Om Swastyastu
Mayong tidak ada hubungan darah dengan Raja Majapahit,namun pendiri kerajaan
kerajaan Majapahit disebuah hutan bernama Tarik dimana rakyat Madura menjadi
dalam ekspedisi keBali,namun bantuan dari garis belakang dengan nasehat nasehat
Keturunan dari Kyai Kuda Panolih datang ke bali karena beberapa sebab
yaitu:
1. Mencari kehidupan.
dan Madura.
Warga Putih Mayong ini direkrut menjadi pasukan inti pasukan taruna
Laskar Teruna Goak menyerang Tabanan dan Badung dengan merusak Pura Watu
Karu pada tahun 1652,pasukan taruna Goak diserbu oleh ribuan tawon
Di Bali barat ada juga warga Pasek Dalem Madura Putih Mayong karena setelah
suatu Wilayah.Pasek,Pakubuwono,Kepakisan=sejajar
2. Dalem = Raja
1. Kenapa ada warga Putih Mayong bergelar Gusti..itu karena dahulu ada
beliau Dang Hyang Nirartha.Tetapi bila warga Putih Mayong yang kepingin
Dengan begitu kita bisa menarik kesimpulan bahwa Keluarga besar Putih
Mayong adalah keturunan daripada Dalem Madura (raja yang berkuasa di Madura
yaitu Kyai Kuda Panolih). Mohon maaf sebesar-sebesarnya bila tulisan ini kurang
lengkap ,karena saya sadur dari beberapa sumber dan sampai saat ini saya masih
mencari sumber sumber yang lain yang bisa menjadi acuan untuk mencari jati diri
Olih:
I KETUT SUDARSANA
Koleksi Lontar:
I KETUT SUDARSANA
Donny Harimurti
Disusun Olih:
Nyoman Suharta
hulun ri bhatara Hyang mami, sajna paduka Bhatara Manu, sira anugrahi bhukti
amurti sunyatmaka. Purwa rembha karuhun, swasti dirghayuh, tan kabeting tulah
pamidhi, cinakra bhawa bhajra wisa, amogho langgeng sinewaka ring bhumi, Om
siddhirastu swaha.
Purwakaning katha rinancaneng Pamancangah sira sinanggah Dalem
Madhura. Duk Hyang Gnijaya tumurun ring desa Kuntul, hana putra nira roro,
pingajeng Mpu Witadhama, sang ari Sang Kulputih. Mpu Witadharma aputra
tunggal, ngaran Mpu Wiradharma; sira Sang Kulputih , aputra tunggal juga, kang
ngaran Dokuh Sorga. Mpu Wiradharma, maputra tatiga, kang jyesta Mpu Lampita,
naruju Mpu Ajnana, ping untat Mpu Pastika. Samaliha Mpu Lampita, aputra rong
siki, ping ajeng Mpu Kuturan, kang ari sira Mpu Pradah.
Madhura. Ketika Hyang Gnijaya tiba di desa Kuntul, ada dua orang putra beliau,
Kulputih juga mempuyai seorang putra, yang bernama Dokuh Sorga. Mpu
Wiradharma, berputra tiga orang, yang pertama bernama Mpu Lampita, adik beliau
bernama Mpu Ajnana, yang bungsu bernama Mpu Pastika. Adapun Mpu Lampita,
berputra dua orang, yang pertama Mpu Kuturan, adik beliau bernama Mpu Pradah.
Mpu Kuturan agriya ring Lemah Tulis mwah sira Mpu Pradah, lungha ke
Daha, kasungsung antuk jagate ring Daha, sira aputra sawiji, atengeran Mpu
Bahula, Mpu Bahulu aputra rong siki. Kang jyesta atengeran Mpu Tantular, kang
ari Mpu Candra. Mpu Kuturan bertempat tinggal di Lemah Tulis bersama Mpu
mempunyai seorang putra, bernama Mpu Bahula, Mpu Bahula berputra dua orang.
Yang paling tua bernama Mpu Tantular, adik beliau bernama Mpu Candra.
