Anda di halaman 1dari 14

Satua Pilihan 1

Cupak Teken I Grantang

Ada katuturang satua, I Cupak teken I Grantang. Menyama ajaka dadua. I Cupak ane kelihan,
I Grantang ane cerikan. Goba lan parilaksanan kaka adi punika doh pesan matiosan. I Cupak
gobane bocok, kumis jempe, kales, brenges, lan bok barak keke alah duk. Basang gede
madaar kereng pesan. Nanging joh bina ajaka adine I Grantang. I Grantang pengadegne
lanjar, goba alep bagus, asing-asing anake ngantenang makejang ngedotang. Kemikane manis
tur anteng magarapan.

Kacarita sedek dina anu, i Cupak ajak I Grantang matekap di carike, I Grantang matekap
nututin sampi, nanging i Cupak satate maplalianan dogen gaene. Tusing pesan I Cupak
ngrunguang adine magae. Disubane I Grantang suud matekap mara I Cupak teka uli
maplalianan. Yadiastun keto bikas beline masih luung penampene I Grantang. I Grantang
ngomong munyine alus tur nyunyur manis.

"Kemu beli malunan mulih tiang lakar manjus abedik. "Icupak masaut gangsar,"Lamun keto
kola lakar malunan mulih, adi. I Cupak laut majalan mulih. Disubane joh liwat uli sig I
Grantange manjus, ditu lantas I Cupak makipu di endute kanti awakne uyak endut. Disubane
keto, I Cupak nutugang majalan ngamulihan saha jlempah jlempoh.

Kacarita ane jani i Cupak suba neked diwangan umahe, ditu laut I Cupak gelur-gelur ngeling.
Meme bapane tengkejut ningehin eling panakne tur nyagjag laut nakonin,"Cening-cening
bagus Wayan Cupak anake buka cening ngudiang cening padidi mulih buine blolotan, men
adin ceninge I Made Grantang dija?" Disubane keto petakon reramane, laut masaut i Cupak
sambilange ngeling. "Kene ento bapa lan meme Kola anak uli semengan metekap dicarike I
Grantang anak meplalianan melali dogen uli semengan, buine ia ento ngenemin anak luh-luh
dogen gaene". Mara monto pesadune I Cupak bapane suba brangti teken I Grantang. Suud
keto laut bapane ngrumrum I Cupak. "Nah, mendep dewa mendep, buin ajahan lamun teka I
Grantang lakar tigtig bapa, lakar tundung bapa uli jumah. "Lega pesan kenehne I Cupak
ningeh bapane pedih teken I Grantang. Apang tusing ketara dayane jele, I Cupak pesu ngaba
siap lakar mabongbong.

Ane jani kacaritayang I Grantang suba ngamulihang uli carik genah ipun magarapan. I
Grantang majalan jlempah jlempoh kabatek baan kenyelne kaliwat. Tan kacaritayang malih
kawentenang ipun ring margi, kancit sampun neked jumahne. Duk punika sahasa bapane teka
nyag jag nyambak tur nigtig. Bapane ngomong bangras. Makaad cai makaad Grantang,
nirguna bapa ngelah panak buka cai. Goba melah, solah jele, tur tuara demen nyemak gae,
men nyak adung goba ajaka bikase? Dija cai maan ajah-ajahan keto? " I Grantang ngeling
sigsigan merasa teken dewek kena pisuna. Ngomong laut I Grantang, sakewala raosne pegat-
pegat duaning sambilange ngeling. "Nah, Bapa yan suba keto keneh bapane, nundung anake
buka tiang....uli jumah, tiang nerima pesan tresnan bapane ento. Dumadak-dumadik sepatilar
tiang uli jumah bagia idup bapa miwah belin tiange I Cupak.

Amonto I Grantang ngomong teken bapane laut majalan makaad uli jumah. Lampah laku
pajalane I Grantang tur jlempah-jlempoh pejalane kabatek baan naanang basang seduk. Sakit
saja kenehne I Grantang ningeh munyin bapane abuka keto. Disubane joh I Grantang liwat,
teka lantas I Cupak turnakonang adine I Grantang. "Meme...Bapa...adin kolane dija? "
Mesaut laut bapane, "Adin I Dewane suba tigtig bapa tur suba tundung bapa uli jumah. Jani
apang tawange rasan mayusne ento." Mara keto pasaut bapane I Cupak ngeling gelur-gelur
tur mamunyi : "Ngudiang ketang bapa adin kolane. Dadi tundung bapa adin kolane, dija jani
alih kola adin kolane ...anak kola ...anak ... anak kola ane mayus magae, ngudiang adin
kolane tundung bapa?" Ningeh munyin I Cupake keto dadi engsek memen bapane, merasa
teken dewek pelih. "Jani kola lakar ngalih adin kolane, lakar abang kola takilan!" Masepan-
sepan memene ngaenang I Cupak takilan.

Kacarita jani I Cupak ninggal umah ngalain memen bapane lakar ngruruh I Grantang. Gelur
gelur I Cupak ngaukin adine Adi....adi....adi..Grantang ... ene kola teka ngaba takilan ..Adi!"
Cutetin satua, bakat bane ngetut adine, tepukina ditengah alase. Ditu lantas I Cupak ngidih
pelih teken adine. Adi jalan mulih adi, ampurayang Beli adi, jalan adi mulih!" I Grantang
mesaut alot, "kema suba Beli mulih padidi, depang tiang dini naenang sakit ati, diastun
tampin tiang mati.Apa puaran tiange idup tusing demenin rerama. "Disubane buka keto
pasaut adine laut nyawis nimbal natakin panes tis, suka duka ajak dadua. Jalan mareren malu
adi, kola kenyel pesan nugtug adi uli jumah. Ene kola ngaba takilan, jalan gagah ajak dadua.
"I Cupak lantas nunden adine ngalih yeh, "Kema adi ngalih yeh, kola nongosin takilane dini.
"Nyrucut I Grantang ngalih yeh. Disubane I Grantang liwat joh, pesu dayane I Cupak lakar
nelahang isin takilane. Sepan-sepan I Cupak ngagah takilane tur daara telahanga. Sesubane
telah, kulit takilane besbesa tur kacakanga di tanahe. Nepukin unduke ento lantas I Cupak
dundune teken I Grantang. I Cupak mani-mani kapupungan. "Aduh adi apa mesbes takilane
ne? Bes makelo Adi ngalih yeh kanti takilane bakat kalain pules. Nah ne enu lad-ladne jalan
gagah ajak dadua."Disubane ada raosne I Cupak buka keto laut masaut I Grantang, "Nah daar
suba beh, tiang tusing merasa seduk" I Cupak medaar padidiana, ngesop nasi nginem yeh,
celekutang nitig tangkah, suud madaar I Cupak taagtaag nyiriang basang betek.

