dilihat? Sejauh
manakah karya tersebut berkesan
dari segi penghasilan karya oleh
pengkaryanya? Apakah maksud
karya tersebut? Bagaimana elemen
dan prinsip seni di gunakan?
= Ecker (1966) kategori utama
dalam apresiasi seni ialah apresiasi
bercorak analitikal. Apresiasi
analitikal adalah satu kaedah bagi
melihat aspek penghasilan karya
seni visual. Kategori apresiasi
bercorak analitikal ini disusun dari
konsep mudah kepada yang lebih
kompleks.
**Peringkat2 Analitikal = (a)Peringkat
Analitikal, (b)Peringkat Penerangan,
(c)Konteks dan skop, (d)Aspek
Assosiasi (e)Aspek Kritikal, (f)Aspek
hubungan
7.2.1 Peringkat Analitikal
(a) Kenal Pasti - Aspek kenal pasti
yang paling mudah ialah

Penerangan literari ini terbahagi pula

kepada dua bahagian iaitu
(i)penerangan teknikal dan
(ii)penerangan formal.
(i) Penerangan Teknikal =Penerangan
teknikal merujuk kepada aspek
teknikal dalam penghasilan karya
seni. Proses ini termasuk perkaraperkara seperti penggunaan teknikal
dan bahan-bahan oleh pengkarya.
(ii) Penerangan Formal =Penerangan
formal merujuk kepada struktur
fizikal karya seni iaitu perkaraperkara yang berkaitan dengan apa
yang dilihat. Ini termasuklah aspek
warna, garisan, jalinan, bentuk, rupa
dan lainlain.
Organisasi rekaan seperti imbangan,
susunan, ritma, dan prinsip-prinsip
serta elemen seni yang lain.
7.2.3 Konteks dan Skop
=Seterusnya ialah aspek konteks dan
skop sesuatu karya itu dihasilkan
sama ada mempunyai kaitan dengan
budaya, sumbangan karya di dalam
masyarakat, peranan pengkarya dan
lain-lain.
7.2.4 Aspek Assosiasi =Aspek ini
bergantung kepada assosiasi
seseorang apabila menikmati
sesuatu karya. Adakah karya itu
mengingatkan sesuatu kepada apa
yang dilihatnya? Misalnya, potret
Monalisa mengingatkan kepada
kekasihnya atau lukisan peperangan
mbayangkan
kekejaman sesuatu bangsa yang
sombong dan angkuh. Ringkasnya,
perkaitan ini juga merupakan
persoalan yang menyentuh peribadi
seseorang.
7.2.5 Aspek Kritikal =Aspek
kritikal merupakan persoalan
penilaian atau pertimbangan peribadi
termasuklah kritikan yang
membolehkan seseorang membuat
apresiasi kepada sesuatu karya itu
dengan lebih menyeronokkan.
7.2.6 Aspek Hubungan Aspek
hubungan ini amat kuat dalam
membuat apresiasi kepada seni bina.
Aspek fizikal, spiritual dan lebih
daripada itu aspek kemanusiaan
adalah menjadi keutamaan. Tetapi
aspek ini boleh juga diaplikasikan
kepada kesemua jenis seni rupa atau
seni visual. Tambahan pula,
pengalaman lampau seperti yang
menyentuh persepsi diserapkan
dalam membuat apresiasi kepada
objek yang dilihat.
TOPIK 8 PENGGUNAAN
TEKNOLOGI MAKLUMAT DAN
KOMUNIKASI (ICT), MULTIMEDIA
DAN INTERNET DALAM
PENGAJARAN DAN
PEMBELAJARAN
8.1 TEKNOLOGI MAKLUMAT DAN
KOMUNIKASI (ICT)
8.1.1 Definisi ICT
=Senn (1998) ~Teknologi maklumat
d komunikasi mrangkumi pbagai
teknologi yg disepadukn utk

(c)Myemai Kfahaman thadap di

antara Satu Sama Lain =mbantu
murid mmahami bhw karya yg
dhasilkan mpunyai makna berbeza
~mberikn ksedaran bhw tidak semua
orang mlihat d mmahami ssuatu
perkara itu dgn cara yg sama dgn
orang lain (d)Mningkatkn Keupayaan
pmikiran =pelajar perlu mbuat
pbandingan, pbezaan mganalisa d
mnilai karya ~mbantu murid
mgerakkan daya pmikiran mrk

menyatakan aspek-aspek seperti

tajuk karya, jenis karya, pereka atau
seniman karya, tarikh dihasilkan,
asal-usul karya, gaya, medium yang
digunakan, teknik dan fungsi karya.
7.2.2 Peringkat Penerangan
(a) Penerangan Literary
=Penerangan literari digunakan ke
atas karya seperti potret, landskap,
lukisan objek dan lain-lain.
Contohnya, karya Monalisa
mggambarkan seorang wanita yang
sedang terukir senyum di bibirnya.

mperolehi, myimpan d myebarkan

maklumat dlm pbagai bentuk spt
teks, grafik, audio, animasi dgn
mggunakn alat2 elektronik =Abd.
Razak et al., (2000) ~Teknologi
maklumat mrangkumi apa jua alatan
elektronik yg mbenarkn pgguna
myimpan,mhubung, mproses, mcipta
d myampaikn maklumat

**Keperluan ICT dalam P&P

Brupaya mningkatkn kfahaman d
pguasaan pelajar thadap pgajaran
Mberi peluang pbelajaran yg sekata
kpd semua pelajar yg mpunyai
pbagai keupayaan Mningkatkan
motivasi pelajar Mbolehkn
pbelajaran bersendiri Mbolehkn
pelajar mgakses maklumat yg sukar
diperolehi Mbolehkn pelajar
mgumpul maklumat dgn mudah d
pantas Mwujudkn suasana
pbelajaran yg myeronokkan d
mcabar Mningkatkan daya kreativiti
d imaginasi pelajar Mberi peluang
kpd pelajar utk belajar scr bkesan
dgn bimbingan yg minimum
Mningkat kmahiran teknologi
maklumat d komunikasi
8.1.2 Peranan ICT dalam
Pengajaran dan Pembelajaran
=Dikategorikan sbg: (a)Tutorial,
(b)Penerokaan (c)Aplikasi
(d)Komunikasi
(a)ICT utk pbelajaran Tutorial
=Mrupakn proses pyampaian
kandungan pelajaran bdasarkn
urutan ttentu ~Ianya mrangkumi:
(a)Pbelajaran ekspositori
(b)Demonstrasi yg ditunjuk d dikawal
urutannya (c)Latihan d latih tubi yg
turut dikawal oleh sistem **Kaedah
Perlaksanaan= ~Kom d perisian
pend (sama ada dlm CD-ROM, cakera