Mwah walinin Mpu Tantular, hana atmajanira petang siki, kang jyesta
mempunyai empat orang putra, yang paling tua bernama Mpu Panawasikan, adik
beliau bernama Mpu Asmaranatha, yang ketiga bernama Mpu Siddhimantra, dan
Walihin kang katha Mpu Panawasikan, aputra stri sawiji, papasih Ida Patni
Talaga Urung. Mpu Asmarantha, aputra roro, pingajeng Mpu Angsoka, kang ari
Mpu Nirartha. Mpu Siddhimantra bekung pwa sira. Mpu Kapakisan ngaranira
Mpu Paramartha, sira kanggeh cudamani de nirang patih Mada, maputra ta mijil
saking watu, olih sira asurya sewana, sthulaniran amupu surapsari ring Taman, ya
ta kanggeh padmiswari de nira, aputra pwa sira petang siki, kakung tetiga, stri
sawiji, ya ta timur de nirang Mada, anyakradala. Putra kang matuha sumendi ring
Talaga Urung. Mpu Asmarantha, berputra dua orang, yang pertama Mpu Angsoka,
adik beliau Mpu Nirartha. Mpu Siddhimantra tidak mempunyai putra. Mpu
Kapakisan disebut Mpu Paramartha, beliau merupakan guru dari Patih Mada, beliau
memiliki anak yang lahir dari batu, setelah beliau melakukan pemujaan terhadap
dewa surya (surya sewana), dianugrahi bidadari di taman, itulah yang diperistri oleh
beliau, beliau memiliki anak empat orang, tiga orang laki-laki dan seorang wanita,
itulah yang dimohonkan oleh Patih Mada, memegang pemerintahan. Putra tertua
beliau ditempatkan di Blambangan, yang kedua ditempatkan di Pasuruan, yang
Mangke tucapen sira Mpu Siddhimantra ring Janggala, bekung tan adruwe
putra, dadi misadia ida mangda wenten putra, wetu saking siddhi ajnana yoga nira,
murub dumilah Sanghyang Agni, dadya ta mijil ikang rare lanang sawiji, agelis
ingambil ikang rare, olih nirang Mpu, papareng lawan patninira, mapekik warna
ikang rare, alawas sedeng ira amihara, tan ucapan sampun luhur kumalenjeng,
kekuatan batin dan semadi beliau, lalu membuatlah beliau upacara dengan tungku
yang besarnya seibu jari (sanggustha), diupacarai ketika sedang berkobarnya api,
kemudian lahirlah seorang putra laki-laki, segera diambil anak itu, oleh beliau Sang
Mpu, bersama dengan istri beliau, sangat tampat wajah anak itu, setelah sekian lama
dirawat, tak panjang diceritakan anak itu sudah tumbuh dewasa, diberi nama Sang
Manik Angkeran
Kawangsita sira Mpu Niratha ngaranira, ngambil rabi ring Daha, maputra
kekalih, stri sawiji, apapasih Ida Ayu Wayan Kanya, kakung apasajna Ida Madhe
Kulwan; malih ida Mpu Nirartha ngambil rabi sakeng Pasuruhan, aputra lanang
kakalih, Ida Lor Ida Ler. Malih matilar Mpu Nirartha sakeng Pasuruhan, raris ida
Danghyang Wetan, sane istri apasasih Ida Ayu Swabhawa, kanghing wekas
apan amerik tan pagagandhan karinget ira, asing kesed ira merik ambonira, apan
dari Daha, memiliki dua orang putra, seorang perempuan, bernama Ida Ayu Wayan
Kanya, yang laki-laki bernama Ida Madhe Kulwan; kemuadian beliau Mpu Nirartha
kembali memperistri seorang lagi yang berasal dari Pasuruhan, berputra dua orang
laki-laki, Ida Lor dan Ida Ler. Mpu Nirartha kemudian pergi dari Pasuruhan, lalu
bernama Danghyang Wetan, yang wanita bernama Ida Ayu Swabhawa, yang
terakhir adalah Danghyang Sakti Talaga. Akhirnya menuju ke Bali, maksud beliau
memasang guna-guna, sebab sangat harum keringat beliau, semua yang tersentuh
Kunang Stri Juru de nira den edan, kon tang rabi anguritakena awak nira,
Adapun istri dari Dalem Juru dibuat gila oleh beliau, disuruhlah oleh
Mangke walihin kang katha, sira Sang Manik Angkeran, sira ta jenek ring Bali
Bangsul, akarya ananapuh ring Basukih. Sira Sang Manik Angkeran, adruwe rabi
ngawentenang Sirarya Sidemen. Luh Pasek Prateka uthawi Luh Pasek Warsiki,
putra sakeng Dukuh Balatung, maputra jalu anama sira Banyak Wide, sira maputra
putra Pasek Kajakawuh, sakeng pradesa Basukih, maputra jalu Sirarya Wayabya,
sira aputra anama I Gusti Dawuh Baleagung. Ikang putra makatrini, sira
Tulusdewa, sira Banyak Wide, sira Wayabya, Buddhapaksa Mahayana pwa sira,
kadi kawitannya. Nghing sira makatrini katinggal seda olih yayah mwang ibu, dadi
Angkeran, mempunyai istri tiga orang, bidadari dari kayangan, berputra Sang Tulus
Dewa, yang menurunkan Sirarya Sidemen. Luh Pasek Prateka atau Luh Pasek
Warsiki, anak dari Dukuh Blatung, memiliki anak laki-laki bernama Banyak Wide,
Kaja kawuh, anak dari Pasek Kaja kawuh, dari desa Basukih, memiliki anak laki-
laki Sirarya Wayabya, beliau memiliki putra bernama I Gusti Dawuh Baleagung.
Adapun ketiga putra beliau, Tulusdewa, Banyak Wide, Wayabya, mengikuti ajaran
Budha Mahayana, seperti leluhurnya. Namun beliau bertiga ditinggal mati oleh
Jawadwipa. Nanghing sang Banyak Wide tan papanggih ri sirang kakyang mapan
ring tengahing awan kacandak olih Mpu Sedah, tur kadadosang putrotpadana.
Mpu Sedah Siwapaksa pwa sira, sirang Banyak Wide tinut sira Siwapaksa.
berada di Jawa. Tetapi Sang Banyak Wide tidak berjumpa dengan kakeknya sebab
dan diangkat menjadi putra. Mpu Sedah adalah penganut Siwa, sehingga Sang
Kacarita sira Arya Buleteng kang pinaka patih manggala ring Jawi, sira
adruwe putra apustata Ni Gusti Ayu Pinatih. Sasampunne padha anom, raris
katekan raga pwa sira, sinomah Ni Gusti Ayu Pinatih olih sirang Banyak Wide, tur
kapupu mantu olih sira Arya Buleteng, ri samangkana Sang Banyak Wide
mangdadi Arya.