Disubane I Cupak ajaka I Grantang maan mareren laut ngalanturang pejalane. Kacarita ane
jani I Cupak lan I Grantang neked di Bencingah Puri Kediri. Di desane ento suung
manginung, tusing ada anak majlawatang. Pejalane I Cupak ngetor kabatek baan jejehne, jani
suba neked kone ia di jaba puri Kedirine, ditu I Cupak nepukin peken. Di pekene masih
suung manginung tuah ada dagang nasi adiri buina mengkeb madagang. Ngatonang unduke
buka keto, ditu laut I Grantang metakon teken dagange ento, "Nawegang jero dagang nasi,
titiang matur pitaken, napi wastan jagate puniki, napi sane mawinan jagat druwene sepi. I
Dagang nasi masaut, Jero, jero anak lanang sareng kalih jagate puniki mawasta jagat Kediri.
Jagat puniki katiben bencana. Putran Ida Sang Prabu kapandung olih I Benaru. Ida Sang
Prabu ngamedalang wecana, sapasiraja sane mrasidayang ngrebut putran gelahe tur
mademang I Benaru jagi kaadegang agung ring jagate puniki. Wantah putrin Ida sane
kaparabiang ring sang sane prasida mademang I Benaru.

I Cupak masaut elah, "ah raja belog kalahang Benaru. Kola anak suba bisa nampah Benaru.
Eh dagang, kema orahang teken rajabe dini. Bantes Benaru aukud elah baan kola
ngitungang". I Grantang megat munyin beline, "Eda Beli baas sumbar ngomong, awak tusing
nawang matan Benaru. Patilesang raga beline digumin anak. "Sakewala I Cupak bengkung
ngelawan tur tuara ngugu munyin adine. "Adi baas setata, adi mula getap. Kalingke nampak
ngadeg gumi, baanga ngidih nasi dogen beli nyak ngematiang I Benaru. "I Grantang
nglanturang munyine teken jero dagang nasi. "Inggih jero dagang nasi durusang uningan
marika ring Ida Sang Prabu. Titiang jagi ngaturang ayah, ngemademang ipun I Benaru.
"Duaning asapunika wenten pabesene I Grantang, laut I dagang nasi gagesonan nangkil ka
puri. Nganteg ring puri I Dagang nasi matur, "Inggih Ratu Sang Prabhu sasuhunan titiang,
puniki wenten tamiu sareng kalih misadia jagi ngemademang I Benaru.
Riwawu asapunika atur I Dagang nasi, premangkin ledang pisan pikayun Ida Sang Prabhu.
Raris Ida Sang Prabhu ngandika, " Ih memen cening, yen mula saja buka atur men ceninge,
lautang kema tunden ia tangkil ka puri apang tawang gelah!" Sesampune wenten renteh
wacanan Ida Sang Prabhu,'I Dagang nasi jek ngenggalang ngalih I Cupak teken I Grantang.
Nganteg di peken dapetange I Cupak masehin lima mara suud madaar. I Grantang kimud
kenehne nepukin beline setata ngaba basang layah. I Grantang laut ngomong. "Nawegang
jero dagang belin tiange iwang ngambil ajengan, mangda ledang jero ngampurayang santukan
titiang nenten makta jinah. "I Cupak masaut, "Saja kola nyemak nasi, ampura kola, tusing
sida baan kola naanang basang layah. "I Dagang nasi anggen kenehne ningeh munyine I
Grantang. Munyin I Cupake tan kalinguang. I dagang nasi laut nekedang pangandikan Ida
Sang Prabhu, apang tangkil ajaka dadua. Sesampune katerima pabesene punika olih I Dagang
nasi.

Teked di puri hut panjake pati kaplug melaib, kadene I Benaru. Kacrita sane mangkin I
Cupak lan I Grantang sampun tangkil ring ajeng Ida Sang Prabhu raris Ida Sang Prabhu
ngandika, "Eh cai ajak dadua cai uli dija, nyen adan caine?" I Grantang matur dabdab
alon,"Nawegang titiang Ratu Sang Prabhu, titiang puniki wantah jadma nista saking jagat
Gobangwesi. Munggwing wastan titiang wantah I Grantang, niki belin titiange mewasta I
Cupak. Titiang jagi matetegar nyarengin sewayambarane puniki ngamademang ipun satrun
palungguh I Ratu I Benaru. Konden suud aturne I Grantang saget sampun kasampuak olih I
Cupak, tur ngomong kene, "Kola seduk, kola lakar ngidih nasi abetekan. Basang kolane
layah. Suud keto I Cupak ajak I Grantang mapamit. Ida Sang Prabhu mapaica cincin mas
masoca mirah teken pajenengan puri Kediri. Ento pinaka cirin I Grantang dados utusan.

Gelisang carita I Cupak kebedak-bedak, lantas nepukin telaga linggah tur bek misi yeh. Ditu
lantas I Cupak morahang teken adine. "Adi...adi Grantang mareren malu, kola kenyel tur
bedak pesan, kola lakar ngalih yeh ditu di telagane. "Kasautin laut pamunyin Beline teken I
Grantang, "Eda beli ditu ngalih yeh, ento anak yeh encehne I Benaru tusing dadi inem, beli,
"Ningeh munyin adine keto I Cupak makesiab ngatabtab muane putih lemlem. I Grantang
nutugang majalan. I Cupak buin nepukin gegumuk maririgan. Ditu buin I Cupak matakon
teken adine, "Nyen ane ngae gunung gunungan dini adi?" sambilange maklemir I Grantang
nyaurin petakon beline. "Ene tusing ja gunung-gunungan beli, ene mula tuah taine I Benaru
beli. I Cupak makraik baan takutne. "Aduh mati jani beli adi, yan mone geden taine, lamun
apa ja gedene I Benaru, adi?. Jalan suba mulih adi. I Grantang nguncangang majalan ngungsi
Guane I Benaru. I Cupak bejag bejug nutug I Grantang.

Kacaritayang sane mangkin I Cupak ajaka I Grantang suba teked di sisin goane I Benaru.
Umah I Benaru ditengah goane. I Cupak laut ngomong " Adi .... kola tusing bani tuun adi, adi
dogen suba masiat ngelawan I Benaru. Kola ngantiang dini. Kewala ngidih olas kola teken
adi, tegul kola dini adi! " Bincuh I Grantang ngalih tali anggona negul I Cupak. Disubane
suud I Grantang negul beline, I Grantang laut matinget teken beline, "Ene tingalin tumbake
buin ajahan beli, yan bah kangin tumbake ento pinaka cirin tiange menang di pasiatan.
Sakewala yan bah kelod tumbake, ento pinaka cihna tiang kalah. "Suud matinget, teken
beline, I Grantang laut tuun ka goane. Teked di tengah goane dapetange I Benaru nagih
melagandang Raden Dewi. I Benaru matolihang tur matbat I Grantang. " "Eh iba manusa
cenik, wanen iba teka mai, Yan iba mabudi idup matulak iba mulih ! " Disubane keto ada
munyine I Benaru, laut I Grantang masaut wiring, "Apa..apa..orahang iba Benaru? Kai teka
mai mula nyadia lakar ngalahan iba, tur kai lakar mendak Raden Dewi putran Ida Sang
Prabhu. Kai lakar ngiring Ida ka Puri. "I Benaru lantas ngelur brangti laut ngamuk. Ditu I
Grantang mayuda ngajak I Benaru. Sangkaning kepradnyanan I Grantang mayuda, dadosne I
Grantang polih galah nebek basangne I Benaru nganti betel antuk keris pajenengan purine. I
Benaru ngelur kesakitan basangne embud mebrarakan.