**Kelebihan =Mberi peluang kpd

pelajar mnentukan sendiri haluan d
gaya pbelajaran masing2 Plibatan
sepenuhnya dr pelajar dlm
pbelajaran Mberi peluang kpd
pelajar utk mnangani masalah
sebenar
Mnerapkan teori pbelajaran moden
spt konstruktivis d kcerdasan pbagai
dlm proses pbelajaran
**Keburukan= Pelajar
bkemungkinan sesat d hilang haluan
tanpa pgawasan yg baik
Mgakibatkn lebih banyak masa
diperlukn oleh pelajar di dlm
mpelajari ssuatu

8.2 MULTIMEDIA DALAM

PENDIDIKAN
8.2.1 Definisi Multimedia
=Hofstetetter(1995) ~Multimedia
bmaksud integrasi elemen teks,
audio, grafik, animasi d video yg
mggunakn kom sbg alat kawalan
psembahan utk mbolehkn pgguna
mgarah, brinteraksi, mreka cipta d
bkomunikasi agar proses pbelajaran
mjadi lebih berkesan
=Schurman(1995) ~ Multimedia ialah
kombinasi manipulasi, pgga bung
jalin d pgintegrasian media spt teks,
grafik, animasi, audio d video dlm
suatu perisian yg direka bentuk di
dlm mningkatkn interaksi antr
pgguna d kom
**4 komponen utama= Pertama,
kom djadikn alat utk mgkoordinasikn
apa yg dilihat, didengar d sterusnya
brinteraksi dgnnya Kedua, perlunya
hubungan utk mhubungkn ksemua
maklumat Ketiga, alat phubungan
dperlukn utk maklumat jaringan
Keempat, tdapat kaedah utk
mgumpul, mproses d mkomunikasikn
segala idea d maklumat

(c)ICT sbg Alat Aplikasi =apabila ia

mbantu pelajar mlaksanakn tugasan
pbelajaran ~Com Aided Design
(CAD) mrupakan alat aplikasi yg
mampu dgunakn utk mbantu pelajar
mlaksanakan aktvt pbelajaran
**Kaedah Perlaksanaan =pelajar
dpt mberikn tumpuan dlm
mlaksanakn aktvt pbelajaran yg
autenik ~Situasi pbelajaran sebegini
mwujudkn pgoperasiaan teori
pbelajaran sosio-budaya ~ Pelajar
akan saling brinteraksi ssama mrk di
dlm mbangunkn kmahiran kognitif,
metakognitif, btutur d bkerjasama
(Brown, 1994) ~ICT mjadi alat yg
ideal utk tugas yg tidak autentik
(mklasifikasi d myisihkn data yg
banyak) manakala pelajar boleh
mnumpukn spenuh phatian kpd

8.2.2 Peranan Multimedia dlm

P&P =(a)Jamalludin dan Zaidatun
(2000) ~Mnerusi multimedia,
dokumen dpt dihubungkn scr global
~Ianya dpt dilihat mnerusi formatnya
yg interaktif d mrangsangkn,
komunikasi maklumatnya yg efektif,
pgekalan informasinya yg bkesan,
pmudah cara dlm proses p&p serta
mbenarkn pelajar belajar mgikut

keras@laman web) mrupakn alatan

terpenting ~bteraskan Com Assisted
Instruction (CAI), Intelligent
Computer Assisted Instruction
dgunakn utk mggambarkn pggunaan
alatan tsebut dlm p&p ~Perisian
pend bercirikn kcerdasan d berupaya
myesuaikan maklumat yg
disampaikn dgn kmampuan d
kperluan pelajar ~mpunyai
komponen2 spt Mpersembahkn
maklumat, Mbimbing, Myedia@
mberikn latihan d Mnilai pencapaian
**Kelebihan =Mwujudkn konsep
pbelajaran individu
Pelajar belajar mgikut kmampuan
sendiri Mningkatkn motivasi pelajar
Proses pbelajaran bjalan tanpa
pyeliaan@pyeliaan minimum
**Keburukan= Kesilapan pmilihan
perisian yg bmutu mgakibatkn
pbaziran Mhalang pggunaan
kmudahan alatan ICT yg lebih
produktif Mjurus ke arah
pyalahgunaan kmudahan ICT
Mgakibatkn lebih banyak masa
diperlukn oleh pelajar di dlm
pbelajarn
(b)ICT utk Pbelajaran Penerokaan
=pelajar mcari d mgakses maklumat
drpd CD-ROM, Internet d mgalami,
mpelajari serta mkaji ssuatu
fenomena scr simulasi ~bbentuk
inkuari penemuan d lebih mjurus kpd
penyelesaian masalah kehidupan
sebenar serta simulasi. Pelajar
mampu mengawal dan menentukan
maklumat yg diterima **Kaedah
Perlaksanaan =bdasarkn pdekatan
konstruktivis yg mberi pnekanan kpd
pmikiran kritis, pyelesaian masalah,
pgalaman pbelajaran yg autentik d
pgetahuan yg dibina mlalui interaksi
sosial ~maklumat boleh dperolehi dr
CD-ROM d pbagai pangkalan data yg
bkaitan ~Guru perlu bijak mgawal
masa krn proses penerokaan
mungkin berlarutan d mmakan masa
yg panjang

