Ibadah haji

dan umrah
Nama : Hani Farisha Syakir bt
Lukman
Kelas : 4 Al-Khawarizmi
Nama guru : Puan Nazrah Abd

Penghargaan
1


Saya ingin mengucapkan ribuan terima kasih kepada semua pihak yang membantu sepanjang saya
menyiapkan folio Pendidikan Syariah Islamiah Ibadah Haji dan Umrah. Terima kasih saya tujukan
kepada Ustazah Nazrah binti Abd. Latif kerana memberi tunjuk ajar dan bimbingan ketika saya
menyiapkan folio ini. Terima kasih kepada orang tua saya, Puan Zarinah binti Sani dan Encik Lukman bin
Mohd Kari yang sedikit sebanyak memberi idea untuk membantu menghasilkan folio ibadah umrah dan
haji ini dengan pengalaman mereka sendiri. Tidak lupa kepada rakan-rakan yang memberi pencerahan
sewaktu saya melakukan kesilapan dan membantu memperbaiki hasil kerja saya. Semoga folio ini dapat
membantu para pembaca dalam menunaikan ibadah haji dengan sempurna.

Isi kandungan

Bil
1
2

Pendahuluan
Bahagian 1 : Sejarah Ibadah Haji

Tajuk

M/S
4
59

Bahagian 2 : Manasik haji

10 26

Bahagian 3 : Pelaksanaan Haji

27 33

5
6
7.
8.
9.

Bahagian 4 : Niabah Haji

Bahagian 5 : Pengurusan Haji di Malaysia
Carta Alir
Lampiran
Bibliografi

34 36
37 41
42
43
44

Pendahuluan

Assalamualaikum w.b.t. Syukur pada Allah S.W.T kerana memberikan saya kudrat dan meminjamkan ilmuNya untuk saya kongsikan kepada semua kaum muslimin dan muslimat. Saya memanjatkan doa kepada
Ilahi agar hasil kerja saya sedikit sebanyak memberi pencerahan kepada masyarakat Islam untuk
menunaikan ibadah umrah dan haji dengan lebih sempurna dan yakin. Moga Allah berikan pencerahan
tersebut, In Sha Allah.

Seorang pendosa tanpa noktah,

Hani Farisha

Bahagian 1:
Sejarah
ibadah haji

1.1

sejarah

Pembinaan kaabah
Kaabah merupakan binaan pertama yang didirikan di dunia untuk manusia beribadah kepada Allah.
Kaabah (Baitullah) telah didirikan oleh Nabi Ibrahim dan anaknya Ismail a.s.

Berdasarkan surah Ali Imran ayat ke-96;

Maksudnya : Sesungguhnya rumah yang mula-mula didirikan untuk menjadi tempat manusia beribadat
ialah Baitullah di Kaabah yang diberkati dan menjadi petunjuk bagi semua manusia.

1.2
Kedudukan
kaabah
sebagai
kiblat umat islam
6

Kaabah berfungsi sebagai tanda keagungan dan kekuasaan Allah S.W.T. Buktinya dapat dilihat melalui
ibadah yang dilakukan oleh manusia sejak zaman Nabi Ibrahim hingga sekarang. Ribuan malahan jutaan
manusia berlumba-lumba sampai ke Baitullah menunaikna ibadah haji dari seluruh pelosok dunia.
Kaabah akhirnya menjadi kiblat umat Islam selepas Baitul Maqdis dan merupakan tempat kesatuan umat
Islam. Setiap orang yang menunaikan solat akan meghadap ke arah yang satu walau di mana mereka
berada.

1.3
tarikh
difardhukan
haji
dan umrah
Terdapat beberapa pendapat ulama tentang tarih sebenar ibadah haji.
Pendapat 1:
Ada pendapat yang mengatakan pada tahun ke-5, ke-6, ke-8 dan ke-9 hijrah.
Pendapat 2:
Menurut Doktor Wahbah Az-Zuhaili dan Doktor Yusof Al-Qardowi, mereka mentarjihkan tarikh difardhukan
haji pada tahun ke-9 hijrah. (Berdasarkan ayat tentang kewajipan menunaikan haji yang diturunkan pada
tahun ke-9 hijrah.
Haji dan umrah difardhukan pada tahun ke-9 hijrah.

1.1 Pengertian haji

dan umrah
PENGERTIAN HAJI :
a) Dari segi bahasa ialah mengunjungi tempat yang mulia
b) Dari segi syarak ialah mengunjungi Baitullah hil Haram di Mekah untuk melakukan ibadah
tertentu pada waktu tertentu, berdasarkan syarat tertentu.
PENGERTIAN UMRAH:
a) Dari segi bahasa ialah ziarah
b) Dari segi syarak ialah mengunjungi Baitullah hil Haram di Mekah untuk melakukan ibadah
tertentu pada bila-bila masa.

1.5 Hukum ibadah

haji dan umrah
Menunaikan ibadah umrah dan haji adalah fardhu ain. Kewajipan haji dan umrah hanya sekali seumur
hidup. Antara dalil wajib haji dan umrah ialah firman Allah S.W.T.

