KAPITULU I

Introdusaun

Ai- horis talas(colocasia esculenta) sai hnesan tipu ai han produtu local nebe’e ema konsumu . Ai-horis
talas (magnoliophyta )ida ne’e orijinadu mai husi rejiaun asia tenggara no asia tengah ,inkluindu tama ba
asia sira seluk no kontinua habelar ba kontinente hotu-hotu no ikus mai tama iha nasaun timor lesste liu
husi negosiu esportasaun ninian.

KAPITULU II

REVIJIAUN LITERATURA

2.1. BOTANIKU,MORFOLOGIA NO KRITEIRA MORIS

2.1.1.KLASIFIKASAUN BOTANIKU

Klasifikasaun botaniku ai horis talas maka hanesan tuir mai ne’e ;

Reinu =plantae (ai-horis)

Divisaun = magnoliophyta

Klase= liliopsida

Ordem =Alismatales

Familia=Anacaca

Genus =colocasia

Speise =colocasia esculenta

2.1.2 KLASIFIKASAUN MORFOLOGIA

Abut ,tahan,kain isin

2.1.3. KRITEIRA MORIS AI-HORIS TALAS

Ai-horis talas bele moris husi fattin nebe’e mak dignu hodi ai-horis refere bele moris ba tantu area tetuk
,to’o area nebe’e mak a’as liu-liun iha area foho ninian nebe’e ho altitude dook husi nivel tasi ninian
kompara ho area costa ho temperature 21-35℃ ho udan been nebe’e mak maximu .
 KAPITULU III

TEMPU NO FATIN

3.Tempu hanesan fator importante ba ai-horis talas hodi deside nia moris hotu ,entaun tempu nebe’e
hanesan iha leten tuir ai-horis talas kuda iha tempu nebe’e annual signifika katak tinan ida kuda dala ida
iha tinan ida houdan been tau rai tuir fatin nebe’e kada ita ida idak lokaliza ba liu-liu iha area tropikais
no non tropikais.

3.1. MATERIAL NO EQUIPAMENTOS

Material nebe’e uza ba area atu kuda talas ba maka hanesan fini talas,rai,adubu organiku no mos
equipamenrus nebe’e uza hodi halo ba iha prosesu kuda talas nian maka hanesan ai-suak,katana
,ensada.

3.2 IMPLEMENTASAUN

3.2.1. PREPARA AREA

To’os nain sira molok atu kuda talas hodi atinge produsaun nebe’e ho porgentu% bo’ot maka iha altura
ne’eba to’os nain sira detekta ona fatin nebe’e mak atu kuda talas ba,sira mos prepara rai nebe’e
apropriadu liu liu rai nebe’e mak risku ba erosaun.

3.2.2.PREPARA FINI

Depois halo koilletasaun komesa halo ona selesaun 2odern2s sira nebe’e mak iha potensial hodi fó fali
produsaun di’ak tuir matenek to’os nain sira nian tau ba fatin nebe’e apropriadu hodi la bele fó
influensia husi bacteria sira hodi halo estraga ba fini refere .

3.2.3. KUDA FINI

Selesaun ba fini ai-horis talas nian nebe’e maka liu ona selesaun hodi kuda fila fali mak iha maneira
nebe’e mak antes atu kuda fini talas mak hanesan tuir mai ne’e;

 Kuda fini neb’e liu ona selesaun

 Sei la kuda tan tanba iha momentu nebee halo koilleta talas balun hasai hodi presiza ba
nesesidade maibe balun hakoi fila fali entaun iha tempu nebe’e mak udan been tau rai fini talas
ida idak sei halao ninia prosesu kresimentu ba nia an hodi moris .
 Kuda fil;a fali de’it ba fini talas balun nebe’e moris ona maibe halo kompetisaun ba hahan no
moris mak sei hasai tiha balun hodi kuda de’it.

3.2.4.MANUTENSAUN

Tuir tempu modernizasaun /tecnologia nebe’e mak avansadu ona maibe realidade to’os nain sei la uza
total teknologia modernu nian hodi halo implementasaun ba mauntensaun kuda talas nian tamba
realidade nebe’e ita hotu hare’e katak iha parte kuda talas ninia sei la enkaisa ba manutensaun rega
,irigasaun ,maibe iha parte balun nebe’e mak ita presiza tebes atu halo manutensaun ba kuda talas nian
hanesan hamoos du’ut,tau adubu organiku,pestes ,pragas halo lutu , hirak ne’e ita tenke presiza tamba
hakarak atu hetan produsaun nebe’e iha kualidade.