tugas yg autenik (mlihat d mmikirkan

trenda dlm data tersebut)
**Kelebihan =Pelajar mberikn
tumpuan di dlm aktvt pbelajaran asli
Guru mgemukakn masalah yg akan
mcabar minda pelajar Pelajar dpt
mningkatkn tahap kcekapan d
ktepatan hasil pbelajaran mrk
**Keburukan =Tanpa pnerangan d
pgawasan yg baik dr guru, pelajar
bkemungkinan utk gagal dlm proses
pbelajaran mereka Pelajar yg
pbagai kcerdasan sukar utk
disatukan Masa yg dperlukn bg
suatu proses pbelajaran mungkin
sukar utk dikawal
(d)ICT sbg Alat Pemudah Komunikasi
=Pelajar d guru dr lokasi yg bbeza
mhantar, mnerima d bkongsi
maklumat dgn pbagai bentuk d
format ~Ianya mampu dilaksanakn
dgn teknik seorangan/sendirian,
teknik seorang kpd seorang, teknik
seorang kpd ramai d teknik ramai
kpd ramai **Kaedah Perlaksanaan
=mbolehkn pelajar btukar maklumat
dgn sesiapa shj di dunia ~Pgalaman
pbelajaran scr kolaboratif ini brupaya
mbuka minda pelajar serta mjadikn
proses pbelajaran lebih mnarik d
bmakna **Kelebihan =
Mampu mlaksanakn pbelajaran
kolaboratif Mampu mningkatkan
plibatan pelajar dlm proses
pbelajaran mlalui peer group yg
bsifat global Mampu bkomunikasi
terus dgn pakar dr serata dunia
**Keburukan =Pelajar dikhuatiri
akan leka bkomunikasi ssama mrk
tanpa mberikn phatian thadap
objektif pbelajaran mrk Kos
pbelajaran yg tinggi Masa yg
diperlukn bg suatu proses pbelajaran
lama d mungkin mbosankn
8.1.3 Pendekatan Persekitaran ICT
=konsep pbelajaran belajar mlalui
mbuat d perseorangan
~pyepaduannya dgn rangka
pgajaran bteraskan multimedia
~Internet d WWW yg mjadi tulang
belakang kpd lambakan maklumat
mmastikan pbelajaran yg dijalankn
benar2 bmutu d efektif

khendak mrk sendiri (b)Kurshan

(1991) ~Klebihan d kberkesanan
aplikasi multimedia dlm pendidikan
dpt dilihat bdasarkn pningkatan
motivasi pelajar, reka bentuk
pbelajaran yg mnepati cita rasa
pelajar, sumber maklumat yg
multisensori, mggalakkn kbolehan
metakognisi pelajar, mwujudkn
proses pbelajarn yg aktif serta
susunan d gaya pbelajaran yg
ditentukan sendiri oleh pelajar
(c)McGloughlin (1997)
=Pgintegrasian multimedia di dlm
pbelajaran brasaskn web mampu
mningkatkan minat pelajar,
mgurangkn masa bg mguasai
aplikasi, kos pbangunan yg rendah,
mningkatkn kbolehcapaian d
mningkatkn pmahaman d pgekalan
informasi dlm ingatan (d)Kulik(1985)
=Pggunaan multimedia telah
mnurunkn purata masa pbelajaran
scr bkesan sbanyak 80 peratus d
sekaligus mningkatkan tahap
pcapaian pelajar
8.2.3 Kategori/Elemen
Multimedia = 1.Teks 2.Grafik
3.Audio 4. Penggunaan Audio dalam
Aplikasi Multimedia 5.Animasi 6.
Video 7.Hipermedia dan Hiperteks
(1)Teks =pkataan yg boleh dfahami
oleh pgguna ~Ia mrangkumi elemen
utama yg sering dgunakn dalam
aplikasi multimedia utk myampaikn
ssuatu konsep@ mesej kpd pgguna
~Teks mrupakan media yg diperlukn
sbg unsur asas menu utama, sistem
navigasi@ alat pyampaian ssuatu isi
kandungan perisian ~Pkembangan
multimedia mjadi pencetus
kpentingan teks dlm psembahan
komputer ~Hypertext Markup
Language (HTML) telah dcipta utk
mmaparkan dokumen teks mudah pd
skrin kom bg tujuan Internet (WWW)
= (a)Muka Taip, Font d Ruang
Putih =Muka taip mrupakn
skumpulan karakter grafik yg
biasanya tdiri dlm pbagai bentuk d
saiz ~Cth: Arial, Verdana, Times New
Roman, Bookman Old Style

=Font mrupakn satu koleksi karakter

yg mpunyai gaya serupa yg dimiliki
oleh skumpulan muka taip, berat d
gaya ~Cth: tebal, italik, bgaris, garis
luar, bayang
=Ruang putih adalah ruang kosong
yg mmisahkan antr satu huruf dgn
huruf di sebelah kanan, kiri, atas@
bawahnya pd teks =2 kaedah yg
mbolehkn ruang putih
dikurangkn iaitu mlalui (1)leading
ia adalah ruang putih antara baris
(line spacing) dan biasanya boleh
diubahsuai. Ia diukur dari atas ke
bawah. Lebih besar leading, maka
lebih banyak ruang putih dihasilkan.
(2)kerning ia adalah ruang putih
antara huruf (letter spacing) dalam
sesuatu perkataan. Dalam perisian
desktop publishing, setiap font
mempunyai kerning asas dan
pengguna boleh menukarkannya
untuk memperolehi paparan teks
yang dikehendaki (b)Serif, Sans
Serif dan Dekoratif =Serif mrujuk
kpd garisan@lengkungan yg tdpat
pada phujung ssuatu karakter ~Cth:
Times New Roman, New Century,
Calisto MT, Bookman dan Lucida
Console ~Sans serif bmakna font yg
tidak mpunyai serif@ tanpa serif
~Ct: Arial, Haettenschweiler,
Verdana, Century Gothic dan Tahoma
~Dekoratif mrujuk kpd font yg
mpunyai unsur2 sastera lama d agak
berbunga2 spt tulisan zaman dahulu
kala ~Cth: Lucida Handwriting,
Matisse ITC, Amazon, Vineta BT dan
Monotype Corsiva (c)Panduan
Pggunaan Teks: (i)Keseragaman
=bentuk d format teks yg dgunakn
utk aplikasi hendaklah seragam d
tidak tealu pbagai (ii)Jenis d tulisan
yg sesuai ~pggunaan jenis teks
hendak sesuai dgn kperluan aplikasi
~Cth: utk aplikasi kanak2, pbangun
boleh gunakn tulisan jenis Comic
Sans (iii)Kbolehbacaan pastikn
tulisan yg dgunakn mudah dibaca d
tidak mgelirukn pgguna
(iv)Ptimbangkn gaya d warna pilih
gaya bentuk tulisan yg sesuai serta
gunakn warna yg seragam d tidak
kontra (v)Kekangan setiap jenis
~kenal pastikn terlebih dahulu
kekangan d masalah tulisan yg
hendak dgunakn ~Padankn
pggunaannya mgikut kperluan
aplikasi
(2) Grafik =gambar@ ilustrasi d
tulisan ~Utk mhasilkn produk
multimedia yg mudah dgunakn d
mnarik, pbangun perlu mnekankan
aspek rupa, bentuk d psembahan
setiap unsur grafik yg dmasukkan ke
dlm prisian aplikasi tsebut
(a)Resolusi =Ia adalah darjah
kualiti paparan grafik pd peranti
output d peranti input ~Kategorinya
adalah (i)resolusi warna =resolusi
bit@ kedalaman warna ~Smakin
tinggi bilangan bit warna yg dimiliki,
smakin tinggi kualiti paparan grafik
(ii)resolusi imej= mrupakan bilangan
piksel yg dgunakn utk mwakili grafik
~mrujuk kpd lebar d tinggi piksel
grafik (b)Pggunaan Grafik dlm
Aplikasi Multimedia =kegunaan:
(i)Mcipta latar belakang yg mnarik