Maksudnya : Sempurnakanlah haji dan umrah kerana Allah

Firman Allah S.W.T lagi :

Maksudnya : Allah mewajibkan manusia mengerjakan haji edngan mengunjungi Baitullah kepada sesiapa
yang mampu sampai kepadanya.
Feel Amar yang merupakan perintah wajib dalam ayat pertama dan perintah menunaikan haji bagi
yang mampu dalam ayat kedua menunjukkan haji dan umrah adalah kewajipan yang mesti
ditunaikan oleh setiap muslim

1.6
PERBezaan
haji dan umrah
Waktu

Haji
Ditunaikan dalam bulan haji

Umrah
Tidak ditentukan masa

Wuquf

sahaja
Dalam rukun haji ada wuquf di

Tidak ada wuquf

Arafah

1.7
keistimewaan
dan
kesan
ibadah haji dan
umrah
Individu

Umat islam

ekonomi

Meningkatkan keimanan dan

Berkenalan dan mengenali

Berpeluang berniaga

ketaqwaan seseorang
Bermuhasabah diri dengan

bangsa yang lain

Bermuzakarah dan

barang-barang dagangan.
Berbincang dan mencari

menziarahi tempat-tempat

10

bersejarah
Melatih diri bersifat sabar,

berbincang menyelesaikan

jalan meningkatkan taraf

masalah umat Islam

Melahirkan persamaan dan

ekonomi, politik, teknologi

tabah dan tahan

penyatuan yang

menghadapi ujian

melambangkan kekuatan

dalam pelbagai bidang

Membersihkan diri dari dosa

dan sifat-sifat mazmumah

Berkenalan dan merapatkan

tanpa mengira darjat,

ukhuwah islamiah
Melatih diri sanggup

melalui pakaian ihram yang

berkorban dan berjihad di

jalan Allah

Persamaan taraf, pangkat

keturunan dan warnan kulit

sama berwarna putih

Perhimpunan tahunan bagi
umat Islam

Bahagian
2:
Manasik
haji
11

2.1 syarat wajib

haji
dan
umrah
Syarat sah haji:

Islam
Mumaiz
Dilaksanakan pada musim haji

1. Islam : Tidak diwajibkan ke atas orang-orang kafir atau orang-orang yang murtad. Jika mereka
mengerjakannya, ia tidak sah.
2. Baligh : Tidak diwajibkan ke atas kanak-kanak. Jika dia mengerjakannya, ia adalah sah tetapi tidak
menggugurkan kewajipan haji dan umrah ke atasnya.
3. Berakal : Tidak diwajibkan ke atas orang gila dan jika dia melakukannya, ia tidak sah.
4. Merdeka : Tidak diwajinkan ke atas hamba abdi, tetapi jika dia melakukannya, ia adalah sah.
5. Berkemampuan (Al-Istitoah) : Kemampuan mengerjakan haji dan umrah
Diri Sendiri
Pengertian : Melakukan ibadah umrah dan haji

Pertolongan Orang Lain

Pengertian : Orang yang mencukupi syarat-

dengan sendiri

syarat dari segi kewangan tetapi tidak dapat

mengerjakannya sendiri disebabkan uzur, sakit
yang tiada harapan sembuh atau terlalu tua
boleh digantikan orang lain dengan memberi

Bagi lelaki dan perempuan

Mempunyai tambang pergi dan balik
Mempunyai bekalan atau perbelanjaan

upah atau sukarela

Dia telah menunaikan fardhu haji dan umrah

untuk dirinya sendiri dengan sempurna

Hendaklah melaukan ibadah haji untuk

seorang sahaja dalam satu musim haji

Dia mestilah berihram di Miqat orang yang

untuk dirinya dan orang-orang di bawah

tanggungannya
Mempunyai kenderaan untuk pergi dan

balik
Aman dalam perjalan pergi dan balik
seperti tiada peperangan, rompakan dan

penyakit berjangkit.
Sihat tubuh badan
Berkesempatan untuk mengerjaan haji dan

umrah
Bagi perempuan
Mendapat keizinan suami
Ditemani oleh suami atau mahram atau
sekurang-kurangnya dua permpuan yang
dipercayai

12

dihajikannya atau di tempat yang sama

jauhnya dengan Miqat

Dia hendaklah seorang yang cukup
keahliannya (mengetahui cara-cara
mengerjakan haji) bagi mengerjakan ibadah
haji itu dengan menyempurnakannya seperti
mengerjakan haji untuk dirinya sendiri.

2.2 rukun haji dan

Rukun haji dan umrah ialah amalan-amalan asasi yang mesti dilakukan oleh setiap orang yang
melaksanakan haji dan umrah
#Sekiranya tidak dilakukan sama ada sengaja atau terlupa, ibadah haji dan umrah tidak sah

umrah
Rukun haji dan umrah mengikut mazhab Imam Syafie adalah seperti berikut:

1.
2.
3.
4.
5.
6.

13

Rukun Haji
Niat ihram haji
Wuquf di Arafah
Tawaf
Saie
Bercukur atau bergunting
Tertib pada kebanyakkan rukun

1.
2.
3.
4.
5.

Rukun Umrah
Niat ihram umrah
Tawaf
Saie
Bercukur atau bergunting
Tertib pada kebanyakkan rukun

2.2.1 Niat ihram

haji dan umrah
Niat ihram ialah berniat menunaikan haji atau umrah secara berasingan atau kedua-duanya
sekali
Antara tujuan ihram ialah SUPAYA SESEORANG ITU MENUMPUKAN SEPENUH PERHATIAN
KEPADA ALLAH DENGAN MENINGGALAKN SEGALA KEMEWAHAN HIDUP YANG
DINIKMATI SEBEBLUM BERIHRAM
Lafaz niat bagi haji yang dilaksanakan secara berasingan dengan umrah
Haji :

Maksudnya : Sahaja aku mengerjakan haji dan aku berihram dengannya kerana Allah Taala
Umrah:

Maksudnya : Sahaja aku mengerjakan umrah dan aku berihram dengannya kerana Allah Taala
Lafaz niat bagi haji dan umrah yang dilaksanakan bersama

Maksudnya : Sahaja aku mengerjakan haji dan umrah dan aku berihram dengan keduanya kerana Allah
Taala
[Perkara sunat sebelum berniat]

14

1.
2.
3.
4.
5.