Kacrita ane jani, I Cupak baduuran ningeh I Benaru ngelur. I Cupak pesu enceh, tur
tategulane telah tastas. Ditu lantas I Cupak inget teken patingetne I Grantang. Ningalin lantas
tumbake ento suba bah kangin. Mara I Cupak masrieng kenehne liang. I Cupak laut
ngomong, " Adi...adi Grantang antos kola Adi. Yan kola tusing maan metanding ngajak I
Benaru jengah kola, Adi. " I Grantang laut ngomong uli tengah goane teken I Cupak. "Beli
tegarang entungan tali bune ka goane! "Disubane ada raos adine buka keto laut I Cupak
ngentungan taline ento. Ditu lantas I Grantang ngelanting ditaline apan ngidang menek. I
Grantang sambilange ngamban Raden Dewi. Disubane I Grantang lan Raden Dewi nengok
uli ungas goane, gegeson pesan I Cupak nyaup Raden Dewi tur sahasa megat tali ane
glantingine baan I Grantang. Duaning tali bune kapegatang, ditu lantas I Grantang ulung
ngeluluk ditengah goane. Semaliha Ida Raden Dewi kasirepang olih I Cupak di batan kayune
satonden megat tali bune ento.

Kacaritayang sane mangkin, I Cupak ngiring Ida Raden Dewi nuju Puri Agung. Tan
kacaritayang kawentenang Ida kairing baan I Cupak ring margi, kancit sampun rauh Ida ring
Puri. Ida Sang Prabhu ledang kayune tan siti, digelis raris nyaup Raden Dewi. Ida Sang
Prabhu raris matemuang Ida Raden Dewi teken I Cupak sawireh I Benaru suba mati. I Cupak
matur ring Ida Sang Prabhu, I Grantang sampun padem, kapademang oleh I Benaru. I Cupak
mangkin kaadegang Agung ring Puri.

Kacaritayang sane mangkin I Cupak sampun madeg Agung ring Puri. Makejang panjake
keweh, duaning sasukat risapa madeg I Cupak sadina-dina panjake makarya guling. Sane
mangkin iring menengang abosbos cerita sapamadeg I Cupak, iring sane mangkin caritayang
kawentenang I Grantang ring tengah goane. I Grantang grapa-grepe bangun nyelsel
padewekan. "Raturatu Bhatara nguda kene lacur titiange manumadi?" Kasuen-suen dados
metu rincikan naya upanaya I Grantang bakal nganggon tulang I Benarune menek. I Grantang
ngragas tur makekeh pesan menek. Sakewanten sangkanin sih Ida SangHyang Parama Kawi I
Grantang nyidayang ngamenekang. I Grantang jadi suba neked di baduuran. I Grantang lantas
nugtugang pejalane nuju je puri. Gelisang carita I Grantang suba neked di puri. Ditu lantas I
Grantang ngomong teken panyeroan I Cupake, "Jero tulung titiang, titiang jagi tangkil matur
ring Ida Sang Prabhu. "Malaib panyroane ka puri nguningayang unduke punika teken Raden
Cupak. I Cupak inget teken adine ane enu digoane. Ditu lantas I Cupak ngelur nunden
panjake ngejuk tur ngulung aji tikeh tur ngentungang ka pasihe.

Kacarita buin manine Pan Bekung memencar di pasihe ento. Uling semengan nganti linsir
sanje memencar tusing maan be naang aukud. Ngentungan pencar tanggun duri, pencare
marase baat, mare penekanga bakatange tikeh. Buin Pan Bekung mulang pencar buin
bakatange tikehe ane busan. Gedeg basang Pan Bekunge, laut tikehe abane menek tur
kagagah. Makesiab Pan Bekung ningalin jadma berag pesan. Pan Bekung enggalang ngajak
anake ento kepondokne. Teked dipondokne pretenina teken Men Bekung. Sewai-wai
gaenange bubuh, uligange boreh. Dadosne sayan wai sayan misi awakne I Grantang. Dadi
kendel Pan Bekung ajak Men Bekung iaan unduk panak truna tur bangus. Di subane I
Grantang seger ditu lantas I Grantang ngae tetaneman. Megenepan pesan bungane tanema.
Disubane bungane pada kembang, I Grantang ngalap bungane ento tur adepa teken Men
Bekung ka peken. Sadinadina saja geginane I Grantang metik bunga lan Men Bekung
ngadep.
Kacarita ane jani ada wong jero uli puri Kediri lakar meli bunga. Makejang bungane Men
Bekung belina baan wong jerone ento. Disubane suud mablanja lantas wong jerone ento ka
puri ngaturang bunga. Bungane ane kaaturang katerima olih Ida Raden Dewi. Mara kearasan
oleh Raden Dewi dadi merawat rawat anak bagus dibungane.

Eling lantas Ida teken I Grantang anak bagus ane ngamatiang I Benaru. Ida Raden Dewi raris
metaken teken wong jerone. "Eh Bibi bibi Sari dija nyai meli bungane ene?"buin mani ka
pasar apang kacunduk teken dagang bungane ene." Manine kairing Ida Raden Dewi lunga,
matumbasan ka pasar.Gelisang carita raris kapanggih Men Bekung nyuun kranjang misi
bunga mewarna warni. Raden Dewi raris nampekin. Kagiat Raden Dewi nyingak bungkung
mas masoca mirah ane anggone teken Men Bekung. Bungkunge ento wantah druwen Ida
Sang Prabhu lingsir, ane kapicayang teken I Grantang. Ngaksi kawentenane punika, raris
Raden Dewi ngandika teken Men Bekung. "Uduh Meme, titiang matakon, dija umah
memene?' Ajak gelah melali kema ka umah Memene apang gelah nawang. " Gelisang carita
Ida Raden Dewi sampun neked di pondok Men Bekung. Pan Bekung kemeg-megan sinambi
ngadap kasor saha nyambang sapangrauh Ida Raden Dewi. Ningeh Bapane makalukang tur
epot laut I Grantang nyagjag. Ditu lantas I Grantang matemu teken Raden Dewi. Rikanjekan
pinika Ida Raden Dewi nyagjag tur mlekur I Grantang sinambi nangis masasambatan, "Aduh
Beli mgudal las beli ngutiang tiang. Ngudiang beli tusing ka puri tangkil ring Ida Sang
Prabhu." Sasampune wenten ketel wacanan Ida Raden Dewi raris I Grantang nyawis tur
matur dabdab alon, ngaturan parindikan pajalan sane sampun lintang.

Kacaritanyang mangkin I Grantang sareng Ida Raden Dewi suba neked di puri. Sang Prabhu
maweweh meweh ledang kayun Idane nyingak putrane anut masanding ajaka I Grantang.
Kacaritayang mangkin I Cupak katundung uli puri. I Grantang mangkin kaadegang agung
ring puri. Sasukat I Grantang madeg agung, jagate gemuh kerta raharja. Panjake sami pada
girang pakedek pakenyung duaning suud ngayahin raja buduh.
Satua Pilihan 2

I Lubdaka
Kacritayang daweg dumun, wenten juru boros, maparab I Lubdaka. Liat salap baos banggras
dengkak-dengkik. Solah ngapak-apak, nyapa kadi aku. Akedik nenten madruwe manah welas
asih, morosin kidang, bojog wiyadin irengan.

Nuju panglong ping pat belas Tileming Kapitu, semengan ipun sampun ka alase. Nanging
asiki nenten manggihin buron. Sampunang ja buron ageng, kadi rasa lelasan ja nenten wenten
medal nenten wenten kepanggih.

I Lubdaka raris ngungsi alas sane sripit. Irika kacingak wenten telaga, toyanne ening pisan,
tur magading tunjung manca warna. Irika I Lubdaka maka sanja, taler nenten wenten buron
sane rawuh.