~Ia boleh myimpan fail grafik bitmap

d vektor (iii)GIF (Graphics
Interchange Format) =sering
dgunakn di dlm pbangunan laman
web krn ia mnawarkan saiz fail yg
lebih kecil bbanding format grafik yg
lain (iv)JPEG (Joint Photographic
Expert Group) =Mrupakan piawaian
bg mekanisma pmampatan fail grafik
~Ia sesuai utk gambar foto, hasil
kerja seni ~kurang sesuai utk
huruf@aksara (d)Sumber2 Grafik
=(i)Pengimbas =dgunakn utk
mnukarkan imej kpd format digital,
agar dpt dgunakn pd kom, boleh
diubahsuai d mampu disimpan serta
dibuka semula (ii)Kamera Digital
=mrakam gambar foto d
myimpannya dlm bentuk digital agar
dpt dipaparkn oleh kom ~Hasilnya
mggunakn ruang storan yg lebih
kecil d memori dalaman utk
myimpan dlm format digital
(iii)Laman Web Dgn Enjin Carian
=pengguna boleh mdapatkn pbagai
jenis grafik mgikut khendak mereka
~isu hak cipta imej perlu diutamakn
sbelum grafik boleh disalin@ dimuat
turunkan
(3)Audio =bunyi yg dpt didengar ttp
tidak dpt dilihat dgn mata kasar
manusia ~elemen tpenting dlm
myampaikan mesej kpd pgguna
~Pnambahan audio dlm psembahan
multimedia adalah cara bkesan utk
mnarik minat penonton
~Audio(suara latar) boleh dimasukkn
ke dlm psembahan multimedia utk
myampaikan maklumat @mesej d
mningkatkan pmahaman thadap
kandungan
(4) Pggunaan Audio dlm Aplikasi
Multimedia =Audio mampu mjadi
daya penarik d mberi kseronokan
dlm ssuatu psembahan krn: ~Mnarik
perhatian ~Mampu mnarik d
mnumpukn phatian pgguna
~Mningkatkn pmahaman d mbantu
pgguna mgingati mesej yg
dsampaikn ~Ia mensimulasikn deria
dalaman pgguna sterusnya
myampaikan mesej dlm bentuk yg
lebih menarik ~Dpt mpengaruhi
emosi d cara bfikir ~Utk
mgilustrasikn idea yg kompleks d dpt
mningkatkn konsentrasi penonton
**3 cara utama: (i)Sbg muzik latar
belakang ~Fail audio yg dimainkn
mwujudkn mood utk psembahan
tsebut ~Akan mhasilkn kseronokan d
keinginan (ii)Sbg kesan bunyi ~Bunyi
mberi phatian d arahan kpd pgguna,
pd butang d transisi utk mnekankn
pd prubahan skrin ~Kesan2 bunyi ini
bsaiz kecil ttp mpunyai kesan yg
mnarik (iii)Sbg suara latar ~Mrupakn
bahan sokongan pyampai ~Dgunakn
seminimum mungkin dlm
psembahan krn ianya boleh
mgganggu ~Konsep Audio Analog d
Digital **Audio analog juga dkenali
sbg MIDI (Musical Instrument Digital
Interface) ~Ia adalah isyarat
elektronik yg mbawa maklumat
bunyi scr bersiri d bterusan **audio
digital =perwakilan sbenar bunyi yg
dsimpan dlm bentuk bit
**Format Fail Audio =(i)MID, MIDI
dan MFF (Musical Instrument

(5) Animasi =satu proses mhidupkn@

mberikn gambaran bgerak kpd
ssuatu yg statik agar ia klihatan
hidup d dinamik ~alatan unik utk
digunakn krn ia dinamik d mberi
penonton ilusi pgerakn, hidup d aksi
dlm psembahan ~Ia myeronokkn utk
dgunakn d mbantu myampaikan
mesej serius dlm kaedah yg lebih
mnarik =(a)Animasi dlm Aplikasi
Multimedia =adalah elemen yg unik
krn ia adalah dinamik d mberi
pnonton suatu ilusi ~digunakn utk
mhasilkn satu keadaan yg
mrangsang d myeronokkn bg tujuan
p&P ~Dlm aspek multimedia,
animasi mrupakn salah satu elemen
yg mampu mningkatkn lagi daya
tarikan ssebuah program@perisian
multimedia ~digunakn utk
mdemonstrasikn bahan scr visual krn
mrk mpunyai kawalan dlm stiap
aspek animasi yg hendak dipaparkn
(b)Animasi 2D =animasi linear. Ia
merujuk kepada pergerakan objek
yang mudah merentasi skrin
sesebuah skrin paparan ~2 kaedah
utama iaitu (a)animasi sel =mrujuk
kpd lokasi@ helaian yg akan
diletakkan objek@ watak yg hendak
digerakkn ~bdasarkn satu siri
bingkai@ sel yg mana objeknya akan
dlukis berulang kali bg mhasilkn satu
ilusi pgerakn telah blaku (b)animasi
laluan = proses mggerakkn objek di
spanjang laluan yg telah ditetapkn pd
skrin ~Laluan tsebut mungkin
mrupakn garisan lurus@ lengkungan
~dihasilkn dgn mggunakan perisian2
multimedia dgn hanya mheret
penunjuk tetikus pd skrin@ dgn
mnunjuk pd lokasi2 yg dkehendaki
(c)Animasi 3D =mbuatkn objek
kelihatan lebih hidup bbanding
animasi 2D ~mpunyai tambahan
paksi z kpd paksi x d y utk mwakili
kedalaman imej yg terbabit **5
proses utama phasilan animasi 3D:
~Phasilan Papan Cerita ~Permodelan
~Pencahayaan ~Pemetaan
~Rendering
(6)Video =satu siri skrin yg
mmuatkan gambar2 yg diiringi
bunyi2an yg dimainkn pd kadar yg
laju ~Satu skrin diukur dlm kadar
satu skrin per saat ~Mmasukkan
unsur video di dlm sbuah psembahan
multimedia mrupakn cara yg bkesan
bg myampaikn maklumat dgn bkesan
(a)Video Analog d Digital (i)Video
Analog =Teknik@ kaedah phantaran
isyarat video yg diwakili oleh signal
elektrik yg tidak mnentu ~Format
awal ialah scr video komposit
~Format video komposit mpunyai
kbanyakan cirri2 video yg asas spt
brightness, contrast, colour, sync ~Ia
kmudiannya disatukn mjadi satu
isyarat bg tujuan phantaran ~sering
mgalami masalah2 apabila sering
dgunakn @disimpan dlm satu
tempoh yg lama spt kecairan warna,
gambar yg kurang jelas d kjatuhan
kualiti (ii)Video Digital
=Kelebihan adalah kualitinya yg
kekal spanjang masa ~ssebuah klip
video adalah lebih mudah utk
diubahsuai@dipinda ~disimpan
sbagaimana fail kom yg lain ~ia