Dikisahkan beliau Arya Buleteng yang merupakan patih dari raja di Jawa,
beliau memiliki anak bernama Ni Gusti Ayu Pinatih. Sesudah sama-sama beranjak
dewasa, kemudian diliputi rasa asmara, diperistrilah Ni Gusti Ayu Pinatih oleh Sang
Banyak Wide, dan dijadikan menantu oleh Sira Arya Buleteng, pada saat itu Sang
Banyak Wide dahating purusa, tur sering langgah anuturi sang Prabhu, raris
Pada tahun Saka 1176, Sang Banyak Wide dijadikan Demung oleh Prabhu
Singhasari, Sri Kerthanegara, bergelar Demung Wiraraja. Oleh sebab Sang Banyak
Wide sangat pemberani, dan sering menjadi penasihat Sang Raja, kemudian
Sumenep sira Arya Wiraraja. Sri Sanggramawijaya aganti nama Raden Wijaya.
Sasapunne lami ring Madhura, sangkaning piteket Adipati Sumenep, Raden Wijaya
lungha ka Jawi, nyadpada ring sang Prabhu, dadi ta sira winehTanah Trik.
Sumenep, Raden Wijaya pergi ke Jawa, menyerahkan diri pada Sang Raja,
Kuda Panolih mwah Arya Pinatih. Arya Adikara mabhiseka Ranggalawe, miwah
Kuda Panolih dan Arya Pinatih. Arya Adikara bergelar Ranggalawe, dan Arya
Karangasem, sira Arya Kuda Panolih, malingga ring Madhura mwang Arya
Pinatih malingga ring pradesa Sulang Klungkung. Sira I Gusti Dawuh Bale Agung,
Arya Kuda Panolih, bertempat di Madhura dan Arya Pinatih bertempat di desa
Sulang Klungkung. Beliau I Gusti Dawuh Bale Agung, bertempat tinggal di desa
Campaga Bangli.
Walihin ikang katha mwah sangkaning piteket sira Adipati Arya Wiraraja,
Raden Wijaya madeg agung ring Jawi, panagareng Majapahit, Raden Wijaya
pananggal limolas (15) Punamaning Kapat, Isaka 1216, sira mabhiseka Sri
dengan gelar Sri Kerthajasa Jaya Wardhana. Kraton Majapahit merupakan lanjutan
dari Kraton Singhasari, yang sudah sirna pada tahun saka 1214
Para pangabih sira Raden Wijaya mwang Arya Wiraraja, sami polih
linggih, makadi: sira Arya Adikara, pinaka manggalaning patih; Mpu Nambi, patih
Mangkubhumi; Rakyan Patih Daha, sira Mpu Sora; Rakyan Patih Hino Dyah
Pamasi; Rakyan Patih Halu Dyah Singlar; Rakyan Mantri Sirikan Dyah Palisir;
Rakyan Mantri Prana, Rakyan Mantri Adikara, Rakyan Mantri Wiraraja, Rakyan
Demung Mpu Renteng, Rakyan Demung Daha Mpu Rakat, Rakyan Kanuruhan Mpu
Helam, Rakyan Rangga Mpu Sasi, Rakyan Rangga Daha Mpu Dhipa, Rakyan
Tumenggung Daha Mpu Pamor, Sang Nayapati Mpu Lungguh, Sang Pranaraja
Mpu Sina, Rakyan Tumenggung Mpu Wahana, Sang Satyaguna Mpu Bango, siosan
Anggaraksa; Sang Pamgat di Jambi Dang Acharya Rudra, makweh hana wanehan.
Para pengikut setia Raden Wijaya dan Arya Wiraraja, semua mendapat
kedudukan, seperti: Arya Adikara, sebagai pemimpin pasukan; Mpu Nambi, patih
Mangkubhumi; Rakryan Patih Daha, Mpu Sora; Rakryan Patih Hino, Dyah Pamasi;
Rakryan Patih Halu Dyah Singlar; Rakryan Mantri Sirikan Dyah Palisir; Rakryan
Mantri Prana, Rakryan Mantri Adikara, Rakryan Mantri Wiraraja, Rakyan Demung
Mpu Renteng, Rakyan Demung Daha Mpu Rakat, Rakyan Kanuruhan Mpu Helam,
Rakyan Rangga Mpu Sasi, Rakyan Rangga Daha Mpu Dhipa, Rakyan Tumenggung
Daha Mpu Pamor, Sang Nayapati Mpu Lungguh, Sang Pranaraja Mpu Sina, Rakyan
Tumenggung Mpu Wahana, Sang Satyaguna Mpu Bango, diluar itu banyak ada
Dataran, Sang abhiseka Ranggalawe, santukan tan manut ring arsa, mapan ikang
yayah sira Arya Wiraraja tan inasunga olih sira prabhu majapahit Sri Kertharjasa
Majapahit, Prabhu Sri Kertharjasa Jaya Wardhana, ri kalaning yuddha alah Sri
Tuban.
bergelar Ranggalawe, sebab merasa tidak setuju, oleh karena ayahnya Arya
Wiraraja tak diperkenankan oleh Sang Raja Majapahit Sri Kertharajasa Jaya
Majapahit, prabhu Sri Kertharajasa Jaya Wardhana, ketika perang kalah Sri
Ranggalawe, namun tidak prasantana (?). Adapun dataran itu sekarang bernama
Tuban.
isaka 1272, dening prabhu Majapahit, sira inabhiseka Adipati ring Madhura; ring
Nusa Bangsul kaloktah sira Dalem Madhura mwah sira mwah sira Arya Pinatih ri
Saka 1272 tumut sira Arya Adipati Sri Kresna Kepakisan sakeng Majapahit lungha
ka Bali, jumeneng Dalem ring Samprangan. Olih sira Dalem Samprangan, sira
Arya Pinatih inabhiseka Sira Arya Wang Bang Pinatih pinaka mantri.