Potong kuku
Mencabut atau menanggalkan bulu dan rambut
Mandi sunat ihram
Memakai minyak rambut dan bau-bauan
Memakai pakaian ihram yang berwarna putih
6. Bersembahyang sunat ihram

2.2.2 Wuquf
Wuquf ialah berada di Arafah walaupun seketika bermula dari gelincir matahari
pada hari ke-9 Zulhijjah hingga terbit fajar pada ke-10 Zulhijjah

Perkara sunat ketika wuquf di Arafah:

1.
2.
3.
4.

Menyucikan dri daripada najis dan hadas

Sentiasa menghadap ke arah kiblat
Memperbanyakkan bacaan al-Quran
Bertalbiah, beristighfar, bertakbir dan berzikir
5. Berdoa, terutama ketika matahari hampir terbenam

15

HIKMAH WUQUF DI ARAFAH

1. Para Jemaah haji kehendaki memakai pakaian yang sama dan memohon keampunan serta
rahmat Allah.
2. Mengingatkan kita kepada perhimpunan manusia di padang Mahsyar

2.2.3 tawaf
Tawaf ialah mengelilingi Baitullah Hilharam sebanyak 7 kali dengan syarat-syarat tertentu dan
dengan tujuan ibadah kepada Allah Taala

Tawaf boleh dilakukan pada bila-bila masa; setelah mengerjakan wuquf, sama ada sebelum
atau selepas bercukur atau bergunting.
Jenis

1. Tawaf Ifadoh : Tawaf bagi rukun ibadah haji dan umrah

2. Tawaf Qudum : Tawaf selamat datang oleh setiap orang
baru sampai di Mekah
3. Tawaf Sunat : Tawaf biasa yang dilakukan pada bila-bila
masa yang disukai
4. Tawaf Wida : Tawaf selamat tinggal. (Wajib dilakukan

Syarat

sebagai menghormati Baitullah Hilharam)

1. Suci dari hadas dan najis pada badan, pakaian dan tempat
tawaf
2. Menutup aurat
3. Dimulakan tawaf dari sudut Hajr Aswad
4. Berniat jika ia adalah tawaf Qudum, Nazar, Sunat atau
Wida
5.
6.
7.
8.

Sunat

[Tawaf Ifadoh (rukun) tidak perlu niat]

Menjadikan Kaabah di sebelah kiri sepanjang bertawaf
Berjalan hanya dengan tujuan tawahf
Cukup 7 kali pusingan dengan yakin
Melakukan tawaf dalam masjid tetapi di luar Kaabah, Hijr

Ismail dan Syazarwan

1. Bertawaf dalam keadaan berjalan kaki bagi orang yang mampu.
2. Istilam (menyentuh Hajr Aswad) serta mengucupnya. Kalau tak
dapat, isyarat tangan dan tapak tangan. Wanita memadai
dengan isyarat.
3. Berzikir dan berdoa
4. Tawaf dengan khusyuk dan tawaduk
5. Sembahyang sunat dua rakaat setelah selesai tawad di
belakang Makam Ibrahim atau setentang Hajr Aswad
6. Beridtiba iaitu menjadikan tengah kanan selendang dibawah
ketiak kanan dan kedua-dua hujung di atas bahu kiri.

*rujuk halaman Lampiran

16

17

HIKMAH TAWAF
1. Menimbulkan rasa hormat kepada Baitullah yang merupakan tempat yang paling mulia di
atas muka bumi
2. Menjadi lambang kesatuan umat islam (dilakukan bersama dalam satu arah pusingan)
3. Sama dengan perbuatan malaikat yang mengelilingi Arasy Allah sambil bertasbih dan
memuji Allah.
Bacaan Talbiah

2.2.4 saie
Syarat

Sunat

Dilakukan selepas Tawaf Ifadoh atau Tawaf Qudum

Saie ialah berjalan
berulang-alik
dari berakhir
Safa ke di
Marwah
sebanyak 7 kali
Bermula
di Safa dan
Marwah

Cukup tujuh kali berulang-alik dari Safa ke Marwah dan dari Marwah ke

Safa
Hendaklah sampai ke hujung tempat saie di Safa dan Marwah
Berjalan hanya dengan tujuan bersaie
Keluar ke tempat saie melalui pintu Safa
Berjalan kaki bagi yang mampu
Menaiki bukit Safa dan Marwah sehingga sampai ke kawasan

yang berbatu
Menghadap kiblat dan melambai kedua-dua tangan serta
bertakbir;

Allahuakbar Allahuakbar wa Lillahilhamd

Berlari-lari anak bagi lelaki apabila sampai di tempat yang

bertanda lampu hijau

Berada dalam keadaan berwudhuk dan berdoa
Mualah

HIKMAH SAIE

Saie untuk mengingati kisah Hajar bersama anaknya Ismail a.s

18

Kesabaran
Kegigihan
Tidak berputus asa
Pengorbanan
Kasih ibu terhadap anaknya

2.2.5
Bercukur
atau bergunting
1. Bercukur atau bergunting rambut sekurang-kurangnya 3 helai.
2. Menggunting atau bercukur rambut adalah selepas melontar di jamrah al-Akabah pada 10 Zulhijjah
atau selepas melakukan Tawad Ifadoh
3. Selepas bercukur atau bergunting rambut Jemaah boleh bertahalul

Sunat-sunat
bercukur
berihram

atau

1. Mencukur habis rambut bagi orang lelaki. Bagi perempuan hanya dikehendaki supaya
menggunting ekor rambut sahaja
2. Memulakan cukuran dari bahagian kanan.
3. Menghadap ke arah kiblat
4. Dilakukan selepas melontar di Jamratul Aqabah dan sebelum Tawaf Ifadoh
HIKMAH BERCUKUR ATAU BERGUNTING RAMBUT
1. Menghapuskan segala sifat tercela yang terdapat pada diri seseorang
2. Menjadi symbol penyucian segala dosa zahir dan batin.

