Anda di halaman 1dari 9

ADYAYA I

PURWAKA

1.1 Dadalan Pikobet

Basa banget mawiguna pisan ring kahuripan manusa. Mawit saking nganggen
basa punika manusa prasida nguningayang orti sareng jadma lianan. Basa taler maka
pangurip seni lan budaya krana basa lan budaya madue paiketan sane nenten prasida
kapasahang, santukan samian punika wantah siki sane prasida ngwentuk lan saling
ngawangun ring kahuripan. Punika taler sane wenten ring Bali, krama Bali nganggen
basa Bali pinaka basa Ibu ri kala mabebaosan sareng jadma-jadma Bali. Sajabaning
punika, basa Bali pinaka saka pangukuh kabudayaan Bali sane tetep maurip tur
nglimbak ring sakancan pahan kahuripan krama Bali, minakadi adat (marupa awigawig), agama, kasenian lan kasusastraan. Kasusastraan, kasenian lan budaya cutetne
samian punika madasar antuk basa Bali. Punika mawinan basa Bali kabaos akah
saking budaya Bali.
Aksara Bali madue paiketan sareng Agama Hindu, sesuratan aksara Bali wenten
ring piranti-piranti upakara yadnya. Punika mawinan iraga dados jadma Bali mangda
tetep ngajegang basa lan aksara Bali sane maguna ring kahuripan puniki. Panglimbak
basa lan aksara Bali sane mangkin sampun arang, mawinan alit-alite, sisia, lan
yowana nenten uning tur ngresep indik basa lan aksara Bali. Nampenin indike punika,
pemerintah daerah Bali sane mangkin sampun ngranjingang paplajahan basa Bali
1

ring kurikulum pendidikan sane kasikiang sareng muatan lokal. Punika silih tunggil
daya upaya pemerintah mangda basa lan aksara Bali tetep ajeg lan lestari, wit saking
malajahin ring sekolah.
Kurikulum pinaka silih tunggil uger-uger pangajahan, madue kawigunan sane
utama majeng guru lan sisia. Puniki mawinan, kurikulum madaging sakancan sane
naanin kaplajahin sane kaicen olih guru majeng ring sisia (Hamalik, 2003).
Pengalaman belajar punika sekadi paplajahan sane kaicen ring para sisia ri kala
nyarengain pangajahan. Kurikulum pinaka uger-uger ri kala ngamargiang pangajahan
madue sekancan pepalihan, minakadi tetujon, struktur, strategi, pamargi pangajahan
(implementasi), miwah evaluasi kurikulum (Sudjana, 2002).
Panagara Indonesia ring soang-soang wewidangan madue parilaksana sane
masiosan, pemerintah raris ngamedalang pamegat baos mangda manut lan nenten
lempas saking cihna soang-soang wawengkon. Kebijakan sane mawasta kebijakan
Kurnas (Kurikulum Nasional) miwah Kurlok (Kurikulum Lokal) (Dakir, 2009).
Kurikulum nasional inggih punika kurikulum sane kaangen ring sajebag jagat
Indonesia. Kurikulum nasional madaging sakancan palajahan sane musti kaplajahin
ring makasami institusi pendidikan sane wenten ring Indonesia. Yening, kurikulum
lokal inggih punika kurikulum sane kalaksanayang ring daerah lokal ngenenin indik
kearifan lokal soang-soang daerah, minakadi kasenian, kabudayaan, lan basa daerah.
Kautaman pangajahan basa ring widang pendidikan pinih mabuat pisan. Basa kabaos
piranti utama ring sajeroning mabebaosan, santukan basa prasida ngwantu
ngamedalang daging pikayunan para jadma kapining jadma sane tiosan (Doyin dkk,

