Anda di halaman 1dari 106

Imam‘Abdul Ghani Al-Maqdisi

Matan
‘Umdatul Ahkam
(1)
(Beserta Terjemahannya)
2
‫ُﻣ َﻘ ِّﺪ َﻣﺔُ اﻟْﻤ َﺆﻟِّ ِ‬
‫ﻒ‬ ‫ُ‬
‫‪Muqaddimah Penulis‬‬

‫اﻟْﻐَﻨِـ ِّﻲ‬ ‫َﻋْﺒ ُﺪ‬ ‫ﻆ أَﺑـُ ْﻮ ُﻣـ َﺤ ﱠﻤ ٍﺪ‬


‫ﺎل اﻟْـ َﺤﺎﻓِ ُ‬
‫ﻗَ َ‬
‫ُﺳـُﺮْوٍر‬ ‫ﺑْ ِﻦ‬ ‫اﺣ ِﺪ ﺑْ ِﻦ َﻋﻠِ ِّﻲ‬ ‫اﺑﻦ ﻋﺒ ِﺪ اﻟْﻮ ِ‬
‫ْ ُ َْ َ‬
‫اﻟْ َﻤ ْﻘ ِﺪ ِﺳ ﱡﻲ ‪:‬‬
‫‪Al-Hafizh Abu Muhammad ‘Abdul‬‬
‫‪Ghani bin ‘Abdul Wahid bin ‘Ali bin‬‬
‫‪Surur Al-Maqdisi  berkata:‬‬

‫ﻚ اﻟْـ َﺠﺒﱠﺎ ِر‪ ،‬اﻟْ َﻮا ِﺣ ِﺪ‬


‫اﻟْﻤﻠِ ِ‬
‫َ‬
‫اﻟْـﺤﻤ ُﺪ ِِٰ‬
‫َْ ّ‬
‫أَ ْن َﻻ إِٰﻟﻪَ ﷲُ َو ْﺣ َﺪﻩُ َﻻ‬ ‫اﻟْ َﻘ ﱠﻬﺎ ِر‪َ ،‬وأَ ْﺷ َﻬ ُﺪ‬

‫‪3‬‬
ِ ‫ب اﻟ ﱠﺴ ٰﻤ َﻮا ِت َو ْاﻷَْر‬
‫ َوَﻣﺎ‬،‫ض‬ ‫ َر ﱡ‬،ُ‫ﻚ ﻟَﻪ‬ َ ْ‫َﺷ ِﺮﻳ‬
‫ﺻﻠﱠﻰ ﷲُ َﻋﻠَﻰ‬ َ ‫ َو‬،‫ﺑَـْﻴـﻨَـ ُﻬ َﻤﺎ اﻟْ َﻌ ِﺰﻳْـُﺰ اﻟْﻐَ ﱠﻔﺎ ُر‬
‫ َو َﻋﻠَﻰ آﻟِِﻪ‬،‫ﺼﻄَـ َﻔﻰ اﻟْ ُﻤ ْﺨﺘَ ُﺎر‬ ْ ‫اﻟـﻨﱠـﺒِ ِّـﻲ اﻟْ ُﻤ‬
.‫ﺻ ْﺤﺒِ ِﻪ ْاﻷَﻃْ َـﻬ ُﺎر‬َ ‫َو‬
Segala puji bagi Allah Raja Yang
Maha Kuasa, Maha Esa dan Maha
Perkasa. Aku bersaksi bahwa tidak ada
sesembahan yang berhak diibadahi selain
Allah saja; tidak ada sekutu baginya,
Dialah Rabb (pemilik) langit dan bumi
serta apa yang di antara keduanya, Dia
Maha Perkasa dan Maha Pengampun.
Semoga Allah memberikan shalawat atas
Nabi (Muhammad) Al-Mushthafa yang
terpilih, dan atas keluarga serta shahabat-
nya yang suci.
4
‫ﺾ إِ ْﺧ َﻮاﻧـِ ْﻲ َﺳﺄَﻟَﻨِـ ْﻲ‬ ‫أَﱠﻣﺎ ﺑَـ ْﻌ ُﺪ‪ :‬ﻓَِﺈ ﱠن ﺑَـ ْﻌ َ‬
‫ﺚ ْاﻷَ ْﺣ َﻜ ِﺎم‪،‬‬ ‫اﺧـﺘِـﺼﺎر ﺟـﻤﻠَ ٍﺔ ﻓِـﻲ أَﺣ ِﺎدﻳ ِ‬
‫ْ ََ ُْ ْ َ ْ‬
‫ﺎن‪ :‬أَﺑـﻮ ﻋﺒ ِﺪ ِ‬ ‫اﻹﻣﺎﻣ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﷲ‬ ‫ُ ْ َْ‬ ‫ﻣـ ﱠﻤﺎ اﺗﱠـ َﻔ َﻖ َﻋﻠَْﻴﻪ ِْ َ َ‬
‫ﺎﻋْﻴ ِﻞ ﺑْ ِﻦ إِﺑْـَﺮ ِاﻫْﻴ َﻢ‬ ‫ﻣـﺤ ﱠﻤ ُﺪ اﺑﻦ إِﺳـﻤ ِ‬
‫ُْ ْ َ‬ ‫َُ‬
‫ـﺴ ْـﻴـ ِﻦ ُﻣ ْﺴﻠِ ُﻢ ﺑْ ُﻦ‬ ‫ـﺤ َ‬ ‫ي‪َ ،‬وأَﺑُ ْـﻮ اﻟْ ُ‬ ‫اﻟْـﺒُ َﺨﺎ ِر ﱡ‬
‫ي اﻟ ـﻨﱠـْﻴـ َﺴـﺎﺑـُ ْﻮِر ﱡ‬
‫ي‪ ،‬ﻓَﺄَ َﺟ ـْﺒ ـﺘُـﻪُ‬ ‫ﺎج اﻟ ُﻘ َﺸ ـْﻴـ ِﺮ ﱡ‬
‫اﻟْـ َﺤ ﱠﺠ ِ‬
‫إِﻟَـﻰ ُﺳ َﺆاﻟِِﻪ َر َﺟﺎءَ اﻟْ َﻤْﻨـ َﻔ َﻌ ِﺔ ﺑِـ ِﻪ‪.‬‬
‫‪Ammaa Ba’du, sebagian temanku‬‬
‫‪memintaku untuk meringkas sejumlah‬‬
‫‪hadits hukum yang disepakati oleh dua‬‬
‫‪imam: Abu ‘Abdillah Muhammad bin‬‬
‫‪Isma’il bin Ibrahim Al-Bukhari dan Abul‬‬

‫‪5‬‬
Husain Muslim bin Al-Hajjaj Al-Qusyairi
An-Naisaburi. Maka saya penuhi
keinginannya dengan mengharapkan
manfaat dengan hal tersebut.

،ُ‫ َوَﻣ ْﻦ َﻛـﺘَـﺒَـﻪ‬،‫َوأَ ْﺳﺄَ ُل ﷲَ أَ ْن ﻳَـْﻨـ َﻔ َﻌـﻨَﺎ ﺑِِﻪ‬


‫ َوأَ ْن‬،‫ أَْو ﻧَﻈََﺮ ﻓِـْﻴ ِﻪ‬،ُ‫ أَْو َﺣ ِﻔﻈَﻪ‬،ُ‫أَْو َﺳـ ِﻤ َﻌﻪ‬
‫ ُﻣ ْﻮِﺟﺒًﺎ‬،‫ﺼﺎ ﻟَِﻮ ْﺟ ِﻬ ِﻪ اﻟْ َﻜ ِﺮﻳْـ ِﻢ‬ ِ
ً ‫ﻳَـ ْﺠ َﻌﻠَﻪُ َﺧﺎﻟ‬
.ُ‫ ﻓَِﺈﻧﱠﻪُ َﺣ ْﺴـ ـﺒُـﻨَﺎ وﻧِ ْﻌ َﻢ اﻟْـ َﻮﻛِـْﻴﻞ‬،‫ﻟِْﻠ َﻔ ْﻮِز ﻟَ َﺪﻳْـ ِﻪ‬
Aku meminta kepada Allah agar
memberikan manfaat kepada kami
dengannya, dan kepada orang yang
menulisnya, mendengarnya, menghafal-
nya, atau membacanya. Dan agar
menjadikannya ikhlas mengharap wajah
Allah yang mulia, dan agar menjadi sebab

6
untuk keberuntungan disisi-Nya. Maka
cukuplah Dia (menjadi penolong) bagi
kami dan Dia sebaik-baik pelindung.

7
‫ﺎرِة‬
‫َ‬ ‫ـ‬‫ﻬ‬‫َ‬ ‫ﱠ‬
‫ـ‬ ‫ﻄ‬‫ـ‬‫اﻟ‬ ‫ﺎب‬
‫ُ‬ ‫ـ‬‫َ‬‫ﺘ‬‫ـ‬‫ﻛِ‬
‫)‪Kitab Thaharah (Bersuci‬‬

‫ﺎب ‪ ،‬ﻗَ َﺎل‪:‬‬ ‫‪َ -١‬ﻋﻦ ُﻋﻤﺮ ﺑْ ِﻦ اﻟْـ َﺨﻄﱠ ِ‬


‫ْ ََ‬
‫ﷲ ‪ ‬ﻳَـ ُﻘ ْﻮُل‪)) :‬إِﻧـﱠ َﻤﺎ‬ ‫ﺳـ ِﻤﻌﺖ رﺳـﻮَل ِ‬
‫َ ْ ُ َ ُْ‬
‫ﺎت ‪َ -‬وﻓِـ ْﻲ ِرَواﻳَـ ٍﺔ‪ :‬ﺑِـﺎﻟـﻨّـِﻴﱠ ِﺔ‪،-‬‬ ‫ﺎل ﺑِـﺎﻟـﻨِّـﻴﱠـ ِ‬
‫ْاﻷَ ْﻋ َﻤـ ُ‬
‫ﺖ‬‫َوإِﻧـﱠ َﻤـﺎ ﻟِ ُﻜ ِّﻞ ْاﻣ ِﺮ ٍئ َﻣـﺎ ﻧَـ َﻮى‪ ،‬ﻓَ َﻤ ْﻦ َﻛﺎﻧَ ْ‬
‫ﷲ ورﺳﻮﻟِ ِﻪ؛ ﻓَِﻬﺠﺮﺗُﻪ إِ َﱃ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﷲ‬ ‫َْ ُ‬ ‫ﻫ ْﺠ َﺮﺗـُﻪُ إِﻟَـﻰ َ َ ُ ْ‬
‫ﺖ ِﻫ ْﺠَﺮﺗـُﻪُ إِﻟَـﻰ ُدﻧْـﻴَـﺎ‬ ‫َوَر ُﺳ ْﻮﻟِِﻪ‪َ ،‬وَﻣ ْﻦ َﻛﺎﻧَ ْ‬
‫ﺼـْﻴـﺒُـ َﻬﺎ أَ ِو ْاﻣـَﺮأ ٍَة ﻳَـﺘَـ َﺰﱠو ُﺟـ َﻬﺎ؛ ﻓَ ِﻬ ْﺠ َﺮﺗـُﻪُ إِ َﱃ‬
‫ﻳـ ِ‬
‫ُ‬
‫‪8‬‬
((‫ﺎﺟ َﺮ إِﻟَْﻴ ِﻪ‬
َ ‫َﻣﺎ َﻫ‬
1. Dari ‘Umar bin Al-Khaththab , ia
berkata: Aku mendengar Rasulullah 
bersabda: “Sesungguhnya amal-amal itu
(tergantung) pada niat-niat -dalam
suatu riwayat: pada niat-, dan
sesungguhnya setiap orang akan
memperoleh (dari Allah) sesuai dengan
apa yang diniatkannya. Maka,
barangsiapa yang hijrahnya karena
Allah dan Rasul-Nya; maka (pahala)
hijrahnya (dinilai) karena Allah dan
Rasul-Nya. Dan barangsiapa yang
hijrahnya diniatkan untuk kepentingan
harta dunia yang hendak dicapainya
atau karena seorang wanita yang
hendak dinikahinya; maka hijrahnya
menurut apa yang ia hijrah
kepadanya.”

9
َ َ‫ ﻗ‬:‫ ﻗَ َﺎل‬، َ‫ َﻋ ْﻦ أَﺑِـ ْﻲ ُﻫـَﺮﻳْـَﺮة‬-٢
‫ﺎل‬
َ‫ﺻ َﻼة‬ ِ
َ ُ‫ ))ﻻ ﻳَـ ْﻘﺒَ ُﻞ ﷲ‬: ‫َر ُﺳ ْﻮ ُل ﷲ‬
‫ث َﺣ ﱠﱴ ﻳَـﺘَـ َﻮ ﱠ‬
((َ‫ﺿ ـﺄ‬ َ ‫َﺣ َﺪ‬ ِ ‫أ‬
ْ ‫َﺣﺪ ُﻛ ْﻢ إ َذا أ‬
َ
2. Dari Abu Hurairah  ia berkata:
Rasulullah  bersabda: “Allah tidak
akan menerima Shalat salah seorang
dari kalian jika dia berhadats; sampai
dia berwudhu’.”

‫ َﻋ ْﻦ َﻋْﺒ ِﺪ‬-٥ ،٤ ،٣
ِ
‫ﷲ ﺑْ ِﻦ َﻋ ْﻤ ِﺮو‬
، َ‫َو َﻋﺎﺋِ َﺸﺔ‬
،‫ َوأَﺑِـ ْﻲ ُﻫـَﺮﻳْـَﺮَة‬،‫ﺎص‬
ِ ‫اﺑْ ِﻦ اﻟْ َﻌ‬
ِ
ٌ‫ )) َوﻳْﻞ‬: ‫ﺎل َر ُﺳ ْﻮ ُل ﷲ‬ َ َ‫ ﻗ‬:‫ﻗَﺎﻟُْﻮا‬

10
‫ﺎب ِﻣ َﻦ اﻟﻨﱠﺎ ِر((‬
‫ﻟِ ْﻸَ ْﻋ َﻘ ِ‬
‫‪3, 4, 5. Dari ‘Abdullah bin ‘Amr bin‬‬
‫‪‘Ash, Abu Hurairah, dan Aisyah ‬‬
‫‪mereka berkata: Rasulullah  bersabda:‬‬
‫‪“Celaka tumit yang terkena api‬‬
‫”‪Neraka.‬‬

‫‪َ -٦‬ﻋ ْﻦ أَﺑِـ ْﻲ ُﻫـَﺮﻳْـَﺮَة ‪ ،‬أَ ﱠن َر ُﺳ ْﻮ َل‬


‫َﺣ ُﺪ ُﻛ ْﻢ‬ ‫ﺎل‪)) :‬إ َذا ﺗَـ َﻮ ﱠ‬ ‫ِ‬
‫ﺿـﺄَ أ َ‬ ‫ﷲ ‪ ‬ﻗَ َ‬
‫ﺎء‪ ،‬ﺛـُ ﱠﻢ ﻟْـﻴَـ ْﻨـﺘَـﺜِـ ْﺮ‪َ ،‬وَﻣ ِﻦ‬ ‫ِ ِِ‬
‫ﻓَـﻠْﻴَ ْﺠ َﻌ ْﻞ ﻓـ ْﻲ أَﻧْﻔﻪ َﻣ ً‬
‫َﺣ ُﺪ ُﻛ ْﻢ‬
‫ﻆأَ‬ ‫اﺳﺘَـ ْﻴـ َﻘ َ‬‫اﺳـﺘَـ ْﺠـ َﻤـ َﺮ ﻓَـﻠْﻴُﻮﺗِْﺮ‪َ ،‬وإِ َذا ْ‬
‫ْ‬
‫ِﻣ ِﻦ ﻧَـ ْﻮِﻣ ِﻪ ﻓَـ ْﻠﻴَـﻐْ ِﺴ ْﻞ ﻳَ َﺪﻩُ ﻗَـ ْﺒ َﻞ أَ ْن ﻳُ ْﺪ ِﺧﻠَ َﻬﺎ‬

‫‪11‬‬
ِ ِْ ‫ﻓِـﻲ‬
َ ‫ ﻓَِﺈ ﱠن أ‬،‫اﻹﻧَﺎء ﺛََﻼﺛًﺎ‬
‫َﺣ َﺪ ُﻛ ْﻢ َﻻ ﻳَ ْﺪ ِر ْي‬
((‫ﺖ ﻳَ ُﺪﻩُ؟‬ْ َ‫أَﻳْ َﻦ ﺑَﺎﺗ‬
6- Dari Abu Hurairah , bahwa
Rasulullah  bersabda: “Jika salah
seorang dari kalian berwudhu’; maka
jadikanlah air di hidungnya kemudian
keluarkanlah, dan barangsiapa yang
bersuci dengan batu; maka hendaklah
berjumlah ganjil, dan jika salah
seorang dari kalian bangun dari
tidurnya; maka cucilah tangannya tiga
kali sebelum memasukkannya ke
bejana; karena dia tidak mengetahui di
mana tangannya bermalam.”

‫ ))ﻓَـ ْﻠـﻴَـ ْﺴ ـﺘَـ ْﻨـ ِﺸ ـ ْﻖ‬:‫َوﻓِـ ْﻲ ﻟَ ْﻔ ٍﻆ ﻟِ ُﻤ ْﺴﻠِ ٍﻢ‬

12
((‫ﺑِـ َﻤ ْﻨ ِﺨ َﺮﻳْـ ِﻪ ِﻣ َﻦ اﻟ َْﻤ ِﺎء‬
Dalam lafazh Muslim: “Hendaknya
dia menarik air dengan hidungnya.”

‫ﺗَـ َﻮ ﱠ‬
َ‫ﺿـﺄ‬ ‫)) َﻣـ ْﻦ‬ :‫ﻟَ ْﻔ ٍﻆ‬ ‫َوﻓِـ ْﻲ‬
((‫ﻓَـ ْﻠـﻴَـ ْﺴ ـﺘَـ ْﻨـ ِﺸ ـ ْﻖ‬
Dan dalam suatu lafadz:
“Barangsiapa berwudhu’; maka
hendaklah dia memasukkan air ke
hidung.”

‫ أَ ﱠن َر ُﺳ ْﻮ َل‬، ‫ َﻋ ْﻦ أَﺑِـ ْﻲ ُﻫـَﺮﻳْـَﺮَة‬-٧


‫َﺣ ُﺪ ُﻛ ْﻢ ﻓِـﻲ‬ َ ‫ )) َﻻ ﻳَـﺒُـ ْﻮﻟَـ ﱠﻦ أ‬:‫ﺎل‬
َ َ‫ ﻗ‬ ‫ﷲ‬ِ
‫ ﺛـُ ﱠﻢ‬،‫اﻟ َْﻤ ِﺎء اﻟ ﱠﺪاﺋِ ِﻢ اﻟﱠ ِﺬ ْي َﻻ ﻳَـ ْﺠ ِﺮ ْي‬
13
((ُ‫ﻳَـ ْﻐﺘَ ِﺴ ُﻞ ِﻣـ ْﻨـﻪ‬
7. Dari Abu Hurairah , bahwa
Rasulullah  bersabda: “Janganlah salah
seorang dari kalian: kencing dalam air
tenang yang tidak mengalir; kemudian
dia mandi darinya.”

‫َﺣ ُﺪ ُﻛ ْﻢ ﻓِـﻲ‬ ِ ِ ِ
َ ‫ ))ﻻ ﻳَـ ْﻐﺘَﺴ ُﻞ أ‬:‫َوﻟ ُﻤ ْﺴﻠ ٍﻢ‬
ِ ِ
((‫ﺐ‬ٌ ُ‫اﻟ َْﻤﺎء اﻟ ﱠﺪاﺋ ِﻢ َو ُﻫ َﻮ ُﺟﻨ‬
Dalam riwayat Muslim: “Janganlah
salah seorang di antara kalian mandi di
air tenang sedangkan dia junub.”