19

TAHALUL
Tahalul ialah bebas daripada pantang larang semasa berada dalam ihram
Tahalul terbahagi kepada 2:
a) TAHALUL AWWAL :
1. Melontar di Jamratul Aqabah
2. Tawaf rukun dan saie jika belum dibuat
3. Bercukur atau bergunting
Apabila selesai melakukan Tahallul Awwal Jemaah haji terlepas daripada pantang larang kecuali tiga
perkara berikut;
i.
ii.
iii.

Berkahwin, mengahwinkan orang lain atau menerima wakil kahwin

Melakukan perkara-perkara permulaan persetubuhan
Bersetubuh

b) TAHALUL SANI :
Setelah selesai melakukan ketiga-tiga perkara tersebut (Tahalul Awwal) Jemaah harus
melakukakan segala pantang larang ihram.

Tertib
Rukun haji hendaklah dilakukan dengan tertib pada kebanyakkannya. Contohnya mendahulukan ihram
daripada rukun-rukun lain, mendahulukan wuquf daripada Tawaf Ifadoh dan mendahulukan tawaf daripada
saie. Tetapi semua rukun umrah wajib dilakukan mengikut tertib.

20

2.3 wajib haji dan

Wajib haji dan umrah ialah amalan-amalan yang wajib dilakukan ketika melaksanakan keduadua ibadah tersebut

umrah
Wajib Haji
Niat ihram haji di Miqat
Bermalam di Mudzalifah
Melontar di Jamratul Aqabah
Bermalam di Mina
Melontak ketiga-tiga jamrah pada hari-hari

1.
2.
3.
4.
5.

Wajib Umrah
1. Niat ihram umrah di Miqat
2. Meninggalkan perkara-perkara larangan
semasa ihram

tasyrik
6. Meninggalkan perkara-perkara larangan
semasa ihram

2.3.1 NIAT IHRAM

Miqat ialah tempat atau masa yang ditentukan untuk berniat haji atau umrah.

DI MIQAT
Miqat Zamani
Pengertian : Ketentuan masa untuk seseorang
berniat ihram
Miqat zamani bagi haji bermula daripada 1 Syawal
hingga 10 Zulhijjah
Miqat zamani bagi umrah ialah bila-bila masa

Miqat Makani
Pengertian : Ketentuan tempat untuk
seseorang berniat ihram
Berdasarkan hadith Rasulullah, penetapan
Miqat bagi Jemaah haji dan umrah adalah
seperti berikut.

sepanjang tahun
Berdasarkan firman Allah dalam surah Al-Baqarah
yang bermaksud
(Masa utk mengerjakan ibadah) Haji ialah

21

Jemaah
Penduduk Madinah
Penduduk Najd
Penduduk Yaman

Miqat
Zulhulaifah
Qurnul Munazil
Yalamlam

beberapa bulan yang termaklum. Oleh yang

demikian sesiapa yang telah mewajibkan dirinya
(dengan niat mengerjakan) ibadah haji itu, maka
tidaklah boleh menyetubuhi isterinya dan tidak
boleh berbuat maksiat dan tidak boleh
bertengakar semasa mengerjakan ibadah haji
HIKMAH PENETAPAN MIQAT
1. Menjaga kemulian Baitullah Hilharam

Baitullah Hilharam mempunyai sempadan yang tidak boleh dilewati oleh Jemaah haji dan umrah

selagi tidak berniat ihram serta datang kepadanya dengan penuh khusyuk dan tawaduk.
2. (Miqat makani) memberi kemudahan kepada Jemaah haji yang datang dari pelbagai tempat dan arah
3. (Miqat zamani) mengajar umat islam supaya berdisiplin dan membuat perancangan dalam semua
tindakan.

2.3.2 Bermalam di
mudzalifah
Bermalam di Mudzalifah ialah berada di Mudzalifahnwalaupun sekejap selepas separuh
malam ke-10 Zulhijjah (malam raya haji) selepas waktu wuquf di Arafah dan sebelum terbit
fajar.
#Sebaik-baiknya, Jemaah haji hendaklah berada di sana sehingga waktu Subuh

Sunat

1. Semasa menuju ke Mudzalifah, Jemaah haji disunatkan supaya

berjalan kaki dengan tenang dan tak tergesa-gesa
2. Memungut anak-anak batu di Mudzalifah untuk melontar di
jamrah
3. Bersolat Mahgrib dan Isyak dalam waktu Isyak (Jamak Takhir)
dengan satu azan dan dua iqamah
4. Membanyakkan doa terutamanya di Al-Masy Aril Hram

2.3.3 Melontar
jamrah aqabah
22

di

Dilakukan selepas separuh malam ke-10 Zulhijjah dan berlanjutan masanya hingga terbenam

matahari pada 13 Zulhijjah

Waktu paling afdal untuk melontar ialah pada waktu dhuha hari ke-10 Zulhijjah.
Menggunakan 7 biji anak batu sebesam hujung jari kelingking

PERKARA SUNAT
Memberi ruang kepada wanita dan kanak-kanak
Kaabah berada di sebelah kirinya sementara Mina di sebelah kanan.

2.3.4 bermalam di
Jemaah haji wajib bermalam di Mina pada malam-malam hari tasyrik (11, 12, 13
Zulhijjah)

mina

Syarat : Bermalam di Mina lebih daripada separuh malam.

