THEODOLIT III
(PENGUKURAN JARING JARING SEGITIGA)
a. Theodolit
17
24
16
21
6
7
8
11
9
3 10
4
12 12
25
22
23
15
14
20
13
18
19
Keterangan :
4. Tutup baterai
6. Panel keyboard
9. Kiap tribach
12. Layar
Berfungsi untuk melihat bahwa posisi alat sudah berada di tengah tengah titik
A. TEORI
Garis Nivo
dari gambar dibawah ini yang diketahui titik A (Xa ; Ya) panjang dan sudut jurusan sisi
AB sedang semua sudut diukur.
A-S
A A-B A-F
1
B
B1
5 F F6 I B2
VI
F5
II
V S
E5 C2
IV III
4 E E4 C3 C 2
D4 C3
D3
D
3
Pada Gambar 4.1, yang diketahui titik A (Xa,Ya) panjang sisi AB dan sudut
jurusan AB, sedangkan semua sudut diukur.
Apabila besar sudut-sudut segitiga yang didapat dari lapangan belum memenuhi
syarat sudut segitiga yaitu semua sudut dalam satu segitiga tidak boleh kurang atau lebih
dari 1800, maka haruslah dilakukan koreksi terhadap semua sudut terlebih dahulu agar
memenuhi syarat.
Misalnya beda jumlah sudut-sudut yang diukur 1800 15. Maka koreksi akan
sama dengan 15 : 3 = 5 . Jadi koreksi-koreksi menjadi 5, sekarang harus diberikan
kepada sudut-sudut yang harganya dekat dengan sudut 900.
Untuk jumlah sudut dimana tiap-tiap segitiga sama dengan 180 0, sudut-sudut
harus diberikan koreksi K1.
Sehingga :
sin A1 sin B2 sin C3 sin D4 sin E5 sin F6 = sin B1 sin C2 sin D3 sin E4 sin F5
sin A6. `
Log sin A1 + log sin B2 + log sin C3 + log sin D4 + log sin E5 + log sin F6 = log
sin B1 + log sin C2 + log sin D3 + log sin E4 + log sin F5 + log sin A6.
Dimana jumlah log. Sinus sudut-sudut alas kiri harus sama dengan jumlah
log.sinus sudut-sudut alas kanan.
Umumnya sudut-sudut setelah diberi koreksi K1, K2 dan K3 belum lagi memenuhi
syarat-syarat ini. Untuk mencari K4 berilah pada sudut-sudut alas kiri koreksi -K4 dan
susut-sudut alas kanan koreksi K4. Supaya jumlah sudut-sudut didalam tiap-tiap segitiga
tetap 180 0. Bila yang harus ditambahkan kepada sudut kecil dan x adalah kenaikan
log.sinus x, apabila sudut bertambah dengan 1, maka dapat ditulis log.sin x (x + p) =
log sin x + p x. Maka untuk sudut-sudut alas kiri dapat ditulis :
Log sin (A1 + K4) + log sin (B2 + K4) + ...+ log sin (F6 + K4) = log sin (B1 -
K4) + log sin (C2 - K4) + . + log sin (A6 + K4)
atau dengan :
Log sin A1 + log sin B2 + log sin C3 + log sin D4 + log sin E5 + log sin F6 + K4
(A1+ B2 + C3 + D4 + E5 + F6) = log sin B1 + log sin C2 + log sin D3 + log
sin E4 + log sin F5 + log sin A6 - K4 (B1+ C2 + D3 + E4 + F5 + A6).
Atau dengan :
K4 (A1+ B2 + .+ F6) = log sin sudut alas kanan - log sin sudut alas kiri.
Atau dengan :
K4 = log sin sudut alas kanan - log sin sudut alas kiri
sudut alas kiri - sudut alas kanan
Setelah sudut-sudut dikoreksi K1, K2, K3 dan K4 dapatlah dihitung sisi segitiga dan
sudut-sudut jurusan sisi segitiga dengan menggunakan panjang satu sisi dan sudut juran
satu sisi yang diketahui. Akhirnya dengan panjang dan sudut jurusan semua sisi dapatlah
dicari koordinat-koordinatnya dari titik-titk jaring segitiga dengan rumus-rumus yang
telah diketahui.
b. Sudut Azimuth
Yang dimaksud dengan sudut Azimuth adalah sudut yang dimulai dari arah utara
kutub bumi berputar searah jarum jam dan diakhiri pada ujung objektif titik bidik.