Ring sampune engseb suryane, raris I Lubdaka ngrenggeng : "Yeh... enen suba sanja, yen jani
I dewek mulih, kapetengan di jalan, sinah aluh I macan ngebog I dewek. Ah... paling melah
dini dogen I dewek nginep ".

Sapupute I Lubdaka ngrenggeng, raris ngrereh genah nginep. I Lubdaka mongkod taru bila
ageng, sane mentik ring sisin telagane. Ring carang taru bila punika ipun ngesil. Sampun
nyaluk wengi I Lubdhaka arip. Metu ajerih manah ipun, yan nyriet akedik janten runtuh
nengkayak. Raris ipun ngeka naya mangda nenten arip. Daun bilane kapikpik, tur
kasintungang ring telagane. Kala punika jeg marawat-rawat, I kidang sanekatumbak olih ipun
ibi. I kidang maplisahan ngelur ring tanahe, naanang sakit. Taler sawat-sawat dingeh ipun,
pacruet eling panak I bojog, mangelingin memene kena tumbak.

Ngancan suwe, ngancan akeh parisolah ipune marawat, kala maboros ring alase, wantah
ngardi sangsaran ye I buron. I Lubdaka raris ngrenggeng : "Liu pesan I dewek lakar ngae
jelek di gumine, uli jani I dewek lakar suwud maboros". Asapunika semayan ipun wengine
punika.

Antuk akeh daun bilane kapikpik, tur kasintungang ring telagane, raris mabejug daun bilane
marupa lingga. Lingga maka linggih Ida Sang Hyang Siwa. Tur nenten kerasa, saget sampun
semengan jagate. I Lubdaka gegesonan tedun, tur budal nenten makta punapa-punapi.

Rawuh ring pondok rabine nyanggra : "Inggih... Beli... Napi mawinan wawu rawuh. Napi ke
beli mangguhang baya ring alase?". I Lubdaka raris gelis nyawis: "Adi sayang... beli tusing
mulih ibi, sawireh beli kanti ka sanja, abesik tusing maan buron. Jengah keneh beline, lantas
ngungsi alas sripit, ditu masih tusing ada buron.

Tur tusing marasa saget suba sanja. Yen beli mulih jejeh kapetengan di jalan, tur elah I macan
ngebog dewek beli. Ento kerana beli nginep di tengah alase, duwur punyan bilane beli ngesil,
magadang nganti ka lemah. Sambil magadang beli ngenehang dewek, sujatine jele pesan
solah beli ane suba. Beli langgane mancut pramanan I buron. Ia i buron sujatine patuh cara I
raga, ia masih mabudi idup. Ento kerana ane jani, beli lakar suwud maboros. Beli suwud
ngambekang solah mamati-mati, ane madan Himsa Karma".

Ngawit punika I Lubdaka wusan maboros, tur geginan ipun sane mangkin, wantah
matetanduran ring tegale. Pikolih matetanduran, anggen ipun ngupapira pianak somah.
Kacrita ring sampun I Lubdhaka lingsir, tur tiben sungkan raat pisan raris seda. Raris
pianaknyane ngupakara layon I Lubdaka, Ngaben lantur Nyekah manut dresta.
Sampun puput pulah palih ngupakara, atman I Lubdaka raris malesat ka niskala, tur sampun
rawuh ring teleng marga sanga. Ring teleng marga sanga, atman I Lubdaka bengong,
santukan ten uning ring genah jagi katuju. Daweg punika raris rawuh cikrabala akeh pisan,
sahasa ngoros atman I Lubdaka, raris katur ring Ida Sang Hyang Suratma, ida pinaka dewa
nyurat solah atmane.

Ida Sang Hyang Suratma raris mataken: "Eh... cai atma... nyen adan caine? Apa gaen caine di
mercepada? Lautang jani cai matur teken manira".

Atman I Lubdaka raris matur sada ngejer: "Inggih... Ratu... titiang mawasta I Lubdaka.
Karyan titiang ring jagate wantah maboros". Wawu asapunika atur I Lubdaka, raris Ida Sang
Hyang Suratma mawecana: "Eh... Lubdhaka... yen keto solah cai, ento madan Himsa Karma.
Jele pesan solah cai. Ane jani sandang dosan caine, malebok dikawahe satus tiban".

Puput Ida Sang Hyang Suratma mangucap, raris cikrabala sami ngoros atman I Lubdaka
kabakta ka kawah Candra Goh Muka. Rawuh ring teleng margi, tan pasangkan rawuh
Surapsara akeh pisan melanin atman I Lubdaka.

Para cikrabala raris mataken, "Eh... Surapsara, ngudiang I dewa melanin atman I Lubdaka
ane setata masolah corah di gumine?".

Surapsara sami mangucap, "Eh... cikrabala, apang i dewa tatas, tiang kandikayang olih Ida
Hyang Siwa, mendak atman I Lubdhaka".

Yadiastun Ida Sang Hyang Siwa, sane ngarsayang atman I Lubdaka, cikrabala sami nenten
kayun nyerah, santukan para cikrabala, pageh ngamel swadharma, mayang-mayang atma
sane corah. Punika mawinan atman I Lubdaka, kukuh kagamel. Raris metu yuda
rames. Kasuwen-suwen kasor cikrabala sami. Atman I Lubdaka kagayot olih Surapsara,
kagenahang ring joli emas.

Nenten suwe pamargin Surapsara sami, sampun rawuh ring Siwa Loka, raris atman I
Lubdaka, katur ring Ida Sang Hyang Siwa.

Ida Sang Hyang Yama mireng indik asapunika, raris gelis tangkil ring Ida Sang Hyang Siwa.
Sampun rawuh ring ajeng Ida Sang Hyang Siwa, raris Ida Sang Hyang Yama matur,
"Inggih... Ratu Sang Hyang Siwa, I ratu sane ngardi awig-awig jagat, yan masolah becik
polih linggih sane becik, yan masolah kawon polih linggih sane kawon. Raris I Lubdaka,
sekala solah ipune kawon pisan, ngambekang solah mamati-mati. Dados ipun sane icen I
Ratu linggih becik?. Yan puniki margiang I Ratu, janten katulad olih panjake sami, tur janten
rug jagate".

Asapunika atur Ida Sang Hyang Yama, ten cumpu ring pamargin Ida Sang Hyang Siwa,
ngicen I Lubdaka linggih becik.

Wawu asapunika atur Ida Sang Hyang Yama, raris Ida Sang Hyang Siwa nyawis, "Uduh...
Dewa Sang Hyang Yama, eda Dewa salit arsa ( iwang penampen ). Saja I Lubdaka masolah
Himsa Karma, nanging nuju Panglong pat belas Tilem Kapitu, ia suba ngelar brata, anggona
nglebur dosane makejang".
Mireng bawos Ida Sang Hyang Siwa asapunika, ngancan nenten tatas Ida Sang Hyang Yama,
raris Ida mangucap malih, "Inggih... Ratu Bethara, titiang pedas pisan, daweg punika I
Lubdaka, wantah magadang ka lemah. Dados ipun wantah magadang, kabawos ipun ngelar
brata?".