Saparisantanira Dalem Madhura, sira Arya Kuda Panolih, abhiseka Arya Kuda
Pengasih, jumujug ring jagat Bangsul, mapan ikang desa Mayong Putih, huwus
alah dening wong Bala Demak, para warga Mayong Putih, matilar ngungsi jagat
Bangsul, mangke magenah ring pradesa kaloktah Desa Mayong ring wewidangan
Buleleng. Mangkana katattwan sira Arya Wiraraja kang maka putra dening Sang
Oleh sebab itulah Sri Arya Wiraraja membuat perjanjian dengan Sang
Prabhu, diberikan oleh Majapahit yakni sisi sebelah timur kepada Wiraraja, yang
bertempat di Lumajang. Sang Arya Kuda Panolih, bergela Arya Kuda Pangasih,
pada sasih kapat, tahun saka 1272, oleh prabhu Majapahit, dinobatkan sebagai
Adipati di Madhura; di Bali terkenal dengan nama Dalem Madhura dan Sang Arya
Pinatih pada tahun 1272 ikut dengan Arya Adipati Sri Krensa Kepakisan dari
Sang Arya Pinatih dinobatkan dengan gelar Sang Arya Wang Bang Pinatih sebagai
menteri. Keturunan Dalem Madhura, Sang Arya Kuda Panolih, bergelar Arya Kuda
Pangasih, menuju ke Bali, oleh karena desa Mayong Putih, setelah dikalahkan oleh
orang-orang Demak, para warga Mayong Putih, berpindah menuju Bali, sekarang
bertempat di wilayah yang terkenal dengan nama Desa Mayong berada di wilayah
Buleleng. Demikian cerita Sang Arya Wiraraja yang merupakan putra dari Sang
Mangke walihin ikang katha, kunang kala kahadang I Gusti Agung Sakti,
pinareking pangastrian, pepek tang tanda mantri, mwang manca sangangjuru, tan
doh I Gusti Babalang pareng I Gusti Celuk mwang sang Pandita, pepek supenuh
kang wong ring pangastrian prasama rarem mangher ajnanira sang natha.
yayi Ngurah Teges, tan kita samoddhaya, rengo pwa ujarku, mangke huwus lama
nirpakewuh, murah kang sarwa bhaksana, tan hana wang acengilan mwang
mambek durjana, prasama wedi asih sumiwi ri padukanta”. Mangkana atur nira
tanda kabeh angaywani ature I Gusti Babalang. Suka hyunira I Gusti Agung Sakti
jajahan Pangeran, kang dinamel dening pun kawula, tan wenang inuhutan, apan
sira umandeling citta, ri denya adruwe prajurit linuwih, anama I Truna Gowak,
rong atus kwehnya, huwus jayeng rana, umalahaken Blambangan, tekeng
Balai pertemuan, dihadiri oleh para menteri, dan para pembesar serta penasihat,
serta I Gusti Babalang dengan I Gusti Celuk dan Sang Pendeta, banyak orang yang
hadir dalam pertemuan, semuanya dengan tenang menunggu titah Sang Raja.
membicarakan kekuasaanku dan juga keadaan sandang pangan serta hasil yang
pada tuanku’’, abdi tuanku, tak ada kesusahan yang berarti, semua makanan murah,
tak ada pencuri dan yag berniat buruk, semuanya berbakti dan hormat pada
bernama I Gusti Ngurah Panji Saki, adalah anaknya yang bernama I Gusti Panji
oleh rakyat, tidak berani merebut kembali, sebab ia sangat hebat, karena memiliki
prajurit besar, bernama I Truna Gowak, dua ratus jumlahnya, sudah terkenal hebat
dalam peperangan, mengalahkan Blambangan, sampai Banyuwangi dan Jambrana,
atur nira sang anjuru ing Wratmaradesa, singhra sumahur sira I Gusti Agung
Sakti, ling nira: ‘ Lahya Paman, yan mangkana ri mangke prayanghulun angendon
yudhha, atanding yasa ri sang lering adri, amintonaken kasuranne Ki Bata Batu,
nghing sira mwang Paman Celuk, papareng lawan lakuningong, tekaning amanca
sapalih, kunang yayi Teges, kinong atunggweng praja, oma sira dandana, ngong
mungkin petugas pengawas desa, segera dijawab oleh I Gusti Agung Sakti?,
mencoba keperkasaan Ki Batu Bata, namun engkau dengan Paman Celuk ikut
bersama denganku, serta para manca, adapun adinda Teges, agar diam menunggui
rakyat, hendaknya persiapkanlah, aku akan beragkat pada purnama bulan asuji’.