Bagi mereka yang ingin meninggalkan Mina dengan segera atas kerana mempunyai urusan,

mereka boleh melakukan;

a) Nafar Awal
Orang yang ingin meninggalkan Mina awal boleh bertolak pada 12 Zulhijjah selepas berada di
Mina pada 11 dan 12 Zulhijjah.

Telah bermalam di Mina selama 2 malam dan melontar selama dua hari.
Orang yang melakukan Nafar Awal wajib membayar dam
b) Nafar Thani

Orang yang ingin meninggalakan Mina mereka boleh bertolak pada 13 Zulhijjah selepas berada
di Mina pada 11, 12 dan 13 Zulhijjah.

Telah bermalam di Mina selama 3 malam dan melontar selama 3 hari.

23

2.4.5 MELONTAR DI
KETIGA-TIGA
JAMRAH

Pada hari Tasyrik, diwajibkan untuk melontar di ketiga-tiga jamrah iaitu:

o Jamratul Ula
o Jamratul Wusta
o Jamratul Aqabah
Waktu melontar adalah seperti berikut :
o Hari 11 dan 12 Zulhijjah Daripada gelincir matahari hingga terbit fajar hari berikutnya
o Hari 13 Zulhijjah Daripada tergelincir matahari hingga terbenam matahari
Bagi yang tidak sempat melontar pada 11 dan 12 Zulhijjah, hendaklah melontar pada 13 Zulhijjah
sebelum terbenam matahari.

Syarat

1.
2.
3.
4.

Melontar 7 kali pada setiap Jamrah

Lontar tida diniatkan untuk tujuan-tujuan lain
Melontar dengan batu atau jenis-jenisnya
Batu yang dilontar hendaklah jatuh ke dalam

jamrah dengan yakin

5. Melontar dengan tangan bagi yang mampu
6. Melontar dengan tertib Bermula dengan
Jamratul Ula, kemudian Jamratul Wusta
dan akhir sekali Jamratul Aqabah
7. Tak boleh melontar untuk orang lain kecuali
telah melontar di ketiga-tiga jamrah untuk
Sunat

diri sendiri.
1. Berada dalam keadaan menghadap kiblat
2. Bertakbir dan berdoa sebelum dan selepas
setiap kali membuat lontaran
3. Berada lima hasta dari Jamrah
4. Muallah antara tujuh lontaran
5. Tertib antara ketiga-tiga Jamrah dimulakan
dengan Jamratul Ula dan diakhiri dengan
Jamratul Aqa

24

2.4 Meninggalkan
larangan
semasa
ihram

Jemaah haji dilarang melalukan beberapa perkara sehingga bertahalul

Bagi mereka yang melakukan larangan salah satu darinya, dia wajib membayar dam.

HIKMAH LARANGAN SEMASA IHRAM

Untuk membuang sifat sombong dan angkuh
Untuk melatih diri supaya bersabar
Untuk menimbulkan rasa kasih sayang dan belas kasihan
Untuk membolehkan para Jemaah haji menumpukan kepada ibadah dengan khusyuk dan
tawaduk.
LARANGAN SEMASA IHRAM
LELAKI DAN PEREMPUAN
1. Memakai
wangi-wangian
sama

ada

pada

badan,

sebahagian

pakaian, makanan, minuman

seperti

dan menyedutnya ke dalam

songkok,

hidung. (
2. Mengerat

atau

membuang

kuku (C)
3. Memakai sarung tangan (P)
4. Memakai minyak pada rambut
atau janggut
5. Menanggalkan atau mencabut
rambut

atau

bulu

pada

anggota badan (C)

6. Memotong, menebang atau
mencabut pokok atau tumbuhtumbuhan di Tanah Haram
(AS)

25

LELAKI SAHAJA
1. Menutup kepala atau
dirinya
memakai
serban

dan

sebagainya (P)
2. Memakai pakaian yang
bersarung

sama

ada

berjahit atau sebagainya

seperti seluar dan baju
kemeja (P)

PEREMPUAN SAHAJA
1. Menutup muka walau
sebahagian darinya. (P)

7. Memburu

atau

membunuh

binatang daratan yang halal di

makan. (AS)
8. Melakukan akad nikah sama
ada ijab atau kabul untuk
dirinya sendiri atau mewakili
orang lain. (HJ)
9. Melakukan
pendahuluan
bersetubuhan seperti bercium,
berkucup-kucupan
berpeluk

yang

atau
boleh

menaikkan syahwat. (HJ)

10. Melakukan
persetubuhan
antara suami isteri (HJ)
W Wangian
AS Alam sekitar
HJ Hubungan jantina
P pakaian
C - Kecantikan
8.

26

27

Bahagia
n 3:
pelaksa
naan
haji

3.1 Cara
mengerjakan haji
HAJI IFRAD

Pengertian : Mengerjakan ibadah haji dan

umrah secara berasingan iaitu umrah
dikerjakan bukan dalam bulan haji
Umrah dilakukan sama ada sebelum atau selepas
Haji dilaksanakan
Cara ini merupakan paling afdal menurut Mazhab
Imam Syafie dengan syarat menunaikan

HAJI TAMATU

umrah pada tahun yang sama.