Ida Sang Hyang Siwa raris gelis nyawis, "Uduh... Dewa Sang Hyang Yama, mangkin nira
nartayang indik i manusa. I manusa sujatine damuh sane sering lali. Lali maring raga, tur lali
ring Ida Sang Hyang Widhi. Antuk laline mangliput, mawinan kenehne sering paling,
mawastu sering masolah dursila. Raris antuk majagra utawi magadang Nira ngajahin manusa
mangda eling ring raga. Majagra kalaning panglong pat pat belas, Tileming Kapitu. Sedeng
becik daweg punika, nira ngelar yoga, mawinan duk punika kaucap rahina Siwa Ratri. Sane
mangkin manira jagi nartayang, indik Bratha Siwa Ratri salanturnyane, majagra wewehin
upawasa. Upawasa ten keni pangan kinum. Raris bratha Siwa Ratri malih siki, sane kabawos
pinih utama, majgra, upawasa lan monobrata. Monobrata inggih punika meneng ening".

Ida Sang Hyang Yama malih masabda, "Inggih Ratu... titiang meled uning, napi mawinan
ring Panglong pang pat belas, Tilem Kapitu, kanggen galah utama nangun bratha?".
Ida Sang Hyang Siwa raris masabda, "Suksman Tilem Kapitu inggih punika sekalane jagate
kapetengan, maka niasa manah peteng. Sane ngardi manahe peteng wenten pepitu. Mangkin
jagi dartayang nira saka siki.

1. Kaping siki SURUPA, punyah antuk goba jegeg wyadin bagus.


2. Kaping kalih DHANA, punyah antuk sugih arta brana.
3. Kaping tiga GUNA, punyah antuk kawagedan.
4. Kaping papat KULINA, punyah antuk wangsa lwih.
5. Kaping lima YOWANA, punyah antuk merasa nedeng teruna
6. Kaping enem SURA, punyah antuk tuwak wyadin arak, miwah saluwir tetayuban
sane ngranayah punyah, rawuhing ring saluwiring Narkoba sami.
7. Kaping pitu KASURAN, punyah antuk merasa dewek wanen.

Pepitu sane ngawe manah peteng, sane ngawe manah paling, punika mawasta Sapta Timira.
Kapetengan manah punika sane patut galangin antuk majagra, mangda I raga ten masolah
dursila". Sane mangkin manira jagi nartayang tata krama ngelar Bratha Siwa Ratri, mangda
asuci laksana riin.

"Raris ring sampune sandyakala, ngunggahang pejati lan daksina, ring Sanggah Kamulan.
Ring ajeng ngastawa katur upakara sesayut, pangambeyan, prayascita, lingga saking sekar
widuri putih, aledin antuk dawun pisang kayu". Raris ulengan kayune ring Ida Sang Hyang
Siwa sane malingga ring linggane, lingga punika maka linggih Ida Sang Hyang Siwa.

Ring sampune tengahing wengi malih ngastawa. Kalaning wengi mangda nenten arip, gita
Lubdhakane tembangan, becik anggen suluh urip, mangda ten kantun masolah dursila".
Wawu asapunika bawos Ida Sang Hyang Siwa, wawu raris Ida Sang Hyang Yama tatas,
raris Ida mawecana, "Inggih... Ratu Maha Luwih, titiang matur suksma ring I Ratu, I Ratu
ledang nartayang indik brata Siwa Ratri sajangkepnyane, mawinan titiang tatas uning
kawyaktyanne. Sane mangkin tityang nglungsur pamit ring anggan I Ratu". Puput matur raris
Ida Sang Hyang Yama budal mawali ka Yama Loka.
Satua Pilihan 3
I Lutung Masawitra ring I Kekua
Ring tengah alase sane jimbar, wenten macan masawitra sareng lutung. Sedek rahina anu i
macan sane masambung ikuh sareng i lutung malaib pati luplup, santukan jejeh manahnyane
ngeton i kambing. Palaib ipune sareng kalih pati luplup, nenten ngetang karengkaden alas,
pangkung miwah grembeng. Saking pangendan Widi, sambungan ikuh sang kalih keles,
mawinan palaib i macan sareng i lutunge mabelasan.

Critayang i lutung sampun rauh ring alase sane madurgama. Irika i lutung mararian, tur
glalang-gliling ring tanahe, santukan nenten sida antuk ipun naanang sakit awakipune.
Angkihanipune noos kabatek antuk kenyelipune. Sampun sue masanekan raris ipun bangun,
mamanah pacang ngulati toya santukan bedaknyane tan gigisan. Irika raris ipun mamargi ring
samping pangkunge, bilih wenten toya panggihinipun. Tan dumade panggihinipun tugu bagu
sampun rubuh, genah i kekua masinutan. I lutung kagiat miragi suara saking batune.
Manahang ipun suara punika suaran manusa, mawinan ipun nenten di geelis nyaurin.
I kekua malih mabaos, " Ih lutung cai teka uli dija, dadi tumben tepukin deweke?"
I lutung raris nyelehin panangkan suaranne, kandugi panggihinipun i kekua ngesil ring
samping batune.

I lutung alon nyaurin, "Mawanan deweke teked dini, sawireh deweke paling, tusing nawang
lisikan. Deweke bengong ngatonang jeneng caine tawah pesan. Tusing pesan masaih teken
buron ane lenan. Ento krananne deweke kedek ngatonang goban caine masaih pesan teken
batu." Miragi baos i lutunge nyadcad deweknyane, i kekua manahipune daat brangti raris
mabaos bangras, "Ih lutung kaliwat baan cai mamunyi, tusing nawang paundukan.
Padingehang munyin deweke! Deweke mula terehan Bedawang Nala ane setata kukuh nyuun
gumine. Leluhur deweke kasub tan patandingan ane malu. Yan cai dot nawang buat
kawisesan deweke, mai paekang awak caine, lakar uyeng deweke! Yan sedekan deweke
pedih gumi muah alas gununge makejang, nyidaang deweke mralina. Nah edengang jani
kawisesan caine. Deweke lakar nandingin kapurusan caine!" Sapunika baos i kekuane
bangras.

I lutung daat jejeh miragi gertak i kekuane tumuli mabaos banban, "beh kekua, sinampuraang
pesan buat kasigugan deweke. Tusing ja sangkaning deweke degag bani teken cai. Sujatinne
deweke tusing nawang teken panumadian caine. Nah ne jani jalan makekasihan! Cai kekua
anggon deweke kanti. Sawireh i raga mula terehan wangsa utama." Sapunika baos i lutunge.
I kekua raris mabaos banban sarwi kenyem, "ih lutung, mangdoh lakar kasidan amun keneh
caine, lakar makasihan teken icang sawireh bebaksane pada melenan. Icang demen teken
dondonan ane berek, cai demen teken wohwohan, sinah suba pepinehe tusing lakar adung.

Ada katuturan ane malu, anggon icang tetuladan, buka bojog masawitra teken i kambing.
Pawawitrane raket, mawastu ngwetuang siat malarapan baan ngrebutin tanduk." I lutung
kenyem nyaurin, "Ih kekua, yan kenehang icang tusing ja keto. Sawireh icang melenan teken
bojoge ane satuaang cai." Sapunika pajar i lutunge mitegesang pisan.

Critayang indik pasawitran i lutunge sareng ring kekua becik pisan. Sareng kalih ipun rerad-
rerod luas ngrereh tetedaan nenten naenin mabelasan, ngulurin legan kenehnyane. Ri kala
semeng i lutung metu manahipune pacang nyugjugin baos i kekuane, santukan ipun ngaku
sakti.
Sasampun i lutung matemu ring sawitrannyane, raris ipun mapajar, "Ih cai kekua, buin mani
jalan luas melali kategale kelod, sawireh icang ningeh orta, ditu liu ada umbi-umbian muah
woh-wohan minakadi poh, pakel, nyambu, juuk muah ane lenan. Buina soroh umbi-umbiane
suba kone sedeng ebet.