Tan titanen dina latri, mangke tekaning suklapakseng asuji, lumampah ta sira I
Gusti Agung Sakti, akweh tang sirang wadya angiring, saha manca tanda juru,
awijah-wijah ring hawan, tandwa numpaking Selamajen, anuli araryan ring Giri
Katipat, neher kon akarya pasangrahan. Ri huwus samapta, lajwa sira akarya
surat, lingning tulis: “Ndah ta iki tulising hulun, sang amundering Kawyarajya,
abhiseka I Gusti Agung, katura ri bapangku sang andiri ring Lering Adri, kasub
tekeng jana loka, apasajna I Gusti Ngurah Panji Sakti, apa ta kalingannya, tan len
hulun, tan wenang inuhutan de nira sang anjurweng Marga, ndah ta ri mangke,
yan ta sira arep apasihan lawan nghulun, age ta rahadyan datengeng Giri Katipat,
papareng lawan ranak andika, saha angawa atur-atur, kang prayoga, sidha anedha
luputaning putra, ring pinakang hulun; mene yan tan samangkana, katon ta
rahadyan tekaping hulun, angwangun kirti ring samara, ataker prabhawa maka
byayang urip, age ta rahadyan adandan sarwa yuddha, angatag bala, yayatah
nikang tulis, neher sinungan I Gusti Celuk, kinon amawa mareng Sangket, akweh
Tak terasa siang malam, sekarang telah tiba pada saat purnama bulan asuji,
berangkatlah beliau I Gusti Agung Sakti, banyak para rakyat yang mengiringi, serta
para manca pembesar kerajaan, seperti para petugas jalan, para prajurit, dilengkapi
membangun tempat peristirahatan. Setelah itu beliau membuat surat, adapun isi
dalam surat tersebut sebagi berikut: “inilah surat dariku, yang memerintah di
Kawyarajya, bernama I Gusti Agung, disampaikan pada ayahku yang ada di sebelah
utara gunung, terkenal oleh rakyat, bernama I Gusti Ngurah Panji Sakti, apakah
perihalnya, tak lain dari anak tuanku, yang bernama Kyayi Wayahan, mengambil
hutan jajahanku, tak bisa dilarang oleh yang bertugas disana, baiklah sekarang, jika
tuanku bersedia berdamai dengan diriku, segeralah tuanku untuk datang ke Gunung
Katipat, bersama dengan anak tuanku, dan melakukan pembicaraan, jika bersedia,
akan aku ampuni putra tuanku; namun jika tidak demikian, aku ingin melihat
peperangan, mempersiapkan prajurit, aku akan tiba esok untuk menyerbu wilayah
Tan katha keneng henu, huwus prapteng Rajya Sangket, kahadang ta I Gusti
Panji Wayahan, tinangkiling yawa, kang ginostinira tan len ri praptaniran I Gusti
Agung, asrama ring Giri Katipat. Sapraptnae sang anjurweng Balahayu, laju kinon
umareking arsa umambil kang suwala, neher winaca de I gusti Wayahan. Ri huwus
awinga, laju ta sira sumahura: “ Lah ta kita potusan, age ta sira mawangsula,
awarah ring tuhanta, tan arsa tang hulun umareka, mene ring enjang juga ingsun
atmaja de nira I Gusti Panji Sakti, ri wus sinung wenang angreh sahananing bala,
dihadaplah I Gusti Panji Wayahan, dihadap di luar, yang akan dilaporkan tak lain
kemudian dibaca oleh I Gusti Wayahan. Setelah ia mengertikan isi surat itu,
sangatlah marah ia, wajahnya merah, membara kemarahanya, lalu berkata : ‘’hai
engkau utusan, segeralah engkau kembali, katakanlah pada tuanmu, aku tak sudi
menyerahkan diri padanya, esok juga akan aku temui di medan perang, sebagai
yang menanggapi surat ini, anak dari I Gusti Panji Sakti, setelah diterima
hendaknya memanggil semua prajurit, semua yang berada di sebelah utara gunung.
Demikian balasan dari I Gusti Panji Wayahan. Sangtlah marah hati Sang pembawa
Tan karwananeng hawan, prapta nireng Giri Katipat, asung weruh ri jong
ira I Gusti Agung Sakti, laju sira kon anata bala. Kunang ri tingkah nikang perang,
pinaro kalih, ring Padang Bulya sabhagi, maka panghuluning yuddha I Gusti
Celuk. Yapwan I Gusti Agung Sakti, pinaka bahu kiwa-tengen, umunggwing untat.
menyampaikan agar diketahui oleh I Gusti Agung Sakti, lalu memerintahkan untuk
mempersiapkan prajurit. Adapun strategi saat perang, dibagi dua, di Padang Bulya
sebagian, sebagai panglimanya I Gusti Celuk. Adapun I Gusti Agung Sakti, sebagai
Tan warnanen paprange ring Padang Bulya, titanen paprange I Gusti Celuk
ring Gitgit. Atyanta ramenya ikang yuddha buru-binuru. Dadi tumandang I Gusti
Celuk ring Gitgit, angamuking arsa tan sah iniring de Truna Batu, tan asuwe alah
desa Gitgit. Padha malaku urip, neher kinekep laju amangun pasanggrahan,
henengakena.
Gusti Celuk di Gitgit Sangatlah hebat perang itu, saling kejar. Sehingga dihadang I
Gusti Celuk di Gitgit, mengamuk diikuti oleh prajurit Batu, tak lama kemudian
Warnanen I Gusti Panji Sakti, pareng I Gusti Panji Wayahan, alinggih ring
asung wehura yan huwus alah ikang pradesa Gitgit, huwus kinekes dening ripu.
Laju I Gusti Wayahan gisuh kon angatag bala mwang Ki Truna Gowak, hyunira
kapenetan ing naya. Tan kawarnaneng kulem, huwus bang-bang wetan, umangkata
I Gusti Panji Wayahan, krigan balanira ngiring, tan sah Ki Macan Gadhing mwang
padha kweh pejah mwang kanin. Dadya mundur wadweng Sangket, malayu
bertempat di Pangastrian, dihadap oleh Prajurit Gowak, dua ratus orang banyaknya,
pemimpinnya Ki Macan Gading, keturunan prajurit utama di Mayong. Diceritakan
datanglah pemimpin masyarakat Gitgit yang lari, memberitahu jika wilayah Gitgit
sudah dikalahkan, telah dikuasai oleh musuh. Lalu I Gusti Wayahan tergesa-gesa
berangkat menghadapi musuh. Adapun I Gusti Panji Sakti, diam kehabisan akal.
