Anda di halaman 1dari 11

BAB I

MIMITIAN
1.1..................................................................Kasang Pengker
Penelusuran sajarah Ciamis identik kalawan ngungkabkeun balik sajarah
Galuh. Dina mangsa kapungkur,wewengkon ieu dipikawanoh kalawan
wasta Galuh,sae dina mangsa karajaan atawa kebupatian (kabupaten).
Wasta Ciamis minangka wasta kabupaten anyar wedal dina mimiti abad
ka-20 Masehi,yaktos dina mangsa kabupaten Galuh dipingpin ku R.
Sastrawinata

(1914-1935).

Saprak

wanci

eta

pisan,wewengkon

ieu

dingaranan Kabupaten Ciamis.


Kahirupan balarea Ciamis anu ngajenan pisan sajarahna dibuktikeun
kalawan berkembangnya keneh carios rahayat sepertos perkawis na
inohong Ciung Wanara anu dijadikeun inohong ageung dina sajarah
Ciamis dugi ayeuna.
Sosok Ciungwanara sorangan nyaeta salah sahiji legenda anu peryogi
pisan kanggo kanggo balarea Ciamis di mana sosok Ciung Wanara dina
hal mekar na nyaeta salah sahiji inohong ti karajaan Galuh anu henteu
sanes nyaeta karajaan anu tempatna Ciamis. Nanging sosok Ciung
Wanara sorangan nunda keneh seueur misteri dibalik carios anu
ngembang di balarea. Misteri dibalik ayana Ciung Wanara sangatlah metot
kanggo bahan panalungtikan dugi mendak leresan sajarah Ciung Wanara
anu meleganda.
1.2...............................................................Rumusan Masalah
1. Naon anu dimaksud Ciung Wanara ?
2. Kumaha sajarah singget Karajaan Galuh ?
3. Kumaha ningali Ciung Wanara ti sisi sajarah sarta legenda ?
4. Kumaha keterkaitan loka Karangkamulyaan kalawan legenda Ciung
Wanara ?
1.3................................................................................ Tujuan
Tujuan penulisan makalah anu dijudulan SEJARAH SARTA LEGENDA CIUNG
WANARA ieu teh kanggo mikeun informasi ka para pamaca ngeunaan
sajarah

singget

Ciamis,nyurtian

sajarah

sarta

silsilah

karajaan

galuh,ningali sosok Ciung Wanara ti sisi sajarah sarta legenda,sarta terang


hubungan loka Karangkamulyaan kalawan legenda Ciung Wanara.

BAB II
PEMBAHASAN
2.1 Sakolebat Ngeunaan Ciung Wanara
Ciung Wanara nyaeta legenda di golongan jalmi Sunda di Indonesia.
Carios rahayat ieu nyaritakeun legenda Karajaan Sunda Galuh,kawit
muasal wasta Walungan Pamali sarta ngagambarkeun hubungan budaya
antawis jalmi Sunda sarta Jawa anu cicing di haturan kulon propinsi Jawa
Tengah
2.2 Sajarah Sarta Silsilah Raja Karajaan Galuh
Sebelum urang menguraikeun tangtung na Karajaan Galuh,manawi
bade mending lamun urang telusuri leuwih tiheula hartos sanggem Galuh
eta sorangan. Nurutkeun kamus LBSS,hartos sanggem Galuh asalna ti
nalika Sangsekerta anu hartina sosoca. Hartos kadua Galuh nyaeta wasta
hiji tempat anu aya di wewengkon Ciamis anu kapungkur na hiji karajaan,
(ngaran wewengkon di wewengkon Ciamis,baheulana Karajaan).
Daerah kahiji anu dijadikeun minangka pusat pamarentahan Galuh
tempatna Desa Cibeureum Kacamatan Manonjaya Kabupaten Tasikmalaya
ayeuna. Di tempat eta aya hiji hiji komplek loka purbakala anu atos ruksak
mangrupi artefak,batu obsidian,menhir,hiji loka purba,sarta aya opat
lokasi tangtung na candi Hindu,anu didalamnya aya lingga,Yoni,patung
Batari Durga,sarta gagarabah taneuh ningali.
Letak wewengkon kasebat aya di pinggiran walungan Citanduy sarta
walungan kasebat mangrupa wewengkon pertahanan ti pangangseu
karajaan Tarumanagara.
Menurut

asal

Wretikandayun

anu

dina

dipibanda,karajaan

warsih

670-702

Masehi.