‫ أَ ﱠن َر ُﺳ ْﻮ َل‬، ‫ َﻋ ْﻦ أَﺑِـ ْﻲ ُﻫـَﺮﻳْـَﺮَة‬-٨


‫ْﺐ ﻓِـﻲ‬ َ ‫ ))إ َذا َﺷ ِﺮ‬:‫ﺎل‬
ُ ‫ب اﻟْـ َﻜﻠ‬
ِ
َ َ‫ ﻗ‬ ‫ﷲ‬
14
((‫َﺣ ِﺪ ُﻛ ْﻢ؛ ﻓَـ ْﻠﻴَـ ْﻐ ِﺴﻠْﻪُ َﺳـ ْﺒـ ًﻌﺎ‬ ِ
َ ‫إﻧَﺎء أ‬
8. Dari Abu Hurairah , bahwa
Rasulullah  bersabda: “Jika anjing
minum dari bejana salah seorang dari
kalian; maka cucilah 7 (tujuh) kali.”

ِ ‫ ))أ ُْوَﻻ ُﻫ ﱠﻦ ﺑِـﺎﻟﺘـﱡﺮ‬:‫وﻟِﻤﺴﻠِ ٍﻢ‬


((‫اب‬ َ َُْ
Dalam riwayat Muslim: “yang
pertama dengan tanah.”

‫ﺚ َﻋْﺒ ِﺪ ﷲِ ﺑْ ِﻦ‬ ِ ‫ وﻟَﻪ ﻓِـﻲ ﺣ ِﺪﻳ‬-٩


ْ َ ْ َُ
‫ ))إ َذا‬:‫ﺎل‬ َ َ‫ ﻗ‬ ‫ﷲ‬ ِ ‫ أَ ﱠن رﺳﻮَل‬، ‫ﻣﻐَ ﱠﻔ ٍﻞ‬
ُْ َ ُ
ِ ِْ ‫وﻟَ َﻎ اﻟْ َﻜﻠْﺐ ﻓِـﻲ‬
ُ‫اﻹﻧَﺎء؛ ﻓَـﺎ ْﻏ ِﺴـﻠُ ْﻮﻩ‬ ُ َ
((‫اب‬ ِ ‫ َو َﻋـ ِّﻔـﺮْوﻩُ اﻟـﺜﱠـ ِﺎﻣـﻨَـﺔَ ﺑِـﺎﻟﺘـﱡﺮ‬،‫َﺳ ْﺒـ ًﻌﺎ‬
َ ُ
15
‫‪9- Dan dalam riwayat Muslim, dari‬‬
‫‪hadits ‘Abdullah bin Mughaffal , bahwa‬‬
‫‪Rasulullah  bersabda: “Jika anjing‬‬
‫‪minum di bejana; maka cucilah 7‬‬
‫‪(tujuh) kali dan berilah yang kedelapan‬‬
‫”‪dengan tanah.‬‬

‫‪َ -١٠‬ﻋ ْﻦ ُﺣـ ْﻤَﺮا َن – َﻣ ْﻮﻟَـﻰ ُﻋـﺜْ َﻤﺎ َن ﺑْ ِﻦ‬


‫َﻋـ ﱠﻔـﺎ َن ‪ ،-‬أَﻧـﱠﻪُ َرأَى ﻋُـﺜْ َﻤﺎ َن ‪َ ‬د َﻋﺎ‬
‫ﺿـ ْﻮٍء‪ ،‬ﻓَـﺄَﻓْـَﺮ َغ َﻋﻠَﻰ ﻳَ َﺪﻳْ ِﻪ ِﻣ ْﻦ إِﻧَـﺎﺋـِ ِﻪ‪،‬‬ ‫ﺑِـ َﻮ ُ‬
‫ِ‬ ‫ﻓَـﻐَﺴﻠَﻬﻤﺎ ﺛََﻼ َ ٍ‬
‫ث َﻣـﱠﺮات‪ ،‬ﺛـُ ﱠﻢ أ َْد َﺧ َﻞ ﻳَـﻤـْﻴـﻨَﻪُ‬ ‫َ َُ‬
‫اﺳ ـﺘَـْﻨـ َﺸـ َﻖ‬ ‫ﻓِـﻲ اﻟْﻮ ِ‬
‫ﺾ َو ْ‬ ‫ﻀـ َﻤـ َ‬ ‫ﺿﻮء‪ ،‬ﺛـُ ﱠﻢ ﺗَـ َﻤـ ْ‬
‫َُ‬
‫اﺳ ـﺘَـْﻨـﺜَـَﺮ‪ ،‬ﺛـُ ﱠﻢ َﻏ َﺴ َﻞ َو ْﺟ َﻬﻪُ ﺛََﻼﺛَﺎ‪َ ،‬وﻳـَ َﺪﻳْـ ِﻪ‬
‫َو ْ‬

‫‪16‬‬
‫ ﺛـُ ﱠﻢ‬،‫ ﺛـُ ﱠﻢ َﻣ َﺴـ َﺢ ﺑَِﺮأْ ِﺳـ ِﻪ‬،‫إِﻟَـﻰ اﻟْ ِﻤْﺮﻓَـ َﻘـْﻴـ ِﻦ ﺛََﻼﺛًﺎ‬
ِ ِ
‫ﺖ‬ُ ْ‫ َرأَﻳ‬:‫ ﺛـُ ﱠﻢ ﻗَ َﺎل‬،‫َﻏ َﺴـ َﻞ ﻛـ ْﻠ ـﺘَﺎ ِر ْﺟـﻠَـْﻴـﻪ ﺛـَ َﻼﺛًﺎ‬
،‫ﺿـ ْﻮﺋـِ ْﻲ ٰﻫ َﺬا‬ ُ ‫ﺿﺄُ ﻧَـ ْﺤ َﻮ ُو‬ ‫ ﺗَـ َﻮ ﱠ‬ ‫اﻟـﻨﱠـﺒِـ ﱠﻲ‬
،‫ﺿ ْﻮﺋِـ ْﻲ ٰﻫ َﺬا‬ ُ ‫ﺿﺄَ ﻧَـ ْﺤ َﻮ ُو‬ ‫ )) َﻣ ْﻦ ﺗَـ َﻮ ﱠ‬:‫ﺎل‬ َ َ‫َوﻗ‬
‫ث ﻓِـ ْﻴـ ِﻬ َﻤﺎ‬ ُ ‫ َﻻ ﻳُـ َﺤـ ِّﺪ‬،‫ﺻـﻠﱠﻰ َرْﻛـ َﻌـﺘَـ ْﻴـ ِﻦ‬ َ ‫ﺛـُ ﱠﻢ‬
((‫ﻧَـ ْﻔ َﺴﻪُ؛ ﻏَـ َﻔـ َﺮ ﷲُ ﻟَـﻪُ َﻣـﺎ ﺗَـ َﻘ ﱠﺪ َم ِﻣ ْﻦ َذﻧْـﺒِـ ِﻪ‬
10- Dari Humran -Maula (bekas
budak) ‘Utsman bin ‘Affan -, bahwa dia
melihat ‘Utsman  meminta air wudhu’,
kemudian beliau menuangkan (air) dari
bejana pada kedua tangannya dan mencuci
keduanya 3 (tiga) kali. Kemudian beliau
memasukkan tangan kanannya ke air

17
wudhu’, kemudian berkumur-kumur,
memasukkan air ke hidung, dan
mengeluarkannya. Kemudian beliau
mencuci wajah nya 3 (tiga) kali, dan
(mencuci) kedua tangannya sampai ke
siku 3 (tiga) kali. Kemudian beliau
mengusap kepalanya. Kemudian beliau
mencuci kedua kakinya 3 (tiga) kali.
Kemudian beliau berkata: Saya melihat
Nabi  berwudhu’ seperti wudhu’-ku ini
dan beliau bersabda: “Barangsiapa yang
berwudhu’ seperti wudhu’-ku ini
kemudian dia Shalat 2 (dua) raka’at
dengan tidak mengajak bicara jiwanya;
niscaya Allah ampuni dosa-dosanya
yang telah lalu.”

،‫ـﺤـﻴَـﻰ اﻟْ َـﻤـﺎ ِزﻧِ ِّـﻲ‬


ْ َ‫ َﻋ ْﻦ َﻋ ْﻤ ِﺮو ﺑْـ ِﻦ ﻳ‬-١١
‫ت َﻋ ْﻤَﺮو ﺑْ َﻦ أَﺑِـ ْﻲ‬ ُ ‫ َﺷ ِﻬ ْﺪ‬:‫ـﺎل‬ َ َ‫ ﻗ‬،‫َﻋ ْﻦ أَﺑِـْﻴـ ِﻪ‬
18
‫ﷲ ﺑْـ َﻦ َزﻳْـ ٍﺪ ‪َ ‬ﻋ ْﻦ‬ ‫اﻟْـﺤﺴـ ِﻦ ﺳﺄ ََل ﻋـﺒـ َﺪ ِ‬
‫َ َ َ َْ‬
‫ﷲ ‪‬؟ ﻓَـ َﺪ َﻋﺎ ﺑِـﺘَـ ْﻮٍر ِﻣ ْﻦ‬ ‫وﺿـﻮِء رﺳـﻮِل ِ‬
‫ُ ُْ َ ُْ‬
‫ﷲ ‪،‬‬ ‫ﺿـﺄَ ﻟَـﻬﻢ وﺿـﻮء رﺳـﻮِل ِ‬ ‫ٍ‬
‫َﻣﺎء‪ ،‬ﻓَـﺘَـ َﻮ ﱠ ُ ْ ُ ُ ْ َ َ ُ ْ‬
‫ﻓَـﺄَ ْﻛـ َﻔـﺄَ َﻋﻠَﻰ ﻳَـ َﺪﻳْـ ِﻪ ِﻣ َﻦ اﻟـﺘﱠـ ْﻮِر‪ ،‬ﻓَـﻐَ َﺴ َﻞ ﻳَ َﺪﻳِْﻪ‬
‫ﺛََﻼﺛًﺎ‪ ،‬ﺛـُ ﱠﻢ أ َْد َﺧ َﻞ ﻳَ َﺪﻳْـ ِﻪ ﻓِـﻲ اﻟـﺘﱠـ ْﻮِر‪،‬‬
‫اﺳ ـﺘَـْﻨـﺜَـَﺮ ﺛَ َـﻼﺛًـﺎ‬
‫اﺳ ـﺘَـْﻨـ َﺸـ َﻖ َو ْ‬ ‫ﺾ َو ْ‬ ‫ﻀ َﻤ َ‬ ‫ﻓَ َﻤ ْ‬
‫ﺎت‪ ،‬ﺛـُ ﱠﻢ أ َْد َﺧـ َﻞ ﻳـَ َﺪﻩُ ﻓَـﻐَ َﺴـ َﻞ‬ ‫ﺑِـﺜَ َﻼ ِث َﻏﺮﻓَ ٍ‬
‫َ‬
‫َو ْﺟ َﻬﻪُ ﺛَـ َﻼﺛًﺎ‪ ،‬ﺛـُ ﱠﻢ أ َْد َﺧ َـﻞ ﻳَ َـﺪﻩُ ﻓَـﻐَ َﺴ َﻞ ﻳَ َـﺪﻳْ ِـﻪ‬
‫ِ‬
‫َﻣﱠﺮﺗَـْﻴـ ِﻦ إِﻟَـﻰ اﻟْﻤْﺮﻓَـ َﻘـْﻴـ ِﻦ‪ ،‬ﺛـُ ﱠﻢ أ َْد َﺧ َﻞ ﻳَ َﺪﻩُ‬

‫‪19‬‬
ً‫ ﻓَﺄَﻗْـ ـﺒَـ َﻞ ﺑِـ ِﻬ َﻤﺎ َوأ َْدﺑَـَﺮ َﻣـﱠﺮة‬،ُ‫ﻓَ َﻤ َﺴ َﺢ َرأْ َﺳﻪ‬
.‫ ﺛـُ ﱠﻢ َﻏ َﺴ َﻞ ِر ْﺟـﻠَـْﻴـ ِﻪ‬،ً‫اﺣ َﺪة‬
ِ‫و‬
َ
11. Dari ‘Amr Bin Yahya Al-Mazini,
dari bapaknya, dia berkata: Saya
menyaksikan ‘Amr bin Abil Hasan
bertanya kepada ‘Abdullah bin Zaid 
tentang wudhu’ Rasulullah . Maka
beliau minta dibawakan bejana berisi air,
dan beliau wudhu’ untuk (mengajari)
mereka cara wudhu’ Rasulullah . Beliau
menuangkan (air) dari bejana ke kedua
tangannya kemudian mencuci kedua
tangannya 3 (tiga) kali. Kemudian beliau
memasukkan kedua tangannya ke dalam
bejana, kemudian beliau berkumur-kumur,
memasukkan air ke hidung, dan
mengeluarkannya; beliau lakukan hal itu
sebanyak 3 (tiga) kali dengan 3 (tiga) kali

20
cidukan. Kemudian beliau memasukkan
tangannya dan mencuci wajahnya 3 (tiga)
kali. Kemudian beliau memasukkan
tangannya dan mencuci kedua tangannya 2
(dua) kali sampai ke siku. Kemudian
beliau memasukkan tangannya dan
mengusap kepalanya; maka beliau
mengarahkan kedua tangannya maju ke
depan dan ke belakang sekali. Kemudian
beliau mencuci kedua kakinya.

‫ ﺑَ َﺪأَ ﺑِـ ُﻤ َﻘﺪِﱠم َرأْ ِﺳ ـ ِﻪ َﺣ ﱠﱴ‬:‫َوﻓِ ْـﻲ ِرَواﻳَ ٍـﺔ‬


‫ ﺛـُ ﱠﻢ َرﱠد ُﻫـ َﻤﺎ َﺣـﺘﱠـﻰ‬،ُ‫ﺐ ﺑِـ ِﻬ َﻤﺎ إِﻟَـﻰ ﻗَـ َﻔﺎﻩ‬ َ ‫َذ َﻫ‬
.ُ‫ي ﺑَـ َﺪأَ ِﻣـْﻨـﻪ‬ ِ ِ ِ
ْ ‫َر َﺟ َـﻊ إﻟَـﻰ اﻟْ َﻤ َﻜﺎن اﻟﱠﺬ‬
Dalam suatu riwayat: Beliau memulai
dengan bagian depan kepalanya sampai
beliau membawa kedua tangannya ke

21
tengkuknya, kemudian mengembalikan-
nya sampai kembali kepada tempat yang
beliau mengawali darinya.
ِ ‫ أَﺗَـﺎﻧَـﺎ رﺳﻮ ُل‬:‫وﻓِـﻲ ِرواﻳ ٍـﺔ‬
، ‫ﷲ‬ ُْ َ ََ ْ َ
ِ ِ
ُ ‫َﺧَﺮ ْﺟـﻨَﺎ ﻟَـﻪُ َﻣﺎءً ﻓـ ْﻲ ﺗَـ ْﻮٍر ﻣ ْﻦ‬
.‫ﺻ ْﻔ ٍﺮ‬ ْ ‫ﻓَﺄ‬
Dalam suatu riwayat: Rasulullah 
mendatangi kami; maka kami keluarkan
bagi beliau taur terbuat dari kuningan.
ِ ‫ ِﺷﺒﻪ اﻟﻄﱠﺴ‬:‫اﻟﺘـﱠﻮر‬
.‫ﺖ‬ ْ ُ ْ ُْ
Taur (suatu wadah) mirip bejana
kuningan.

‫ َﻛﺎ َن‬:‫ﺖ‬ ْ َ‫ﻗَﺎﻟ‬ َ ِ‫ َﻋ ْﻦ َﻋﺎﺋ‬-١٢


، َ‫ﺸﺔ‬
،‫ﻓِـ ْﻲ ﺗَـﻨَـ ﱡﻌـﻠِـ ِﻪ‬ ‫ ﻳـُ ْﻌ ِﺠﺒُﻪُ اﻟـﺘﱠـﻴَـ ﱡﻤـ ُﻦ‬ ‫اﻟـﻨﱠـﺒِ ﱡـﻲ‬
22
‫َوﺗَـَﺮ ﱡﺟـﻠِـ ِﻪ‪َ ،‬وﻃُ ُﻬ ْﻮِرﻩِ‪َ ،‬وﻓِـ ْﻲ َﺷﺄْﻧِِﻪ ُﻛﻠِّ ِﻪ‪.‬‬
‫‪12. Dari ‘Aisyah  dia berkata: Nabi‬‬
‫‪ menyukai untuk memulai dari kanan‬‬
‫‪dalam memakai sandal, menyisir rambut,‬‬
‫‪dan bersuci, serta dalam seluruh keadaan‬‬
‫‪beliau‬‬

‫‪َ -١٣‬ﻋ ْﻦ ﻧـُ َﻌْﻴ ٍﻢ اﻟْ ُﻤ ْﺠ ِﻤ ِﺮ‪َ ،‬ﻋ ْﻦ أَﺑِـ ْﻲ‬


‫ﺎل‪)) :‬إِ ﱠن‬ ‫ُﻫَﺮﻳْـَﺮَة ‪َ ،‬ﻋ ِﻦ اﻟـﻨﱠـﺒِ ِّـﻲ ‪ ،‬أَﻧـﱠﻪُ ﻗَ َ‬
‫أُ ﱠﻣـﺘِـ ْﻲ ﻳُ ْﺪ َﻋ ْﻮ َن ﻳَـ ْﻮَم اﻟْ ِﻘﻴَ َﺎﻣ ِﺔ ﻏُـ ّﺮاً ُﻣـ َﺤـ ﱠﺠﻠِـ ْﻴـ َﻦ‬
‫ﺎع ِﻣْﻨ ُﻜ ْﻢ‬ ‫ِﻣﻦ آﺛَﺎ ِر اﻟْﻮ ِ‬
‫اﺳﺘَﻄَ َ‬ ‫ﺿ ْﻮء(( ﻓَ َﻤ ِﻦ ْ‬ ‫ُ ُ‬ ‫ْ‬
‫أَ ْن ﻳُ ِﻄْﻴ َﻞ ﻏُـﱠﺮﺗَـﻪُ؛ ﻓَـ ْﻠﻴَـ ْﻔ َﻌ ْﻞ‪.‬‬
‫‪13. Dari Nu’aim Al-Mujmir, dari Abu‬‬

‫‪23‬‬
Hurairah , dari Nabi  beliau bersabda:
“Sungguh, umatku akan dipanggil pada
Hari Kiamat dalam keadaan putih
wajah dan putih tangan dan kakinya
karena bekas wudhu’.” Maka
barangsiapa dari kalian yang mampu
untuk memanjangkan putih wajahnya;
maka hendaklah dia lakukan.
ِ ِ ٍ ِ
‫ﺖ أَﺑَﺎ ُﻫَﺮﻳْـَﺮَة‬ ُ ْ‫ َرأَﻳ‬:‫َوﻓـ ْﻲ ﻟَـ ْﻔـﻆ ﻟ ُﻤ ْﺴﻠ ٍﻢ‬
‫ ﻓَـﻐَ َﺴ َﻞ َو ْﺟ َﻬﻪُ َوﻳَ َﺪﻳِْﻪ َﺣ ﱠﱴ َﻛ َﺎد‬،ُ‫ﺿﺄ‬ ‫ﻳَـﺘَـ َﻮ ﱠ‬
‫ ﺛـُ ﱠﻢ َﻏ َﺴ َﻞ ِر ْﺟﻠَْﻴ ِﻪ َﺣ ﱠﱴ َرﻓَ َﻊ‬،‫ﲔ‬
ِ ْ ‫ﻳَـْﺒـﻠُ ُﻎ اﻟْﻤْﻨ ِﻜـﺒَـ‬
َ
‫ﺖ َر ُﺳ ْﻮَل‬ ِ َ َ‫ ﺛـُ ﱠﻢ ﻗ‬،‫إﻟَـﻰ اﻟ ﱠﺴﺎﻗَـﻴـ ِﻦ‬
ُ ‫ َﺳـﻤ ْﻌ‬:‫ﺎل‬ ْ
ِ ِ
‫ﱵ ﻳُ ْﺪ َﻋ ْﻮ َن ﻳَـ ْﻮَم‬ْ ِ‫ ))إ ﱠن أُ ﱠﻣ‬:‫ ﻳَـ ُﻘ ْﻮ ُل‬ ‫ﷲ‬