2002). Yening nenten wenten basa ring sajeroning mabebaosang, daging pikayunan
nenten prasida kawedarang tur pamargi bebaosan prasida kabaos kaon.
Perda Tingkat I Bali No. 3 warsa 1992 maosang yening basa Bali silih tunggil
mata pelajaran muatan lokal ring makasami jenjang pendidikan ring Bali. Punika
mawinan olih panglimbak kurikulum, Pemerintah Provinsi Bali malih ngamedalang
Peraturan Gubernur Bali No. 20 warsa 2013 anggen ngukuhang kawentenan
pangajahan basa Bali. Punika mawinan, pangajahan basa Bali ring sekolah mangda
katincapang tur kalimbakang kawentenannyane. Kurikulum Basa Bali sane kaanggen
ring SMP Negeri 6 Singaraja Tahun Ajaran 2016/2017 inggih punika kurikulum 2006
(KTSP). Ring sajeroning kurikulum KTSP pangajahan basa Bali madaging 4
kawagedan mabasa minakadi, mirengang (menyimak), mabebaosan(berbicara),
ngawacen (membaca), lan nyurat (menulis).
Ri sajeroning ngalaksanayang pangajahan basa Bali ring sekolah akeh pikobet
sane kapanggihin. Pikobet-pikobet punika wenten ring sisia, ring guru, taler piranti
utawi media sane kaanggen nglaksanyang pangajahan basa Bali. Silih tunggil sekadi
sane wenten ring paplajahan ngwacen wacana aksara Bali, irika para sisia akeh
sane durung ngresep indik uger-uger lan tata cara ngwacen pasang jajar aksara Bali.
Pikobet sane kapanggihin ring guru, ngenenin indik kramaning sane kanggen,
lumrahnyane kantun nganggen kramaning ceramah. Kramaning ceramah puniki
sering ngawinang para sisia kiap tur maosang paplajahan ngwacen aksara Bali punika
ngemedin. Madasar pratiaksa riin, guru kantun dados unteng uratian (teacher centre)
sajeroning pangajahan basa Bali. Guru manten sane ngajahin ring kelas, nenten
wenten penampen saking para sisia. Lianan punika, ngenenin indik piranti sane

marupa buku-buku kantun kirang. Punika taler sane ngawinang pangajahan basa Bali
kabaos meweh ring sekolah.
Sekadi sane kapolihang olih panilik ri kala masadu wicara sareng silih tunggil
guru Basa Bali tur ri kala ngalaksanayang rerincikan PPL Real ring SMPN 6
Singaraja. Irika kapanggihin pikobet sane pateh minakadi, yening palajahan aksara
Bali ring aab sekadi mangkin sampun aran kauratiang olih para sisia. Kapolihang data
saking 30 sisia wantah 5% sisia kelas VII B7 sane prasida ngwacen wacana aksara
Bali, manut ring KKM paplajahan basa Bali inggih punika 78. Rata-rata biji ring
paplajahan ngwacen wacana aksara Bali wantah 64, punika nyihnayang yening
pamikolihan nilai sisia kantun kirang. Sajeroning pangajahan ngwacen aksara Bali,
guru kantun nganggen tata cara dikte ri kala ngajahin ngwacen aksara Bali. Sane
kapertama sisia kaicen teks wacana aksara Bali raris kawacen ring angen (hati),
yening wenten aksara sane durung kauningin raris sisia mataken. Ri sampune usan,
sisia mangda ngwacen ring arep kelas. Tata cara puniki wenten kekirangannyane,
sekadi sane panilik panggihin, wenten sisia sane nagingin teks wacana aksara Bali
antuk sesuratan aksara latin, punika pastika kacingakin ri kala ngwacen ring arep
kelas. Lianan saking pikobet sane kapanggihin ring kelas, kapanggihin taler pikobet
saking jaba sekolah. Ring jero, puri, umahnyane soang-soang, sisia nenten malih urati
lan mayus malajah, santukan geginan malajah sampun kagentosin antuk maplalian
hp, game, laptop, miwah sane lianan.
Saking pikobet-pikobet punika kaaptiang mangda wenten cara sane kreatif lan
inovatif ri kala ngajahin tur prasida nincapang kawagedan ngwacen aksara Bali ring
sekolah. Sekadi sane katelatarang ring arep, mangkin akeh para sisia utamanyane