Galuh

didirikeun

Sateuacan

ku

marentah

Galuh,anjeunna barobah kaayaan Raja anu berkedudukan di Medangjati


anu dikendang gedekeun dina ping 14 Suklapaksa,sasih Caitra,warsih 534
Caka atawa ping 23 Maret 612 Masehi. Nurutkeun urutannya ,Karajaan
Galuh dipingpin ku :
3

1. Karajaan Galuh dina mangsa Wretikandayun (612-702 M)


2. Karajaan Galuh dina mangsa Mandiminyak (702-709 M)
3. Karajaan Galuh dina mangsa Purbasora (716-723 M)
4. Karajaan Galuh dina mangsa Sanjaya (725-732 M)
5. Karajaan Galuh dina mangsa Adimulya Permanadikusumah (732 M)
6. Karajaan Galuh dina mangsa Tamperan (732-739 M)
7. Karajaan Galuh dina mangsa Ciung Wanara (739-783 M)
8. Sang Manisri/ Prabu Dharmasakti Wirajayeswara (783-799 M)
9. Sang Tariwulan/ Prabu Kretayasa Dewakusalesywara (799-806 M)
10.
Sang Welengan/ Prabhu Brajanagara Jayabhuana (806-813 M)
11.
Prabu Linggahbumi (813-852 M)
12.
Rakeyan Wuwus/ Prabhu Gajah Kulon (852-891 M)
Sedengkeun silsilah turunan Karajaan Galuh,yaktos (Sukarja,2002 :
50-52) :

13.

3.3 Ciung Wanara Ditingali Ti Sisi Sajarah Sarta Legenda


Banyak versi ngeunaan sajarah Ciung Wanara,mangka ti eta
jumplukan urang ngabagi haturan Ciung wanara barobah kaayaan dua
yaktos,Ciung Wanara minangka sajarah (Karajaan Galuh dina Mangsa
Ciung Wanara) sarta Ciung Wanara minangka legenda atawa carios
rahayat Ciamis. Supados aya kejelasan ti sajarah Ciung Wanara ieu.
Ciung Wanara Minangka Sajarah Sang Manarah anu disebut oge
Ciung

Wanara

atawa

Prabu

Suratama,atawa

Prabu

Jayaprakosa

Mandaleswara Salakabuwana marentah Galuh ti warsih 739-783 Masehi.


Anjeunna nyaeta putra Prabu Adimulya Permanadikusuma anu dipaehan
ku utusan Tamperan. Indungna namina Naganingrum incu Balangantrang
5

anu barobah kaayaan pamajikan kadua Tamperan,sanggeus salakina


maot.
Ciung Wanara dijodohkeun kalawan buyut Demunawan anu namina
Kencana Seungit. Ti perkawinan ieu dikaruniai anak namina Purbasari anu
jaga nikah kalawan Sang Manistri atawa Lutung Kasarung.
Dalam usaha ngarebut Karajaan Galuh ti panangan Tamperan,Ciung
Wanara dibingbing ku Balangantrang anu atos boga pangalaman dina
urusan kanagaraan. Saprak alit Ciung Wanara atawa Sang Manarah atos
ditempa ku sagala rupa elmu kauninga sarta siasat perang,margi
Balangantrang boga maksud ngajadikeun Ciung Wanara minangka Raja di
Karajaan Galuh,minangka penerus bapana,anu dina wanci eta Karajaan
Galuh diduduki ku Tamperan.
Lahirna Ciung Wanara terang rusiah nagara sanggeus dibere terang
ku Balangantrang. Anjeunna disiapkeun kalawan asak kalintang kanggo
ngarebut balik Karajaan Galuh. Ketika eta pihak Karajaan Galuh henteu
terang bahya anu bade ngancem na,maranehanana henteu terang deui di
mana Ciung Wanara aya sarta persiapan naon anu kanggo di pigawe ku
Balangantrang.