24
‫آﺛَﺎ ِر‬ ‫ُﻣـ َﺤـ ﱠﺠﻠِـ ْﻴـ َﻦ ِﻣ ْﻦ‬ ً‫اﻟ ِْﻘﻴَ َﺎﻣ ِﺔ ﻏُـ ّﺮا‬
‫ﻳُ ِﻄْﻴ َﻞ‬ ‫ﺎع ِﻣْﻨ ُﻜ ْﻢ أَ ْن‬
َ َ‫اﺳﺘَﻄ‬
ْ ‫ﺿ ْﻮِء(( ﻓَ َﻤ ِﻦ‬
ُ ‫اﻟ ُْﻮ‬
.‫ﻏُـﱠﺮﺗَـﻪُ؛ ﻓَـ ْﻠﻴَـ ْﻔ َﻌ ْﻞ‬
Dalam suatu lafazh Muslim: Saya
melihat Abu Hurairah berwudhu’, maka
beliau mencuci wajahnya, dan kedua
tangannya sampai hampir sampai ke
pundak. Kemudian beliau mencuci
kakinya sampai ke betis. Kemudian beliau
berkata: Saya mendengar Rasulullah 
bersabda: “Sungguh, umatku akan
dipanggil pada Hari Kiamat dalam
keadaan putih wajah dan putih tangan
dan kakinya karena bekas wudhu’.”
Maka barangsiapa dari kalian yang
mampu untuk memanjangkan putih
wajahnya; maka hendaklah dia lakukan.”
25
ِ ِ ِ ٍ ِ
‫ﺖ‬ُ ‫ َﺳـﻤ ْﻌ‬:‫ َوﻓـ ْﻲ ﻟَـ ْﻔـﻆ ﻟ ُﻤ ْﺴﻠ ٍﻢ‬-١٤
‫ ))ﺗَـ ْﺒـﻠُ ُﻎ اﻟْـ ِﺤﻠْﻴَﺔُ ِﻣ َﻦ‬:‫ ﻳَـ ُﻘ ْﻮ ُل‬ ‫َﺧـﻠِ ـْﻴـﻠِ ْﻲ‬
((ُ‫ﺿﻮء‬ُ ‫ﺚ ﻳَـ ْﺒـﻠُ ُﻎ اﻟ ُْﻮ‬ُ ‫اﻟْـ ُﻤ ْﺆِﻣ ِﻦ َﺣ ْﻴ‬
14. Dan dalam suatu lafazh milik
Muslim: Saya mendengar kekasihku 
bersabda: “Hiasan mukmin akan
mencapai apa yang dicapai oleh
wudhu’nya.”

‫اﻻ ْﺳـﺘِـﻄَـﺎﺑَـ ِﺔ‬


ِْ :‫ﺑﺎب‬
ُ َ
Bab: Istithaabah (Cebok)

ٍ ِ‫ﺲ ﺑ ِﻦ ﻣﺎﻟ‬
‫ أَ ﱠن‬، ‫ﻚ‬ َ ْ ِ َ‫ َﻋ ْﻦ أَﻧ‬-١٥

26
‫اﻟـﻨﱠـﺒِـ ﱠﻲ ‪َ ‬ﻛﺎ َن إِ َذا َد َﺧـ َﻞ اﻟْـ َﺨ َﻼءَ‪ ،‬ﻗَ َ‬
‫ﺎل‪:‬‬
‫ﻚ ِﻣﻦ اﻟْـ ُﺨـﺒـ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٰ‬
‫ﺚ‬ ‫ُ‬ ‫))اﻟﻠّ ُﻬ ﱠﻢ إِﻧّـ ْﻲ أَﻋُـ ْﻮذُ ﺑ َ َ‬
‫ﺚ((‬ ‫واﻟْـ َﺨـﺒﺎﺋِ ِ‬
‫َ َ‬
‫‪15- Dari Anas bin Malik , bahwa‬‬
‫‪kebiasaan Nabi  jika masuk tempat‬‬
‫‪buang air beliau berdo’a: “Ya Allah,‬‬
‫‪sungguh, aku berlindung kepada-Mu‬‬
‫‪dari setan laki-laki dan setan‬‬
‫”‪perempuan.‬‬

‫ﻀ ِّﻢ اﻟْـ َﺨ ِﺎء َواﻟْﺒَ ِﺎء‪َ -‬ﺟـ ْﻤ ُﻊ‬ ‫ﺚ ‪-‬ﺑِ َ‬ ‫اﻟْـ ُﺨـﺒُ ُ‬
‫ﺚ‪َ :‬ﺟـ ْﻤ ُﻊ َﺧـﺒِـْﻴـﺜَـ ٍﺔ‪،‬‬ ‫ﺚ‪َ ،‬واﻟْـ َﺨـﺒَﺎﺋِـ ُ‬ ‫ﺧـﺒِـﻴ ٍ‬
‫َْ‬
‫ﲔ َوإِﻧَﺎﺛِِﻬ ْﻢ‪.‬‬ ‫اﺳـْﺘـﻌﺎ َذ ِﻣﻦ ذُ ْﻛﺮ ِان اﻟ ﱠﺸﻴ ِ‬
‫ﺎﻃ ْ ِ‬‫َ‬ ‫ْ َ ْ َ‬
‫‪27‬‬
Al-Khubuts -dengan mendhamahkan
huruf Khaa’ dan Baa’- adalah bentuk
jamak dari Khabiits. Dan Al-Khabaa-its
adalah bentuk jamak dari Khabiitsah. Jadi,
beliau meminta perlindungan (kepada
Allah) dari (kejelekan) setan-setan yang
jantan dan yang betina.

ِ
، ‫ي‬ ِّ ‫ـﺼﺎ ِر‬
َ ْ‫ب ْاﻷَﻧ‬َ ‫ َﻋ ْﻦ أَﺑ ْـﻲ أَﻳﱡ ْـﻮ‬-١٦
‫ ))إ َذا أَﺗَـ ْﻴﺘُ ُﻢ‬: ‫ﷲ‬ ِ ‫ﺎل رﺳﻮ ُل‬
ْ ُ َ َ َ‫ ﻗ‬:‫ﺎل‬ َ َ‫ﻗ‬
‫ﻂ؛ ﻓَ َﻼ ﺗَ ْﺴﺘَـ ْﻘﺒِﻠُﻮا اﻟ ِْﻘ ْﺒـﻠَﺔَ ﺑِﻐَﺎﺋِ ٍﻂ َوﻻ‬ َ ِ‫اﻟْﻐَﺎﺋ‬
‫ َوٰﻟ ِﻜ ْﻦ َﺷ ِّﺮﻗُـ ْﻮا أ َْو‬،‫ َوﻻ ﺗَ ْﺴـﺘَ ْﺪﺑِ ُﺮْو َﻫﺎ‬،‫ﺑَـ ْﻮٍل‬
((‫ﻏَ ِّﺮﺑُـ ْﻮا‬
16. Dari Abu Ayyub Al-Anshari ,
dia berkata: Rasulullah  bersabda: “Jika
28
kalian mendatangi tempat buang air
besar; maka janganlah menghadap
kiblat dengan buang air besar atau
buang air kecil, dan jangan pula
membelakanginya. Akan tetapi meng-
hadaplah ke timur atau ke barat (untuk
penduduk Madinah -pent).”
ِ
،‫ﱠﺎم‬
َ ‫ ))ﻓَـ َﻘﺪ ْﻣﻨَﺎ اﻟﺸ‬:‫ب‬ َ ‫أَﺑـُ ْﻮ أَﻳـﱡ ْﻮ‬ ‫ﺎل‬
َ َ‫ﻗ‬
‫ﺖ ﻧَـ ْﺤـ َﻮ‬ ِ ِ
ْ ‫ﺾ ﻗَ ْﺪ ﺑـُﻨـﻴَـ‬ َ ‫َﻣَﺮاﺣْﻴ‬ ‫ﻓَـ َﻮ َﺟ ْﺪﻧَﺎ‬
ِ ُ ‫ﻓَـﻨَـْﻨـ َﺤـ ِﺮ‬ ،‫اﻟْـ َﻜـ ْﻌـﺒَ ِﺔ‬
َ‫ َوﻧَـ ْﺴ ـﺘَـ ْﻐـﻔـُﺮ ﷲ‬،‫ف َﻋـْﻨـ َﻬﺎ‬
.
Abu Ayyub berkata: Ketika kami
mendatangi Syam; maka kami dapati
tempat buang hajat telah dibangun
menghadap Ka’bah. Maka kami agak

29
melenceng dari arah Ka’bah, dan kami
mohon ampun kepada Allah .

‫ اﻟْ َﻤ ْﻮ ِﺿ ُﻊ اﻟْ ُﻤﻄْ َﻤﺌِ ﱡﻦ ِﻣ َﻦ‬:‫ﻂ‬ ُ ِ‫اﻟْﻐَﺎﺋ‬


‫ ﻓَ َﻜﻨﱠـ ْﻮا ﺑِـ ِﻪ‬،‫ﺎﺟ ِﺔ‬ ِ ِ ‫ْاﻷَْر‬
َ ‫ َﻛﺎﻧـُ ْﻮا ﻳَـْﻨـﺘَـﺎﺑـُ ْﻮﻧَﻪُ ﻟ ْﻠ َﺤ‬،‫ض‬
ِ ِِ ِ ِ
ِّ ‫ َﻛَﺮاﻫـﻴَـﺔً ﻟﺬ ْﻛ ِﺮِﻩ ﺑـ َﺨ‬،‫ﺲ اﻟْـ َﺤ َﺪث‬
‫ﺎص‬ ِ ‫َﻋ ْﻦ ﻧَـ ْﻔ‬
.‫اﺳـ ِﻤ ِﻪ‬
ْ
Al-Ghaa-ith adalah tempat yang
rendah dari permukaan tanah, yang biasa
mereka datangi untuk buang hajat. Maka
mereka gunakan istilah ini untuk istilah
buang hajat itu sendiri, karena tidak
disukai menyebutnya dengan namanya.

ٍ ‫ﺮﺣ‬
‫ﺎض َو ُﻫ َﻮ‬ ِ ِ
َ ‫ َﺟـ ْﻤ ُﻊ اﻟْﻤ‬:‫ﺾ‬
ُ ‫َواﻟْ َﻤَﺮاﺣْﻴ‬
30
‫ﻀﺎ ﻛِـﻨَﺎﻳَـﺔٌ َﻋ ْﻦ َﻣ ْﻮ ِﺿ ِﻊ‬
ً ‫ َوُﻫ َﻮ أَﻳْـ‬،‫اﻟْ ُﻤ ْﻐـﺘَ َﺴ ُﻞ‬
.‫اﻟـﺘﱠ َﺨـﻠِّـ ْﻲ‬
Al-Maraahidh bentuk jamak dari al-
Mirhaadh; yaitu: tempat mandi. Dan juga
merupakan istilah untuk tempat buang
hajat.

‫ﷲ ﺑْ ِﻦ ﻋُ َﻤ ِﺮ ﺑْ ِﻦ‬ ِ ‫ ﻋﻦ ﻋﺒ ِﺪ‬-١٧
َْ ْ َ
‫ﺖ ﻳَـ ْﻮًﻣﺎ َﻋﻠَﻰ‬ ِ َ َ‫ ﻗ‬، ‫ﺎب‬ ِ ‫ـﺨﻄﱠ‬
ُ ‫ َرﻗ ـ ـْﻴ‬:‫ﺎل‬ َ ْ‫اﻟ‬
‫ﻀ ْﻲ‬ ِ ‫ ﻳـ ْﻘ‬ ‫ ﻓَـﺮأَﻳﺖ اﻟـﻨﱠـﺒِـﻲ‬،َ‫ﺖ ﺣ ْﻔﺼﺔ‬ ِ
َ ‫ﱠ‬ ُ ْ َ َ َ ‫ﺑَـْﻴ‬
.‫ ُﻣ ْﺴﺘَ ْﺪﺑِـَﺮ اﻟْ َﻜ ْﻌـﺒَ ِﺔ‬،‫ﺎﺟـﺘَﻪُ ُﻣ ْﺴـﺘَـ ْﻘـﺒِ َﻞ اﻟ ﱠﺸـ ِﺎم‬
َ ‫َﺣ‬
17. Dari ‘Abdullah bin ‘Umar bin Al-
Khaththab  ia berkata: Suatu hari saya

31
naik di atas rumah Hafshah, maka saya
melihat Nabi  buang hajat dengan
menghadap Syam membelakangi Ka’bah.

ٍِ ِ َ‫ َﻋ ْﻦ أَﻧ‬-١٨
ُ‫ أَﻧـﱠﻪ‬، ‫ﺲ ﺑْ ِﻦ َﻣﺎﻟﻚ‬
،َ‫ ﻳَ ْﺪ ُﺧـ ُﻞ اﻟْـ َﺨـ َﻼء‬ ‫ﷲ‬ ِ ‫ َﻛﺎ َن رﺳﻮ ُل‬:‫ﺎل‬ َ َ‫ﻗ‬
ُْ َ
‫َﺣـ ِﻤ ُﻞ أَﻧَـﺎ َوﻏُ َﻼ ٌم ﻧَـ ْﺤ ِﻮ ْي إِ َد َاوًة ِﻣ ْﻦ َﻣ ٍﺎء‬ ْ ‫ﻓَﺄ‬
.‫ ﻓَـﻴَـ ْﺴ ـﺘَـْﻨ ِﺠ ْﻲ ﺑِﺎﻟْ َﻤﺎ ِء‬،‫َو َﻋـﻨَـَﺰًة‬
.ُ‫ﺼﻐِـْﻴـَﺮة‬
‫ اﻟْـ َﺤْﺮﺑَﺔُ اﻟ ﱠ‬:ُ‫اﻟْ َﻌـﻨَـَﺰة‬
18. Dari Anas bin Malik , bahwa dia
berkata: Suatu saat Rasulullah  masuk
tempat buang hajat. Maka saya dan anak
seusiaku membawakan seember air dan
tongkat, dan beliau pun membersihkan diri

32
dengan air.
Al-‘Anazah adalah: tombak kecil.

‫ َﻋ ْﻦ أَﺑِـ ْﻲ ﻗَـﺘَ َﺎد َة اﻟْـ َﺤﺎ ِر ِث ﺑْـ ِﻦ‬-١٩


َ َ‫ ﻗ‬ ‫ أَ ﱠن اﻟـﻨﱠـﺒِـ ﱠﻲ‬، ‫ي‬ ِ
:‫ﺎل‬ ِّ ‫ﺼﺎ ِر‬َ ‫ِرﺑْـﻌ ٍّﻲ ْاﻷَﻧْـ‬
‫َﺣ ُﺪ ُﻛ ْﻢ ذَ َﻛ َﺮﻩُ ﺑِـﻴَـ ِﻤـ ْﻴـﻨِـ ِﻪ‬ ِ
َ ‫)) َﻻ ﻳُـ ْﻤﺴ َﻜـ ﱠﻦ أ‬
‫ﺴ ْﺢ ِﻣ َﻦ اﻟْـ َﺨ َﻼ ِء‬ ‫ َوَﻻ ﻳَـﺘَ َﻤ ﱠ‬،‫َو ُﻫ َﻮ ﻳَـﺒُـ ْﻮ ُل‬
((‫اﻹﻧَـ ِﺎء‬
ِْ ‫ﺲ ﻓِـﻲ‬ ِِ ِ ِ
ْ ‫ َوﻻ ﻳَـﺘَـﻨَـ ﱠﻔ‬،‫ﺑـﻴَـﻤـ ْﻴـﻨـﻪ‬
19. Dari Abu Qotadah Al-Harits bin
Rib’i Al-Anshari , bahwa Nabi 
bersabda: “Janganlah salah seorang dari
kalian memegang kemaluannya dengan
tangan kanannya ketika dia kencing,
dan jangan cebok dari buang hajat

33
‫‪dengan‬‬ ‫‪tangan‬‬ ‫‪kanannya,‬‬ ‫‪dan‬‬
‫”‪janganlah bernafas di bejana.‬‬
‫‪ -٢٠‬ﻋﻦ ﻋﺒ ِﺪ ِ‬
‫ﷲ ﺑْ ِﻦ َﻋـﺒﱠ ٍ‬
‫ﺎس ‪،‬‬ ‫َ ْ َْ‬
‫ﺎل‪َ :‬ﻣـﱠﺮ اﻟـﻨﱠـﺒِـ ﱡﻲ ‪ ‬ﺑِـ َﻘـْﺒـَﺮﻳْـ ِﻦ‪ ،‬ﻓَـ َﻘـ َﺎل‪:‬‬ ‫ﻗَ َ‬
‫ﺎن ﻓِـ ْﻲ‬ ‫ﺎن‪ ،‬وﻣـﺎ ﻳـﻌ ﱠﺬﺑـ ِ‬
‫ََ َُ َ‬
‫))إﻧﱠـ ُﻬﻤﺎ ﻟَـﻴـﻌ ﱠﺬﺑـ ِ‬
‫َ َُ َ‬
‫َﺣ ُﺪ ُﻫـ َﻤﺎ‪ :‬ﻓَ َﻜﺎ َن َﻻ ﻳَـ ْﺴ ـﺘَـﺘِـ ُﺮ‬ ‫َﻛـﺒِـ ْﻴـ ٍﺮ‪ ،‬أَ ﱠﻣﺎ أ َ‬
‫ِﻣ َﻦ اﻟْﺒَـ ْﻮِل‪َ ،‬وأَ ﱠﻣﺎ ْاﻵ َﺧـ ُﺮ‪ :‬ﻓَ َﻜﺎ َن ﻳَـ ْﻤ ِﺸ ْﻲ‬
‫ِ ِ‬
‫ﺑِـﺎﻟـﻨّـَﻤـ ْﻴـ َﻤﺔ(( ﻓَﺄ َ‬
‫َﺧ َﺬ َﺟ ِﺮﻳْـ َﺪ ًة َرﻃْﺒَﺔً‪ ،‬ﻓَـ َﺸـ ﱠﻘ َﻬﺎ‬
‫اﺣ َﺪةً‪،‬‬ ‫ﻧـِﺼـ َﻔـﻴـ ِﻦ‪ ،‬ﻓَـﻐَـﺮز ﻓِـﻲ ُﻛ ِﻞ ﻗَـﺒـ ٍﺮ و ِ‬
‫ََ ْ ّ ْ َ‬ ‫ْ ْ‬
‫ﺖ ٰﻫ َﺬا؟‬ ‫ِ ِ‬
‫ﻓَـ َﻘﺎﻟُْﻮا‪ :‬ﻳَﺎ َر ُﺳ ْﻮ َل ﷲ‪ ،‬ﻟـ َﻢ ﻓَـ َﻌ ْﻠ َ‬
‫‪34‬‬
ُ ‫ ))ﻟ ََﻌﻠﱠﻪُ ﻳُـ َﺨ ﱠﻔـ‬:‫ﺎل‬
‫ﻒ َﻋ ْﻨـ ُﻬ َﻤﺎ َﻣﺎ ﻟَـ ْﻢ‬ َ َ‫ﻗ‬
((‫ﻳَـ ْﻴـﺒَـ َﺴـﺎ‬
20. Dari ‘Abdullah bin ‘Abbas  dia
berkata: Nabi  pernah melewati dua
kubur, maka beliau bersabda: “Sungguh
keduanya sedang diadzab, dan tidaklah
keduanya diadzab karena perkara yang
berat (untuk ditinggalkan). Adapun
salah satu dari keduanya: maka ia tidak
menjaga diri dari kencing, dan yang
satunya lagi: senantiasa berbuat adu
domba.” Maka beliau mengambil satu
dahan kurma yang basah dan beliau belah
jadi dua, maka beliau tancapkan satu pada
masing-masing kubur. Mereka bertanya:
Wahai Rasulullah, kenapa anda
melakukan hal ini? Beliau menjawab:

35
“Mudah-mudahan hal itu meringankan
(adzab) keduanya selama masih basah.”