sane wenten ring kota sarahina sampun nganggen teknologi sane modern. Ring
teknologi punika para sisia prasida maplalian sambil malajah. Punika mawinan sane
mangkin palajahan basa Bali utamannyane ngwacen wacana aksara Bali patut
kapaduang sareng teknologi mangdane pangajahan sayan naut uratian para sisia. Silih
tunggil cara sane prasida kamargiang inggih punika maduang teknologi sareng
pangajahan basa Bali. Papaduan puniki marupa rekaman audio-visual. Kawentenan
media pangajahan sane dados piranti ring aab jaman sane sampun keni iusan
teknologi patut kaanggen silih tunggil cara, mangda para sisia prasida seleg malajahin
aksara Bali ring sekolah.
Ring tetilikan puniki, panilik nganggen kawentenan piranti sane marupa
rekaman audio-visual sajeroning nincapang kawagedan sisia ring palajahan ngwacen
wacana aksara Bali. Panilik nganggen media sane marupa video rekaman wacana
aksara Bali. Rekaman punika madaging suara lan sesuratan aksara Bali. Media puniki
becik pisan kaanggen ring sekolah sane wenten ring kota, mawinan para sisianyane
sampun sering nganggen media sane merupa video. Ngenenin indik rekaman audiovisual sane kaanggen ring tetilikan puniki, taler panilik sane ngaryanin. Program sane
kaanggen inggih punika wenten Sony Vegas 12 pinaka aplikasi sane kaanggen
ngaryanin video lan Font Bali Simbar sane kaanggen nyurat aksara Balinyane. Saking
makekalih piranti raris kaolah olih panilik punika ngawetuang media rekaman audiovisual sane madaging sesuratan aksara Bali. Wenten makudang-kudang kaluihan
media puniki minakadi: (1) prasida naut uratian sisia mawinan marupa audio-visual,
(2) prasida katonton ring samian piranti elektronik, (3) dangan pangawigunayan ri
kala kaanggen ring pangajahan, (4) prasida ngwantu guru lan sisia ri kala

ngalaksanyang pangajahan sane kreatif lan inovatif.

Tata cara pangawigunayan

media puniki, wantah nyiagayang piranti pendukung sane kaanggen nampilang media
puniki minakadi: lcd, laptop, lan media rekaman audio-visual.
Media sane marupa rekaman video sampun lumrah kaanggen ri kala
ngalaksanayang pangajahan ring kelas, nanging sane nyihnayang media puniki
matiosan sareng media sane lianan inggih puniki wenten ring pakantenan lan daging
video sane naut uratian (menarik) tur unik santukan nganggen sesuratan aksara Bali.
Media puniki pinaka sarana sane prasida kaangen nincapang kawagedan ngwacen
wacana aksara Bali. Piranti puniki nenten wantah kaanggen ring sekolah manten,
nanging prasida taler kaanggen malajah ring jero soang-soang. Mawinan media sane
marupa rekaman audio-visual puniki prasida katonton ring hp, tv miwah piranti
elektronik sane lianan.
Ring sajeroning ngalaksanayang tetilikan puniki, tan prasida kapasahang sareng
kawentenan tetilikan asoroh. Panilik taler nganggen tetilikan asoroh, tetilikan sane
kaanggen inggih punika saking Ni Putu Ariantini (2012) sane mamurda Pemanfaatan
Media Audio-visual untuk Meningkatkan Kemampuan Membaca Puisi Siswa Kelas
VIIA SMP Negeri 7 Singaraja. Sane matiosan saking tetilikan punika wenten ring
jejering lan penandang tetilikannyane. Ring sajeroning tetilikan sane pacang
kamargiang, panilik nganggen jejering sisia kelas VII B7 SMP Negeri 6 Singaraja lan
penandangnyane sane katilik kawagedan ngwacen wacana aksara Bali sane nganggen
rekaman audio-visual. Nanging sane pateh ngenenin indik media sane kaanggen
inggih punika nganggen media audio-visual ring pangajahan basa Bali pamekasnyane
ring aspek ngwacen.