KAPITULU IV

FAKTOR FAVORAVEIS

Iha parte kuda talas nian parte area favoraveis nebe’e ajuda talas hodi fó kresimentu di’ak iha parte
interna rai nian no externa rai nian,iha parte interna mak rai nia bokor ,purgentu be’e iha rai laran ,iha
parte externa ninian mak tau adubu organiku ,udan been,loron matan .faktor hirak ne’e mak talas uza
hodi halao niania kesimentu tuir kapasidade nebe’e nia tenki hetan.

KAPITULU V

FAKTOR IMPEDEMENTU

5.1 FAKTOR IMPEDEMENTU INTERNA

Faktor impedementu ba prosesu kuda talas nian mak hanesan, be’e iha rai laran, bacteria ,materia micro
organismo sira nebe’e iha rai laran hodi halo influensia ba prosesu nutrisaun ba talas nia moris no isin.

5.2 FAKTOR IMPEDEMENTU EXTERNA

Faktor externa ba iha prosesu kuda talas nian mak hanesan ,pragas ,pestes,klima ,bele halo
impedimentu ba prosesu kuda talas hodi hetan produsaun nebe’e diak no mos dala ruma mai husi faktor
animal sira nia hahalok nebe’e mak halo estaga ba procesu kuda talas no kesimentu talas nain.

KAPITULU VI

OBJETIVU KUDA TALAS

 Oinsa mak buka atu hatene maneira kuda talas ho di’ak.

 Oinsa mak bele hasae produsaun talas di’ak.
 Oinsa tau adubu organiku nebe’e lo’os ba kresimentu talas nian.
 Atu hatene kona ba rai nia kapasidade atu hetan duni kresimentu talas nian.
 Atu hatene oinsa halo selesaun ba fini talas nebe’e di’ak.
 Oinsa mak bele hatene kona ba faktor nebe’e halo impedementu durante kresimentu talas lao.

KAPITULU VII

BENIFISIU KUDA TALAS

Liu husi prosesu kuda talas nian mak oinsa atu lori ita ba agrikultor nebe’e mak iha kualidade no
quantitative atu hasae kresimentu kuda talas nian iha ita nia rain rasik no mos liu husi prosesu
kresimentu kuda talas nain bele ajuda ita to’o tempu nebe’e mak halo koilleta liu liu iha parte komsumsi
liu husi vitamina nebe’e mak kontamina iha talas nia laran hanesan energia,proteina,carbonidrato ,NST
no mos bele halo ona ba negosiu hodi hetan rendimentu nebe’e minimu hodi responde ba nesesidade
kada famillia ida-idak.

KAPITULU VIII

SISTEMA FAKTOR IMPEDEMENTU

Dala barak ita uza sala sistema bele halo impedementu ba krsimentu talas nian tamba ita kuda la lao ho
sistema balun nebe’e mak iha hanesan ita kuda talas la tuir sistema annual nebe’e mak iha,la lao tuir
manutensaun nebe’e mak iha liu-liu iha pragas no pestes sira nebe’e mak kona ba iha ai horis talas nian,
no fó be’e la tuir sistematiku,koilleta la tuir nia tempu hodi halo selesaun ba fini ,perpara rai la tuir
nesesidade ba iha kresimentu talas atu moris iha area refere.

KAPITULU IX

SOLUSAUN

Liu husi preparasaun rai, selesaun fini,manutensaun ,faktor ba iha krsimentu talas ninian mak lori ita ba
hatene klean liu tan hodi hasae produsaun iha parte vida agrikultor nian iha kada ita ida idak nia
munisipiu liu husi analisasaun pesquisa.

KAPITULU X

LIAN MAKTAKAN

Liu husi rejultadu no diskusaun iha leten konkluisa katak;

 Kuda ai horis talas bele hasae produsaun nebe’e mak iha kualidade hodi bele transforma sai fali
ai han oi-oin
 La uza hotu mudansa teknologia nebe’e mak sufisente hodi uza ba prosesu kuda talas nian
maibe depende ba klima ,fatin,nebe’e mak iha halo produsaun no kresimentu kuda talas ba no
kuda talas iha tempu nebe’e annual.

Obrigado wain ba atensaun.