ِ ‫اﻟﺴـﻮ‬
‫اك‬ ِ
َ ّ :‫ﺎب‬
ُ َ‫ﺑ‬
Bab: Siwak

‫ﺎل‬َ َ‫ ﻗ‬:‫ ﻗَ َﺎل‬، ‫ َﻋ ْﻦ أَﺑِـ ْﻲ ُﻫـَﺮﻳْـَﺮَة‬-٢١


‫ ))ﻟَ ْﻮَﻻ أَ ْن أَ ُﺷـ ﱠﻖ َﻋﻠَﻰ‬: ‫ﷲ‬ ِ ‫رﺳﻮ ُل‬
ُْ َ
‫اك ِﻋ ْﻨ َﺪ ُﻛـ ِّﻞ‬
ِ ‫ﺎﻟﺴـﻮ‬
ِ ِ ِ
َ ّ ‫أُ ﱠﻣـﺘـ ْﻲ َﻷَ َﻣـ ْﺮﺗُـ ُﻬ ْﻢ ﺑ‬
((‫ﺻ َﻼ ٍة‬
َ
21. Dari Abu Hurairah  ia berkata:
Rasulullah  bersabda: “Kalaulah aku
tidak memberatkan atas umatku;
tentulah aku memerintahkan mereka

36
untuk bersiwak ketika setiap kali
Shalat.”
ِ ‫ ﻋﻦ ﺣ َﺬﻳـ َﻔﺔَ ﺑـ ِﻦ اﻟْـﻴﻤ‬-٢٢
، ‫ﺎن‬ ََ ْ ْ ُ ْ َ
‫ إ َذا ﻗَ َﺎم ِﻣ َﻦ‬ ‫ﷲ‬ ِ ‫ َﻛﺎ َن رﺳﻮ ُل‬:‫ﺎل‬ َ ‫ﻗَـ‬
ُْ َ
ِ ِ
.‫ﺎﻟﺴ َﻮ ِاك‬ ُ ‫اﻟﻠﱠـْﻴـ ِﻞ ﻳـَ ُﺸـ ْﻮ‬
ّ ‫ص ﻓَـﺎﻩُ ﺑ‬
22. Dari Hudzaifah bin Yaman  ia
berkata: Kebiasaan Rasulullah  jika
bangun waktu malam: beliau mencuci
mulutnya dengan siwak.

ُ‫ﺎﺻﻪ‬
َ ‫ َﺷ‬:‫ﺎل‬ ُ ‫ ﻳـُ َﻘ‬،‫ َﻣ ْﻌـﻨَﺎﻩُ ﻳَـ ْﻐـ ِﺴـ ُﻞ‬:‫ص‬
ُ ‫ﻳَ ُﺸـ ْﻮ‬
.ُ‫ إِ َذا َﻏـ َﺴـﻠَـﻪ‬:ُ‫ﺻﻪ‬
ُ ‫ﺎﺻـﻪُ ﻳَـ ُﻤـ ْﻮ‬ َ ‫ َوَﻣ‬،ُ‫ﺻـﻪ‬ُ ‫ﻳَـ ُﺸـ ْﻮ‬
Yasyuushu maknanya: mencuci.
Dikatakan: Syaashahu Yasyuushuhu dan

37
‫‪Maashahu‬‬ ‫‪dan‬‬ ‫‪Yamuushuhu:‬‬ ‫‪jika‬‬
‫‪mencucinya.‬‬

‫ﺖ‪َ :‬د َﺧ َﻞ‬ ‫ِ‬


‫‪َ -٢٣‬ﻋ ْﻦ َﻋﺎﺋ َﺸﺔَ ‪ ،‬ﻗَﺎﻟَ ْ‬
‫َﻋْﺒ ُﺪ اﻟﱠﺮ ْﺣـ ٰﻤ ِﻦ ﺑْ ُﻦ أَﺑِـ ْﻲ ﺑَ ْﻜ ٍﺮ َﻋﻠَﻰ اﻟـﻨﱠـﺒِـ ِّﻲ ‪‬‬
‫ﺻـ ْﺪ ِر ْي‪َ ،‬وَﻣ َﻊ َﻋْﺒ ِﺪ‬ ‫ِ‬
‫َوأَﻧَﺎ ُﻣ ْﺴﻨ َﺪﺗـُﻪُ إﻟَـﻰ َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺐ ﻳَ ْﺴ ـﺘَـ ﱡﻦ ﺑِﻪ‪ ،‬ﻓَﺄَﺑَﺪﱠﻩُ‬ ‫اﻟﱠﺮ ْﺣـ ٰﻤ ِﻦ ﺳ َﻮ ٌاك َرﻃْ ٌ‬
‫اﻟﺴ َﻮ َاك‬ ‫ﷲ ‪ ‬ﺑﺼﺮﻩ‪ .‬ﻓَﺄَﺧ ْﺬت ِ‬ ‫رﺳﻮ ُل ِ‬
‫ّ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُْ‬
‫ﻀ ْﻤﺘُﻪُ‪َ ،‬وﻃَـﻴﱠـْﺒـﺘُﻪُ‪ ،‬ﺛـُ ﱠﻢ َرﻓَـ ْﻌـﺘُـﻪُ إِﻟَـﻰ اﻟـﻨﱠـﺒِـ ِّﻲ‬
‫ﻓَـ َﻘ َ‬
‫ﷲ‪‬‬ ‫‪ ‬ﻓَـﺎﺳـ ـﺘـ ﱠﻦ ﺑِِﻪ‪ ،‬ﻓَﻤﺎ رأَﻳﺖ رﺳﻮ َل ِ‬
‫َ َ ْ ُ َ ُْ‬ ‫َْ‬
‫َﺣ َﺴـ َﻦ ِﻣْﻨﻪُ‪ ،‬ﻓَ َﻤﺎ َﻋ َﺪا‬ ‫ﻂأْ‬ ‫اﺳ ـﺘِـﻨَﺎﻧًﺎ ﻗ ﱡ‬
‫اﺳـ ـﺘَـ ﱠﻦ ْ‬
‫ْ‬
‫‪38‬‬
ِ
‫ َرﻓَ َﻊ ﻳَ َﺪﻩُ أ َْو‬: ‫ﷲ‬ َ ‫أَ ْن ﻓَـَﺮ‬
‫َر ُﺳ ْﻮ ُل‬
‫غ‬
‫ ))ﻓِـﻲ اﻟـ ﱠﺮﻓِـ ْﻴـ ِﻖ‬:‫ﺎل‬
َ َ‫ﻗ‬ ‫ﺛـُ ﱠﻢ‬
،ُ‫إﺻﺒَـ َﻌﻪ‬
ْ
َ َ‫ ﺛـُ ﱠﻢ ﻗ‬-ً‫ﺛََﻼﺛﺎ‬- ((‫ا ْﻷَ ْﻋﻠَﻰ‬
‫ﻀﻰ‬
23. Dari ‘Aisyah  dia berkata:
‘Abdurrahman bin Abu Bakar masuk
menemui Nabi  dan saya menyandarkan
beliau ke dadaku. ‘Abdurrahman
membawa siwak yang basah yang dia
gunakan untuk bersiwak, dan Rasulullah
 melihatnya dengan pandangannya.
Maka saya ambil siwak tersebut, saya
gigit-gigit dan saya lunakkan, kemudian
saya serahkan kepada Nabi , maka beliau
bersiwak dengannya. Dan saya belum
pernah sama sekali melihat Rasulullah 
bersiwak sebagus itu. Kemudian tidak
sampai Rasulullah  selesai (dari
39
bersiwak): beliau mengangkat tangannya
atau jarinya kemudian bersabda:
“Bersama teman-teman yang tertinggi.”
Beliau katakan 3 (tiga) kali. Kemudian
beliau wafat.

‫ﺎت ﺑَـْﻴـ َﻦ َﺣـﺎﻗِـﻨَـﺘِـ ْﻲ‬


َ ‫ َﻣ‬:‫ﻮل‬
ُ ‫ﺖ ﺗَـ ُﻘ‬
ْ َ‫َوَﻛﺎﻧ‬
.‫َو َذاﻗِـﻨَـﺘِـ ْﻲ‬
‘Aisyah berkata: Beliau wafat di
antara leher dan perutku.

‫ﺖ‬ ِ ٍ ِ
ُ ْ‫ َو َﻋَﺮﻓ‬،‫ ﻓَـَﺮأَﻳْـﺘُـﻪُ ﻳَـْﻨﻈُُﺮ إﻟَْﻴﻪ‬:‫َوﻓـ ْﻲ ﻟَْﻔﻆ‬
‫ﻚ؟‬ ِ ‫ﺐ‬ ِ ‫أَﻧﱠـﻪ ﻳـ‬
َ َ‫آﺧـ ُﺬﻩُ ﻟ‬ ُ :‫ﺖ‬ ُ ‫ ﻓَـ ُﻘْﻠ‬،‫اﻟﺴ َﻮ َاك‬
ّ ‫ﱡ‬ ‫ﺤ‬ ُ ُ
ِّ ‫ﻆ اﻟْﺒُ َﺨﺎ ِر‬
،‫ي‬ ُ ‫ ٰﻫ َﺬا ﻟَْﻔ‬.‫ أَ ْن ﻧَـ َﻌ ْﻢ‬:‫َﺷ َﺎر ﺑَِﺮأْ ِﺳ ِﻪ‬
َ ‫ﻓَﺄ‬

40
.ُ‫َوﻟِ ُﻤ ْﺴﻠِ ٍﻢ ﻧـَ ْﺤ ُﻮﻩ‬
Dan dalam suatu lafazh: Maka saya
melihat beliau memandang (siwak) itu,
dan saya pun tahu bahwa beliau ingin
bersiwak. Maka saya katakan: Saya
ambilkan untuk anda? Beliau mengisyarat-
kan dengan kepalanya: Iya. Ini adalah
lafazh Al-Bukhari, dan (lafazh) milik
Muslim semisalnya.

ِ
، ‫ي‬ ِّ ‫ َﻋ ْﻦ أَﺑـ ْﻲ ُﻣ ْﻮ َﺳﻰ ْاﻷَ ْﺷـ َﻌـ ِﺮ‬-٢٤
‫ﺎك ﺑِ ِﺴ َﻮ ٍاك‬ُ َ‫ َوُﻫ َﻮ ﻳَ ْﺴـﺘ‬ ‫ﺖ اﻟـﻨﱠـﺒِـ ﱠﻲ‬ ُ ‫ أَﺗَـْﻴ‬:‫ـﺎل‬
َ َ‫ﻗ‬
،‫اﻟﺴ َﻮ ِاك َﻋﻠَﻰ ﻟِ َﺴـﺎﻧِِﻪ‬ ِ ُ ‫ وﻃَﺮ‬:‫ﺎل‬
ّ ‫ف‬ َ َ َ َ‫ ﻗ‬،‫َرﻃْﺐ‬
ٍ
‫اﻟﺴ َﻮ ُاك ﻓِـ ْﻲ‬ ِ ‫ع(( و‬
ّ َ ْ ُ‫ أ‬،‫ع‬ ْ ُ‫ ))أ‬:‫ﻮل‬ ُ ‫َو ُﻫ َﻮ ﻳَـ ُﻘ‬

41
.ُ‫ َﻛﺄَﻧﱠﻪُ ﻳَـﺘَـ َﻬ ﱠﻮع‬،‫ﻓِـْﻴ ِﻪ‬
24. Dari Abu Musa Al-Asy’ari  dia
berkata: Saya mendatangi Nabi  dan
beliau sedang bersiwak dengan siwak
yang basah, dan ujung siwaknya ada di
lidah beliau. Beliau mengatakan: “U’, u’.”
Dan siwak berada di dalam mulut beliau,
seolah-olah beliau mau muntah.

‫ اﻟْ َﻤـ ْﺴـ ِﺢ َﻋﻠَﻰ اﻟْـ ُﺨ ﱠﻔـ ْﻴـ ِﻦ‬:‫ﺎب‬


ُ ‫ﺑَـ‬
Bab: Mengusap Dua Sepatu

، َ‫ َﻋ ِﻦ اﻟْ ُﻤـﻐِـْﻴـَﺮِة ﺑْ ِﻦ ُﺷـ ْﻌـﺒَﺔ‬-٢٥


،‫ ﻓِـ ْﻲ َﺳـ َﻔ ٍﺮ‬ ‫ﺖ َﻣـ َﻊ اﻟـﻨﱠـﺒِـ ِّﻲ‬ ُ ‫ ُﻛ ـْﻨ‬:‫ﺎل‬َ ‫ﻗَـ‬
َ ‫ ﻓَـ َﻘ‬،‫ع ُﺧـ ﱠﻔـْﻴـ ِﻪ‬
،‫ )) َد ْﻋ ُﻬ َﻤﺎ‬:‫ﺎل‬ ِ ‫ﻓَﺄَﻫـﻮﻳ‬
َ ‫ﺖ ﻷَﻧْـ ِﺰ‬ ُ َْ ْ
42
ِ ‫ﻓَـِﺈﻧِّـﻲ أَ ْد َﺧـ ْﻠـﺘـﻬﻤﺎ ﻃَـ‬
‫ﺎﻫ َﺮﺗَـ ْﻴـ ِﻦ(( ﻓَ َﻤ َﺴ َﺢ‬ َُُ ْ
.‫َﻋﻠَْﻴ ِﻬ َﻤﺎ‬
25. Dari Mughirah bin Syu’bah , ia
berkata: Saya pernah bersama Nabi 
dalam suatu safar (perjalanan), kemudian
saya merunduk untuk melepas dua sepatu
beliau, tapi beliau bersabda: “Biarkanlah
kedua (sepatu) tersebut, karena
sungguh, aku memasukkan kedua
(kakiku) dalam keadaan suci.” Maka
beliau mengusap kedua (sepatu)nya.

ِ ‫ ﻋﻦ ﺣ َﺬﻳـ َﻔﺔَ ﺑـﻦ اﻟْـﻴﻤ‬-٢٦


، ‫ﺎن‬ ََ ْ ْ ْ ُ ْ َ
َ ‫ ﻓَـﺒَـ‬، ‫ﺖ َﻣ َﻊ اﻟـﻨﱠـﺒِـ ِّﻲ‬
،‫ﺎل‬ ُ ‫ ُﻛْﻨ‬:‫ﺎل‬ َ ‫ﻗَـ‬
ِ
.‫ﺼ ٌـﺮ‬َ ‫ ُﻣـ ْﺨـﺘَـ‬.‫ َوَﻣ َﺴـ َﺢ َﻋﻠَﻰ ُﺧـ ﱠﻔ ـْﻴـﻪ‬،َ‫ﺿـﺄ‬
‫َوﺗَـ َﻮ ﱠ‬
43
26. Dari Huzhaifah bin Yaman , ia
berkata: Saya pernah bersama Nabi ,
maka beliau kencing, kemudian beliau
berwudhu, dan beliau mengusap dua
sepatu beliau. (Demikian secara) ringkas.

‫ي َوﻏـْﻴـ ِﺮِﻩ‬ ِ ِ
ِّ ‫ ﻓـﻲ اﻟْ َﻤﺬ‬:‫ﺎب‬
ٌ َ‫ﺑ‬
Bab: Tentang Madzi dan lainnya

، ‫ﺐ‬ ٍ ِ‫ َﻋ ْﻦ َﻋﻠِ ِﻲ ﺑْ ِﻦ أَﺑِـﻲ ﻃَﺎﻟ‬-٢٧


ْ ّ
‫ﺖ أَ ْن‬ ُ ‫ﺎﺳـﺘَـ ْﺤ ـﻴَـْﻴ‬ ْ َ‫ ﻓ‬،ً‫ﺖ َر ُﺟ ًﻼ َﻣ ﱠﺬاء‬ ُ ‫ ُﻛـْﻨ‬:‫ﺎل‬َ َ‫ﻗ‬
ِ ‫ ﻟِﻤ َﻜ‬ ‫ﷲ‬
،‫ﺎن اﺑْ ـﻨَـﺘِـ ِﻪ ِﻣـﻨِّـ ْﻲ‬ ِ ‫أَﺳـﺄ ََل رﺳﻮَل‬
َ ُْ َ ْ
،ُ‫ت اﻟْ ِﻤ ْﻘ َﺪ َاد اﺑْ َﻦ ْاﻷَ ْﺳـ َﻮِد ﻓَ َﺴﺄَﻟَﻪ‬ ُ ‫ﻓَﺄ ََﻣْﺮ‬
((ْ‫ﺿـﺄ‬ ‫ َوﺗَ َـﻮ ﱠ‬،ُ‫ـﻞ ذَ َﻛ َـﺮﻩ‬ ِ
ُ ‫ ))ﻳَـ ْﻐـﺴ‬:‫ﺎل‬ َ ‫ﻓَـ َﻘ‬
44
((ْ‫ﺿـﺄ‬
‫ـﻞ ذَ َﻛ َـﺮ َك َوﺗَ َـﻮ ﱠ‬ ِ ِّ ‫ـﺨـﺎ ِر‬ ِ
ْ ‫ ))ا ْﻏـﺴ‬:‫ي‬ َ ُ‫َوﻟـ ْﻠـﺒ‬
((‫ـﻚ‬
َ ‫ـﺢ ﻓَ ْـﺮ َﺟ‬ ْ‫ﻀ‬ ‫َوﻟِ ُـﻤ ْـﺴـﻠِـ ٍﻢ ))ﺗَ َـﻮ ﱠ‬
َ ‫ َواﻧْـ‬،ْ‫ﺿـﺄ‬
27. Dari ‘Ali bin Abi Thalib , ia
berkata: Saya adalah seorang laki-laki
yang banyak mengeluarkan madzi, maka
saya malu untuk bertanya kepada
Rasulullah  dikarenakan kedudukan putri
beliau (yang merupakan istri)ku. Maka
aku perintahkan Miqdad bin Al-Aswad
untuk bertanya kepada beliau, dan beliau
pun bersabda: “Hendaknya dia mencuci
dzakarnya kemudian berwudhu.” Dan
dalam (lafazh) milik Al-Bukhari: “Cuci-
lah kemaluanmu kemudian berwudhu’-
lah.” Dan (lafazh) milik Muslim: “Ber-
wudhu’lah dan cucilah kemaluanmu.”

