DIFTONG

Bunyi diftong adalah bunyi geluncuran dua vokal iaitu satu bunyi vokal yang pertama
menggeluncur ke bunyi vokal yang kedua. Ini bererti ada dua bunyi vokal yang dibunyikan
secara berturut-turut.
Bahasa Melayu mempunyai tiga diftong iaitu [ai], [au] dan [oi]. Diftong boleh
membentuk suku kata seperti dalam kata [tupai], [panau] dan [amboi]. Keadaan sebegini
membezakan diftong daripada deretan vokal.
1. [ai]
Bunyi ini dihasilkan dengan kedudukan lidah secara anggarannya pada posisi
semasa menghasilkan bunyi vokal depan luas [a] dan secepatnya beralih kepada bunyi
vokal depan tertutup atau sempit [i]. Walau bagaimanapun bahagian depan lidah yang
dinaikkan ini tidak sebenar-benar sampai kepada posisi seperti melafazkan bunyi [i].
Hujung lidah menyentuh gigi depan pada bahagian bawahnya. Kedudukan lelangit
lembut dinaikkan dengan pita suara bergetar. Bentuk bibir dalam keadaan neutral dan
pembukaan rahang dalam keadaan antara sederhana dan luas. Contohnya seperti
berikut:
[pandai]
(pandai)
[sampai]
(sampai)
[tapai]
(tupai)
2. [au]
Bunyi ini dihasilkan dengan kedudukan lidah secara anggarannya pada posisi
seperti melafazkan bunyi [a] dan secepatnya beralih kepada bunyi vokal belakang
tertutup atau sempit [u]. Walau bagaimanapun bahagian belakang lidah ini tidak
benar-benar menaik seperti mana melafazkan bunyi [u]. Bentuk bibir pada mulanya
tidak dalam keadaan bundar tetapi apabila hampir kepada selesainya lafaz bunyi ini
bentuk bibir menjadi bundar. Hujung lidah hampir-hampir menyentuh gigi depan
bahagian bawah dan pembukaan rahang antara sederhana dan luas. Contoh seperti
berikut:
[pulau]
(pulau)
[kalau]
(kalau)
[pantau]
(pantau)
3. [oi]
Bunyi ini dihasilkan dengan kedudukan lidah mula menggeluncur pada posisi
vokal belakang separuh tertutup atau sempit [o] dan secepatnya beralih kepada bunyi
vokal depan tertutup atau sempit [i]. Walau bagaimanapun tidak sehingga sampai
kepada kedudukan tinggi lidah seperti melafazkan bunyi vokal [i]. Semasa
melafazkan bunyi ini, bentuk bibir adalah bundar pada geluncuran pertama tetapi
menghampar semasa hampir selesai melafazkannya. Pembukaan rahang semasa lafaz
ini adalah luas. Contoh Melayu seperti berikut:
[sapoi]
(sempoi)
[kaloi]
(kaloi)
[amboi]
(amboi)

Kedudukan diftong dalam Bahasa Melayu

DIALEK DIFTONG
Diftong-diftong dalam Bahasa Melayu standard adalah aw, ay dan oy. Dalam ejaan,
diftong-diftong ini diwujudkan ai, au dan oi. Antara berikut merupakan contoh dialek diftong
yang digunakan:
1. Dialek Sarawak
Subdialek Kuching ini mempunyai satu sahaja diftong, iaitu -oy seperti yang
terdapat dalam contoh-contoh di bawah ini:
Kuching
paloy
=
bodoh
kusoy
=
sejenis kuih
Diftong aw dan ay yang terdapat dalam bahasa standard mempunyai kesejajaran
dengan o dan e dalam subdialek Kuching. Dengan demikian dapatlah dikatakan
bahawa diftong-diftong itu mengalami pemonoftongan dalam subdialek Kuching.
Misalnya:
Kuching
Bahasa Standard
pulo
pulau
pande
pandai
2. Dialek Kedah
Diftong-diftong dalam subdialek ini adalah ay, uy, oy dan aw. Diftong-diftong ay
dan aw boleh menepati lingkungan akhir kata dan juga lingkungan antara konsonan.
Dalam lingkungan kedua ini, konsonan yang berkenaan adalah konsonan-konsonan
plosif atau hentian p, t, q dan konsonan frikatif h. Misalnya:
Kedah Persisiran
Bahasa Standard
lambay
lambai
payp
paip
payt
pahit
tayq
tahi