Wayahan sangat banyak pasukan yang mengiringi, beserta Ki Macan gading dan
di sebelah selatan desa Gitgit, sangatlah ramai peperangan itu, saling kejar kejaran,
saling tombak, banyak yang mati dan terluka. Sampai mundur prajurit Sangket,
berlari tercerai-berai, lalu majulah Truna Gowak dengan Ki Macan Gading serta I
Enak patempuhing laga, padha kral abhuteng, teguh timbul. Apan Ki Truna
ripu, amerih suraning wadwa, dadi sayan ares-res sawadweng Kawyapura, neher
murud akudkud tan wenang inameran, ika matangnyan I Gusti Celuk, tekaning
Truna Bata Batu, dahat kepwaning naya, huwus tininggal de wadwa kabeh,
kapilayu pati purug-purugin, tan wanya apulih, sama ngungsi untat. Weruh pwa I
Gusti Agung Sakti, yan I Gusti Celuk mwang Ki Truna Bata-Batu meh kandaping
pinapag de Ki Macan Gadhing pareng Ki Truna Gowak, tan doh sira Ki Panji
prajarit Kawyapura, kemudian tunduk tak bisa melawan, itulah sebabnya I Gusti
Celuk dan Ki Truna Bata-Batu, sangatlah malu hatinya, setelah ditinggalkan oleh
semua pasukan, berlarian tergesa-gesa, tak berani maju, semua berada di belakang.
Diketahuilah oleh I Gusti Agung Sakti, jika I Gusti Celuk dan Ki Truna Bata-Batu
Olang-olang guguh (?), maju dihadap oleh Ki Macan Gadhing dan Ki Truna
Gowak, tidaklah jauh Ki Panji Wayahan, tak kentara sebab berpura-pura berbusana
winatang saking iringan de nira Ki Gusti Panji Wayahan. Ri wawu anolih tinumbak
kena winilang tempuh ikang sanjata. Metu geni muncar-muncar, sayan muntab
krodhanira I Gusti Agung Sakti, saksat Sanghyang Kalantaka arep amuburing tri
loka, laju kinuding dening tangan kiwa, kon yatna-yatna, arsa amelas amatang,
kagyat kares-res ikang ripu, layu kapilayu, tan tolih ri rowangnya, mahet-hetan. Ki
Macan Gadhing tan karwan palayunya angungsi wana. I Gusti Panji Wayahan,
iniring de Truna Gowak, lumayu ngungsi Jero Kuta, umatura ring I Gusti Panji
Sakti. Ling nira I Gusti Panji Sakti ring I Gusti Panji Wayahan: “Lahya Barak, kita
tan weruha ika I Gusti Agung Sakti aranira, sedeng kinasihaning Hyang, dudu kaya
kita, kewala kita tan siga sigun, tan werua ring kira-kira, apan durung kapangpang,
ndah ta ri mangke, haja kita mangkana, sedeng ta anangkula, aserah pati urip
Pada saat pertempuran, I Gusti Agung Sakti, dihalangi oleh prajurit Ki Gusti
Panji Wayahan. Baru saja menoleh ditombak lagi dengan Ki Macan Gading. Lalu
dikejar-kejar oleh prajurit Gowak, tak bisa diceritakan senjata yang beradu. Sampai
hutan. I Gusti Panji Wayahan, diiringi oleh prajurit Gowak, lari menuju ke kerajaan,
menghadap pada I Gusti Panji Sakti. Perkataan beliau I Gusti Panji Sakti pada I
Gusti Panji Wayahan: ‘’Wahai barak, engkau tak tahu yang namanya I Gusti Agung
Sakti, sedang mendapat anugrah dewata, engkau tak ada apa-apanya bagi beliau,
namun kau tak siap, tak bisa memperkirakan, sebab kau belum mengetahui, nah
baiklah sekarang, janganlah kau seperti itu, sebaiknya tunduk saja, serahkan hidup
tekaning kawula kabeh, laju lumampah, luwakwa ri urining sang bapa, pareng
arinira stri saha karandan. Akweh stri rahayu angiringa. Tan ucapan ring hawan,
tucapa wadweng Manghapura, sahandura Ki Truna Gowak prasama prapta tinata
dibelakang ayahnya, disertai dengan adik beliau yang wanita saha karandan
(kemungkinan para janda perang). Banyak wanita cantik yang mengikuti. Tak
peperangan di Sangket.
Sakti, iniring stri ratna kweh, pareng anak ira, pranata nyambrama ring ujar
pun Wayahan, wani mangpang angadu kasuran, arep weruha ring kadibyan
Sangket, yan stri kunang”. Mangkana pwatur nira, neher ngujiwat ring putra
putrinira kon anembaha. Amisinggih pwa sang rwa, laju anembah ksama ring
jongira I Gusti Agung Sakti. Atyanta sukhanira sang sinembah, apan katon sang
Panji Sakti, diikuti dengan banyak pengiring wanita, diikuti oleh anak beliau,
memberikan tanda tundukku padamu, semuanya yang ada di Sangket, baik itu para
memberi hormat. Menurutlah mereka berdua, lalu memberi hormat dan memohon
maaf pada beliau I Gusti Agung Sakti. Sangat senang hati ia yang diberikan hormat,
oleh sebab dilihatnya putri beliau sangat cantik, bagaikan penghuni Kendran.