Pengertian : Mengerjakan umrah terlebih
dahulu dalam bulan-bulan haji kemudian
dikerjakan haji dalam tahun yang sama.
Mestilah berniat ihram umrah sahaja dan
menunaikan semua rukun dan wajib umrah
Kemudian tiba musim haji, hendaklah berniat

HAJI QIRAN

ihram haji
Diwajibkan dam
Pengertian : Mengerjakan haji dan umrah pada
bulan haji secara serentak
1. Dua cara melaksanakannya :
1. Mengerjakan haji dan umrah pada bulan
haji serentak
2. Mengerjakan umrah terlebih dahulu
tetapi sebelum bertawaf dia berniat
mengerja haji serta umrah secara
serentak

28

3.2 dam
Pengertia
n

Tartib dan Taqdir

Tartib dan Tadil
Tahyir dan Taqdir
Tahyir dan Tadil
Wajib dilakukan
Wajib dilakukan
Boleh dipilih untuk
Boleh dipilih untuk
Dam ialah denda yang wajib dilaksanakan oleh orang yang menunaikan haji atau umrah jika
mengikut urutan
mengikut urutan
melakukan manamelakukan manamelakukan salah satu perkara berikut :
(tartib) dan
dan memerintahkan
mana perkara yg
mana perkara yang
1. Meninggalkan
salah satu
daripadadan
wajib haji atauditetapkan
umrah
gantiannya telah
supaya menilai
dan atau lebih
ditetapkan
dan
2. Melakukan salah satu atau lebih perkara-perkara yang dilarang semasa berihram.
ditetapkan syara
berpindah
gantiannya
memerintah supaya
3. Menunaikan
haji kepada
secara Tamatu
atau Qiran telah
tidak berlebih kurang
gantian
ditetapkan oleh syara menilai dan berpindah
berdasarkan nilaian

kepada gentian

tersebut

berdasarkan nilaian

tersebut
Perbuatan 2. Melakukan haji tamatu 1. Persetubuhan
Menanggalkan atau
Berburu binatang
3. Melakukan haji Qiran
yang dilakukan
mencabut tiga helai
buruan
4. Tidak berwuquf di
sebelum tahalul
rambut atau bulu dari
Menebang, mengerat
Arafah
5. Tidak melontar di
awal atau sebelum
mana-mana anggota
atau mencabut pokok
Jamrah
6. Tidak bermalam di
Mudzalifah
7. Tida berihram di Miqat
8. Tidak melakukan tawaf
Wida
9. Melanggar nazar

selesai ibadah

badan walaupun tida

umrah.
sengaja
2. Dia tertahan atau Memakai pakaian yang
dikepung oleh
dilarang semasa
musuh atau
ihram
perkara lain yang Mengerat,

semasa mengerjakan

menghalang

menanggalkan atau

haji

perjalanan

membinasakan kuku

memasuki mekah
sedang dia telah
berihram. Dia
mesti bertahalul;
bercukur dan
bergunting

pada tiga batang jari.

Memakai wangian
Memakai minyak pada
ramut, janggut atau
semua bulu muka
selain di pipi atau
dahi.
Melakukan permulaan
persetubuhan
Melakukan
persetubuhan
selepas selesai
tahalul awal sebelum
tahalul thani
Melakukan

29

di kawasan Tanah
Haram kecuali pokok
yang kering mati

persetubuhan
selepas
persetubuhan yg
Bentuk

10. Menyembelih seekor

dam

kambing atau kibas,

1)
Sembelih seekor

atau 1/7 bahagian

daripada unta, lembu
atau kerbau.
11. JTK, dia hendaklah
berpuasa sepuluh

untuk yg boleh

merosakkan haji
Menyembelih seekor
kambing atau kibas
Atau bersedekah

dibuat korban
JTK, sembelih seekor

kepada enam orang

lembu
JTK, sembelih 7 ekor

dua cupak setiap

Sembelih sebanding
binatang yang diburu
(rusa = lembu

kijang = kambing)
fakir miskin sebnyak Atau memberi maan
kepada fakir miskin

seorang.
yg sama nilainya
Atau berpuasa selama
kambing
dengan harga
JTK, bagi makan kpd
3
hari
haji & 7 hari kembali
binatang bandingan
fakir miskin di

Atau
berpuasa
ke tempatnya)
12. JTK, memberi makan
Tanah Haram yg
sebanyak bilangan
fakir miskin sebanyak
sama nilai dengan
cupak yang
hari (3 hari semasa

sepuluh cupak
makanan asasi

2)

menyamai nilai

Sembelih seekor

binatang bandingan

kambing atau kibas

JTK, mesti bahagi
makanan sebanyak
bilangan cupak
menyamai nilai
seekor kambing
HIKMAH DAM

30

Melatih Jemaah haji supaya berhati-hati semasa beribadah

Memberi dorongan kepada Jemaah haji supaya bersungguh-sungguh dan khusyuk agar tidak

melakukan kesalahan dalam ibadah

Menimbulkan minat untuk berkorban dan membantu fakir miskin

3.3 menziarahi
Madinah

Tidak termasuk dalam rukun sert wahib umrah dan umrah

Tetapi sunat haji utam kerana terdapat Masij Nabawi serta Makam Rasulullah S.A.W., kaum keluarga
dan para sahabat
Tempat lain yang digalakkan untuk diziarahi oleh Jemaah haji :
1. Masjid Quba ; Masjid pertama dibina di Madinah
2. Masjid Qiblatain ; Masjid gg berlaku peristiwa peralihan kiblat dari Baitul Maqdis ke Baitullah
Hilharam
3. Al- Baqi ; Makam para sahabat terkemuka dan para syuhada Badar dan Uhud
4. Badr ; Tempat berlakunya peperangan pertama dalam Islam. Terdapat makam sebahagian para
syuhada
5. Bukit Uhud ; Tempat berlakunya peperangan Uhud. Terdapat makam para syuhada termasuk
Saidul Syuhada Hamzah bin Abdul Mutalib

3.4 haji mabrur

Haji mabrur ialah haji yang tidak bercampur dengan kejahatan dan diterima oleh Allah S.W.T.
Tandanya; Apabila menunaikan haji, keadannya berubah menjadi lebih baik drpd
sebelumnya