(ii)Mpersembahkn data d maklumat

yg kompleks dgn lebih baik d
difahami (iii)Mgilustrasi prosedur2
ttentu d mgelakkn pggunaan klip
gambar (iv)Mningkatkan konsep@
psembahan ssuatu isi penting, mlalui
pggunaan ikon bgambar (c)Format
Utama Fail Imej Digital =(i)BMP
(Bitmap) ~Fail grafik dlm format ini
mpunyai fail yg besar krn ia tidak
mlakukan proses pmampatan ke atas
fail sms proses pyimpanannya
(ii)PICT ~Format fail ini sesuai utk
kerja2 psembahan, paparan pd skrin
mahupun utk kerja2 video digital

Digital interface) =bahasa

standard yg digunakn antr alatan
muzik d komputer ~Fail2 MIDI boleh
dimainkn dgn Windows Media Player
(ii)Wave (WAV) =Format fail yg
paling luas digunakn d disokong
spenuhnya oleh sistem pgoperasian
Windows (iii)MPEG Level 3 (MP3)
=mrujuk kpd format fail audio yg
smakin popular bdasarkan teknik
pmampatan failnya yg baik (iv)Real
Audio@Real Media (.RA dan .RM)
=Format fail yg paling mluas
digunakn bg tujuan pyaluran audio
mlalui talian internet scr langsung

boleh disalin tanpa prubahan kualiti

~myediakn kmudahan capaian scr
rawak dgn mbenarkn arahan copy,
cut d paste serta unsur2 kesan khas
dimasukkn ke dlmnya dgn mudah
(b)Piawaian Pemampatan Video
=(i)Motion JPEG =adalah piawaian
yg dibina oleh Joint Photographic
Experts Group (JPEG) berasaskn
pmampatan pd imej yg
statik ~mgandaikn stiap frame video
sbg imej statik

(ii)MPEG Motion Picture Expert

Group =bfungsi berasaskn pbezaan
antr frame ~ia mhasilkn ratio
pmampatan fail yg tinggi d mhasilkn
saiz fail yg lebih kecil **kategori@
versi MPEG: (i)MPEG-1 =Format yg
dgunakn dlm phasilan Video CD
(VCD) ~MPEG-2 =Format yg dgunakn
dlm DVD (Digital Versatile Disk)
~Apples Quick Time =sbg struktur
data bg tujuan produksi d mpunyai
format yg padat bg tujuan playback
**QuickTime mgunakn pmampatan
jenis lossy yg mana ia mampu
mhasilkn pmampatan fail dlm nisbah
5:1 shingga 25:1 ~Ia mrupakn
format fail yg dkenali oleh sistem
pgoperasian d boleh dipinda@disalin
antr aplikasi smudah pyalinan
grafik@ teks
(7)Hipermedia dan Hiperteks
(a)Hiperteks =dokumen tanpa urutan
yg tdiri drpd teks, audio d maklumat
visual yg disimpan dlm kom
~disusun dlm keadaan tidak linear
bg mbolehkn pgguna mlayari bahan
tsebut bdasarkn hubungan pkaitan
antr teks (Spiro dan Jehng, 1990)
(b)Hipermedia =media bpautan@
kombinasi media ~mrujuk kpd
perisian kom yg mgintegrasikn
elemen teks, grafik, animasi, video d
audio yg saling bhubungan dlm
proses pgaksesan maklumat
~Pgguna bebas mmilih laluannya
mgikut gaya pmikiran d pprosesan
maklumat krn ianya myediakan
suasana yg interaktif ~Maklumat

8.3.2 Rangkaian Internet (a)WAN

(Wide Area Network) =rangkaian
kom yg mhubungkn beberapa kom
dlm ssebuah institusi d mliputi antr
satu sama lain (b)LAN (Local Area
Network) =rangkaian jaringan
stempat yg mhubungkn beberapa
kom dlm ssuatu kws terhad
(c)INTRANET =rangkaian dalaman yg
bperanan sbg phubung bg ssebuah
kumpulan kerja yg mggunakan
pbagai pgantara kom pd lokasi yg
bjauhan
8.3.3 Kepentingan Internet dlm
P&P
(a)Sumber Statik Maklumat
=Kaedah yg dgunakn utk mcari
sumber2 yg diperlukn utk tujuan
pgajaran Ianya bsifat statik dgn
mgaplikasikan sumber sedia ada
~Cth: pggunaan kmudahan
perpustakaan@ pusat sumber
kurikulum (b)Pggunaan Interaktif
Dinamik =Internet digunakn utk
mggalakkn suasana dialog antr
pbagai pihak yg blainan yg
mrupakan komponen penting Ianya
bsifat dinamik mmandangkn
pgetahuan hanya akan thasil apabila
dialog antr individu dilaksanakn
(c)Bilik Darjah ke Bilik Darjah
=Kesemua individu di dlm bilik
darjah akan bkerjasama scr dinamik
bg myempurnakn suatu tugasan
Organisasi popular yg mpromosikn