Madasar antuk napi sane sampun katelatarang ring dadalan pikobet. Panilik
kadaut pacang ngawentenang tetilikan indik sane nganggen rekaman audio-visual
sane kaanggen nincapang kawagedan ngwacen wacana aksara Bali ring sisia kelas
VII B7 SMP Negeri 6 Singaraja.
1.2 Bantang Pikobet
Manut sakadi dadalan pikobet ring ajeng, prasida kaunggahang makudangkudang pikobet sane wenten paiketannyane sareng tetilikan indik ngwacen wacana
aksara Bali, inggih punika sakadi ring sor.
1.2.1 Napike rekaman audio-visual prasida nincapang kawagedan ngwacen wacana
aksara Bali sisia kelas VII B7 SMP N 6 Singaraja?
1.2.2 Sapunapi tata titi pamargin pangajahan ngwacen wacana aksara Bali nganggen
rekaman audio-visual sisia kelas VII B7 SMP Negeri 6 Singaraja?
1.2.3 Sapunapi penampen sisia ring sajeroning pangajahan ngwacen wacana aksara
Bali nganggen rekaman audio-visual sisia kelas VII B7 SMP N 6?

1.3 Tatujon Tetilik


Malarapan antuk dadalan pikobet ring ajeng, prasida kapolihang tatujon
tetilikan inggih punika.
1.3.1 Nelatarang rekaman audio-visual prasida nincapang kawagedan ngwacen
wacana aksara Bali ring kelas VII B7 SMP N 6 Singaraja.
1.3.2 Nelatarang tata titi pamargin pangajahan ngwacen wacana aksara Bali
nganggen rekaman audio-visual sisia kelas VII B7 SMP Negeri 6 Singaraja.

1.3.3 Nelatarang penampen sisia ring sajeroning pangajahan ngwacen wacana


aksara Bali nganggen rekaman audio-visual sisia kelas VII B7 SMP N 6
Singaraja.

1.4 Kawigunan Tetilik


Tetilikan puniki kaaptiang mangda prasida ngicenin kawigunan pamucuk lan
kawigunan panglimbak.
1.4.1

Kawigunan Pamucuk
Tetilikan puniki kaaptiang mangda maguna ring pangajahan basa Bali
utamannyane kaanggen nincapang kawagedan ngwacen wacana aksara Bali,
taler prasida nincapang kaweruhan para jadma ring sajeroning ngwacen aksara
Bali.

1.4.2

Kawigunan Panglimbak

1.4.2.1 Majeng ring sisia


Mangdane para sisia sayan jemet nelebin palajahan basa Bali,

mawinan

palajahan puniki banget maguna turmaning patut kalaksanayang ring kahuripan.


Majalaran antuk nganggen media sane inovatif punika kaaptiang mangda para sisia
sayan seleg nyarengin pangajahan basa Bali. Tiosan ring punika, sisia pacang prasida
nincap lan nglimbakang kawagedan ngwacen aksara Bali ring sekolah lan ring
pakraman.
1.4.2.2 Majeng ring guru basa Bali
Majeng ring guru, tetilik puniki kaanggen nincapang guna reka (kreatifitas)
guru ri kala ngalaksanayang pangajahan lan prasida ngawewehin pangweruhan guru
sane kaanggen ngajahin para sisia. Kawigunan lianan kaanggen nincapang

swadarmaning ri kala ngalaksanayang pangajahan lan nulud (memotivasi) sisia ri kala


nerima palajahan, pamekasnyane palajahan ngwacen aksara Bali.
1.4.2.3 Majeng ring sekolah
Majeng ring sekolah, tetilik puniki kaanggen gegambaran nglaksanayang tata
pamargi pangajahan sane anyar, variasi pangajahan lan pacang nincapang
swadarmaning guru.
1.4.2.4 Majeng ring krama
Prasida ngicen atur uning indik sapunapi nincapang kawagedan ngwacen aksara
Bali.
1.4.2.5 Majeng ring panilik lianan
Kawigunan majeng ring panilik lianan inggih punika kaanggen dasar
tetimbangan ngalaksanayang tetilikan siosan lan prasida kaanggen imba ngeninin
pikobet sane mirib sajeroning ngalestariang budaya Bali, pamekasnyane aksara Bali.

Anda mungkin juga menyukai