CIRI-CIRI HAJI MABRUR

1. Tidak melakukan perbuatan maksiat dan perkara-perkara tercela semasa melakukan haji
2. Melakukan haji dan umrah dengan penuh iklas tanpa sebarang perasaan riak dan sumah
3. Memastikan perbelanjaan yg digunakan untuk pengangkutan, makan minum, pakaian dan tempat
tinggal hanya berasal dari sumber yang halal
4. Mengerjakan segala amalan haji dan umrah dengan sempurna
5. Menjada adab-adab semasa mengerjaka haji dan umrah

31

#Sesiapa yang melakukan haji dan umrah sebagaimana yang disebutkan dia akan memperolehi
haji mabrur

32

BAHAGI
AN 4:
NIABAH
HAJI

4.1 Maksud niabah

Niabah haji ialah seseorang itu tidak mengerjakan haji dengan sendiri tetapi dikerjakan oleh
orang lain sama ada semasa dia hidup atau telah meninggal dunia.

haji
4.2 hukum niabah
haji
1. Menurut Mazhab Syafie niabah haji diharuskan dalam dua keadaan;
i.
Orang yang terlalu tua atau sakit berat yang tiada harapan untum sembuh
ii.
Orang mati yang sebelum sempat menunaikan haji dia berkemampuan
2. Menurut Mazhab Hanafi niabah haji diharuskan sama yang sudah mati atau untuk orang
yang masih hidup tetapi tidak mampu melakukannya sendiri
3. Pendapat muktamad dalam Mazhab Maliki, niabah haji makruh untuk orang yang sudah mati
dan orang tidak sah untuk orang yang masih hidup.

4.3 dalil niabah haji

33

Terdapat beberapa hadis yg menunjukkan keharusan niabah haji

Maksudnya: Daripada Abbad daripada Al-Fadhli bahawa seorang wanita dari Khasam berkata : Wahai
Rasulallah, sesungguhnya bapaku sangat tua. Adakah difardhukan haji ke atasnya,sedangkan dia tidak
berdaya untuk menunggang untanya? Sabda Nabi S.A.W : Kerjakanlah haji untuknya

Dalam hadis yang lain, Rasulullah menganggap kefardhuan haji yang tidak dilaksanakan semasa
hidup umpama hutang yang perlu dibayar oleh warisnya

Maksudnya: Daripada Ibni Abbas r.a seorang wanita dari Juhainah datang kepada Nabi S.A.W dan
berkata: Sesungguhnya ibuku telah bernazar untuk menunaikan haji, (tetapi dia tidak melakukannya)
sehinggalah dia meninggal dunia. Bolehkah aku menunaikan haji untuknya? Sabda baginda: Ya,
lakukanlah haji untuknya, apa padanganmu jika ibumu berhutang, adakah kamu akan melunasinya?,
tunaikanlah (hutang) Allah, (hutang) Allah lebih utama untuk ditunaikan.

34

4.4 Hukum upah

niabah haji
1. Para ulama Mutaqaddimun mazhab Hanafi tidak mengharuskan amalan upah haji dan amalanamalan lain berkaitan dengan ibadah seperti azan, mengajar al-Quran dan sebagainya.
2. Para ulama Mutaakhirin mazhab Hanafi dan para ulama mazhab lain termasuk mazhab Syafie
mengaharuskannya.

Maksudnya: Daripada Ibni Abbas r.a berkata, sabda Rasulullah S.A.W sesungguhnya perkara paling
berhak kamu perolehinya upah terhadapnya ialah kitab Allah.

4.5 Syarat niabah

haji
1. Naib haji iaitu wakil atau orang yang mengambil upah haji mestilah sudah menunaikan haji untuk
diri sendiri
2. Naib haji hendaklah meniatkan haji untuk orang yang diwakili atau orang yang mengupahnya
3. Naib haji hendaklah melakukan ibadah haji untuk seorang sahaja satu musim
4. Naib haji mestilah berihram pada miqat orang yang dihajikan untuknya atau pada tempat yang
sama jauh dengan miqat tersebut. Jika ditentukan kepadanya suatu miqat, dia hendaklah
berihram pada miqat yang ditentukan itu.
5. Naib haji mestilah seorang yang cukup keahlian untuk melakukan amalan-amalan haji dan umrah
dengan sempurna sebagaimana dia mengerjakannya untuk dirinya sendiri.
6. Naib haji mestilah mendapat keizinan daripada orang yang dihajikan untuknya jika dia masih
hidup.
7. Jika naib haji menunaikan haji secara upah, orang yang ditunaikan haji tersebut mestilah belum
menunaikan lagi kecuali jika dia mewasiatkannya atau para pewarisnya mengizinkannya.
8. Segala perbelanjaan niabah haji hendaklah mencukupi. Jika dia telah meninggal dunia, segala
perbelanjaan diambil dari harta peninggalannya. Jika hartanya tidak mencukup pada pewarusnya
disunatkan untuk melakukan haji tersebut

35

4.6 hikmah niabah

dalam ibadah haji
1. Memberi peluang kepada seseorang untuk melaksanakan kewajiban ibadah haji walaupun dia
tidak dapat melakukannya sendiri
2. Memberi peluang terutamanya kepada para pewaris seseorang untuk berbakti kepadanya
walaupun dia meninggal dunia

36

Bahagian 5
:
pengurusa

37

5.1 Sejarah
penubuhan
lembaga tabung
haji

November 1962 - Perbadanan Wang Simpanan Bakal-bakal Haji telah ditubuhkan. Mula
30 September 1963 Mula beroperasi. Badan ini wujud hasil penerimaan kertas kerja Yang Mulia

Profesor Di Raja Ungku Aziz pada tahun 1959.