Karen Haigh (1997) menyarankan

agar pemilihan warna bagi bilik seni
hendaklah sehingga tidak menafikan
dan menenggelamkan hasil karya
pelajar yang akan dipamerkan.
Dalam konteks ini, pemilihan warna
bagi menghiasi dinding perlu
mengambil kira kesesuaian dengan
karya pelajar yang akan digantung
dan dipamerkan nanti.
Warna-warna yang disarankan adalah
warna-warna terang seperti warna
putih, kelabu pucat, kuning dan biru.
Warna-warna terang ini akan
membuatkan bilik seni yang gelap
nampak besar selain daripada sesuai
untuk dijadikan latar bagi karya
pelajar dan objek-objek semula jadi.
Papan Buletin
Buletin sangat diperlukan untuk
mempamerkan hasil karya pelajar
selain sebagai tempat untuk
menyampaikan maklumat. Papan
notis hendaklah diwarnakan sama
dengan warna dinding agar terdapat
kesatuan dengan bilik selain mampu
menarik minat terhadap apa yang
pamerkan.
Selain daripada itu, guru-guru
pendidikan seni visual juga boleh
menggunakan warna-warna seperti
warna kuning terang, merah dan
oren untuk mengecat papan buletin
bagi tujuan pameran selain
menampakkan sedikit kelainan
daripada warna terdahulu.
Pencahayaan
Pencahayaan juga memainkan
peranan penting kerana pemilihan

dipisahkn kpd unit2 kecil d mampu

dihubungkn dgn pbagai cara
**kelebihan: sifatnya yg mnarik d
mampu mnarik plibatan d minat
pelajar ~Maklumat dpt dihubungkn
drpd pbagai sumber media
~mpunyai struktur jaringan yg
mampu mgarahkn maklumat mgikut
minat d kperluan pelajar ~hasil reka
cipta guru d pelajar mgikut idea asal
mrk sendiri **Kekurangan: ~pelajar
mungkin hilang arah krn kurangnya
arahan sms mneliti perisian tsebut
~Pelajar mungkin gagal mnentukan
maklumat tbaik bg pbelajaran mrk
~Perisian yg tlalu canggih d
kompleks akan mgeliru d mbebankn
pelajar ~perisian bsifat tidak linear
mmerlukan lebih masa utk pelajar
mcapai objektifnya
8.3
8.3INTERNET DALAM PENDIDIKAN
8.3.1 Definidi Internet =satu sistem
jaringan rangkaian kom antrbangsa
yg mliputi sluruh dunia ~Rochester
(1998)=Internet bfungsi utk
mmudahkan pkhidmatan komunikasi
data yg luas tmasuk mel-elektronik,
program pmindahan data d fail,
kumpulan pbincangan d kumpulan
pbualan ~World Wide Web (WWW)
=sub set kpd sistem internet
~mrupakn pkhidmatan internet yg
mhubungkn tapak2 yg berada di
sluruh dunia mlalui dokumen
hiperteks ~Alamat Protokol Internet
(IP) mggunakan sistem komunikasi
bdasarkan nombor kpd stiap alamat
yg tdiri dr kombinasi nama akaun
pgenalan diri pgguna (user id) d
nama pdaftaran internet kom (host
name) ~Sumber Lokasi Uniform
(URLs) bmula dgn prefiks HTTP
(HyperText Transfer Protocol)
mrupakn standard internet di dlm
mnentukan bagaimana mesej
dihantar

projek sbegini adalah Pend

Antrbangsa d Rangkaian Sumber
(d)Individu ke Individu =Mrupakn
satu lagi bentuk dinamik pggunaan
interaktif mnerusi phubungan
individu ke individu mlalui melelektronik Pelajar d guru boleh
btukar2 maklumat serta pgetahuan
ttang bidang yg diminati
(e)Individu/Bilik Darjah kpd Dunia
=Pelajar d guru mampu mgendalikn
tinjauan mnerusi listservs@
newsgroup yg tdapat dlm internet
(f)Pyelesaian Masalah =Internet
mampu btindak sbg suasana
pyelesaian masalah bg tujuan
pbelajaran Mnerusi perisian ttentu
pgguna internet mampu mgubah
simpanan fail di dlm ssebuah laman
web
TOPIK 9 PENGURUSAN STUDIO
DAN BILIK SENI DI SEKOLAH
9.2 KEPERLUAN ASAS BILIK SENI
Kebanyakan sekolah telah disediakan
bilik khas yang diperuntukkan
sebagai bilik seni atau studio seni.
Kemudahan ini disediakan oleh pihak
berwajib bagi memastikan
keselesaan murid dan guru dalam
menjalankan proses pengajaran.
Mengurus dan menjaga studio seni
bukan tugas mudah. Oleh itu, guru
perlu bijak menyusun barangan yang
terdapat di dalam bilik supaya
kelihatan ceria dan menarik.
Berikut merupakan perkara-perkara
yang boleh dijadikan panduan bagi
guru dalam mengurus bilik seni dan
studio seni di sekolah.
Warna Dinding
Antara kaedah pertama yang perlu
dititikberatkan bagi menghiasi bilik
seni adalah warna. Warna dinding
yang terdapat di bilik seni perlu
menarik. Pilihlah warna-warna yang
sesuai untuk dijadikan latar kepada
buletin dan papan notis yang
terdapat di dalam bilik darjah.