45
‫ﷲ‬ِ ‫ ﻋﻦ ﻋﺒ ِﺪ‬،‫ ﻋﻦ ﻋـﺒﱠـﺎد ﺑﻦ ﺗَـ ِﻤﻴ ٍﻢ‬-٢٨
َْ ْ َ ْ ْ ْ َ َ
:‫ ﻗَـ َﺎل‬، ‫ﺎﺻ ٍﻢ اﻟْ َﻤﺎ ِزﻧـِ ِّﻲ‬ ِ ‫اﺑ ِﻦ زﻳـ ِﺪ اﺑ ِﻦ ﻋ‬
َ ْ َْ ْ
‫ اﻟﱠﺮ ُﺟـ ُﻞ اﻟـﱠ ِﺬ ْي ﻳـُ َﺨـﻴﱠـ ُﻞ‬ ‫ُﺷـ ِﻜ َﻲ إﻟَـﻰ اﻟـﻨﱠـﺒِـ ِّﻲ‬
:‫ ﻗَ َﺎل‬،‫ﺼ َﻼ ِة‬ ‫ﱠﻲءَ ﻓِـﻲ اﻟ ﱠ‬ ْ ‫ﺸ‬ ‫اﻟ‬ ‫ﺪ‬
ُ ‫ﺠ‬ِ ‫إِﻟَـﻴـ ِﻪ أَﻧﱠـﻪ ﻳـ‬
َ ُ ْ
‫ أ َْو ﻳَـ ِﺠ َﺪ‬،‫ﺻـ ْﻮﺗًﺎ‬
َ ‫ف َﺣ ﱠﱴ ﻳَ ْﺴ َﻤ َﻊ‬ ُ ‫ﺼ ـ ِﺮ‬
َ ‫))َﻻ ﻳَـْﻨـ‬
((‫ِرﻳْـ ًﺤﺎ‬
28. Dari ‘Abbad bin Tamim, dari
‘Abdullah bin Zaid bin ‘Ashim Al-Mazini
, ia berkata: Dilaporkan kepada Nabi :
laki-laki yang dikhayalkan kepadanya
bahwa dia merasakan sesuatu ketika
Shalat. Beliau bersabda: “Janganlah dia
keluar (dari Shalat) sampai dia

46
mendengar suara atau mendapati angin
(kentut).”

‫ﺼـ ٍﻦ‬ ِ ِ ِ ٍ ‫ ﻋﻦ أُِم ﻗَـﻴ‬-٢٩


َ ‫ﺲ ﺑ ـْﻨـﺖ ﻣـ ْﺤـ‬ ْ ّ َْ
‫ﺻـﻐِـْﻴـ ٍﺮ‬ ِ ْ َ‫ أَﻧـﱠﻬﺎ أَﺗ‬، ‫ْاﻷَﺳ ِﺪﻳـﱠ ِﺔ‬
َ ‫ﺖ ﺑﺎﺑْـ ٍﻦ ﻟَـ َﻬﺎ‬ َ َ
، ‫ﷲ‬ ِ ‫ إِﻟَـﻰ رﺳﻮِل‬-‫ﻟَـﻢ ﻳﺄْ ُﻛ ِﻞ اﻟﻄﱠﻌﺎم‬-
ُْ َ ََ َ ْ
،‫ﺎل َﻋﻠَﻰ ﺛـَ ْﻮﺑِـ ِﻪ‬ َ َ‫ ﻓَـﺒ‬،‫َﺟﻠَ َﺴـﻪُ ﻓِـ ْﻲ ِﺣ ْﺠ ِﺮِﻩ‬ ْ ‫ﻓَﺄ‬
‫ َوﻟَـ ْﻢ‬،‫ﻀـ َﺤﻪُ َﻋﻠَﻰ ﺛـَ ْﻮﺑِِﻪ‬ ٍ
َ َ‫ ﻓَـﻨ‬،‫ﻓَـ َﺪ َﻋﺎ ﺑـِ َﻤـﺎء‬
.ُ‫ﻳَـ ْﻐ ِﺴ ْﻠﻪ‬
29. Dari Ummu Qais binti Mihshan
Al-Asadiyyah , bahwa dia membawa
anak laki-lakinya yang masih kecil -belum
memakan makanan- ke Rasulullah ,
maka beliau mendudukkan (anak) tersebut
47
di pangkuan beliau. Kemudian anak ini
mengencingi baju beliau, maka beliau
meminta air, kemudian beliau percikkan
ke baju beliau dan beliau tidak
mencucinya.

، ‫ َو َﻋ ْﻦ َﻋﺎﺋِـ َﺸﺔَ أُِّم اﻟْ ُﻤ ْﺆِﻣـﻨِـْﻴـﻦ‬-٣٠


‫ﺎل‬َ ‫ ﻓَـﺒَـ‬،‫ﺼـﺒِـ ٍّﻲ‬ ِ ِ ِ
َ ‫ ﺑـ‬ ‫ أُﺗـ َﻲ َر ُﺳ ْﻮ ُل ﷲ‬:‫ـﺖ‬ ْ َ‫ﻗَﺎﻟ‬
.ُ‫ ﻓَـﺄَﺗْـﺒَـ َﻌـﻪُ إﻳﱠﺎﻩ‬،‫ ﻓَ َﺪ َﻋـﺎ ﺑِـ َﻤـ ٍﺎء‬،‫َﻋﻠَﻰ ﺛَـ ْﻮﺑِـ ِﻪ‬
‫ َوﻟَـ ْﻢ‬،ُ‫ ﻓَـﺄَﺗْـﺒَـ َﻌـﻪُ ﺑَـ ْﻮﻟَـﻪ‬:‫َوﻟِ ُﻤ ْﺴﻠِ ٍﻢ‬
.ُ‫ﻳَـ ْﻐ ِﺴ ْﻠﻪ‬
30. Dari ‘Aisyah Ummul Mukminin
, ia berkata: Seorang bayi dibawa
kepada Rasulullah , kemudian bayi itu

48
mengencingi baju beliau. Maka beliau
minta dibawakan air, kemudian beliau
menuangkan air padanya.
Dan (lafazh) milik Muslim: Maka
beliau menuangkan (air) pada air kencing
bayi itu dan beliau tidak mencucinya.

ٍ ِ‫ﺲ ﺑـ ِﻦ ﻣﺎﻟ‬
:‫ﺎل‬َ ‫ ﻗَـ‬، ‫ﻚ‬ َ ْ ِ ‫ َﻋ ْﻦ أَﻧَـ‬-٣١
،‫ﺎل ﻓِـ ْﻲ ﻃَﺎﺋِـ َﻔ ِﺔ اﻟْ َﻤ ْﺴ ِﺠ ِﺪ‬
َ َ‫ ﻓَـﺒ‬،‫َﺟـﺎءَ أ َْﻋـَﺮاﺑِـ ﱞﻲ‬
‫ ﻓَـﻠَ ﱠﻤﺎ‬، ‫ﺎﻫ ُﻢ اﻟـﻨﱠـﺒِـ ﱡﻲ‬ ُ ‫ ﻓَـﻨَـ َﻬ‬،‫ﱠﺎس‬ ُ ‫ﻓَـَﺰ َﺟَﺮﻩُ اﻟﻨ‬
‫ ﺑِـ َﺬﻧـُ ْﻮ ٍب ِﻣ ْﻦ‬ ‫ﻀﻰ ﺑَـ ْﻮﻟَﻪُ؛ أ ََﻣـَﺮ اﻟـﻨﱠـﺒِـ ﱡﻲ‬ َ َ‫ﻗ‬
.‫ ﻓَـﺄ ُْﻫـ ِﺮﻳْـ َﻖ َﻋـﻠَـْﻴـ ِﻪ‬،‫َﻣ ٍﺎء‬
31. Dari Anas bin Malik , ia
berkata: Datang seorang Arab Badui,

49
kemudian dia kencing di pojok masjid.
Maka manusia meneriakinya, dan Nabi 
pun melarang mereka. Tatkala (Arab
Badui) tersebut menyelesaikan kencing-
nya; Nabi  memerintahkan (untuk
diambilkan) seember air, kemudian
dituangkan atas (kencing)nya.

:‫ ﻗَ َـﺎل‬، ‫ َﻋ ْﻦ أَﺑِـ ْﻲ ُﻫَﺮﻳْـَﺮَة‬-٣٢


ِ )) :‫ﻮل‬
ُ‫اﻟﻔﻄ َْﺮة‬ ُ ‫ ﻳَـ ُﻘ‬ ‫ﺖ َر ُﺳ ْـﻮ َل ﷲ‬ ِ
ُ ‫َﺳـﻤ ْﻌ‬
‫ﺺ‬‫ َوﻗَـ ﱡ‬،‫اد‬ ِْ ‫ و‬،‫ اﻟْـ ِﺨـﺘَـﺎ ُن‬:‫َﺧـﻤﺲ‬
ُ ‫اﻻ ْﺳـﺘِـ ْﺤ َﺪ‬ َ ٌ ْ
ُ ‫ َوﻧَـ ْﺘ‬،‫ﻴﻢ ْاﻷَﻇْـ َﻔﺎ ِر‬ ِ ِ ‫اﻟ ﱠ‬
‫ﻒ‬ ُ ْ‫ َوﺗَـ ْﻘـﻠ ـ‬،‫ﺸـﺎ ِرب‬
ِ ‫ْاﻵﺑـ‬
((‫ﺎط‬ َ
32. Dari Abu Hurairah , ia berkata:
Saya mendengar Rasulullah  bersabda:
50
‫‪“Fithrah ada lima: khitan, mencukur‬‬
‫)‪bulu kemaluan, mencukur (ujung‬‬
‫‪kumis, memotong kuku (yang panjang),‬‬
‫”‪dan mencabut bulu ketiak.‬‬

‫ﺎب‪ :‬اﻟْـ َﺠﻨَﺎﺑَـ ِﺔ‬


‫ﺑَـ ُ‬
‫‪Bab: Junub‬‬

‫‪َ -٣٣‬ﻋ ْﻦ أَﺑِـ ْﻲ ُﻫَﺮﻳْـَﺮةَ ‪ ،‬أَ ﱠن اﻟـﻨﱠـﺒِـ ﱠﻲ‬


‫ﺾ ﻃُُﺮِق اﻟْ َﻤ ِﺪﻳْـﻨَ ِﺔ َوُﻫ َﻮ‬ ‫‪ ‬ﻟَـ ِﻘـﻴَـﻪُ ﻓِـﻲ ﺑـَ ْﻌ ِ‬
‫ْ‬
‫ﺖ‪،‬‬ ‫ِ‬
‫ﺖ ﻣْﻨﻪُ‪ ،‬ﻓَ َﺬ َﻫـْﺒ ُ‬ ‫ﺐ‪ ،‬ﻗَ َﺎل‪ :‬ﻓَـﺎﻧْـ َﺨ ـﻨَـ ْﺴـ ُ‬ ‫ُﺟـﻨُ ٌ‬
‫ـﺎل‪)) :‬أَﻳْـ َﻦ‬ ‫ﺖ‪ ،‬ﻓَـ َﻘ َ‬ ‫ِ‬
‫ﺖ‪ ،‬ﺛـُ ﱠﻢ ﺟـْﺌـ ُ‬ ‫ﻓَﺎ ْﻏـﺘَ َﺴـ ْﻠ ُ‬
‫ـﺖ ُﺟـﻨُـﺒًﺎ‬ ‫ﺖ ﻳَـﺎ أَﺑَـﺎ ُﻫ َـﺮﻳْ َـﺮَة؟(( ﻗَـﺎل‪ُ :‬ﻛـْﻨ ُ‬ ‫ُﻛـ ْﻨـ َ‬
‫‪51‬‬
،‫ـﻚ َﻋـﻠَـﻰ َﻏ ْـﻴـ ِﺮ ﻃَ َـﻬ َـﺎرٍة‬ ِ‫ﻓَـ َﻜـ ِﺮﻫـﺖ أَ ْن أَﺟـﺎﻟ‬
َ ‫ـﺴ‬
َ َ ُ ْ
‫ﷲ! إِ ﱠن اﻟْ ُﻤ ْﺆِﻣ َﻦ‬ ِ ‫ ))ﺳﺒـﺤﺎ َن‬:‫ﺎل‬
َ ُْ َ ‫ﻓَـ َﻘ‬
((‫ﺲ‬ ُ ‫َﻻ ﻳَـ ْﻨ ُﺠـ‬
33. Dari Abu Hurairah , bahwa Nabi
 bersabda menemuinya pada sebagian
jalan di Madinah ketika dia sedang junub.
Dia berkata: Maka saya menyelinap dari
beliau dan saya pergi, kemudian saya
mandi, baru kemudian saya datang lagi.
Beliau bersabda: “Kamu tadi di mana
wahai Abu Hurairah?” Dia berkata:
“Saya tadi junub, dan saya tidak suka
kalau duduk di majlis anda dalam keadaan
tidak suci. Maka beliau bersabda:
“Subhaanallaah! Sungguh, mukmin itu
tidak najis.”

52
‫ﺖ‪َ :‬ﻛﺎ َن‬ ‫ِ‬
‫‪َ -٣٤‬ﻋ ْﻦ َﻋﺎﺋـ َﺸـﺔَ ‪ ،‬ﻗَـﺎﻟَـ ْ‬
‫ﷲ ‪ ‬إِ َذا ا ْﻏـﺘَ َﺴـ َﻞ ِﻣ َﻦ اﻟْـ َﺠـﻨَـﺎﺑَـ ِﺔ‪:‬‬ ‫رﺳﻮ ُل ِ‬
‫َ ُْ‬
‫ﺼ َﻼ ِة‪،‬‬ ‫ﺿـ ْﻮءَﻩُ ﻟِﻠ ﱠ‬ ‫ﺿـﺄَ ُو ُ‬ ‫َﻏ َﺴـ َﻞ ﻳـَ َﺪﻳْـ ِﻪ‪ ،‬ﺛـُ ﱠﻢ ﺗَـ َﻮ ﱠ‬
‫ـﺴ َـﻞ‪ ،‬ﺛـُ ﱠﻢ ﻳـُ َﺨـﻠِّـ ُﻞ ﺑِـﻴَـ َﺪﻳْـ ِﻪ َﺷـ ْﻌـَﺮﻩُ‪،‬‬ ‫ﺛـُ ﱠﻢ ا ْﻏـﺘَ َ‬
‫َﺣ ﱠﱴ إِ َذا ﻇَـ ﱠﻦ أَﻧـﱠﻪُ ﻗَـ ْﺪ أ َْرَوى ﺑـَ َﺸـَﺮﺗَـﻪُ؛ أَﻓَ َ‬
‫ﺎض‬
‫ات‪ ،‬ﺛـُ ﱠﻢ َﻏ َﺴـ َﻞ َﺳﺎﺋـَِﺮ‬ ‫ث ﻣﱠﺮ ٍ‬ ‫ِ‬
‫اﻟْ َﻤﺎءَ َﻋـﻠَـْﻴـﻪ ﺛََﻼ َ َ‬
‫َﺟ َﺴـ ِﺪ ِﻩ‪.‬‬
‫‪34. Dari ‘Aisyah , ia berkata:‬‬
‫‪Rasulullah  jika mandi junub: beliau‬‬
‫‪mencuci kedua tangannya, kemudian‬‬
‫‪berwudhu’ seperti wudhu’ beliau untuk‬‬
‫‪Shalat. Kemudian beliau mandi, kemudian‬‬

‫‪53‬‬
beliau menyela-nyela rambutnya dengan
kedua tangannya, sampai ketika beliau
menyangka bahwa beliau telah meratakan
kulit kepalanya (dengan air); kemudian
beliau menuangkan air ke kepalanya
sebanyak tiga kali. Kemudian beliau
mencuci seluruh badannya.

‫ﺖ أَ ْﻏـﺘَـ ِﺴـ ُﻞ أَﻧَـﺎ‬ ُ ‫ُﻛـْﻨـ‬ :‫ـﺖ‬ْ َ‫ َوﻗَـﺎﻟ‬-٣٥


‫ف‬ُ ‫ ﻧـَ ْﻐـﺘَـ ِﺮ‬،‫اﺣ ٍﺪ‬ِ ‫إِﻧَـ ٍﺎء و‬ ‫ ِﻣ ِﻦ‬ ‫ﷲ‬ ِ ‫ورﺳـﻮ ُل‬
َ ْ ُ ََ
.‫ِﻣـْﻨـﻪُ َﺟـ ِﻤـْﻴـ ًﻌﺎ‬
35. Dan ‘Aisyah berkata: Saya dan
Rasulullah  biasa mandi dari satu bejana,
kami menciduk bersama darinya.

 ‫ـﺤـﺎ ِر ِث‬ ِ ِ
َ ْ‫ َﻋ ْﻦ َﻣْﻴ ُﻤ ْﻮﻧَـﺔَ ﺑـْﻨـﺖ اﻟ‬-٣٦
54
‫‪-‬زو ِج اﻟـﻨﱠـﺒِ ِـﻲ ‪ -‬ﻗَﺎﻟَﺖ‪ :‬وﺿﻊ رﺳﻮ ُل ِ‬
‫ﷲ‬ ‫ْ َ َ َ َ ُْ‬ ‫ّ‬ ‫َْ‬
‫ﺿ ْﻮءَ اﻟْـ َﺠـﻨَﺎﺑَـ ِﺔ‪ ،‬ﻓَـﺄَ ْﻛـ َﻔـﺄَ ﺑِـﻴَـ ِﻤـْﻴـﻨِـ ِﻪ َﻋـﻠَﻰ‬
‫‪َ ‬و ُ‬
‫ـﺴـﺎ ِرِﻩ َﻣـﱠﺮﺗَـ ـْﻴـ ِﻦ ‪-‬أ َْو ﺛـَ َﻼﺛًﺎ‪ ،-‬ﺛـُ ﱠﻢ َﻏ َﺴـ َﻞ‬ ‫ﻳَ َ‬
‫ض أَ ِو‬ ‫ب ﻳَ َﺪﻩُ ﺑِﺎﻷ َْر ِ‬ ‫ﺿـَﺮ َ‬ ‫ﻓَـْﺮ َﺟﻪُ‪ ،‬ﺛـُ ﱠﻢ َ‬
‫اﻟْـ َﺤـﺎﺋِـ ِﻂ َﻣـﱠﺮﺗَـ ـْﻴـ ِﻦ ‪-‬أ َْو ﺛـَ َﻼﺛًﺎ‪ ،-‬ﺛـُ ﱠﻢ‬
‫اﺳـ ـﺘَـْﻨ َﺸـ َﻖ‪َ ،‬و َﻏ َﺴ َﻞ َو ْﺟ َﻬﻪُ‬ ‫ﺾ َو ْ‬ ‫ﻀـ َﻤـ َ‬‫ﺗَـ َﻤـ ْ‬
‫ﺎض َﻋـﻠَﻰ َرأْ ِﺳـ ِﻪ اﻟْ َﻤﺎءَ‪ ،‬ﺛـُ ﱠﻢ‬ ‫ِ ِ‬
‫َوذَر َاﻋ ـْﻴـﻪ‪ ،‬ﺛـُ ﱠﻢ أَﻓَ َ‬
‫َﻏ َﺴـ َﻞ َﺟ َﺴ َﺪﻩُ‪ ،‬ﺛـُ ﱠﻢ ﺗَـﻨَ ﱠﺤﻰ‪ ،‬ﻓَـﻐَ َﺴـ َﻞ ِر ْﺟﻠَْﻴ ِﻪ‪،‬‬
‫ِ ٍ‬
‫ﺾ‬‫ﻓَـﺄَﺗَـ ـْﻴـ ـﺘُـﻪُ ﺑِـﺨْﺮﻗَﺔ ﻓَـﻠَ ْﻢ ﻳُِﺮْد َﻫﺎ‪ ،‬ﻓَ َﺠ َﻌ َﻞ ﻳَـْﻨـ ُﻔ ُ‬

‫‪55‬‬
.‫اﻟْ َـﻤـﺎءَ ﺑِـﻴَـ ِﺪ ِﻩ‬
36. Dari Maimunah binti Harits  -
istri Nabi -, ia berkata: “Rasulullah 
meletakkan air wudhu’ untuk mandi
junub. Maka beliau memiringkan (bejana)
dengan kanannya (untuk menuangkan air)
ke tangan kirinya sebanyak dua atau tiga
kali. Kemudian beliau mencuci kemaluan-
nya, kemudian beliau mengusapkan
tangannya ke tanah atau ke dinding.
Kemudian beliau berkumur-kumur dan
memasukkan air ke hidung, dan mencuci
wajah dan dua lengannya. Kemudian
beliau menuangkan air ke kepalanya,
kemudian beliau mencuci badannya.
Kemudian beliau berpindah dan mencuci
kedua kakinya. Maka saya bawakan kain
untuk beliau; tapi beliau tidak meng-
inginkannya. Maka beliau membersihkan

56
air (di badannya) dengan tangannya.