1969 - hasil gabungan badan ini dengan Pejabat Urusan Hal Ehwal Haji di Pulau Pinang, lahirlah

Lembaga Urusan dan Tabung Haji.

1997 Namanya ditukar kepada Lembaga Tabung Haji

KEPERLUAN KEPADA PENGURUSAN HAL EHWAL HAJI DI MALAYSIA

1. Membantu umat Islam menjana kewangan mereka secara halal dan sistematik
2. Meringankan beban pengurusan haji
3. Memudahkan kesenangan Jemaah haji mendapatkan perkhidmatan semasa menunaikan

haji
4. Menjamin keselamatan para Jemaah haji
5. Mengelakkan Jemaah haji dari ditipu oleh pihak-pihak yang tidak bertanggungjawab

38

5.2
Peranan
tabung haji
1. Menyediakan perkhidmatan tabungan serta menjana kewangan para pendeposit secara halal
2. Mengurus dan memberi perkhidmatan kepada jemaat semasa menunaikan haji
Menyediakan passport dan visa haji
Melaksanakan dam dan korban
Menjaga keselamatan para Jemaah haji
Membuat urusan dengan pihak kerajaan Arab Saudi
Mengurus dan mendaftar kelahiran serta kematian
Membekalkan peralatan asas pelaksanaan haji seperti buku panduan haji, beg dan

sebagainya
Menyediakan pengangkutan
Menyediakan khidmat pakat rujuk dalam bidang haji dan umrah
Menyediakan penginapan dan makan minum semasa berada di Tanah Suci
Menyediakan khidmat kesihatan

3. Memberi kursus dan latihan kepada bakal-bakal haji

5.3
kelebihan
menunaikan
haji
melalui
lembaga
tabung haji
1. Dapat melaksanakan haji menerusi pelan kewangan yang lebih terancang
2. Memperoleh perkhidmatan yang lebih cekap dan berkualiti
3. Memperoleh layanan yang lebih mesra dan selesa

39

4. Mendapat bimbingan daripada pakar rujuk serta kaunselor yang berpengalaman.

40

5.4 Badan-badan
lain yang terlibat
dalam pengurusan
Jemaah haji
Badan / Institusi
1. Jabatan Hal Ehwal NegeriNegeri
2. Kementerian Kesihatan
Malaysia

3. Kementerian Penerangan

Peranan
Mengadakan ceramah untuk bakal-bakal haji
Mengedarkan risalah-risalah haji kepada bakap-bakal haji

Memeriksa kesihatan bakal-bakal haji

Menghantar pegawai-pegawai dan petugas-petugas

perubatan ke Tanah Suci

Menyediakan hospital dan klinik yang khusus untuk para

Jemaah haji di Tanah Suci

Menyediakan ubat-ubatan kepada Jemaah haji
Memberi ceramah khas berkaitan dengan penjagaan

kesihatan di Tanah Suci

Mengadakan program di televisyen dan radio yang berkaitan

serta stesen-stesen

dengan pelaksaan haji.

televisyendan radio awam

serta swasta
4. Kementerian Pengangkutan,
Jabatan Penerbangan Awam

Menyelenggara perlepasan dan ketibaan Jemaah haji

Menyediakan perkhidmatan penerbangan pergi dan balik

Menguruskan segala urusan yang berkaitan dengan Jemaah

haji
Memberi kerjasama dalam menyelesaikan segala masalah-

dan Swasta serta Sistem

Penerbangan Malaysia
(MAS)
5. Badan-badan swasta yang
terdiri dari pakej dan
consortium haji yang diiktiraf

masalah yang dihadapi oleh Jemaah haji

oleh Tabung Haji

6. Kedutaan Malaysia di Arab

Mengeluarkan visa perjalanan kepada Jemaah haji

Saudi
7. Kedutaan Arab Saudi di

Memberi kemudahan tempat tinggal kepada para Jemaah haji

Malaysia

41

8. Kementerian Pendidikan

Malaysia

Memberi pendedahan awal kepada umat islam tentang pelaksanaan

haji dan umrah.

5.5 Pengurusan
haji yang baik
meningkatkan
kemampuan
menunaikan haji
Langkah yang dilakukan oleh pihak Tabung Haji dalam perkhidmatan :
Menyediakan peluang kepada bakal haji untuk menyimpan wang secara beransur-ansur
dan sistematik
Memberi peluang kepada para pemimpin untuk menjana wang mereka secara halal serta
memperolehi keuntungan yang maksima
Menyediakan perkhidmatan pengurusan haji secara berpatutan tanpa mementingkan
keuntangan semata-mata.

5.6 sumbangan
tabung haji kepada
perkembangan
42

ekonomi islam di
Malaysia
1. Meningkatkan budaya menabung dikangan umat Islam dalam usaha untuk membangunkan
ekonomi mereka
2.

Melaburkan wang umat Islam dalam bidang-bidang yang memberi manfaat dan pulangan yang
lumayan seperti bidang perusahawan, perladangan dan perdagangan serta mempergiatkan sektor-

3.

sektor tersebut.
Memberi peluang pekerjaan kepada umat Islam

Carta alir

43

44

Lampiran
Para Jemaah mengelilingi Kaabah sebanyak 7 kali

Contoh pemakaian ihram.

45

Bibliograf
1.http://miazarraannur.blogspot.my/2014/09/hari-arafah-wukuf-3-oktober-dan.html
2.http://www.dalil-alhaj.com/my/ihram_timing_mf.htm
3.http://miazarraannur.blogspot.my/2014/09/hari-arafah-wukuf-3-oktober-dan.html
4.http://haji-islam.blogspot.my/2008/11/tarikh-pensyariatan-haji.html

46