Pertahanan

nagara

henteu

terpusat

dina

peperangan,margi di Karajaan kanggo dimabuk kalawan sagala rupa


kaulinan anu mengasikeun,sepertos kaulinan sambung hayam anu
kanggo barobah kaayaan kaseneng di nagara.
Ku kituna Karajaan Galuh gampil dilumpuhkeun sabot Ciung Wanara
sareng pasukan na ngalakukeun penyerangan. Ciung Wanara marentah
salila kirang langkung 44 warsih, kalawan wilayah pamarentahan na
antawis wewengkon Banyumas dugi ka Citarum,sanggeus cekap lami
marentah,Ciung Wanara mundurkeun diri ti pamarentahan, pamarentahan
selanjutnya diteraskeun ku minantu na sorangan yaktos Sang Manistri
atawa Lutung Kasarung salaki ti Putri Purbasari.
Pada warsih 783,Manarah ngalakukeun Manurajasuniya nyaeta
mungkas hirupna kalawan bertapa. Ciung Wanara Minangka Legenda
Dina sajarah Parahyangan, di wewengkon anu dipikawanoh minangka
wewengkon Tatar Galuh aya dua loka sajarah anu nyambung reukeut
kalawan sajarah Galuh,yaktos Loka Astana Gede di wewengkon Kawali
sarta Loka Karang Kamulyan,duanana perenahna dina wilayah Kabupaten
Ciamis.
6

Kadua

loka

eta

saleresna

dipingpin

ku dua

jalmi raja

anu

kakoncara,yaktos Raja Wastukancana di Kawali sarta Ciung Wanara di


Karangkamulyan. Carios Ciung Wanara ieu berawal ti hiji karajaan namina
Medangkamulyan anu dipingpin ku saurang raja anu wijaksana namina
Prabu Adimulya

atawa

Ratu Permana,atawa langkung dipikawanoh

kalawan wasta Permanadikusumah anu beristrikan Naganingrum sarta


Batari Pangrenyep.
Nanging margi Raja Permanadikusuma gaduh hobi bertapa,ahirna
pupuhu pamarentahan bareng pamajikan sarta kulawargana diwiatkeun
sami Patih Bodan. Kaliwat Raja Permanadikusumah oge mios ka Gunung
Lapangan di wewengkon Cikoneng ayeuna,sarta sanggeus bertahunwarsih bertapa Raja Permanadikusumah mendapat gelar Pandita Ajar
Sukaresi anu kakoncara sakti mandraguna. Singkat carios kehebatan
Pandita Ajar Sukaresi dugi oge ka ceuli Patih Bondan anu barobah kaayaan
Raja di Medangkamulyan,kaliwat anjeunna nyauran petapa eta kanggo
diuji kamampuhanana kalawan maksad kanggo dipermalukeun,yaktos ku
cara Putri Naganingrum dijejali Bokor atawa Kuali supados katempo
kakandungan. Di hadapan Ajar Sukaraja,Patih Bondan nyarios,cobi tebak
salaki atawa awewe anu kanggo dikandung ku Naganingrum,kaliwat
Pandita

Ajar

Sukaresi

ngawalon

yen

anu

bade

diwedalkeun

ku

Naganingrum nyaeta saurang budak salaki-salaki. Patih Bondan oge seuri


nyakakak-bahak sarta ngomong yen eta mung uteuk-akalan wae. Nanging
Andita Ajar Sukaresi neda buktos na. Saterusna bokor kasebat dicokot
sarta tetela,anjeunna leres-leres kakandungan. Saking gemes na kuali
kasebat ditendang sarta labuh di hiji tempat anu saterusna namina Kawali
tempat di manten loka Astana Gede aya.
Anak kasebat saterusna wedal sarta leres-leres saurang budak
salaki-salaki.