Disisin-sisin abiane, glagahe bet buina liu pesan don kayune berek ane ulung ka tepin
jurange. Jae, isen, lempuyang samah buka alase. Buina ane ngelahang abiane tusing
mondokin." Sapunika baos i lutunge. I kekua lega manahipune miragi sarwi mabaos banban,
"Nah yan saja buka raos caine, jalan buin mani semengan luas ka tegale kelod. Nanging ada
piteket deweke, yan saget teked di pakubuan, apang ngalih amah-amahan suang-suang, buina
eda cai uyut.

Critayang benjangne pasemengan i lutung miwah i kekua sampun mamargi. Sampun doh
ipun mamargi nuut lisikan sane silak-siluk ring bangkiang gununge. Saking bangkiang
gununge katon pasisine asri ngulangunin manahipune. Sasampune rauh ring pabianan, sareng
kalih macelep ka tengah abiane. Nyandang becika sang madrue abiane nenten wenten ring
abian, mawinan kalintang lega manah sang kalih neda tetedaan sane doyaninipun. Nenten
nyandang baosang indik legannyane ngulurin kaulangunan. I lutung raris ngrincikang daya
pacang nyengkalen i kekua. Irika ipun tedun saking wit tarune tur nuju wit jaene, tumuli
ngambil umbinnyane tatis kateda. Sasampune polih ngarasayang, pramangkin ipun maduhan
sarwi ngusap yeh mata. Suarannyane ngelur aduh-aduh. Kala punika i kekua raris nangsekin
tur mabaos, "Ih lutung eda keto, suud aduh-aduh! Yan dingeha teken ane ngelah abiane sinah
deweke lakar matianga." Sapunika pajar i kekuane. I lutung nenten ngrungu baos i kekuane,
bilih nyangetang ipun aduh-aduh. Duk punika suaran i lutunge kapiragi olih sang nruenang
abiane. Sang madrue raris gegison nyujur ka abiannyanne. Sasampune rauh ring
tegalanipune, tengkejut ipun ngatonang abiannyane telas kagebur.
Tan dumade metu gedeg manahipune tur di gelis ngruruh, nyliksik sang corah sarwi matbat,
"Ih cai corah, kenken sujatinne goban caine. Cai bani ngusak-asik pabianan deweke, antosang
buin ajahan, lakar empug kai tendas ibane."

Miragi baos sang madrue abian, i kekua daat jejeh raris di gelis mengkeb ring batan
tengkulake. I lutung makecos menek ring tarune. Solahipune kajengat-kajengit sekadi nundun
gedeg manah sang madue abiane. I lutung tatis magending sapuniki, "I lutung babuan di
kayu, i kekua batan tengkulak dug, dag, ceng, ceng, kiok." Sapunika gendinganipune mawali-
wali, ngardinin sang madue abiane sane mawasta durbudi sayan nyangetang pedihipune.
Bonglakipune makelep kasunarin antuk surya. Matanipune barak, nulengek mapawasan ring
carang kayune. Panggihinipun i lutung negak ring carang kayune, iteh magending. Durbudi
sayan sengitan.

Ipun raris mabaos, "Ih lutung buron cemer, apa petaang cai? Cai kaliwat degag teken deweke.
Yan saja cai wanen, tuunang iban caine! Lakar cohcoh kai tendas ibane baan caluk. Kema
enggalang orahin kadang caine, tonden ngrebut kai!" I lutung nenten ngrungu munyin
Durbudine bilih nyangetang ipun magending. Sasampune ipun miragi gending i lutunge, raris
ipun mapineh-pineh, "I lutung magending sujatinne ngorahin i dewek." I Durbudi raris
nyliksik batan tarune. Asing-asing ane ebet adas ipun. Tan dumade panggihin upun
clebongkak madugdug, punika tatis keberangipun, panggihinipun i kekua ngesil.
Durbudi kalintang sengitan tur mabaos, "Bah ne ko ya malinge ane bani ngrusak abian
deweke." Sapunika baos ipune. I kekua di gelis kategul, raris kabakta ka pondoknyane.
Kacrita sampun tauh ring pondok, Durbudi raris ngaukin pianak miwah somahipune, "Men
Cening, mai tingalin! Kema enggalang ngalih saang. Ajaka mebat. Ne kekuane suba
krangkeng Bapa. Buin mani pasemengan dabdabang basa muah reramone!"

Sasampune sore i lutung sane kantun ring carang kayune, wiakti daat lega manahipune,
santukan katarka i kekua pedas pacang padem. Punika mawinan ipun tedun, mamanah pacang
nyelehin genah i kekuane.

Rauh i lutung ring genah i kekuane raris ipun mapakar alon, "Ih kekaua, eda cai sanget
nyekelang deweke! Sawireh ene mula pangendan Widi, rusing dadi kelidin. Yan kenehang
deweke, cai tusing ja lakar mati, yan saja buka munyin caine i pidan, cai mula terehan sakti
mawisesa. Sakewala baan teresnan deweke masawitra teken cai, ento krananne deweke teka
nelokin cai. Yan sing pelih baan deweke narka sinah cai lakar anggona cokok makuskus."

Sapunika baos i lutunge, sakadi nyindirin. I kekua kenyem nyaurin, "Bah yan keto, tusing cai
nawang teken unduk deweke? Di kapan deweke lakar mati, sawireh deweke dini, lakar
kanggon mantu. Petengne nyanan deweke lakar kaatenang ngajak pianak Durbudine. To
iwasin, gegelan deweke mara pesan suud ngulig boreh! matuan deweke epot magarapan
nabdabang sagi, nyanggra tamiune lakar teka." Sapunika baos i kekuane, masebeng bingar.
Nenten pisan wenten merawat jejeh ring semitanipune, yadiastun ipun pacang kapademang. I
lutung bengong miragiang satuan i kekuane. Saantukan belognyane kaliwatm baos i kekuane
kadenipun sujati. Irika metu manahipune dot ngantinin i kekua dados mantu sarwi ipun
mabaos, "Beh, saking saja cai mula sawitran deweke ane melah. Nah jani terusang legan
caine masawitra teken icang. Cutetne icang ngidih teken cai apang cai saking las nyerahang
gegelan caine teken icang. Icang ngantinin cai dadi mantun I Durbudine. Yan suba saking
saja cai nyak nyerahang gegelan caine, icang tising engsap teken kapitresnan caine yadiastun
ping kuda-kuda icang lakar numadi, apang setata masawitra teken cai." Sapunika baos i
lutunge.

I kekua kenyem nyaurin, "Yan keto keneh caine, apa men orahang deweke teken cai. Deweke
mula saking sujati tresna makekasihan. Deweke tusing mucingin pangidihan caine. Jani, cai
dini nongos di tengah krangkenge, deweke lakar matinggal, cirin deweke tresna teken cai!"
Sapunika baos i kekuane. I lutung raris ngungkab krangkenge, tumuli ngranjing ngentosin i
kekua. I kekua raris matinggal nylupsup ka bete.