bayq
baik
lepayh
lepas
maw
mahu
rawp
raup
rawt
raut
bauq
jambang di muka
Diftong oy hanya terdapat dalam linkungan akhir kata, yakni sebelum kesenyapan,
sedangkan uy terdapat sebelum kesenyapan dan juga sebelum t dan h. Misalnya:
Kedah Persisiran
Bahasa Standard
tikuyh
tikus
kuyt
kuit
3. Dialek Perak
Diftong yang terdapat dalam subdialek Parit dan hadir hanya sebelum kesenyapan
ialah oy dan aw. Diftong oy ini mempunyai dua kesejajaran dalam bahasa standard,
iaitu oy dan ul. Yang menunjukkan kesejajaran dengan oy terdapat dalam contoh
seperti berikut:
Parit
Bahasa Standard
amboy
amboi
Terdapat lebih banyak contoh yang menunjukkan kesejajaran -oy dengan -ul.
Misalnya:
Parit
Bahasa Standard
tumpoy
tumpul
cangkoy
cangkul
Diftong ay tidak wujud dalam subdialek ini. Dengan itu, ay akhir kata dalam bahasa
standard mempunyai kesejajaran dengan e dalam subdialek Parit. Misalnya:
Parit
Bahasa Standard
seRe
serai
tape
tapai
Diftong -aw dalam bahasa standard mengalami pemonoftongan dalam subdialek ini,
menjadi o. misalnya:
Parit
Bahasa Standard
keRobo
kerbau
halo
halau
4. Dialek Pahang
Diftong aw dalam bahasa standard mempunyai kesejajaran dengan a dalam
subdialek ini. Misalnya:
Pekan
Bahasa Standard
engka
engkau
kala
kalau
Diftong ay dalam bahasa standard mempunyai kesejajaran dengan e dalam
subdialek ini. Misalnya:
Pekan
Bahasa Standard
sampe
sampai
sunge
sungai
Di samping itu terdapat diftong ay yang tetap mempertahankan nilainya, dengan
syarat diikuti oleh h. Misalnya:
Pekan
Bahasa Standard
cantayh
cantas

5. Dialek Kelantan
Subdialek ini tidak mempunyai diftong. Dengan itu diftong-diftong seperti aw dan
ay yang terdapat dalam bahasa standard mempunyai kesejajaran dengan a dalam
subdialek ini. Misalnya:
Kota Baharu
Bahasa Standard
pisa
pisau
keda
kedai
Diftong ay yang bukan merupakan unsur akhir kata digantikan dengan e, dan ini
terdapat dalam contoh yang terbatas seperti heran (hairan, heran).
6. Dialek Terengganu
Subdialek ini tidak mempunyai diftong. Dengan itu diftong-diftong dalam bahasa
standard bersejajaran dengan satu-satu vokal dalam subdialek tersebut. Dengan
demikian ai ada kalanya sejajar dengan e atau dengan a. Diftong aw dalam bahasa
standard mempunyai kesejajaran dengan o dalam subdialek ini. Misalnya:
Ulu Telemong
Bahasa Standard
seme
semai
bala
balai
piso
pisau
7. Dialek Negeri Sembilan
Subdialek ini mempunyai diftong-diftong ay dan aw dan kedua-duannya terdapat
dalam lingkungan akhir kata. Misalnya:
Kuala Pilah
Bahasa Standard
lantay
lantai
kobaw
kerbau
Di samping itu subdialek ini juga mempunyai diftong uy, yang khusus terdapat
sebelum h akhir kata. Urutan -uyh ini mempunyai kesejajaran dengan -us dalam
bahasa standard. Misalnya:
Kuala Pilah
Bahasa Standard
tikuyh
tikus
kabuyh
kabus
8. Dialek Urak Lawoi
Diftong-diftong dalam dialek ini adalah ay, oy, aw yang sama dengan bahasa
standard. Misalnya:
Urak Lawoi
Bahasa Standard
seray
serai
koy
kueh
kaw
kau
Di samping itu, dialek ini mempunyai juga diftong uy dan oy. Misalnya:
Urak Lawoi
tuy
=
kata tiruan bunyi untuk pengetian meludah
hoy
=
tidak ada
9. Dialek Brunei
Diftong-diftong dalam dialek ini adalah aw dan ay seperti halnya dalam bahasa
standard. Misalnya:
Brunie
Bahasa Standard
panday
pandai
karbaw
kerbau
10. Dialek Kedayan

Dialek Kedayan ini mempunyai tiga diftong, iaitu aw, ay dan oy. Biasanya diftongdiftong ini terdapat dalam lingkungan akhir kata sahaja, tetapi aw terdapat juga dalam
lingkungan awal kata. Misalnya:
Kedayan
Bahasa Standard
awtan
rotan
kabaw
kerbau
sungay
sungai
paloy
bodoh

RUJUKAN
Indirawati Haji Zahid & Mardian Shah Omar. (2006). Fonetik dan Fonologi. Kuala Lumpur:
PTS Professional Publishing Sdn. Bhd.
Asmah Haji Omar. (1998). Susur Galur Bahasa Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Nor Hashimah Jalaluddin. (1998). Asas Fonetik. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.