Dengan alat di titik A dan titik tinjau B maka dapat diukur Azimuth AB (AB).
U
Azimuth AB = BA- 1800
AB
A
BA
C B
Sudut jurusan adalah sudut yang dimulai dari arah utara kutub bumi berputar searah
jarum jam dan diakhiri pada ujung objektif titik bidik. Sudut jurusan pada titik-titik
koordinat lain dapat dihitung dengan menggunakan satu sudut azimuth yang sudah
diketahui dari suatu titik koordinat.
U
AB
AS
FA = EF- 1800 F5 F6 AF U
A
A AB
B BC = AB + B - 1800
U
B
VI I
EF F F6
F
F5 II
S
V
U U
BC
CD = BC + C - 1800
IV III
C
E U C
E
DE
CD
EF = DE + E - 1800
D D
DE = CD + D - 1800
Setelah salah satu titik diketahui titik koordinatnya, mengetahui jarak dan
Azimuthnya maka akan ditentukan titik koordinat lainnya. Misalkan:
Titik A (XA ; YA), maka titik koordinat B dapat dihitung dengan rumus:
XB = XA + dAB Cos AB
YB = YA + dAB Sin AB
Dan selanjutnya, titik-titik koordinat lain dapat ditentukan.
Untuk menghitung sesatan yang terjadi pada tiap-tiap titik koordinat adalah dengan
menggunakan rumus:
=
1. 1 =
= 1870 00 50" 1670 48 10"
= 190 12 40"
U
AB
2. 1 =
= 3470 35 30" 2640 17 00" A AS
A1 AS
= 830 18 30" dAB
B1 B
dAS
3. = I
1 1
. 1
1 = dBS
24,20
1 = 190 12 40"
10,20
S1
1 = 450 34 45
S
4. 2 =
A AS
= 2640 17 00" 1790 28 50"
AC
= 840 48 10"
B
5. 2 = B2
= 3590 44 30" 3220 02 10" dBS
0 "
= 37 42 20 dBC
II
6. 2
= 2 S S2
. 2
2 = dCS
15,10 C2 BS
2 = 840 4810 C
18,00
2 = 710 08 24
7. 3 =
S B BS
= 3220 02 10" 2360 01 00" S3 BD
= 860 01 10" dCS
8. 3 =
= 560 12 50" 50 27 50" dDS III C3 C
= 500 45 00"
dCD
D3
9. = D
3 3
CS
. 3
3 =
14,87
3 = 860 01 10"
22,00
3 = 580 08 29
10. D4 = DE DS
= 3050 23 10" 50 27 50"
= 2990 55 20"
S
11. 4 = S4
dES
= 1250 26 40" 490 32 00"
= 750 54 40" E E4 IV dDS C
DS
12. = dDE
4 4
D4
4 =
. 4 CS
D
15,90
4 = 2990 55 20" CE
19,70
4 = 1850 34 18
13. 5 = ( )
= (3560 57 30" 490 32 00" )
= 3070 25 30"
F ES
F5
14. 5 = dFS
E dES
15. = E5
5 5
. 5
5 =
15,90 DS
5 = 3070 25 30" DF
15,00 D
0
5 = 325 52 13,8
16. 6 = ( )
= (1000 26 00" 460 34 40" ) U
AS
= 530 5120"
A AF
17. 6 = A6
Koreksi K1 :
Segitiga I
Titik Bidik : 1 = 190 12 40"
1 = 830 18 30"
450 34 45
1 = +
1480 05 55
31054 05
Koreksi : 1800-1480 05 55 = = 100 38 2
3
Segitiga II
Titik Bidik : 2 = 840 48 10"
2 = 370 42 20"
0
71 08 24
2 = 0
+
193 38 54
130 38 54
Koreksi : 1800-1930 38 54 = = - 0403258
3
Segitiga III
Titik Bidik : 3 = 860 01 10"
3 = 500 45 00"
580 08 29
3 = +
1940 54 39
140 54 39