Berhubung

Naganingrum

nyaeta

turunan

Galuh

sami

sepertos Pandita Ajar Sukaresi mangka otomatis Patih Bondan sieun


kakawasaan

na

bade

labuh

ka

turunan

Galuh.

Kaliwat

timbullah

perselingkuhan antawis Batari Pangrenyep kalawan Patih Bondan anu


turunan Sunda,ti kenging perselingkuhan kasebat lahirlah saurang orok
salaki-salaki anu saterusna dibere wasta Hariangbanga.
Sedengkeun ngeunaan putra ti Naganingrum sorangan,Patih Bondan
sok usaha maehan na. Nanging margi jalmi suruhannya henteu tega
7

ngalakonanana,ahirna si orok kasebat dipalidkeun di walungan kalawan


dibekali

sebutir

endog

hayam,orok

sareng

endog

hayam

kasebat

saterusna dipapanggihkeun ku saurang nu newak lauk anu namina Aki


Balangantrang,orok

kasebat

saterusna

dirawat

na

kalawan

sae-

sae,sedengkeun endog hayam na diwiatkeun dina Nagawiru.


Singget carios Ciung Wanara oge ngiring sayembara adu hayam anu
diayakeun Raja Bondan sarta di jero ganjel. Sanggeus ngalawan seueur
hayam anu ngiring sayembara kasebat,mangka hayam Ciung Wanara
ngabogaan hak maju kanggo ngalawan hayam sang raja. Mangka Ciung
Wanarapun meunangkeun wilayah anu disayembarakeun sarta sakaligus
barobah kaayaan raja-na. Nanging margi Ciung Wanara atos terang ti Aki
Balangantrang yen anjeunna nyaeta putra Raja Galuh,ahirna Ciung
Wanara usaha ngarebut rorodan wilayah anu dikawasa keneh ku Raja
Bondan.
Siasat ieu mangrupa siasat licik sang raja,supados hayam aduan
angger seger sarta damang ku kituna wanci ngalawan hayam anu junun
ngelehkeun para peserta dugi di ahir babak ngalawan hayam raja barobah
kaayaan lemah sarta henteu kiat deui. Kitu oge hayam na Ciung
Wanara,sanggeus sababaraha lami tanding sarta kenging gedeg sarta
ahirna junun ngelehkeun hayam Raja Bondan,Ciung Wanara junun kajabi
minangka

pinunjul

sayembara

sarta

mendapat

kado

wilayah

anu

disayembarakeun sarta ahirna mengangkat dirina minangka raja. Nanging


margi Ciung Wanara atos terang ti Aki Balangantrang yen anjeunna
nyaeta putra Raja Galuh,ahirna Ciung Wanara usaha ngarebut rorodan
wilayah anu dikawasa keneh ku Raja Bondan. Ahir carios anjeunna junun
ngelehkeun

Raja

Bondan,sedengkeun

Hariangbanga,anakna,junun

meleupaskeun diri tapi teras diudag na. Sanggeus bertempur hapeuk


kalawan Hariangbanga,ahirna dibere tahulah ku Aki Balangantrang yen
Hariangbanga nyaeta wargi na. Mangka peperanganpun eureun sarta
dipegatkeun

yen

wilayah

karajaan

dibagi

dua,sapalih

kanggo

Hariangbanga sarta sapalih deui kanggo Ciung Wanara. Kadua karajaan


kasebat diwatesan ku walungan Cipamali
2.4 Hubungan Loka Karang Kamulyaan sarta Legenda Ciung
Wanara
8

Lamun ningali ti legenda di luhur,patilasan Karajaan Galuh kahiji


yaktos Loka Karangkamulyan. Loka Karangkamulyan perenahna antawis
Ciamis sarta Banjar,jarakna 17 Km ka arah wetan ti ibukota Kabupaten
Ciamis.
Perenahna antawis pasamoan dua walungan nyaeta walungan
Citanduy sarta Cimuntur,kalawan wangkid palebah Kaler nyaeta jalan
gede Ciami Banjar,palebah Kidul Walungan Citanduy,palebah Kulon
mangrupa hiji pari anu rubak na kira-kira 7 meter nyieun Tanggul
Kuna,sarta wangkid belah wetan nyaeta walungan Cimuntur.
Katut nyaeta hubungan antawis loka Karangkamulyaan kalawan
Legenda

Ciug

Wanara

1. Penyabungan Hayam
Tempat ieu tempatna palebah Kidul ti lokasi anu disebut Sanghyang
Bedil,sangki-sangki 5 meter jarakna,ti panto lebet nyaeta mangrupi
rohang

kabuka

anu

tempatna

langkung

pendek.