‫ أَ ﱠن‬، ‫ﷲ ﺑْ ِﻦ ﻋُ َﻤَﺮ‬ ِ ‫ ﻋﻦ ﻋـﺒ ِﺪ‬-٣٧


َْ ْ َ
‫ ﻳَﺎ َر ُﺳـ ْﻮَل‬:‫ﺎل‬ َ َ‫ ﻗ‬ ‫ﺎب‬ ِ ‫ﻋُﻤﺮ ﺑْﻦ اﻟْـ َﺨﻄﱠ‬
َ ََ
:‫ﺎل‬ َ ‫ﺐ؟ ﻗَـ‬ ِ
ٌ ُ‫َﺣـ ُﺪﻧـَﺎ َو ُﻫـ َﻮ ُﺟـﻨ‬ َ ‫ أَﻳَـْﺮﻗُـ ُﺪ أ‬،‫ﷲ‬
((‫َﺣ ُﺪ ُﻛ ْﻢ؛ ﻓَـ ْﻠﻴَـ ْﺮﻗُ ْﺪ‬ ‫ إِ َذا ﺗَـ َﻮ ﱠ‬،‫))ﻧَـ َﻌ ْﻢ‬
َ ‫ﺿـﺄَ أ‬
38. Dari ‘Abdullah bin ‘Umar ,
bahwa ‘Umar bin Al-Khaththab 
berkata: Wahai Rasulullah , bolehkah
seorang dari kami tidur dalam keadaan
junub? Beliau bersabda: “Boleh, jika
salah seorang dari kalian berwudhu’
(ketika junub); maka silahkan untuk
tidur.”

57
‫‪َ -٣٨‬ﻋ ْﻦ أُِّم َﺳﻠَ َﻤﺔَ ‪َ- ‬زْو ِج اﻟـﻨﱠـﺒِـ ِّﻲ‬
‫ت أُﱡم ُﺳـﻠَْﻴ ٍﻢ ‪ْ -‬اﻣَﺮأَةُ أَﺑِـ ْﻲ‬‫ﺖ‪َ :‬ﺟـﺎءَ ْ‬ ‫‪ -‬ﻗَـﺎﻟَـ ْ‬
‫ِ‬
‫ﺖ‪ :‬ﻳَﺎ‬ ‫ﻃَْﻠ َﺤﺔَ‪ -‬إِﻟَـﻰ َر ُﺳـ ْﻮِل ﷲ ‪ ،‬ﻓَـ َﻘـﺎﻟَ ْ‬
‫ﷲ‪ ،‬إِ ﱠن ﷲَ َﻻ ﻳـَ ْﺴ ـﺘَـ ْﺤـﻴِـ ْﻲ ِﻣ َﻦ‬ ‫رﺳـﻮ َل ِ‬
‫َ ُْ‬
‫اﻟْـ َﺤـ ِّﻖ‪َ ،‬ﻫ ْﻞ َﻋﻠَﻰ اﻟْ َﻤْﺮأ َِة ِﻣ ْﻦ ﻏُ ْﺴ ٍﻞ إ َذا ِﻫ َﻲ‬
‫ﷲ ‪)) :‬ﻧَـ َﻌ ْﻢ‪،‬‬ ‫ﺎل رﺳـﻮ ُل ِ‬
‫ﺖ؟ ﻓَـ َﻘ َ َ ُ ْ‬ ‫اﺣ ـﺘَـﻠَـ َﻤ ْ‬
‫ْ‬
‫ِ ِ‬
‫ﺎء((‬‫إ َذا َرأَت اﻟْ َﻤـ َ‬
‫‪38. Dari Ummu Salamah  -istri Nabi‬‬
‫‪- ia berkata: Ummu Sulaim -istri Abu‬‬
‫‪Thalhah- datang kepada Rasulullah ,‬‬
‫‪maka dia berkata: Wahai Rasulullah,‬‬
‫)‪sungguh, Allah tidak malu (menerangkan‬‬

‫‪58‬‬
yang benar, maka apakah perempuan
wajib mandi jika dia mimpi basah? Maka
Rasulullah bersabda: “Ya, jika dia
melihat ada air (mani).”

‫ﺖ‬ ِ
ُ ‫ ُﻛـْﻨ‬:‫ﺖ‬ ْ ‫ ﻗَـﺎﻟَـ‬، َ‫ َﻋ ْﻦ َﻋﺎﺋـ َﺸـﺔ‬-٣٩
، ‫ﷲ‬ ِ ‫أَ ْﻏـ ِﺴـﻞ اﻟْـﺠـﻨـﺎﺑـﺔَ ِﻣﻦ ﺛـَﻮ ِب رﺳـﻮِل‬
ُْ َ ْ ْ َ ََ ُ
‫ َوإِ ﱠن ﺑـُ َﻘ َﻊ اﻟْ َﻤ ِﺎء ﻓِـ ْﻲ‬،‫ﺼ َﻼ ِة‬
‫ﻓَـﻴَ ْﺨـُﺮ ُج إِﻟَـﻰ اﻟ ﱠ‬
.‫ﺛَـ ْﻮﺑِِﻪ‬
39. Dari ‘Aisyah , ia berkata: Saya
mencuci (air mani bekas) junub dari baju
Rasulullah , kemudian beliau keluar
menuju Shalat; sedangkan bekas air masih
ada di baju beliau.

59
‫ﺖ‬
‫ﻟََﻘ ْﺪ ُﻛـْﻨ ُ‬ ‫‪َ -٤٠‬وﻓِـ ْﻲ ﻟَ ْﻔ ٍﻆ ﻟِ ُﻤ ْﺴﻠِ ٍﻢ‪:‬‬
‫‪ ‬ﻓَـْﺮًﻛﺎ‪،‬‬ ‫ﷲ‬‫أَﻓْـﺮُﻛـﻪ ِﻣﻦ ﺛَـﻮ ِب رﺳـﻮِل ِ‬
‫ُ ُ ْ ْ َ ُْ‬
‫ﺼﻠِّ ْﻲ ﻓِ ـْﻴـ ِﻪ‪.‬‬
‫ﻓَـﻴُ َ‬
‫‪40. Dalam suatu lafazh milik Muslim:‬‬
‫‪Sungguh aku mengeriknya (mani) dari‬‬
‫‪baju Rasulullah  (tanpa mencuci),‬‬
‫‪kemudian beliau Shalat padanya.‬‬

‫‪َ -٤١‬ﻋ ْﻦ أَﺑِـ ْﻲ ُﻫـَﺮﻳْـَﺮةَ ‪ ،‬ﻗَ َﺎل‪ :‬ﻗَ َ‬


‫ﺎل‬
‫ﺲ ﺑَـ ْﻴـ َﻦ ُﺷ ـ َﻌـﺒِ َﻬﺎ‬ ‫ﻠ‬
‫َ‬ ‫ﺟ‬ ‫ا‬ ‫ذ‬
‫َ‬ ‫ﷲ ‪)) :‬إِ‬ ‫رﺳﻮ ُل ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُْ‬
‫ﺐ‬‫ْاﻷَ ْرﺑَـ ِﻊ‪ ،‬ﺛُـ ﱠﻢ َﺟ َﻬ َﺪ َﻫﺎ؛ ﻓَـ َﻘ ْﺪ َو َﺟ َ‬
‫اﻟْﻐُ ْﺴ ُﻞ(( َوﻓِـ ْﻲ ﻟَ ْﻔ ٍﻆ‪َ )) :‬وإِ ْن ﻟَـ ْﻢ ﻳُـ ْﻨـ ِﺰ ْل((‬
‫‪60‬‬
41. Dari Abu Hurairah , dia berkata:
Rasulullah  bersabda: “Jika (suami)
duduk di antara empat cabang miliknya
(istri), kemudian berusaha keras
terhadapnya; maka telah wajib mandi.”
Dalam suatu lafazh: “Walaupun tidak
keluar (mani).”

‫ َو َﻋ ْﻦ أَﺑِـ ْﻲ َﺟـ ْﻌ َﻔ ٍﺮ ُﻣـ َﺤ ﱠﻤ ِﺪ ﺑْ ِﻦ‬-٤٢


‫َﻋﻠِ ِّﻲ ﺑْ ِﻦ اﻟْـ ُﺤ َﺴـْﻴـ ِﻦ ﺑْ ِﻦ َﻋﻠِ ٍّﻲ ﺑْ ِﻦ أَﺑِ ْـﻲ‬
‫ أَﻧـﱠﻪُ َﻛﺎ َن ُﻫ َﻮ َوأَﺑـُ ْﻮﻩُ ِﻋْﻨ َﺪ َﺟﺎﺑِـ ِﺮ‬، ‫ـﺐ‬ ٍ ِ‫ﻃَـﺎﻟ‬
ِ ِ ِ
ُ‫ ﻓَ َﺴﺄَﻟُْﻮﻩ‬،ُ‫ َوﻋـْﻨـ َﺪﻩُ ﻗَـ ْﻮُﻣﻪ‬، ‫اﺑْـ ِﻦ َﻋـْﺒـﺪ ﷲ‬
‫ﺎل‬َ ‫ ﻓَـ َﻘ‬،ٌ‫ﺻﺎع‬ ِ َ ‫َﻋ ِﻦ اﻟْﻐُ ْﺴ ِﻞ؟ ﻓَـ َﻘ‬
َ ‫ﻚ‬ َ ‫ ﻳَ ْﻜـﻔـْﻴ‬:‫ﺎل‬
‫ َﻛﺎ َن‬:‫ ﻓَـ َﻘ َﺎل َﺟﺎﺑِـٌﺮ‬،‫ َﻣﺎ ﻳَ ْﻜـ ِﻔـْﻴـﻨِـ ْﻲ‬:‫َر ُﺟـ ٌﻞ‬
61
‫ﻳَﻜ ِْﻔ ْﻲ َﻣ ْﻦ ُﻫ َﻮ أ َْوﻓَـﻰ ِﻣْﻨﻚ َﺷـ َﻌـًﺮا‪َ ،‬و َﺧـْﻴـًﺮا‬
‫ﻚ ‪-‬ﻳُِﺮﻳْـ ُﺪ اﻟـﻨﱠـﺒِـ ﱠﻲ ‪ ،-‬ﺛـُ ﱠﻢ أَﱠﻣ ـﻨَﺎ ﻓِـ ْﻲ‬ ‫ِﻣْﻨ َ‬
‫ﺛـَ ْﻮ ٍب‪.‬‬
‫َوﻓِـ ْﻲ ﻟَ ْﻔ ٍﻆ‪َ :‬ﻛﺎ َن اﻟـﻨﱠـﺒِـ ﱡﻲ ‪ ‬ﻳـُ ْﻔـ ِﺮ ُ‬
‫غ‬
‫اﻟْ َﻤﺎءَ َﻋﻠَﻰ َرأْ ِﺳـ ِﻪ ﺛََﻼﺛًﺎ‪.‬‬
‫اﻟﱠﺮ ُﺟـ ُﻞ اﻟﱠ ْﺬ ْي ﻗَﺎ َل‪َ ) :‬ﻣﺎ ﻳَ ْﻜـ ِﻔـْﻴـﻨِـ ْﻲ( ُﻫ َﻮ‪:‬‬
‫اﻟْـ َﺤ َﺴ ُﻦ ﺑْ ُﻦ ُﻣـ َﺤ ﱠﻤ ِﺪ ﺑْ ِﻦ َﻋﻠِ ِّﻲ ﺑْ ِﻦ أَﺑِـ ْﻲ‬
‫ﺐ‪ .‬أَﺑـُ ْﻮﻩُ‪ :‬اﺑْـ ُﻦ اﻟْـ َﺤـﻨَـ ِﻔـﻴﱠـ ِﺔ‪.‬‬‫ﻃَﺎﻟِ ٍ‬
‫‪41. Dari Abu Ja’far Muhammad bin‬‬
‫‪‘Ali bin Husain bin ‘Ali bin Abi Thalib ,‬‬

‫‪62‬‬
bahwa dia dan bapaknya di sisi Jabir bin
‘Abdullah , dan di sisinya ada kaumnya.
Maka mereka bertanya kepadanya tentang
mandi. Maka dia berkata: Cukup bagimu
(air sebanyak) satu shaa’. Maka ada
seorang laki-laki yang berkata: Tidak akan
cukup untukku. Maka Jabir berkata:
Dahulu (satu shaa’) itu telah mencukupi
orang yang lebih lebat rambutnya darimu
dan dia lebih baik darimu -maksudnya:
Nabi -. Kemudian dia Shalat mengimami
kami dengan (hanya) memakai satu baju.
Dalam suatu lafazh: Nabi  biasa
menuangkan air ke kepalanya sebanyak
tiga kali.
Laki-laki yang berkata: Tidak akan
cukup untukku. Adalah: Hasan bin
Muhammad bin ‘Ali bin Abi Thalib. Dan
bapaknya adalah Ibnul Hanafiyyah.

63
‫ﺎب‪ :‬اﻟـﺘﱠ ـﻴَـ ﱡﻤ ِﻢ‬
‫ﺑَـ ُ‬
‫‪Bab: Tayammum‬‬

‫ﺼْ ٍ‬ ‫ِ‬
‫ﲔ ‪ ،‬أَ ﱠن‬ ‫‪َ -٤٣‬ﻋ ْﻦ ﻋ ْﻤَﺮا َن ﺑْ ِﻦ ُﺣ َ‬
‫ِ‬
‫َر ُﺳـ ْﻮ َل ﷲ ‪َ ‬رأَى َر ُﺟـ ًﻼ ُﻣـ ْﻌـﺘَـ ِﺰًﻻ ﻟَـ ْﻢ ﻳُ َ‬
‫ﺼـ ِّﻞ‬
‫ﻚ‬‫ﺎل‪)) :‬ﻳَـﺎ ﻓُـ َﻼ ُن‪َ ،‬ﻣـﺎ َﻣﻨَـ َﻌ َ‬ ‫ﻓِـﻲ اﻟْـ َﻘـ ْﻮِم‪ ،‬ﻓَـ َﻘ َ‬
‫ﺎل‪ :‬ﻳَﺎ َر ُﺳـ ْﻮَل‬ ‫ﺼﻠِّ َﻲ ﻓِـﻲ اﻟْـ َﻘـ ْﻮِم؟(( ﻓَـ َﻘ َ‬ ‫أَ ْن ﺗُ َ‬
‫ﺎل‪:‬‬‫َﺻـﺎﺑـَ ـْﺘ ـﻨِـ ْﻲ َﺟ ـﻨَﺎﺑَـﺔٌ‪َ ،‬وَﻻ َﻣﺎءَ‪ ،‬ﻓَـ َﻘ َ‬ ‫ِ‬
‫ﷲ‪ ،‬أ َ‬
‫ﻚ((‬ ‫ﺼ ـ ِﻌـ ْﻴ ِﺪ‪ ،‬ﻓَـِﺈﻧﱠـﻪُ ﻳَـ ْﻜـ ِﻔ ـ ْﻴـ َ‬
‫ﻚ ﺑِـﺎﻟ ﱠ‬ ‫)) َﻋـﻠَـ ْﻴـ َ‬
‫‪43. Dari ‘Imran bin Hushain ,‬‬
‫‪bahwa Rasulullah  melihat seorang laki-‬‬
‫‪laki yang menyendiri tidak Shalat‬‬
‫‪64‬‬
(jama’ah) bersama kaum (orang-orang).
Maka beliau bersabda: “Wahai fulan,
apakah yang mencegahmu untuk Shalat
bersama kaum?” Laki-laki itu berkata:
Wahai Rasulullah, saya junub sedangkan
tidak ada air. Maka beliau bersabda:
“Hendaklah engkau menggunakan
permukaan bumi (untuk tayammum),
karena sungguh, itu mencukupimu.”

:‫ﺎل‬َ ‫ ﻗَـ‬، ‫ﺎﺳ ٍﺮ‬ ِ ‫ ﻋـﻦ ﻋ ﱠﻤﺎ ِر ﺑ ِﻦ ﻳ‬-٤٤


َ ْ َ َْ
،‫ﺖ‬ ٍ ‫ ﻓِـﻲ ﺣ‬ ‫ﺑـﻌـﺜَـﻨِـﻲ اﻟـﻨﱠـﺒِـﻲ‬
ُ ‫َﺟـﻨَـْﺒـ‬ ْ ‫ ﻓَـﺄ‬،‫ﺎﺟﺔ‬ َ َ ْ ‫ََ ْ ﱡ‬
،‫ﺼ ـﻌِـْﻴـ ِﺪ‬
‫ﺖ ﻓِـ ْﻲ اﻟ ﱠ‬ ِِ
ُ ‫ ﻓَـﺘَـ َﻤـﱠﺮ ْﻏـ‬،َ‫ﻓَـﻠَ ْﻢ أَﺟﺪ اﻟْـ َﻤـﺎء‬
، ‫ﺖ اﻟـﻨﱠـﺒِـ ﱠﻲ‬ ُ ‫ ﺛـُ ﱠﻢ أَﺗَـْﻴ‬،ُ‫َﻛ َﻤﺎ ﺗَـ َﻤـﱠﺮغُ اﻟﺪﱠاﺑـﱠﺔ‬
‫ﻚ‬َ ‫ ))إِﻧـﱠ َﻤﺎ َﻛـﺎ َن ﻳَـ ْﻜـ ِﻔـ ْﻴـ‬:‫ﺎل‬ َ ‫ ﻓَـ َﻘ‬،ُ‫ت ﻟَﻪ‬
ُ ‫ﻓَ َﺬ َﻛـْﺮ‬
65
‫ب‬ َ ‫ﺿـَﺮ‬ َ ‫ﻚ ٰﻫ َﻜ َﺬا(( ﺛـُ ﱠﻢ‬َ ‫أَ ْن ﺗَـ ُﻘـ ْﻮ َل ﺑِـﻴَـ َﺪﻳْـ‬
‫َﻣ َﺴـ َﺢ‬ ِ ‫ﺑِـﻴ َﺪﻳـ ِﻪ ْاﻷَرض ﺿﺮﺑـﺔً و‬
‫ ﺛـُ ﱠﻢ‬،ً‫اﺣ َﺪة‬ َ َْ َ َ ْ ْ َ
‫َﻛـ ﱠﻔـْﻴـ ِﻪ‬ ِ َ‫ وﻇ‬،‫ﺎل ﻋـﻠَﻰ اﻟْـﻴ ِﻤـﻴـ ِﻦ‬
‫ﺎﻫـَﺮ‬ َ ْ َ َ َ ‫اﻟﺸ َﻤ‬ ِّ
.ُ‫َوَو ْﺟ َﻬﻪ‬
44. Dari ‘Ammar bin Yasir , ia
berkata: Nabi  mengutusku untuk suatu
keperluan. Kemudian aku junub dan tidak
mendapatkan air. Maka aku berguling-
guling di tanah seperti berguling-
gulingnya binatang. Kemudian aku
mendatangi Nabi  dan aku sebutkan hal
tersebut kepada beliau. Maka beliau
bersabda: “Padahal cukup bagimu
dengan berbuat demikian dengan
kedua tanganmu.” Kemudian beliau