Koreksi : 1800-1940 54 39 = = -40 58 13
3
Setelah diperbaiki : 3 = 860 01 10" 40 58 13 = 810 02 57
3 = 500 45 00" 40 58 13 = 450 46 47
0
53 10 16
0
3 = 58 08 29 4 58 13 = 0
0
+
180 00 00
Segitiga IV
Titik Bidik : 4 = 2990 55 20"
4 = 750 54 40"
1850 34 18
4 = +
5610 24 18
3810 24 18
Koreksi : 1800-5610 24 18 = = - 1270 08 06
3
0
529 49 13,8
Koreksi : 1800 7090 49 13,8 = 3
= - 1760 36 24,6
Setelah diperbaiki : 5 = 3070 34 30" 1760 36 24,6 = 1300 58 5,4
5 = 760 22 30" 1760 36 24,6 = 1000 13 54,6
1490 15 49,2
5 = 3250 52 13,8 1760 36 24,6 = +
1800 00 00
Segitiga VI
Titik Bidik: 6 = 530 5120"
6 = 390 20 30"
620 54 18,2
6 = +
1560 06 8,2
230 53 51,8
Koreksi : 1800-1560 06 08,2 = 3
= 70 57 57,27
S = S1 + S2 + S3 + S4 + S5 + S6
=560 12 47 + 660 35 26 +530 10 16 +580 26 12 +1490 15 49,2 +700 52 15,47
= 45403245,6
Koreksi K2& K3
(3600 ) (3600 45403245,6) 940 32 45,67"
K2 = =( )= = 150 45 27,61"
6 6 6
K2 =150 45 27,61"
1
K3 = 2 2
1
= 2 ( 150 45 27,61" )
= 070 52 43,81
0 0 420 40 44,39
4 = 58 26 12 15 45 27,61" = +
1800 00 00
Segitiga V : Sudut setelah diperbaiki :
5 = 1300 58 5,4 + 070 52 43,81 = 1380 50 49,2
5 = 1000 13 54,6 + 070 52 43,81 = 920 21 10,79
0 1330 30 21,5
5 = 149 15 49,2 15 45 27,61 0 "
= +
1800 00 00
S = S1 + S2 + S3 + S4 + S5 + S6
Koreksi K4 :
Log sin sudut alas kanan Log sin sudut alas kiri
4 =
sudut alas kiri sudut alas kanan
Segitiga I :
Segitiga II :
= 0,08565
Log Log sin sudut alas kanan = 9,990690+ 9,817247 + 9,906065 + 9,836571
+ 9,999633+ 9,914350
= 59,464556
Log Log sin sudut alas kiri = 9,786649 + 9,999769 + 9,999923+ 10 +9,818273 +
9,972152
= 59,576766
59,464556 59,576766
K4 =
0,423234 0,535444
0,11221
K4 =
0,11221
K4 = 10 0000
C
PRAKTIKUM ILMU UKUR TANAH 2015
GROUP : XXXXII
THEODOLIT III (T3)
B
S
= 3600 (2 + 3 )
= 3600 ( 400 02 5,81 + 890 55 40,81 ) C2
0 0
= 360 129 57 46,6 III
C3 C
C
0
= 230 02 13,4
S
= 3600 (3 + 4 )
= 3600 (520 39 30,81 + 1810 39 57,8 )
= 3600 2340 19 28,6 E IV C
= 1250 40 31,4 D4 D3
D
D
= 3600 (4 + 5 ) F
= 2640 29 52,9 E5
E E E4
A
0
= 360 (5 + 6 ) D
= 360 ( 930 21 10,79 + 700 42 1,03 )
0
S
Kontrol sudut luar ()
E
= ( n + 2 ) x 180 0
= ( 6+ 2 ) x 1800
= 14400 00 00"
= + + + + +
C
B
S
U
0 " BC
CD= BC + 180 00 00
= 1570 50 58,8" + 2300 02 13,4 1800 00 00" C CD = BC + C - 1800
III
= 2070 53 12,2"
C
CD
D
DE = CD + D - 1800
D
EF = DE + 1800 00 00"
F
= 1530 33 43,6" + 2640 29 52,9 1800 00 00"
= 2380 03 36,5"
V S
U
DE
