PERKEMBANGAN

PENDIDIKAN PADA ZAMAN

KERAJAAN ABBASIYAH
• Perkembangan pendidikan pada zaman kerajaan
Umaiyah dan Abbasiyah merupakan zaman
tercetusnya idea-idea pemikiran baru dan
perkembangan tamadun budaya ilmu.
• Khalifah sangat mengambil berat terhadap
pendidikan dengan memberikan perhatian kepada
para ulama dan intelektual Islam waktu itu.
Masjid telah dijadikan tempat untuk muzakarah
ilmu.
• Banyak ilmu lahir pada zaman tersebut
termasuklah keagamaan seperti ilmu fikah, hadis,
al-Quran, ilmu kalam, termasuk juga ilmu
kemahiran seperti kedoktoran, falak, matematik
di samping ilmu falsafah dan mantik.
• Ketika pemerintahan Khalifah
Harun al-Rasyid, banyak usaha
yang telah dijalankan untuk
memajukan kegiatan pendidikan.
Antaranya :
– Menggalakkan kemasukan intelektual
asing dan memperluaskan karya
terjemahan asing dalam bahasa Arab.
– Kemudahan pendidikan ditambah
seperti institusi pengajian di peringkat
rendah dan menengah.
– Menubuhkan perpustakaan awam atau
Pusat sumber yang dikenali dengan
“Baitul Hikmah” untuk memudahkan
rakyat mendapatkan sumber ilmu dan
maklumat.
– Antaranya fungsi Baitul Hikmah ialah :
• Pusat ilmu pengetahuan dan sumber
maklumat.
• Menjadi tempat pada pelajar membuat
penyelidikan dan mengulangkaji pengajian
pendidikannya.
• Menjadi tempat cendekiawan menghasilkan
kajian, penyelidikan dan tulisan ilmiah.
• Khalifah juga menjadikan istana
sebagai tempat berkumpul cerdik
pandai dari luar dan menggalakkan
bidang penulisan kitab dan buku
ilmiah.
• Di samping istana, kuttab (seperti
madrasah) juga menjadi tempat
penyebaran ilmu kepada rakyat.
•Hasil perkembangan ilmu yang luas telah
melahirkan tokoh-tokoh ilmuan dan
intelektual Islam seperti :
❖ Imam Malik Rahimahullah.
❖ Imam Abu Hanifah Rahimullah.
❖ Imam Bukhari Rahimullah.
❖ Imam Syafie Rahimullah.
❖ Imam Ahmad bin Hanbal Rahimullah.
❖ Imam Ibnu Ibrahim al-Khayyam.
❖ Muhammad bin Musa al-Khawarizmi.
❖ Abu Ali Husin bin Abdullah bin Ali Sina (Ibn Sina).
❖ Abu Walid Muhammad bin Ahmad bin Muhammad
Al-Rasyid (Ibnu Rusyd).
❖ Abd. Rahman Abu Zaid Khaldun (Ibnu Khaldun).
 BIDANG-BIDANG
ILMU YANG DITEROKAI
PADA ZAMAN ABBASIYAH
Ilmu berteraskan wahyu
• seperti ilmu Al-Quran, hadis, fekah
dan tauhid
Ilmu berteraskan akal
• seperti matematik, ilmu falak, ilmu
kimia, ilmu fizik, ilmu geografi dan
ilmu perubatan
 PERCAPAIAN DALAM ILMU
BERTERASKAN WAHYU