warna juga dipercayai turut

mempengaruhi murid menyiapkan
dan menghasilkan karya.
Kebanyakan kelas dan studio seni
telah disediakan dengan lampu
fluoresant atau lampu kalimantang.
Oleh itu, guru seni digalakkan untuk
memastikan murid menggunakan
sinaran pencahayaan semula jadi
dari luar. Guru perlu buka tingkap
dan pastikan seberapa banyak
cahaya dari luar masuk ke dalam
bilik seni. Guru juga boleh
mengadakan eksperimen bersama
pelajar bagi mendapatkan perbezaan
warna menggunakan lampu
fluoresent dan cahaya semula jadi.
Bahan Pameran Khas
Selain mempamerkan hasil karya
pelajar, guru-guru seni visual boleh
memperuntukkan satu ruang
pameran yang mempamerkan objek
semula jadi yang boleh
membangkitkan rasa ingin tahu.
Objek-objek hendaklah dipamerkan
di lokasi yang mudah untuk
dikunjungi oleh murid. Ruang yang
mempamerkan objek ini akan
merangsang deria murid di samping
memberikan peluang kepada mereka
untuk melihat dan menyentuh objek
tersebut.
Zon Kerja
Zon kerja merupakan lokasi murid
menghasilkan karya dan menyiapkan
kerja mereka. Meja kerja perlu
disediakan dan daripada jenis yang
boleh dicantum sekiranya perlu bagi
mendapatkan ruang yang lebih luas.
Di samping itu, keperluan bahan seni
seperti berus dan warna diletakkan
berdekatan di antara satu sama lain
selain singki yang digunakan bagi
membersihkan alatan setelah selesai
kelas. Guru juga perlu memastikan
jarak di antara pelajar adalah sesuai
bagi mengelakkan kesesakan semasa
membuat kerja.

Stor Penyimpanan
Stor simpanan alatan perlu
diwujudkan. Rak simpanan boleh
digunakan untuk menyimpan bahan
dan hasil karya pelajar seperti folio
dan buku latihan. Kedudukan rakrak simpanan ini perlu separas
dengan ketinggian murid supaya
alatan yang disimpan mudah untuk
diambil.
9.3 KESELAMATAN DAN DISIPLIN
Pemantauan tajam oleh guru semasa
murid menjalankan aktiviti mampu
mengelakkan sebarang tragedi yang
tidak diingini. Berikut adalah
langkah-langkah yang boleh diambil
oleh guru bagi mengelakkan
sebarang kemalangan daripada
berlaku.
(a)Membaca Label Bahan =Sebelum
memulakan aktiviti, guru perlu
membaca label yang mengandungi
maklumat berkaitan dengan bahan
yang akan digunakan bagi
menjalankan aktiviti. Bahan-bahan
ini mungkin mengandungi
kandungan yang merbahaya dan
boleh membahayakan kesihatan
murid. Murid yang mempunyai
masalah kesihatan seperti alahan
terhadap sesuatu dan asma perlu
dikenal pasti terlebih dahulu supaya
aktiviti yang dirancang
menggunakan bahan yang
membahayakan kesihatan boleh
digantikan dengan bahan alternatif
yang lain. Kebanyakan bahan yang
dibekalkan oleh pembekal bagi
aktiviti seni visual mempunyai tanda
amaran sebagai satu bentuk
makluman mengenai bahaya bahan
tersebut. Guru perlu memainkan
peranan yang lebih aktif bagi
memastikan bahan-bahan ini bebas
toksik dan sesuai digunakan untuk
tujuan pembelajaran. (b)Pilih Bahan
Sesuai Mengikut Peringkat Umur
=Bahan dan alatan seni yang
digunakan oleh murid berbeza
dengan bahan dan alat yang
digunakan oleh artis profesional.
Justeru, tugas guru adalah untuk
mengenal pasti bahan dan alatan
yang sesuai dengan tingkatan umur
murid. Kebiasaannya, bahan dan
alatan yang dibekalkan akan
mempunyai keterangan pada label
pembungkusan tentang tahap umur
yang sesuai mengikut kategori
tertentu. (c)Mewujudkan Panduan
Keselamatan =Guru seni visual boleh
mewujudkan satu panduan
keselamatan semasa berada di
studio seni sebagai satu dokumen
rasmi. Dokumen keselamatan
disediakan sebagai peraturan yang
digunakan oleh semua murid untuk
mengelakkan kemalangan. Ianya
juga boleh dijadikan panduan di
dalam penggunaan alatan dan

guru pendidikan seni visual seperti

yang dicadangkan oleh Koster
(2001): (i)bahan bertoksik: cat
minyak, varnish, thinner (ii)Bahan
alternative: cat air/pewarna
berasaskan air, cat tempera, acrylic
9.4 Mempamerkan Hasil Karya
9.4.1 Pemilihan Karya
Kriteria pemilihan karya murid perlu
melihat kepada 2 perkara iaitu dari
(a)sudut pedagogi (melihat kepada
keberkesanan dan penyampaian
proses dan kaedah menghasilkan
karya tersebut. keberkesanan ) dan
(b)nilai estetik (dilihat dari sudut
pencapaian objektif penghasilan
karya tersebut sama ada ianya
dihasilkan bertujuan untuk kelihatan
cantik ataupun sebaliknya).
Pemilihan perlu melihat kepada
aspek pedagogi yang Faktor nilai
estetik. Murid-murid memang gemar
melihat karya mereka dan karya
rakan-rakan mereka dipamerkan
untuk tatapan umum. Murid-murid
merasakan komitmen dan usaha
yang mereka telah sumbangkan bagi
menghasilkan karya diberi
penghargaan.
9.4.2 Susun Atur Karya = Karya
boleh disusun mengikut dua aturan
utama: 2 dimensi atau 3 dimensi.
Setiap jenis mempunyai cara
aturannya yang tersendiri.
9.4.2.1Karya 2 Dimensi
(a)Panel Pameran =Bagi
mempamerkan bahan dan karya dua
dimensi (2D) sebuah panel pameran
diperlukan. Panel pameran ini
digunakan untuk mempamerkan
hasil karya. Saiz panel pameran yang
dicadangkan adalah berukuran 4 x 8
kaki dan mampu untuk dilekatkan
dengan menggunakan staple gun
atau paku tekan. Latar belakang bagi
panel pameran sebaiknya
diwarnakan dengan warna putih
supaya ia membantu murid untuk
menarik perhatian dan fokus
terhadap karya tersebut.(b)Kertas
Keras dan Proses Membingkai
=Bagi mempamerkan hasil karya,
guru perlulah memastikan panel
pameran bersih dan tidak
berserabut. Setelah pemilihan
dibuat, setiap karya yang ingin
dipamerkan perlu dibingkaikan
supaya nampak kemas dan menarik.
Terdapat pelbagai kaedah dan bahan
bagi tujuan membingkai hasil karya.
Antara lain, proses membingkai
karya boleh dilakukan dengan
menggunakan kertas keras (black
mounting board) berwarna hitam,
kelabu atau warna-warna gelap
seperti warna coklat. Bahagian
dibuat pengukuran yang tepat
bahagian dalam kertas keras ditebuk