Puri Sangket. Ri sampun dina rahayu, winarang ta sira I Gusti Agung Sakti atemu
lawan I Gusti Ayu Panji, ingadegaken ardhanareswari nira I Gusti Agung Sakti,
Sangket. Setelah hari baik, dipinanglah oleh I Gusti Agung Sakti yaitu I Gusti Ayu
Panji, dijadikan istri oleh I Gusti Agung Sakti, bersama dengan istri-istri beliau.
Pangeran Blambangan mwang Ngurah Jambrana tan doh I Gusti Panji Wayahan.
Huwus prasama atateng lungguh, umatur I Gusti Panji Sakti: “Uduh mantungku
sedeng maniking idhepku, mangke hana pawehangku ring ranten rahadyan, nihan
Ni Ayu Panji tadyadnira sumiwi aguru laki ring rahadyan, bhumi Jawa samatra,
Ngurah Jambrana, iki sama mareka ring rahadyan, sredha pwa mantungku hulun-
huluna basa nanak ring rahadyan. Apan mantu wenang sumiliha ring sukha-dukha
mwang rahadyan tetep abapa ring pinanghulun”. Mangkana pamintanira I Gusti
oleh Pangeran Blambangan dan Ngurah Jambrana bersama dengan I Gusti Panji
Wayahan. Setelah semuanya duduk dengan baik, berkatalah I Gusti Panji Sakti:
Ayu Panji yang hendak menjadi istrimu, ada sedikit wilayah di Jawa, yang sebagai
dalam susah dan senang dan tuan tetap memanggilku ayah’’. Demikian permintaan
Gusti Wayahan de sang bapa, umatur sajatinya mwang kinon basa kaka, apan I
Gusti Agung Sakti sinanggah atuha, laju I Gusti Panji wayahan, umatur saha
sembah, ling nira: “ Sajna kakangku, sang tujuning sembahing hulun, ampunana
nghulun nguni jatinya nyaru abhusana kaya Truna Gowak amatang saking iringan.
Ki Truna Gowak.
Setelah itu, bertanyalah I Gusti Agung Sakti, siapa namanya yang
dan mengingatkan agar memanggil dengan sebutan kakak, sebab I Gusti Agung
Sakti dianggap lebih tua, kemudian I Gusti Panji Wayahan, berkata sembari
hamba tuan, berani menghadapi kakak di tengah pertempuran, sebab aku dahulu
menyamar menggunakan pakaian seperti Truna Gowak ikut dalam iring iringan.
Anghing pun Macan Gadhing, tan wani umarek ri jong andika, tekeng
mangke, atyanta kares-res manahnya, apan iriya tibaning gelengta nguni, ika
saha sembah. Sukha hyunira I Gusti Agung Sakti, neher angol gulunira kang ipe,
saha sabda manohara: “Antenku Wayahan, tan sipi sukhaning kakanta mulat ri
wiranta nguni, tuhu-tuhu terehning ksatriya kula, wenang magpag awaktu ring
yuddha muwah tan pira sukhangku mulati ri digjayanira pun I Macan Gadhing;
sekarang, sebab takut hatinya, sebab kemarahan tuanku dahulu, itu sebabnya
merasa takut sampai sekarang, demikian perkataan I Gusti Panji Wayahan, dengan
bahu iparnya, dengan perkataan yang halus: ‘’adikku Wayahan, tak sedikitpun
senang hati kakandamu melihat keperkasaanmu dahulu, benar-benar keturunan
ksatria yang utama, berani berhadapan dengaku saat dalam perang dan tak terkira
senang hatiku melihat keberanian I Macan Gadhing; nah segeralah undang ia, agar
mendekat denganku’’
Tar Alawas, prapta pun Macan Gadhing, kang tos-tosing Madhura, nghing
kari ya wedi-wedi, kumeter tangannya anembah, laju kon umareka, donira I Gusti
Agung Sakti. Neher awacana: “ Lah ta kita Macan Gadhing, haywa ta mawedi , ku
asih ri kita, apan kita tuhu-tuhu wireng rana, wanya mulati mukhangku ring laga,
mon hana sira putra jalu, kuminta sanunggal, ginaweng Manghapura”. Umatur
pun Macan Gadhing , anembah yan hana adruwe putra roro, inaturaken sanunggal
kang ngaran pun Macan Guguh. Tinarima de nira I Gusti Agung Sakti, laju Ki
Macan Gadhing sinungan wastra saparanggen, tekaning artha sewu. Kunang sira
I Gusti Agung Sakti, asung keris mwang cendek ri Ki Macan Guguh, ginaweng
diperintahkan untuk mendekat, seperti perintah I Gusti Agung Sakti. Lalu berkata:
‘’wahai kau Macan Gading, janganlah takut, aku mengasihimu, sebab kau benar-
benar berani dalam perang, berani melihat mukaku dalam perang, jika ada putramu
I Macan Gading, menghaturkan sembah dan berkata bahwa ada putranya dua orang,
diberikanlah satu orang yang bernama Macan Guguh. Diterimalah oleh I Gusti
Agung Sakti, lalu Ki Macan Gadhing diberikan busana lengkap, dan uang seribu.