ILMU TAFSIR

• Disusun mengikut surah oleh Yahya bin

Ziyad Al-Farra’ pada tahun 207H (883M)
dalam kitabnya ”Maa’ni Al-Quran”.
• Usaha tersebut diteruskan oleh Ibnu Jarir
Al-Tabari dalam kitabnya ”Tafsir Al-Tabari”
ILMU HADIS
• Merupakan zaman kegemilangan pengumpulan
dan pakar penyusunan hadis.
Antara pakar hadis yang muncul pada zaman ini
ialah:
• Iman Al-Bukhari menyusun kitab Sohih Al-Bukhari.
• Iman Muslim menyusun kitab Sohih Muslim.
• Iman At-Tirmizi menyusun kitab Sunan At-Tirmizi.
• Iman Abu Daud menyusun kitab Sunan Abu Daud.
• Iman Nasai menyusun kitab Sunan An-Nasai.
• Iman Ibnu Majah menyusun kitab Sunan Ibnu
Majah.
ILMU FEKAH
• Pada zaman ini telah muncul ulama muktabar
yang mengasaskan mahzab-mahzab fekah.
• Antara ulama-ulama tersebut ialah:
• Iman Abu Hanifah (150H/767M)
• Iman Maliki (179H/795M)
• Iman Syafie (204H/820M)
• Iman Ahmad bin Hambali (241H/855M)
• Qadi Abu Yusuf (182H/798M)
• Sahnun (240H/854M)
• Al-Mathuridi (450H/1058M)
ILMU TAUHID
• Perkembangan ilmu falsafah telah memberi
kesan negatif kepada umat Islam dalam
perkara akidah kerana terdapat segelintir
umat Islam yang menganggap falsafah
Yunani adalah rujukan utama dalam
masalah akidah.
• Umat Islam telah melakukan pelbagai
usaha bagi memurnikan semula akidah
umat Islam.
• Ulama terkenal dalam bidang ini ialah
Imam Al- Ghazali dan Iman Abu Hassan
Al-Asy’ari
PENCAPAIAN DALAM
BIDANG ILMU
BERTERASKAN AKAL
 ILMU MATEMATIK
• Ulama yang terkenal dalam bidang ini ialah Muhammad
bin Musa Al-Khawaranizmi (236H/850M).
• Beliau juga pakar dealam bidang falak dan geografi.
• Beliau menghasilkan kitab bertajuk Hisab Al-Jabri wal
muqabalatun.
Antara penemuan baru dalam bidang ini :
• Trigonometry
• Algbra
• Geometry
• Logarithnm
• Memperkenalkan sistem angka dalam abjad arab.
• Memperkenalkan bilangan (0) dalam sistem angka.
 ILMU FALAK
• Tokoh terkenal dalam ilmu falak pada zaman
itu ialah Al-Batani (317H/929M)
Antara penemuan baru dalam bidang ini :
• Mengukur jarak antara bumi dengan matahari
• Membuat jadual pergerakan bulan dan
bintang.
• Menjelaskan sistem geologi bumi serta
pengaruh bulan dan matahari terhadap
pertukaran musim.
• Mencipta alat pengukur sudut yang dikenali
sebagai ”astrolabe”.
 ILMU KIMIA
• Tokoh terkenal dalam bidang ini ialah Jabir
bin Hayyan (198H/813M).
• Beliau talah menulis 8 buah karya
mengenai kimia.
Antara penemuan baru dalam bidang ini :
• Penemuan asid galian seperti asid nitrik,
asid sulfurik dan asid hidroklorik.
• Teori penghasilan petroleum.
• Teori penghasilan alkohol.
• Membaiki proses pembuatan kaca.
 ILMU FIZIK
• Tokoh terkenal dalam bidang ini ialah Al-Hassan bin
Haritham (430H/1093M).
• Beliau menulis lebih daripada 200 karya dalam bidang
ini.
• Antara kitab beliau yang terkenal ialah kitb
Al-Manazir, kitab Muqalatun fi Addu’ dan kitab
muqabalatun fil at-tahlil wat-tarkib.
Pencapaian dalam bidang ini ialah :
• Mencipta teori pergerakan jirim, daya graviti dan
pantulan cahaya.
• Menjelaskan tentang lapisan-lapisan mata serta
proses penglihatan.
• Menyukat kelajuan bunyi dan cahaya.
 ILMU GEOGRAFI
• Tokoh terkenal dalam bidan ini ialah
As-Syarif Al-Idrisiyyi (461H/1037M)
• Beliau pernah dijemput oleh King Roger II
dari Sicily untuk membuat peta dunia yang
terkini pada zaman itu
Penemuan bau dalam bidang ini ialah :
• Memberi ukuran yang tepat tentang
keluasan permukaan bumi.
• Menghasilkan peta dunia pertama dalam
bentuk glob.
 ILMU PERUBATAN
• Tokoh terkenal dalam bidang ini ialah Ibnu Sina
(428H/1037M)
• Beliau menghasilkan 116 buah buku tentang perubatan
• Karya beliau yang paling terkenal ialah Al-Qanun fit Tib
yang mengandungi maklumat tentang jenis-jenis penyakit
dan ubat-ubatnya
• Khalifah Abu Jaffar talah membina 2 buah hospital di
Baghdad untuk menggalakan lagi bidang ini
Antara percapaian dalam bidang ini ialah:
• Menjelaskan kesan kuman dalam penyakit.
• Menemui pelbagai jenis penyakit seperti Rubella, allergy,
cacar dan penyakit jiwa.
• Mencipta ubat untuk pelbagai penyakit kronik.
• Menjelaskan teori jangkitan virus TB
• Mencipta picagari,ubat bius dan benang khusus untuk
KEPENTINGAN ILMU SERTA KESANNYA
DALAM MEMBINA TAMADUN
• Perkembangn ilmu pada zaman ini telah
menyuburkan perkembangan tamadun ilmu
dunia.
• Kesepaduan ilmu fardhu ain dan fardhu kifayah
menyebabkan umat Islam menjadi kuat di segi
fizikal dan mental.
• Hasil penemuan ulama Islam telah dibawa ke
Eropah sehingga tercetusnya zaman
pembaharuan.
• Karya-karya sarjana Islam telah diterjemah
kepada pelbagai bahasa termasuk Hebrew dan
 CARA YANG PATUT DILAKUKAN OLEH
GENERASI HARI INI UNTUK
MENGEMBALIKAN SEMULA
• Menguasai ilmu fardhu ain dan fardhu
KEGEMILANGAN ISLAM
kifayah.
• Menjadi pakar yang mahir dalam pelbagai
bidang yang diperlukan.
• Menguasai pelbagai bidang ilmu.
• Mempertingkatkan kemahiran dalam
bidang sains dan teknologi.
 TANGGUNGJAWAB MANUSIA
TERHADAP ILMU

• Menggunakan ilmu untuk meningkatkan

keimanan dan ketakwaan kepada Allah.
• Menyebarkan ilmu untuk dimanfaatkan
oleh orang ramai.
• Menggunakan ilmu ke arah kebajikan
seperti membangunkan alam untuk
kesejahteraan sejagat.
• Tidak menggunakan ilmu ke jalan yang
boleh menyusahkan diri dan masyarakat.