E
E
EF = DE + E - 1800
D
E
S
FS= FE 5
= ( EF 1800 000 000 ) 5
= (2380 03 36,5" 1800 000 000 ) ( 930 21 10,79 ) FS= FE 5
A
= 580 03 36,5" + 930 21 10,79
U
= 1510 24 47,2"
FE
VI
F
F5
S
E
Perhitungan jarak sisi - sisi segitiga :
Segitiga I :
=
1 1
. 2
=
1
24,40.sin 890 07 55,81
= = 24,84 m
1000 49 15,8
Segitiga II :
=
2 2
. 2
=
2
0
10,20 . 89 07 55,81
= = 15,86 m
400 02 5,81
Segitiga III :
=
2 3
. 3
=
3
10,20 .sin 890 55 40,81 "
= = 12,83 m
520 39 30,81
Segitiga IV :
=
4 4
. 4
=
4
22,00. sin 1810 39 57,8
= = 0,92 m
sin 440 20 42,19
Segitiga V :
=
5 5
. 5
=
5
19,70 .sin 1390 50 49,2
= = -12,72 m
930 21 10,79
Segitiga VI :
=
6 6
. 6
=
6
15,00 .sin 700 42 1,03
= = 17,46 m
540 11 11,08
Perhitungan d sin
Perhitungan d cos :
Perhitungan Fx : =
14,87
X ( 13,949)
100
d = 100 m = 2,074
f ( ) = d d. sin f
( ) = d.sin
d
15,90
f = X ( 13,949 )
( ) = d.sin 100
d
24,20 = 2,217
= X (13,949 )
100 f
( ) = d.sin
= 3,375 d
f 15,90
( ) = d.sin = X ( 13,949 )
d 100
15,10 = 2,217
= X ( 13,949 )
100 f
( ) = d.sin
= 2,106 d
f 28,50
( ) = d.sin = X ( 13,949 )
d 100
= 3,975
Kontrol : fx = d. sin =
15,90
100
X (50,2 )
13,949= 13,949 OK = -7,981
f
Perhitungan F y : ( ) = d.cos
d
15,90
f ( ) = d d. cos = X (50,2 )
100
= -7,981
f ( )
= d.cos ) f
d ( ) = d.cos
d
24,20
= X (50,2 ) 28,50
100 = X (50,2 )
100
= -12,148
= -14,307
f Kontrol : fy = d. cos
( ) = d.cos
d
14,87
= X (50,2 )
100
= -7,464
f
( ) = d.cos
d
Perhitungan Koordinat
Perhitungan koordinat X
XA = + 14,25
= 15,988 m
= 18,91 m
= 9,881 m
XS = XA + dF-S . sin FS
= 21,427 m
XA = XS dF-S . sin FS
= 14,25
Perhitungan Koordinat Y
YA = -13,15
= -24,655 m
= -43,293 m
YS = YA + dFS . cos FS
= -26,321 m
YA = YS - dFS . cos FS
= - 13,15
Jumlah -1722,815228 m2
Harga Mutlak +1722,815228 m2
Luas = Jumlah + 861,407614 m2
A. Kesimpulan
1. Dari percobaan dapat koordinat masing masing sebagai berikut :
Koordinat
Titik
X (m) Y (m)
A + 14,25 -13,15
B 15,988 -24,655
C 18,91 -30,838
D 9,881 -36,517
E 14,743 -42,863
F -0,967 -43,293
S 21,427 -26,321
d A-S = 24,40 m
d A-B = 24,20 m
d B-S = 10,20 m
d B-C = 15,10 m
d C-S = 18,00 m
d C-D = 14,87 m
d D-S = 22,00 m
d D-E = 15,90 m
d E-S = 19,70 m
d E-F = 15,90 m
d F-S = 15,00 m
d F-A = 28,50m
B. Saran
A U
A AB
AC
U
CA
BA
CB
C B
BC
C B
U
AB
AS
AF U
AF = EF- 1800 F5 F6 A
AB
B BC = AB + B - 1800
U
VI I
EF F6
F5 II
V
U s U
BC
CD = BC + C - 1800
IV III
C
U
DE
CD
EF = DE + E - 1800
DE = CD + D - 1800