Adapun I Gusti Agung Saktim diberikan keris dan tombak oleh Ki Macan Guguh,
Ri meh rwang lek lawasira I Gusti Agung Sakti haneng lering gunung, neher
amwit muliha mareng Kawyapura, pareng Ni Gusti Ayu Panji. Akweh tang raja
Setelah hampir dua bulan I Gusti Agung Sakti di Denbukit, lalu berpamitan
untuk pulang ke Kawyapura, ikut bersama dengan Ni Gusti Ayu Panji. Banyak
harta benda yang diberikan oleh ayahnya, dan I Gusti Panji Wayahan, Pangeran
jumujug ring Jero Pura. Kunang I Gusti Panji Wayahan, Pangeran Blambangan
ring sarwa bhoga sad rasa amenuhi sukha ta ambek ira. Huwus amadhyeng sasih
pwa sira ring Mangharaja, sami sinungan pamuliha, muwah hana pwa pawarah
Babalang, kang umadeg adi mantri, anuhun pwa sang rwa, neher anembah amwit
ke dalam istana. Adapun I Gusti Panji Wayahan, Pangeran Blambangan dan Ngurah
Jambrana, semua dipersilahkan ke tempat penginapan, dijamu dengan segala
macam makanan yang membuat senang hatinya. Setelah setengah bulan berada di
Mangharaja, semua dipersilahkan untuk pulang, ada lagi perkataan dari I Gusti
menghaturkan persembahan setiap tahun, agar diterima oleh I Gusti Babalang, yang
tucapa wang sanakira sakeng Mayong, aniliki kahanan Ki Macan Guguh, hanane
ring Mangharajya nagara, apan sira rare durung weruha ring naya inggita. Ikang
Panca Sanak Mayong, sami amawa keris mwang cendek, pinaka gagelaran ring
hawan. Hanane amawa pustaka pyagem, pinaka kawitan sira. Nghing kang wang
desa, hana ring wawidangan I Gusti Nengah Tabanan, hanane ring wawidangan I
Gusti Ngurah Celuk, mwang hanane ring wawidangan I Gusti Babalang. Kang
tempat tinggal di sebelah selatan Puri Kawyapura, beserta prajurit dan saseliran.
Macan Guguh, yang berada di Mangharaja, sebab masih muda belum tahu ilmu
politik. Adapun Panca Sanak Mayong, semua membawa keris dan tombak, sebagai
alat yang dibawa dalam perjalanan. Ada yang membawa pustaka piagem, sebagai
kawitannya. Akan tetapi orang Mayong itu, diketahui oleh tatelik dari Mangharajya,
lalu ditempatkan di desa yang berlainan, ada yang di wilayah I Gusti Nengah
Tabanan, ada yang ditempatkan di wilayah I Gusti Ngurah Celuk, dan lagi ada pula
yang ditempatkan di daerah I Gusti Babalang, orang itu diberi julukan Bandesa
Mangkana munggah ring lepihan. Apan sira kadi angganing wwah wandhira ateb,
sumirataning dening maruta, akweh pateletik ring desa-desa, hanane ring panepi
kidul sagara, purwaning desa Klungkung lan pascimaning desa ring Silasana,
Demikian yang tertulis dalam catatan. Oleh sebab bagaikan buah beringin,
dihempaskan oleh angin, banyak yang tersebar ke desa-desa, ada yang bertempat di
daerah pesisir selatan daerah pantai, ada yang kaya, ada pula yang miskin.
Byatitan I Gusti Agung Sakti, mwah huwus lama sira amukti wibhawa, maka
mahyun pwa sira angwangun swajakarya, abhiseka ratwa, saha bhuta yajna
mwang pitra yajna, amuja kawitanira sang huwus amoring suksma. Irika sira
sinembah para ratu, sang prasama sumiwi ing Mangharajya. Tan kari para manca,
para tanda samangjuru mwang prabekel samoddhya, neher sira asalin ajajuluk,
apasanjna I Gusti Agung Ngurah Madhe Agung Bhima Sakti mwang apaneleh
abhiseka ratu, serta Bhuta yajnya dan pitra yajnya, memuja leluhur beliau yang
sudah menyatu dengan tuhan. Disanalah para raja yang berada di sekitar wilayah
manca, para pejabat kerajaan dan para prabekel semua, disanalah beliau berganti
julukan, bergelar I Gusti Agung Ngurah Madhe Agung Bhima Sakti dan juga
Kajang adalah salah satu piranti upacara Pengabenan. Kajang ini terbuat dari
selembar kain putih dengan panjang kurang lebih satu setengah meter (3 hasta).
Dalam lembaran kain tersebut ditulisi dengan gambar-gambar tertentu dan aksara-
aksara modre yang memiliki nilai-nilai magis sebagai simbol kelepasan. Dalam
membuat kajang ini, tidak sembarang orang boleh membuatnya, biasanya orang
kawitan.
kepada Dewi Drupadi untuk menutup diri dalam perjalanan yang panas untuk
menemui nenek moyang (leluhur) agar tidak mendapat rintangan dalam perjalannya
menuju Swarga. Dalam kisah ini tersirat nilai yang sangat mendalam tentang fungsi,
1. Kajang Siwa
bersangkutan.
2. Kajang Kawitan
upacara ini akan diulas khusus pada artikel selanjutnya. Setelah selesai ngajum
kajang barulah kajang ini dinyatakan telah memiliki nilai spiritual atau daya magis,
Kajang memiliki nilai spiritual sebagai tanda restu dari sanak keluarga, Sang
Sulinggih, dan Bhatara Kawitan terhadap kepergian Sang Lina (mati) untuk
manunggal kepada Ida Sanghyang Widhi Wasa. Identitas persaudaran di alam sana
tidak ditentukan lagi oleh kelahiran dari ibu yang sama, dadia yang sama,
mempersatukan kita nanti dengan saudara-saudara kita. Selain itu, kajang kawitan