66
‫‪memukulkan kedua (telapak) tangan‬‬
‫‪beliau ke bumi dengan satu pukulan, lalu‬‬
‫‪beliau mengusapkan tangan kiri ke tangan‬‬
‫‪kanan, dan (mengusap) punggung telapak‬‬
‫‪tangan, serta wajah beliau.‬‬

‫ﷲ ‪ ،‬أَ ﱠن‬ ‫‪ -٤٥‬ﻋﻦ ﺟﺎﺑِـ ِﺮ ﺑ ِﻦ ﻋـﺒـ ِﺪ ِ‬


‫َ ْ َ ْ َْ‬
‫ﺖ َﺧـ ْﻤ ًﺴﺎ‪ ،‬ﻟَـ ْﻢ‬ ‫ﺎل‪)) :‬أُ ْﻋـ ِﻄـ ْﻴـ ُ‬‫اﻟـﻨﱠـﺒِـ ﱠﻲ ‪ ‬ﻗَ َ‬
‫ت‬‫ﺼ ْﺮ ُ‬ ‫ﻳـ ْﻌﻄَ ُﻬ ﱠﻦ أَﺣ ٌﺪ ِﻣﻦ ْاﻷَﻧْـﺒِـﻴ ِﺎء ﻗَـ ْﺒﻠِﻲ‪ :‬ﻧُ ِ‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫ُ‬
‫ﺖ ﻟِـ َﻲ‬ ‫ﺐ َﻣ ِﺴـ ْﻴـ َﺮةَ َﺷ ْﻬ ٍﺮ‪َ ،‬و ُﺟ ِﻌﻠَ ْ‬ ‫ﺑِﺎﻟ ﱡﺮ ْﻋ ِ‬
‫ض َﻣ ْﺴ ِﺠ ًﺪا َوﻃَ ُﻬ ْﻮًرا‪ ،‬ﻓَـﺄَﻳﱡـ َﻤﺎ َر ُﺟ ٍﻞ‬ ‫ْاﻷَ ْر ُ‬
‫ﺼ ِّﻞ‪،‬‬ ‫ﺼ َﻼةُ ﻓَـﻠْﻴُ َ‬ ‫ِﻣ ْﻦ أُ ﱠﻣﺘِـ ْﻲ أَ ْد َرَﻛ ـ ْﺘـﻪُ اﻟ ﱠ‬
‫َﺣ ٍﺪ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ُﺣﻠﱠ ْ ِ‬ ‫وأ ِ‬
‫ﺖ ﻟـ َﻲ اﻟ َْﻤـﻐَـﺎﻧـ ُﻢ‪َ ،‬وﻟَـ ْﻢ ﺗَـﺤـ ﱠﻞ ﻷ َ‬ ‫َ‬
‫‪67‬‬
‫ َوَﻛﺎ َن اﻟـﻨﱠـﺒِـ ﱡﻲ‬،َ‫ﺎﻋﺔ‬ ‫ﺖ اﻟ ﱠ‬
َ ‫ﺸ َﻔ‬ ُ ‫ َوأُ ْﻋ ِﻄـ ْﻴـ‬،‫ﻗَـ ْﺒﻠِ ْﻲ‬
‫ﺖ إِﻟَـﻰ‬ ُ ْ‫ َوﺑُِﻌﺜ‬،ً‫ﺻﺔ‬‫ﺚ إِﻟَـﻰ ﻗَـ ْﻮِﻣ ِﻪ َﺧﺎ ﱠ‬ ُ ‫ﻳـُ ْﺒـ َﻌ‬
ِ ‫اﻟﻨ‬
((ً‫ﱠﺎس َﻋﺎ ﱠﻣﺔ‬
45. Dari Jabir bin ‘Abdullah , bahwa
Nabi  bersabda: “Aku dianugerahi lima
perkara yang tidak pernah diberikan
kepada seorang nabi pun sebelumku,
yaitu: (1)aku diberikan pertolongan
dengan takutnya musuh dari jarak
sebulan perjalanan, (2)dijadikan bumi
bagiku sebagai tempat Shalat dan
bersuci; maka siapa saja dari umatku
yang mendapati waktu shalat; maka
hendaklah ia Shalat, (3)dihalalkan
rampasan perang bagiku dan tidak
dihalalkan bagi seorang nabi pun
sebelumku, (4)aku diberikan kekuasaan
68
‫‪memberikan syafa’at (dengan izin‬‬
‫‪Allah), dan (5)nabi-nabi di utus hanya‬‬
‫‪untuk kaumnya saja sedangkan aku di‬‬
‫”‪utus untuk seluruh manusia.‬‬

‫ﺎب‪ :‬اﻟْـ َﺤـ ْﻴـ ِ‬


‫ﺾ‬ ‫ﺑَـ ُ‬
‫‪Bab: Haidh‬‬

‫‪ -٤٦‬ﻋﻦ ﻋﺎﺋِـ َﺸـﺔَ ‪ ،‬أَ ﱠن ﻓَ ِ‬


‫ـﺎﻃ َﻤـﺔَ‬ ‫َْ َ‬
‫ـﺖ اﻟـﻨﱠـﺒِـ ﱠﻲ ‪،‬‬ ‫ﺶ ﺳـﺄَﻟَ ِ‬ ‫ﺑِـْﻨ َ ِ‬
‫ـﺖ أَﺑ ْـﻲ ُﺣـﺒَ ْـﻴ ٍ َ‬
‫ِ‬
‫ـﺎض ﻓَ َـﻼ أَﻃْ ُـﻬ ُـﺮ‪،‬‬‫ـﺤ ُ‬ ‫ـﺖ‪ :‬إِﻧّ ْـﻲ أ ْ‬
‫ُﺳـﺘَ َ‬ ‫ﻓَـ َﻘـﺎﻟَ ْ‬
‫ﻚ‬‫ﺼ َﻼ َة؟ ﻗَ َﺎل‪َ )) :‬ﻻ‪ ،‬إِ ﱠن ٰذﻟِ ِ‬ ‫أَﻓَـﺄ ََدعُ اﻟـ ﱠ‬
‫ِﻋ ْﺮ ٌق‪َ ،‬وٰﻟ ِﻜ ْﻦ َد ِﻋﻲ اﻟ ﱠ‬
‫ﺼ َﻼ َة ﻗَ ْﺪ َر ْاﻷَﻳﱠ ِﺎم‬

‫‪69‬‬
‫ ﺛـُ ﱠﻢ ا ْﻏﺘَ ِﺴﻠِ ْﻲ‬،‫ﲔ ﻓِ ْﻴـ َﻬﺎ‬ ِ ‫ﺖ ﺗَـ ِﺤ ْﻴ‬
َْ‫ﻀ‬ ِ ‫اﻟﱠِﱵ ُﻛ ْﻨ‬
ْ
((‫ﺻﻠِّ ْﻲ‬
َ ‫َو‬
46. Dari ‘Aisyah , bahwa Fathimah
binti Abi Hubaisy bertanya kepada Nabi
. Ia berkata: Saya istihaadhah sehingga
tidak suci, apakah berarti aku tidak Shalat?
Beliau bersabda: “Tidak, itu hanyalah
(darah dari) urat. Akan tetapi
tinggalkanlah Shalat selama hari-hari
yang biasa kamu haidh, kemudian
mandilah dan Shalatlah.”

‫ ﻓَِﺈ َذا‬،‫ﻀ ِﺔ‬َ ‫ﺲ ﺑِﺎﻟْـ َﺤ ْﻴ‬ ٍ ِ ِ


َ ‫ )) َوﻟَْﻴ‬:‫َوﻓـ ْﻲ رَواﻳَـﺔ‬
،‫ﺼ َﻼةَ ﻓِ ْﻴـ َﻬﺎ‬‫ﻀﺔُ؛ ﻓَﺎﺗْـ ُﺮﻛِﻲ اﻟ ﱠ‬ ِ َ‫أَﻗْـﺒـﻠ‬
َ ‫ﺖ اﻟْـ َﺤ ْﻴ‬ َ
،‫ﻚ اﻟ ﱠﺪ َم‬ ِ ‫ﻓَِﺈ َذا َذ َﻫﺐ ﻗَ ْﺪرَﻫﺎ؛ ﻓَﺎﻏْ ِﺴ ِﻠﻲ َﻋ ْﻨ‬
ْ ُ َ
70
((‫ﺻﻠِّ ْﻲ‬
َ ‫َو‬
Dalam suatu riwayat: “Itu bukanlah
haidh. Kalau datang haidh; maka
tinggalkanlah Shalat, dan ketika selesai
kadarnya; maka cucilah darah darimu
dan Shalatlah.”

َ‫ أَ ﱠن أُﱠم َﺣـﺒِـْﻴـﺒَﺔ‬، َ‫ َﻋ ْﻦ َﻋﺎﺋِـ َﺸـﺔ‬-٤٧


ِِ ِ
‫ﺖ َر ُﺳ ْﻮ َل‬ ْ َ‫ ﻓَ َﺴﺄَﻟ‬،‫ﺖ َﺳْﺒـ َﻊ ﺳـﻨـْﻴـ َﻦ‬
ْ‫ﻀ‬ َ ‫اُ ْﺳـﺘُـﺤـْﻴـ‬
،‫ﻚ؟ ﻓَﺄ ََﻣَﺮَﻫﺎ أَ ْن ﺗَـ ْﻐـﺘَ ِﺴ َﻞ‬ ِ ِ
َ ‫ َﻋ ْﻦ ٰذﻟ‬ ‫ﷲ‬
.ٍ‫ﺻ َﻼة‬ ِ ِ
َ ‫ﺖ ﺗَـ ْﻐـﺘَﺴ ُﻞ ﻟ ُﻜ ِّﻞ‬
ْ َ‫ﻓَ َﻜﺎﻧ‬
47. Dari ‘Aisyah , bahwa Ummu
Habibah istihaadhah selama tujuh tahun.
Maka ia bertanya kepada Rasulullah 

71
tentang hal itu. Maka beliau menyuruhnya
untuk mandi, maka ia pun mandi untuk
setiap Shalat.

‫ﺖ‬ ِ
ُ ‫ ُﻛـْﻨ‬:‫ﺖ‬ ْ َ‫ ﻗَﺎﻟ‬، َ‫ َﻋ ْﻦ َﻋﺎﺋـ َﺸـﺔ‬-٤٨
ِ ‫ ِﻣ ِﻦ إﻧَ ٍﺎء و‬ ‫ﷲ‬
،‫اﺣ ٍﺪ‬ ِ ‫أَ ْﻏـﺘ ِﺴﻞ أَﻧَـﺎ ورﺳﻮ ُل‬
َ ْ ُ ََ ُ َ
.‫ﺐ‬ ِ
ٌ ُ‫ﻛ َﻼﻧَﺎ ُﺟﻨ‬
48. Dari ‘Aisyah , ia berkata: Saya
dan Rasulullah  pernah mandi dari satu
bejana, (sedangkan) kami berdua junub.

،‫ﻓَـﺄَﺗﱠـ ـ ِﺰُر‬ ‫ﻳَـﺄْ ُﻣـُﺮﻧِـ ْﻲ‬ ‫ ﻓَ َﻜﺎ َن‬-٤٩


ِ ِ ِ
ٌ ‫ﻓَـﻴُـﺒَـﺎﺷ ـُﺮﻧـ ْﻲ َوأَﻧَﺎ َﺣﺎﺋ‬
.‫ﺾ‬
49. Beliau menyuruhku untuk
memakai bawahan, kemudian beliau

72
mencumbuku ketika aku haidh.

‫ َوُﻫَﻮ‬،‫ َوَﻛﺎ َن ﻳـُ ْﺨﺮ ُِج َرأْ َﺳﻪُ إِﻟـَ ﱠﻲ‬-٥٠


ِ ِ ِ
.‫ﺾ‬ٌ ‫ ﻓَﺄَ ْﻏﺴﻠُﻪُ َوأَﻧَﺎ َﺣﺎﺋ‬،‫ﻒ‬
ٌ ‫ُﻣـ ْﻌـﺘَﻜ‬
50. Beliau mengeluarkan kepalanya
kepadaku ketika beliau i’tikaf, maka aku
mencucinya. Dan waktu itu aku sedang
haidh.

‫ َﻛﺎ َن‬:‫ﺖ‬ ِ
ْ َ‫ ﻗَﺎﻟ‬، َ‫ َﻋ ْﻦ َﻋﺎﺋـ َﺸـﺔ‬-٥١
‫ ﻳَـﺘﱠـ ِﻜ ُﺊ ﻓِـ ْﻲ ِﺣ ْﺠ ِﺮ ْي َوأَﻧَﺎ‬ ‫ﷲ‬ ِ ‫رﺳﻮ ُل‬
ُْ َ
.‫ ﻓَـﻴَـ ْﻘَﺮأُ اﻟْ ُﻘْﺮآ َن‬،‫ﺾ‬ ِ
ٌ ‫َﺣﺎﺋ‬
51. Dari ‘Aisyah , ia berkata:
Rasulullah  biasa bersandar di
pangkuanku ketika aku haidh, kemudian

73
‫‪beliau membaca Al-Qur-an.‬‬

‫ﺖ‬‫ﺖ‪َ :‬ﺳـﺄَﻟْ ُ‬ ‫‪َ -٥٢‬ﻋ ْﻦ ُﻣ َﻌﺎ َذ َة‪ ،‬ﻗَﺎﻟَ ْ‬


‫ﺾ‬ ‫ﺎل اﻟْـ َﺤﺎﺋِ ِ‬ ‫ﺖ‪َ :‬ﻣﺎ ﺑَ ُ‬ ‫َﻋﺎﺋ َﺸﺔَ ‪ ‬ﻓَـ ُﻘ ْﻠ ُ‬
‫ِ‬
‫ﺼ ْﻮَم‪َ ،‬وَﻻ ﺗَـ ْﻘ ِﻀﻲ اﻟ ﱠ‬
‫ﺼ َﻼ َة؟‬ ‫ﻀﻲ اﻟ ﱠ‬ ‫ﺗَـ ْﻘ ِ‬
‫ِ‬
‫ﺖ‬‫ﺖ‪ :‬ﻟَ ْﺴ ُ‬ ‫َﺣ ـُﺮْوِرﻳﱠـﺔٌ أَﻧْﺖ؟ ﻗُـ ْﻠ ُ‬ ‫ﺖ‪ :‬أ َ‬ ‫ﻓَـ َﻘﺎﻟَ ْ‬
‫ِِ‬ ‫ٍ‬
‫ﺖ‪َ :‬ﻛﺎ َن‬ ‫َﺳﺄ َُل‪ ،‬ﻗَﺎﻟَ ْ‬‫ﺑِـ َﺤ ـُﺮْوِرﻳﱠـﺔ‪َ ،‬وٰﻟﻜـﻨّـ ْﻲ أ ْ‬
‫ﺼ ْﻮِم‪َ ،‬وَﻻ‬ ‫ﻀ ِﺎء اﻟ ﱠ‬ ‫ﻚ‪ ،‬ﻓَـﻨُـ ْﺆَﻣُﺮ ﺑَِﻘ َ‬
‫ِ‬ ‫ﻳـ ِ‬
‫ﺼـْﻴـﺒُـﻨَﺎ ٰذﻟ َ‬ ‫ُ‬
‫ﺼ َﻼ ِة‪.‬‬ ‫ﻀ ِﺎء اﻟ ﱠ‬‫ﻧـُ ْﺆَﻣـُﺮ ﺑَِﻘ َ‬
‫‪52. Dari Mu’adzah, ia berkata: Saya‬‬
‫‪bertanya kepada ‘Aisyah : Kenapa‬‬
‫‪wanita haidh meng-qadha’ puasa dan tidak‬‬
‫‪meng-qadha’ Shalat? Beliau berkata:‬‬
‫‪74‬‬
Apakah engkau seorang Haruriyyah
(Khawarij). Aku berkata: Aku bukan
Haruriyyah tapi hanya bertanya. Beliau
berkata: Dahulu kami terkena (haidh)
tersebut, maka kami dipeintahkan untuk
meng-qadha’ puasa dan kami tidak
diperintahkan untuk meng-qadha’ Shalat.

75
‫ﺼ َﻼ ِة‬
‫ـﺎب اﻟ ﱠ‬ ‫ِ‬
‫ﻛـﺘَ ُ‬
‫‪Kitab Shalat‬‬

‫ﺑـﺎب‪ :‬اﻟْﻤـﻮاﻗِـ ْﻴـ ِ‬


‫ﺖ‬ ‫َ ُ ََ‬
‫)‪Bab: Waktu-waktu (Shalat‬‬

‫ِ‬
‫‪َ -٥٣‬ﻋ ْﻦ أَﺑـ ْﻲ َﻋ ْﻤ ٍﺮو اﻟ ﱠﺸـْﻴـﺒَﺎﻧـ ِّﻲ ‪َ-‬و ْ‬
‫اﺳـ ُﻤﻪُ‬
‫ﺐ‬ ‫ﺎﺣ‬‫ﺎس‪ ،-‬ﻗَ َﺎل‪ :‬ﺣ ﱠﺪﺛـَﻨِـﻲ ﺻ ِ‬ ‫َﺳـ ْﻌ ُﺪ ﺑْ ُﻦ إِﻳَ ٍ‬
‫َ ْ َ ُ‬
‫ٰﻫ ِﺬ ِﻩ اﻟ ﱠﺪا ِر ‪-‬وأَ َﺷﺎر ﺑِــﻴـ ِـﺪ ِﻩ إِﻟَـﻰ دا ِر ﻋـﺒ ِـﺪ ِ‬
‫ﷲ‬ ‫َ َْ‬ ‫َ َ َ‬
‫ـﺖ اﻟـﻨﱠـﺒِ ﱠـﻲ‬
‫ـﺎل‪َ :‬ﺳـﺄَﻟْ ُ‬ ‫اﺑْـ ِﻦ َﻣ ْـﺴ ُـﻌ ْـﻮٍد ‪ ،‬ﻗَ َ‬

‫‪76‬‬
:‫ﷲ؟ ﻗَ َﺎل‬ ِ ‫ﺐ إِﻟـَﻰ‬ ‫َﺣ ﱡ‬ ِ ‫ أَ ﱡ‬:
َ ‫ي اْﻷَ ْﻋ َﻤﺎل أ‬
ِ
‫ي؟‬‫ ﺛـُ ﱠﻢ أَ ﱡ‬:‫ﺖ‬ ُ ‫ﺼ َﻼةُ َﻋﻠَﻰ َوﻗْـﺘ َﻬﺎ(( ﻗُـْﻠ‬ ‫))اﻟ ﱠ‬
ِ
:‫ي؟ ﻗَ َﺎل‬ ‫ ﺛـُ ﱠﻢ أَ ﱡ‬:‫ﺖ‬ ُ ْ‫ ))ﺑِﱡﺮ اﻟ َْﻮاﻟ َﺪﻳْـ ِﻦ(( ﻗُـﻠ‬:‫ﻗَ َﺎل‬
‫ َﺣ ﱠﺪﺛـَﻨِـ ْﻲ‬:‫ﷲ(( ﻗَ َﺎل‬ ِ ‫))اﻟْـ ِﺠﻬﺎد ﻓِـﻲ ﺳﺒِـﻴـ ِﻞ‬
َْ ْ َُ
.‫اﺳـ ــﺘَ َـﺰْدﺗُـﻪُ ﻟََﺰ َادﻧـِ ْﻲ‬ ِ
ْ ‫ َوﻟـَ ِﻮ‬، ‫ﺑِـ ِﻬ ﱠﻦ َر ُﺳ ْﻮُل ﷲ‬
53. Dari Abu ‘Amr Asy-Syaibani -dan
namanya adalah Sa’d bin Iyas-, ia berkata:
Pemilik rumah ini telah menyampaikan
hadits kepadaku -dan ia mengisyaratkan
tangannya ke rumah ‘Abdullah bin
Mas’ud -, ia (Ibnu Mas’ud) berkata:
Saya bertanya kepada Nabi : Amalan
apakah yang paling dicintai oleh Allah?
Beliau menjawab: “Shalat pada

77
waktunya.” Aku bertanya lagi: Kemudian
apa? Beliau menjawab: “Berbakti
kepada kedua orang tua.” Aku bertanya:
Kemudian apa lagi? Beliau menjawab:
“Berjihad di jalan Allah.” Ia (Ibnu
Mas’ud) berkata: Rasulullah  telah
menyampaikannya kepadaku, dan
kalaulah aku minta tambah; tentulah
beliau akan menambahkan untukku.