Tan critaang i kekua ring margi, mangkin ipun sampun rauh ring genah sane singid.
Critayang mangkin I Durbudi sampun puput nyangih blakas tumuli ipun nyujur genah i
kekuane. Sarauhe ring genah i kekuane, I Durbudi daat kagiat, saantukan ipun manggihin i
lutung sane matekep ring krangkenge.

I Durbudi raris mabaos ring somahipune, "Men Cening nyen ane nyilurin i kekua di
krangkenge?" Somahipune maosang nenten uning.

I Durbudi malih ngucap, "Bah saking suecan Widi ene, kekuane magentos dadi lutung."
Sapunika baosipune, sarwi ngigelang blakas antuk legan manahipune." Bah mati cai lutung.
Cai buron corah tur nista sing buungan cai lakar anggon deweke cokok, anggon deweke
murnayang keneh deweke sebet." Sapunika baos I Durbudine. Somah miwah pianaknyane
sami lega tur mabaos, "Ngedenang bene teka."
I Duurbudi mabaos, "Men Cening imbuhin buin basane. Aba mai wadah getihe!" Miragi baos
I Durbudine asapunika i lutung daat jejeh, awakipune ngejer santukan tan pariwangde ipun
pacang kapademang.

I lutung raris mapineh-pineh, "Bah uli kene i kekua lakar ngamatiang deweke." Sapunika
pepinehipune, tur tan mari nyesel awak baan belogipune nenten uning keni upaya sandi. Irika
raris ipun mabaos ring I Durbudi, "Uduh jero, nenten ke jerone pacang leteh mademang tur
ngajengang titiang, santukan tiang makuku lelima. Yan manut ajaran agama, sane makuku
lelima, tan wenang kabaksa. Mawastu jerone jagi nemu nraka. Yan pet jerone ngamatiang tur
ngajengan sinah lakar nenten ngleganin kayun, sawireh awak tiange jagi berek kateda olih
bubuk. Yan jerone mapakayun apang rasan ben tiange becik, nyupsup kayang kawekas tur
prasida nyupat nrakan jerone, mangkin durus pirengang atur titiange. Titiang puniki wantah
terehan wenara saking gunung kiskinda sane naenin ngrusak gumi Lengkane. Mangda jerone
uning sane anggen mademang titiang, inggih punika kulit sane lumutan, punika anggen nunu
dewek titiange, sinah titiang padem. Yan ben titiange kaolah sinah pacang ngamedalang sad
rasa sane becik." Sapunika baos i lutunge.

I Durbudi bengong miragi baos i lutunge santukan nembe miragi tutur. Saantukan belog
tututipune nenten uning ring daya upayan i lutunge, tan dumade punika sane katuut.
Sasampune ipun polih kulit kayu kadugdugang ring arep i lutunge raris katunjel. Apine
ngendih murub ngabar-ngabar. I lutung di gelis makecos ngelidang dewekipune. Apine sayan
dumillah kaampehang angin, nilap pondok I Durbudine, jantos puun. Pondoknyane telas
puun, saantukan nenten wenten anak sane nulungin. I Durbudi sareng pianak somahipune
raris matilar ngungsi alase sane suung. Apine sayan murub muunang kekayuan sane ring
samping pondok I Durbudine, sekare katah sane aas saking witnyane saantukan layu keni
iusan panes. Tambulilingane sami mabiayuhan, pakeberbernyane pati purug, kalikub antuk
andus. Suaran paksine makuug, makeber srantaban. Iusan genine sayan nyupsup mawinan
katah pianak paksine sane wenten ring sebunnyane, paplukpuk ulung.

Critayang i lutung sampun rauh ring alase ageng. Manahipune pacang ngetut pejalan i
kekuane. I lutung nenten lega, yan tan ipun polih ngwales laksanan i kekuane sane daat corah
punika. Sapanjang margi ipun uyut ngaukin i kekua, "Ih cai kekua kaliwat nista tur corah,
dija tongos caine, yadiastun cai mengkeb di tengah pasihe, lakar sliksik kai. Rahina wengi i
lutung masusupan ring alase, nyliksik pangkung, jurang miwah bete. I kekua taleer durung
panggihinipun. Tandumade ring tegal ambenganne linggah panggihinipun i kekua sedek
ngesil ring beten batune sane ngenjol. Ring samping i kekuane wenten lelipi poleng sedekan
pules. Kala punika i kekua uning ring pangrauh i lutunge raris ipun mapi-mapi ngranasika,
mamegeng sarwi ngidemang matannyane, sekadi tingkah anake matapa.
I lutung rauh nangsekin, tur mabaos bangras tur nuding, "Ih kekua mati cai jani. Cai kaliwat
corah, tusing nyandang anggon sawitra tingkah caine nyicing singal. Laluang keneh caine.
Tendas caine lakar pantigang deweke. Apang tawang cai pikolih anake tusing satia teken
munyi." Sapunika baos i lutunge, sada jenger.

I kekua sebengne alep raris mabaos, "Saja pesan buka raos caine. Eda cai sanget pedih.
Dikapan cai nyidaang ngamatiang deweke. Mapan deweke mula kasuecanin olih Sang Hyang
Widi. Deweke dini kanikayang ngemit druen Ida Betara. Apang cai nawang deweke jani
nyatauin cai, sakewala tusing dadi wera. Ada katuturan satua singid, rikala watek betara sura
gana, sapta resi muah danawa rajane makejang satinut muter pasih empehane. Pakayunidane
sami pacang ngrereh amreta miwah raja brana. Amertane kawadahin jun manik. Penegulan
amertane ada dini. Deweke kanikayang ngemit. Ento krananne deweke ada dini, nyungsung
pangandikan Ida Betara. Sawireh ada pawisik, nyen ja ane ngemit pican Ida Betara, ia tusing
lakar kena baya ane ngewehin, tusing kena gering, muah tusing lakar mati. Yan pet mati
sinah buin mewali idup. Nah keto kautaman sabuke." Sapunika baos i kekuane. Wiakti
pangus antukipun nyatuaang anggenipun ngengkebang kacorahannyane. I lutung teleb
miragiang, mawanan ical pedihipune. Kamanah antukipun baos i kekuane saking tetuian
pisan.

Irika raris ipun mabaos, "Ih kekua, buka raos deweke i tunian, eda nyen cai pedih.
Ampurayang munyin deweke ane nyakitin keneh caine, saja bas kaliwat icang mesuang
munyi, sakewala sujatinne keneh icange mula saking tresna masawitra teken cai. Raos icange
buka keto mula nyinahang karaketan keneh icange masawitra. Nah yan ada legan caine teken
icang, icang dot pesan apang taen nganggon sabuk polenge ene, apang sida masih icang
nepukin karahayuan. Icang majanji teken cai, yan pet icang nepukin kadirgayusan tur
kasuecanin olih Ida Betara, icang tusing engsap masawitra teken cai kayang kawekas."
Sapunika baos i lutunge kedeh pisan, mangda ipun kawehin ngangge sabuk polenge sane
kakemit olih i kekua. Ipun nenten uning ring pangindra jalan i kekuane.