berwarna boleh digunakan sebagai

tempat untuk meletakkan objek dan
hasil karya. Karya yang hendak
dipamerkan perlu disusun mengikut
jenis dan ketinggian. Objek dan hasil
karya yang lebih besar hendaklah
diletakkan di belakang supaya objek
yang lebih kecil boleh diletakkan di
hadapan. Sesetengah hasil karya
seperti ukiran kayu, hasil karya
seramik, sejenis kotak yang dikenali
sebagai pedestal boleh digunakan
dengan meletakkan objek tersebut di
atasnya. Pedestal ini diperbuat sama
ada daripada kepingan papan yang
kemudiannya dicantumkan menjadi
sebuah kotak. Warnakan pedestal
tersebut dengan warna terang
supaya fokus pengunjung akan terus
kepada objek tersebut. Untuk
tambah menarik lagi, cermin boleh
diletakkan dengan mengikut saiz
pedestal tersebut dan diletakkan di
atas. Siling boleh digunakan untuk
menyangkut karya, selalunya objek
dan hasil karya mobil yang boleh
digantung. Sebelum menggantung
karya-karya ini, guru perlu
mengambil langkah keselamatan
dengan memeriksa dengan teliti
siling tersebut. Tebukan pada siling
mesti dilakukan dengan kuat bagi
mengelakkan objek daripada terjatuh
lalu pecah.
TOPIK 10 PENGUJIAN DAN
PENILAIAN DALAM PENDIDIKAN
SENI VISUAL
10.1 DEFINISI PENGUJIAN DAN
PENILAIAN
- Pengujian merujuk kepada
keseluruhan proses yang terlibat di
dalam mendapatkan bukti (evidence)
keupayaan pelajar; daripada
menentukan objektif pengujian,
merangka soalan atau tugas,
menjalankan ujian, memeriksa atau
memberi markah termasuk
melaporkan keputusan ujian kepada
pihak-pihak yang terbabit (pelajar,
pihak sekolah, pihak kementerian,
ibu bapa dan lain-lain). Antara
bentukbentuk pengujian termasuklah
ujian bulanan, peperiksaan,
pemerhatian, temuduga, portfolio
serta tugasan-tugasan kelas yang
diberi markah.
- penilaian merujuk kepada proses
menghakimi sesuatu dengan tujuan
untuk memberi nilai. Dengan maksud
yang lebih mudah, seseorang akan
menjalankan penilaian untuk melihat
salah satu atau semua daripada
perkara berikut: keberkesanan,
kelancaran, fungsi dan operasi.
10.2 Konsep-konsep Penting
Dalam Pengujian
10.2.1 Pengujian Formal dan
Tidak Formal =Antara bentuk

bahan. Dokumen ini boleh diletakkan

di studio di tempat yang strategik
dan kelihatan pada pandangan
umum.(d)Menggunakan Bahan
Alternatif
=Banyak alatan dan bahan yang
digunakan untuk menghasilkan karya
adalah tidak selamat untuk
digunakan oleh murid. Justeru, guru
digesa untuk mencari bahan dan alat
alternatif bagi menggantikan alatan
dan bahan tersebut. Berikut
disenaraikan bahan alternatif yang
boleh digunakan oleh

- Pengujian formal pula melibatkan

pengujian rasmi yang dijalankan oleh
guru atau pihak jawatankuasa
pengujian di sekolah. Ianya formal
kerana sejumlah masa khusus
diperuntukkan untuk menjalankan
ujian berkenaan, semua pelajar akan
diuji mengikut prosedur yang telah
ditetapkan, harus mempunyai
matlamat dan objektif pengujian,
melibatkan pemberian markah dan
keputusan sesuatu pengujian perlu
dilaporkan kepada pihak-pihak yang
relevan.
10.2.2 Pengujian Formatif dan
Pengujian Sumatif
- Pengujian formatif merujuk kepada
sebarang bentuk pengujian yang
dijalankan pada bila-bila masa
semasa tahun pembelajaran.
- pengujian sumatif pula merujuk
kepada sebarang bentuk pengujian
yang dijalankan pada akhir tahun
pembelajaran.
10.2.3 Rujukan Norma (Normreferenced) dan Rujukan Kriteria
(Criterionreferenced)
- Rujukan Norma ialah satu cara
melapor keputusan pengujian
dengan menyusun pencapaian para
pelajar di dalam sesuatu kelas
mengikut norma. Dalam erti kata
lain, para pelajar disusun mengikut
pencapaian markah mereka.
- Rujukan Kriteria merujuk kepada
pencapaian atau penguasaan
seseorang pelajar berdasarkan
kriteria-kriteria pengujian yang telah
ditetapkan - Sekiranya ada kriteria
yang pelajar masih lemah, guru

lalu menyerupai tetingkap. Ambil

ukuran semula dan tampalkan hasil
karya di belakang kertas keras.
Kaedah ini dikenali sebagai window
framing.
9.4.2.2
Karya 3 Dimensi Pameran bagi
objek dan karya tiga dimensi (3D)
mempunyai pendekatan yang
berbeza. Ini kerana kebiasaannya
objek dan karya tiga dimensi (3D) ini
mempunyai saiz yang pelbagai. Meja
yang dilapik dengan kain

pengujian tidak formal ialah bertanya

sama ada pelajar faham apa yang
diajar, membaca isyarat tidak verbal
pelajar untuk mengagak tahap
pemahaman mereka, mengadakan
sesi soal jawab dalam melihat
penguasaan pelajar ataupun
memeriksa latihan dan kerja rumah
pelajar.

boleh memfokuskan pengajaran

untuk kriteria tersebut kemudiannya.
10.2.4 Rubrik Analitikal dan
Rubrik Holistik
- Rubrik analitikal merujuk kepada
panduan pemarkahan yang selalunya
digunakan untuk pengujian formatif.
guru dapat melihat bidang (kriteria)
yang dapat dikuasai oleh pelajar
dengan baik dan bidang (kriteria)
yang memerlukan pembaikan.
- Rubrik holistik selalunya digunakan
di dalam pengujian sumatif untuk
melihat kepada pencapaian pelajar
secara menyeluruh.