Dina

lokasi

penyambungan hayam ieu henteu aya batu atawa patilasan sanes anu
asalna ti tradisimegalitik ataupun klasik,tapi ngan mangrupa hiji rohangan
ngawangun bundar anu dikurilingan tangkal-tangkal anu luhur. Nanging
balarea nganggap yen tempat eta mangrupa tempat penyambungan
hayam Ciung Wanara sarta hayam raja. Di sinjang eta mangrupa tempat
husus kanggo milih raja anu dipigawe ku cara demokrasi.
2. Panyandaan
Panyandaan diwangun luhur hiji menhir sarta dolmen,tempatna
dikurilingan ku batu anu tersusun anu mangrupa struktur tembok.
Nurutkeun carios rahayat,tempat anu disebut minangka Panyandaan anu
mangrupa

tempat

dilahirkannya

Ciung

Wanara.

Ciung

Wanara

diwedalkeun ku Batari Naganingrum anu saterusna orok eta dipiceun


sarta dipalidkeun ka walungan Citanduy. Sanggeus ngababarkeun Batari
Naganingrum nyarande di tempat eta salila 40 dinten kalawan maksad
kanggo nyageurkeun kasehatan na sanggeus ngababarkeun.
3. Sipatahunan

Nurutkeun carios balarea,di Sipatahunan ieu pisan Ciung Wanara


dihayutkeun.
Ketiga tempat di luhur manjadi buktos sarta pamikiran balarea ku kituna
mewedalkeun hiji carios rahayat Ciung Wanara. Sanaos keterhubungan
kasebat

barulah

sebatas

hipotesis,nanging

dina

dasarna

hipotesis

mangrupa instumen damel teori,mangrupi parnyataan atawa jawaban


samentara ka hiji perkawis (Wardiyanta,2006 : 12)
Dina ahirna sadaya sajarah ngagantung dina tujuan sosial na. Eta
pisan sababna sajarah di mangsa kapungkur ditepikeun liwat talari lisan
atawa

kronik

ditulis.

Perkawis

ieu

memebrikeun

sarana

kanggo

rekonstruksi mangsa kaliwat anu lebikrealistik sarta berimbang.


BAB III
PANUTUP
3.1 Kacindekan
Sajarah Ciamis ieu saleresna dimulai ti Karajaan Kendan anu
mangrupa bawahan ti Karajaan Tarumanegara anu saterusna misahkeun
diri dina wanci Kendan robih wasta barobah kaayaan Karajaan Galuh
dibawah kakawasaan Wretikendayum.
Sedengkeun minangka inohong anu namina Ciung Wanara anu
kakoncara,sae dina sajarah atawa legenda. Ciung Wanara sami-sami
dicarioskeun minangka salah sahiji raja ti Karajaan Galuh.
Sedengkeun keterhubungan antawis loka Karangmulyan kalawan
ayana

Ciung

Wanara,sepertos

loka

Adu

Hayam,Panyandaan,sarta

Sipatahunan anu cekap meberi gambaran ngeunaan carita Ciung Wanara


dina carios legenda.
3.2 Bongbolongan
Kalawan ningali ieu urang kedah langkung mengkeritisi legenda anu
ngembang di balarea kalawan buktos-buktos anu kapanggih kanggo
terang leresan kajadian atawa inohong anu dicarioskeun. sajaba ti
eta,urang kedah tiasa ngajagi loka-loka patilasan anu aya,margi eta pisan

10

salah sahiji buktos kitu kaayaanana ayana mangsa kaliwat kanggo


pikahareupeun.

11

Anda mungkin juga menyukai