Kala punika i kekua raris nyaurin, "Apa men orahang deweke teken cai, sawireh keneh caine
suluk lakar nganggon sabuke ene. Sujatinne abot pesan keneh deweke lakar mebasang,
nanging baan tresnan deweke masawitra teken caim deweke tusing lakar mucingin. Sakewala
ada piteket deweke teken cai. Deweke takut kaduken olih Ida Betara, deweke lakar ninggalin
cai dini. Eda pesan cai jeg kadropon nganggon sabuk polenge ene, satonden deweke
ninggalin cai. Yan suba deweke joh mejalan, ditu mara cai nganggo sabuke ene!" Sapunika
baos i kekuane. I lutung matutang, saantukan meled manahipune pacang ngrangsuk sabuk
punika. Irika raris i kekua matilar saking genah lelipi polenge medem. Sampun doh i kekua
mamargi, i lutung raris mabakti ring arep lelipine pules. Puput mabakti, di gelis i lutung
nyaup lelipine sarwi ngambil bungutnyane. kala punika i lelipu tengkejut, tur pedih,
manahangipun wenten baya sane rauh. Irika raris i lelipi nyeceh nyotot tur nglilit bangkiang i
lutunge. I lutung pramangkin nyerit maduhan, antuk pangrabdan wisian lelipine. I lutung raris
ebah glalang-gliling ring tanahe, naanang wisian lelipine sayan nyusup. Dewekeipune waluya
kadi tan pajiwa sarwi ngeling, nyambat-nyambat Widi. Saking pamerat wisian lelipi polenge,
i lutung raris engsap tur nylempang ring sor taru kepele. Yan makudang dina suene i lutung
niwang ring tengah alase, Critayang mangkin i kekua sampun ring sisin pasihe. Manahipune
setata sengsaya santukan i lutung sinah pacang gedeg tur ngruruh ipun pacang mademang.
Irika ipun mapineh-pineh, ngricikang daya upaya mangdene nenten disa kasengkalen olih i
lutung.

Critayang wenten kerang magenah ring sor parangane ngenjol, kenjekan nyebak keni
embahan toyan pasihe sedekan puras. I kekua raris gelis nangsekin kerange punika, sarwi
nongos ring sampingnyane.

Baosang mangkin i lutung sasampunne ipun seger, manaipune daat gedeg ring i kekua sarwi
mapineh-pineh. Beh sing cepok pindo deweke nagih matianga teken i kekua, mawinan tusing
nyandang ia idupang." Sapunika manahipune saatukan gedegnyane kaliwat. Punika mawanan
panes bara rasan manahnyane matanipune barak, angkihannyane noos miwah limannyane
ngetor mamanah pacang ngilut baong i kekuane. Irika raris ipun mamargi gegancangan
ngentasin alas sane wayah, tan ngitung bayane pacang nyengkalen. Ting margi ipun setata
ngimik, matbat i kekua sane kaliwat corah, sarwi makta batu pacang anggeipun mademang i
kekua.
Pamarginnyane tan pararianan, kancit i lutung rauh ring genah i kekuane, sarwi gregetan
nuding, "Bah, mati cai jani kekua. Ene iwasin liman kaine, lakar mancut urip caine. Jani suba
pragatne, pikolih caine matingkah corah. Uli goban caine suba nyinahang, Cai setata
ngardinin deweke sakit kalara-lara, jani trima pikolih pakardin caine ane setata ngrincikang
matin deweke. Dadi cai nengil, dong pesuang karirihan caine! Yadiastun Sang Hyang Wisnu
ngasih-asih ngidih pelih teken deweke cai tusing ja lakar idupang kai." Sapunika baos i
lutunge.

Wau i lutung pacang nglempag, i kekua masebeng kenyem sarwi mabaosm "Ih sawitra,
sedeng melaja cai teka. Deweke mula setata ngati-ati apang enggal kamatiang baan saritra,
maka jalaran deweke maan suarga. Keto pangandikan Ida Sang Hyang Widi tekening
deweke, apang enggal deweke mulih ka suargan, upah deweke dadi panunggu." Sapunika
baos i kekuane. I lutung kamegan miragi, santukan tambet manahipune. Ipun kadaut antuk
baos manis. Pedihipune mawastu enduh sarwi mabaos, "Bah yan keto, tegarang satuaang
katuturanne!" I kekua raris nyatua, "Kacrita ane malu Ida Sang Hyang Siwa ngelarang tapa,
tusing dadi ngajak rabi. Ada detia raja madan Si Nila Rudraka, tusing suud-suud kenehne
lakar nguugang suargane. Mawastu bingung kayun watek dewatane di suargan, sawireh ane
lakar nyidayang ngamatiang Si Nila Rudraka mula tuah okan Sang Hyang Siwa mapesengan
Sang Hyang Gana. Ditu laut para dewatane nunas ica ring Ida Sang Hyang Semara,
mangdane ida ngoda patapan Ida Betara Siwa, apanga metu kayunidane kasemaran. Ditu laut
Sang Hyang Semara ngoda yogan Sang Hyang Siwane, majalaran baan niwakang panah
semara, Ri kala Ida Betara Siwa kena panah semara, laut ida ngleuang semara laut ida duka.
Sang Hyang Semara kageseng baan api, dumilah ane pesu uli panyingakan Betara Siwane.
Ida Betari Ratih rabin Sang Hyang Semarane mireng rakanidane seda, laut ida masatia
malabuh geni. Nah keto katuturan sedan Idang Sang Hyang Semara kasarengin baan rabinne.
Pasukanidane ane mautama ada dini di parangane marupa kerang. Asing -asing ane sida
nguasayang mawastu dadi ratu wibuh pradnyan, susila, kasumbung di gumine. Buina setata
prasida ngulurin Karasmian ngajak rabine. Nah keto katuturan Sang Hyang Semara ane malu
apang cai nawang." Sapunika baos i kekuane. Manah i lutunge lega miragi satuan i kekuane,
santukan lengut antukipun ngiketang satua.

Gedeg i lutunge mawastu ical, raris ipun mabaos banban, "Galamg keneh icange ningeh
satuan caine. Sayan cumpu keneh icange makekasihan teken cai baan isin satuan caine daat
mautama. Ane jani icang ngidih teken cai, yan cai lega, icang ngenntinin cai dini. Dumadak
ada suecan Widi, icang enggal dadi ratu nyakra werti. Icang lakar nganggon cai patih
Mangku Bumi." Sapunika baos i lutunge tetuian. I kekua nenten malih mabaos, raris gelis
nyrutcut makaon.

Tan critayang pajalan i kekuane nylupsup ring alase, baosang mangkin i lutung sampun usan
mabresih masuci, raris nabdabang negak masila sarwi nyakupang lima ngranasika.
Solahnyane tan pendah kadi anak matapa. Ri kala i lutung sedek teleb ngincepang semadi
ring arep kerange sane nyebak, tan dumade kaange raris ngep, nyepit liman i lutunge.
I lutung nyerit aduh-aduh sarwi ngedeng limanipune sambilang ipun mabaos, "Ratu Betara,
ampurayang titiang parekan Betara. Sampunang banget duka, durus lebang liman titiange!"
Sapunika baosipune. Kala punika toyane sayan ngagengang, mawastu liman i lutunge
kalebang. i lutung raris munggah ka duur parangane. Manahipune sayan jejeh, saantukan
sinah ipun pacang padem kalebu. "Aduh sing buungan deweke lakar mati dini. Tusing pesan
ada ane lakar nulungin, yan tusing mula saking suecan Ida Sang Hyang Widi." Sapunika
baosipune tan mari nyelsel dewek saantukan merasa kauluk-uluk olih i kekua. Manahipune
sayan sedih sarwi ngeling, mapulisahan ring parangane.

Anda mungkin juga menyukai