‫ ﻟَـ َﻘ ْﺪ‬:‫ﺖ‬ ِ
ْ َ‫ ﻗَﺎﻟ‬، َ‫ َﻋ ْﻦ َﻋﺎﺋ َﺸﺔ‬-٥٤
،‫ﺼﻠِّ ْﻲ اﻟْـ َﻔ ْﺠـَﺮ‬ ِ
َ ُ‫ ﻳ‬ ‫َﻛﺎ َن َر ُﺳ ْﻮ ُل ﷲ‬
،‫ﺎت‬ ِ َ‫ﻓَـﻴ ْﺸﻬ ُﺪ ﻣﻌﻪ ﻧِﺴﺎء ِﻣﻦ اﻟْﻤ ْﺆِﻣﻨ‬
ُ َ ٌ َ ََُ َ َ
‫ ﺛـُ ﱠﻢ ﻳَـْﺮِﺟ ْﻌ َﻦ إﻟَـﻰ‬،‫ﺎت ﺑِـ ُﻤُﺮْو ِﻃ ِﻬ ﱠﻦ‬ ٍ ‫ﻣـﺘـﻠَ ِّﻔﻌ‬
َ َُ
.‫ﺲ‬ ِ َ‫َﺣ ٌﺪ ِﻣ َﻦ اﻟْﻐَﻠ‬ ِ
َ ‫ﺑـُﻴُـ ْﻮﺗـ ِﻬ ﱠﻦ َﻣﺎ ﻳَـ ْﻌ ِﺮﻓُـ ُﻬ ﱠﻦ أ‬
78
‫ أَ ْﻛﻴِ َﺴﺔٌ ُﻣ َﻌﻠﱠ َﻤﺔٌ ﺗَ ُﻜ ْﻮ ُن ِﻣ ْﻦ‬:‫اﻟْ ُـﻤ ُـﺮْو ُط‬
ِ ٍ ِ
:‫ﺎت‬ ٌ ‫ َوُﻣـﺘَـﻠَ ّﻔ َﻌ‬.‫ﺻ ْﻮف‬ ُ ‫ َوﺗَ ُﻜ ْﻮ ُن ﻣ ْﻦ‬،‫َﺧ ٍّـﺰ‬
‫اﺧـﺘِ َﻼ ُط ِﺿـﻴَ ِﺎء‬ ْ :‫ﺲ‬ ُ َ‫ َواﻟْﻐَﻠ‬.‫ﺎت‬
ِ
ٌ ‫ُﻣﻠْﺘَﺤ َﻔ‬
.‫ﺼْﺒ ِﺢ ﺑِﻈُﻠْ َﻤ ِﺔ اﻟﻠﱠْﻴ ِﻞ‬
‫اﻟ ﱡ‬
54. Dari ‘Aisyah  dia berkata:
Sungguh, Rasulullah  biasa Shalat
Subuh, kemudian para wanita mukminah
ikut Shalat bersama beliau dengan
menyelimutkan kain (pada tubuh mereka).
Kemudian mereka kembali ke rumah-
rumah mereka dan tidak ada yang
mengenali mereka karena masih gelap.
Al-Muruuth: kain bergaris-garis, ada
yang terbuat dari sutera dan ada yang dari
wool. Mutalaffi’aat: berkemul. Al-Ghalas:

79
‫‪masih bercampurnya cahaya‬‬ ‫‪Shubuh‬‬
‫‪dengan gelapnya malam.‬‬
‫‪ -٥٥‬ﻋﻦ ﺟﺎﺑِـ ِﺮ ﺑـ ِﻦ ﻋـﺒـ ِﺪ ِ‬
‫ﷲ ‪،‬‬ ‫َ ْ َ ْ َْ‬
‫ﺼﻠِّﻲ اﻟﻈﱡ ْﻬَﺮ‪:‬‬ ‫ﱠﱯ ‪ ‬ﻳُ َ‬ ‫ﺎل‪َ :‬ﻛﺎ َن اﻟـﻨِ ﱡ‬ ‫ﻗَ َ‬
‫ﺲ ﻧـَ ِﻘـﻴﱠـﺔٌ‪،‬‬ ‫ُ‬ ‫ﱠﻤ‬
‫ْ‬ ‫ﺸ‬ ‫اﻟ‬ ‫و‬
‫َ‬ ‫‪:‬‬ ‫ﺮ‬
‫َ‬ ‫ﺼ‬
‫ْ‬ ‫ﻌ‬
‫َ‬ ‫ﻟ‬
‫ْ‬ ‫ا‬
‫و‬ ‫َ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﺎﺟﺮةِ‬ ‫ﺑِﺎﻟْـﻬ ِ‬
‫َ َ‬
‫ِ‬
‫َﺣﻴَﺎﻧًﺎ‬ ‫ﺖ‪َ ،‬واﻟْﻌ َﺸﺎءَ‪ :‬أ ْ‬ ‫ب‪ :‬إ َذا َو َﺟﺒَ ْ‬ ‫َواﻟْ َﻤ ْﻐ ِﺮ َ‬
‫اﺟـﺘَـ َﻤـﻌُـ ْﻮا‪َ :‬ﻋ ﱠﺠ َﻞ‪َ ،‬وإِ َذا‬
‫آﻫ ُﻢ ْ‬ ‫َﺣﻴَﺎﻧًﺎ‪ ،‬إ َذا َر ُ‬ ‫َوأ ْ‬
‫ﺼ ـْﺒـ َﺢ‪َ :‬ﻛﺎ َن اﻟـﻨﱠـﺒِـ ﱡﻲ‬
‫آﻫ ْﻢ أَﺑْﻄَ ُﺆْوا‪ :‬أَ ﱠﺧَﺮ‪َ ،‬واﻟ ﱡ‬ ‫َر ُ‬
‫ﺲ‪.‬‬ ‫ﺼﻠِّـْﻴـ َﻬﺎ ﺑِﻐَﻠَ ٍ‬
‫‪ ‬ﻳُ َ‬
‫‪55. Dari Jabir bin ‘Abdullah , ia‬‬
‫‪berkata: Nabi  biasa Shalat Zhuhur:‬‬
‫‪ketika masih panas, ‘Ashar: ketika‬‬
‫‪80‬‬
matahari masih bersih, Maghrib: ketika
(matahari) tenggelam, ‘Isya’: kadang
(disegerakan) dan kadang (diakhirkan);
jika beliau melihat mereka telah
berkumpul; maka beliau segerakan, dan
jika beliau melihat mereka lambat
(berkumpul); maka beliau akhirkan. Dan
Shubuh: Nabi  biasa Shalat ketika masih
gelap.

‫ َﻋ ْﻦ أَﺑِـﻲ اﻟْ ِﻤْﻨـ َﻬ ِﺎل َﺳـﻴﱠﺎ ِر ﺑْـ ِﻦ‬-٥٦


‫ﺖ أَﻧَﺎ َوأَﺑِـ ْﻲ َﻋﻠَﻰ أَﺑِـ ْﻲ‬ ُ ‫ َد َﺧ ْﻠ‬:‫ ﻗَ َﺎل‬،َ‫َﺳ َﻼ َﻣﺔ‬
‫ﻒ‬َ ‫ َﻛْﻴ‬:‫ﺎل ﻟَـﻪُ أَﺑِـ ْﻲ‬ َ ‫ ﻓَـ َﻘ‬، ‫ﺑَـ ْﺮَزَة ْاﻷَ ْﺳﻠَ ِﻤ ِّﻲ‬
‫ﺼﻠِّﻲ اﻟْ َﻤ ْﻜـﺘُـ ْﻮﺑـَﺔَ؟‬ ِ
َ ُ‫ ﻳ‬ ‫َﻛﺎ َن َر ُﺳ ْﻮ ُل ﷲ‬
‫اﻟﱠـﺘِـ ْﻲ‬- ‫ﺼﻠِّﻲ اﻟْـ َﻬ ِﺠْﻴـَﺮ‬ َ ُ‫ َﻛﺎ َن ﻳ‬:‫ﺎل‬ َ ‫ﻓَـ َﻘ‬
81
‫ﺾ‬ ‫ِ‬
‫ﺗَ ْﺪﻋُ ْﻮﻧَـ َﻬﺎ ْاﻷُْوﻟَـﻰ‪ -‬ﺣـْﻴـ َﻦ ﺗَ ْﺪ َﺣـ ُ‬
‫ﺼـَﺮ‪ ،‬ﺛـُ ﱠﻢ ﻳَـْﺮِﺟـ ُﻊ‬ ‫اﻟﻌ ْ‬
‫ﺼﻠّﻲ َ‬
‫اﻟ ﱠﺸـﻤﺲ‪ ،‬وﻳ ِ‬
‫ْ ُ َُ َ‬
‫ﺼﻰ اﻟْ َﻤ ِﺪﻳْـﻨَ ِﺔ‬ ‫ِِ ِ‬
‫َﺣ ُﺪﻧَﺎ إِﻟَـﻰ َر ْﺣـﻠـﻪ ﻓـ ْﻲ أَﻗْ َ‬ ‫أَ‬
‫ﺎل ﻓِـﻲ‬ ‫ﺖ َﻣﺎ ﻗَ َ‬ ‫ِ‬
‫ﺲ َﺣـ ـﻴﱠـﺔٌ‪َ .‬وﻧـَﺴـْﻴـ ُ‬ ‫ﱠﻤ ُ‬‫َواﻟﺸ ْ‬
‫ﺐ أَ ْن ﻳُـ َﺆ ِّﺧ ـَﺮ ِﻣ َـﻦ‬ ‫اﻟْ َﻤ ْﻐ ِﺮ ِب‪َ .‬وَﻛـﺎ َن ﻳَ ْﺴ ـﺘَ ِﺤ ﱡ‬
‫اﻟْﻌِ َﺸ ِﺎء ‪-‬اﻟﱠـﺘِـ ْﻲ ﺗَ ْﺪﻋُـ ْﻮﻧَـ َﻬﺎ اﻟْـ َﻌـﺘَـ َﻤـﺔَ‪َ ،-‬وَﻛﺎ َن‬
‫ﺚ ﺑَـ ْﻌـ َﺪ َﻫﺎ‪،‬‬ ‫ِ‬
‫ﻳَﻜَْﺮﻩُ اﻟـﻨـ ْﱠﻮَم ﻗَـْﺒـﻠَ َﻬﺎ‪َ ،‬واﻟْـ َﺤـﺪﻳْـ َ‬
‫ﺻ َﻼ ِة اﻟْﻐَ ـ َﺪاةِ ِﺣـْﻴـ َﻦ‬ ‫ِ ِ‬
‫َوَﻛﺎ َن ﻳَـْﻨـ َﻔﺘ ُﻞ ﻣ ْﻦ َ‬
‫ف اﻟﱠﺮ ُﺟ ُﻞ َﺟـﻠِـْﻴـ َﺴﻪُ‪َ .‬وﻳَـ ْﻘ ـَﺮأُ ﺑِـﺎﻟـ ِّﺴ ـﺘّـِْﻴـ َﻦ‬ ‫ﻳَـ ْﻌـ ِﺮ ُ‬

‫‪82‬‬
.‫إِﻟَـﻰ اﻟْ ِﻤﺎﺋَـ ِﺔ‬
56. Dari Abul Minhal Sayyar bin
Salamah, ia berkata: Aku dan bapakku
masuk menemui Abu Barzah Al-Aslami
, kemudian bapakku bertanya padanya:
Bagaimana Rasulullah  melakukan
Shalat wajib? Ia menjawab: Beliau biasa
Shalat Hajir (Zhuhur) -yang kalian biasa
sebut: yang pertama-: ketika matahari
bergeser (dari tengah). Dan beliau Shalat
‘Ashar, kemudian salah satu dari kami
pulang ke rumahnya di ujung Madinah;
sedangkan matahari masih putih. Dan aku
lupa apa yang ia katakan tentang (waktu)
Maghrib. Dan beliau suka untuk
mengakhirkan Shalat ‘Isya’ -yang biasa
kalian sebut: ‘Atamah-, dan beliau tidak
suka tidur sebelumnya dan berbincang-
bincang setelahnya. Dan beliau selesai

83
‫‪dari Shalat Shubuh ketika seorang sudah‬‬
‫‪mengenali orang yang duduk dengannya‬‬
‫‪(di sampingnya), dan beliau membaca‬‬
‫‪enam puluh sampai seratus ayat.‬‬

‫‪َ -٥٧‬ﻋ ـ ـ ْـﻦ َﻋﻠِ ـ ـ ٍّـﻲ ‪ ،‬أَ ﱠن اﻟـﻨﱠـﺒِـ ـ ـ ﱠـﻲ ‪‬‬


‫ـﺨـْﻨـ ـ َـﺪ ِق‪َ )) :‬ﻣ ـ ـ َﻸَ ﷲُ ﺑُـ ـﻴُـ ْﻮﺗَـ ُﻬ ْﻢ‬‫ـﺎل ﻳَـ ـ ْـﻮَم اﻟْ َ‬
‫ﻗَ ـ َ‬
‫ﺼ ـ َﻼ ِة‬‫َوﻗُـﺒُـ ْﻮَرُﻫ ْﻢ ﻧَ ًﺎرا‪َ ،‬ﻛ َـﻤـﺎ َﺷـﻐَـﻠُ ْﻮﻧَﺎ َﻋ ِﻦ اﻟ ﱠ‬
‫ﺲ((‬ ‫ﺖ اﻟ ﱠ‬ ‫اﻟْـﻮ ْﺳـﻄَﻰ ﺣـﺘﱠـﻰ ﻏَﺎﺑ ِ‬
‫ﺸـ ْﻤ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫َوﻓِ ـ ـ ْﻲ ﻟَ ْﻔـ ـ ٍﻆ ﻟِ ُﻤ ْﺴـ ـﻠِ ٍﻢ‪َ )) :‬ﺷـﻐَﻠُ ْﻮﻧَــ ـﺎ َﻋ ـ ـ ِﻦ‬
‫ﺼـ ـ ِﺮ(( ﺛُـ ـ ﱠﻢ‬ ‫ِ‬ ‫اﻟ ﱠ ِ‬
‫ﺻ ـ َـﻼة اﻟ َْﻌ ْ‬‫ﺼ ـ َـﻼة اﻟ ُْﻮ ْﺳـ ـﻄَﻰ‪َ :‬‬
‫ﺻ ﱠﻼ َﻫﺎ ﺑَـْﻴـ َﻦ اﻟْ َﻤ ْﻐ ِﺮ ِب َواﻟْﻌِ َﺸ ِﺎء‪.‬‬‫َ‬
‫‪84‬‬
57. Dari ‘Ali , bahwa Nabi 
bersabda pada perang Khandaq: “Semoga
Allah memenuhi rumah-rumah dan
kubur-kubur mereka dengan api,
sebagaimana mereka telah menyibuk-
kan kita dari Shalat Wustha sampai
matahari terbenam.”
Dalam suatu lafazh milik Muslim:
“Mereka menyibukkan kita dari Shalat
Wustha: Shalat ‘Ashar.” Kemudian
beliau Shalat (‘Ashar) antara waktu
Maghrib dan ‘Isya’.
ِ ‫ وﻟِـﻤـﺴـﻠِـ ـ ـ ـ ـ ٍﻢ ﻋ ـ ـ ـ ـﻦ ﻋ ـ ـ ـ ـﺒ ِﺪ‬-٥٨
‫ﷲ ﺑْ ـ ـ ـ ـ ِﻦ‬ ْ َ ْ َ َُْ
‫ﺲ اﻟْ ُﻤ ْﺸـ ِﺮُﻛ ْﻮ َن َر ُﺳ ـ ْﻮَل‬ ‫ـ‬ ‫ﺒ‬
َ‫ـ‬‫ﺣ‬َ : ‫ﺎل‬
َ ‫ـ‬َ‫ﻗ‬ ، ‫ﺴـﻌُ ْﻮٍد‬
ْ ‫َﻣ‬
َ
‫اﺣـ َﻤـ ـﱠﺮ ِت‬ ِ
ْ ‫ َﺣـ ﱠـﱴ‬،‫ﺼ ـ ـ ِﺮ‬ ْ ‫ﺻـ ـ َﻼة اﻟْـ َﻌـ‬ َ ‫ َﻋ ـ ِﻦ‬ ‫ﷲ‬

85
ِ ‫ـﺎل رﺳــﻮ ُل‬
: ‫ﷲ‬ ْ ُ َ َ ‫ ﻓَـ َﻘ‬،‫ت‬ ْ ‫ﺲ أَِو‬
ْ ‫اﺻ ـ َﻔ ـﱠﺮ‬ ُ ‫اﻟ ﱠﺸ ْـﻤ‬
‫ﺻـ َـﻼ ِة‬
َ - ‫ﺼـ َـﻼة اﻟ ُْﻮ ْﺳ ـﻄَﻰ‬
ِ ‫)) َﺷﻐَﻠُـﻮﻧَـ ـﺎ َﻋ ـ ِﻦ اﻟ ﱠ‬
ْ
ْ ‫ َﻣ ـ َـﻸَ اﻟﻠﱠـ ـﻪُ أ‬،-‫ﺼـ ـ ِﺮ‬
‫َﺟ ـ َـﻮاﻓَـ ُﻬ ْﻢ َوﻗُـ ـ ـﺒُـ ْﻮَرُﻫ ْﻢ‬ ْ ‫اﻟ َْﻌ‬
‫َﺟـ ـ َـﻮاﻓَـ ُﻬ ْﻢ َوﻗُ ـ ـ ـﺒُـ ْﻮَرُﻫ ْﻢ‬
ْ ‫ أ َْو َﺣ َﺸـ ــﺎ ﷲُ أ‬،‫ﻧَـ ـ ـ ًﺎرا‬
((‫ﻧَـ ًﺎرا‬
58. Dan (dalam riwayat) milik
Muslim, dari ‘Abdullah bin Mas’ud , ia
berkata: Kaum musyrikin telah menahan
Rasulullah  dari Shalat ‘Ashar sampai
matahari memerah atau menguning. Maka
Rasulullah  bersabda: ”Mereka telah
menyibukkan kita dari Shalat Wustha -
Shalat ‘Ashar-. Semoga Allah penuhi
perut-perut dan kubur-kubur mereka

86
‫‪dengan api, atau semoga Allah‬‬
‫‪membanjiri perut-perut dan kubur-‬‬
‫”‪kubur mereka dengan api.‬‬
‫‪ -٥٩‬ﻋ ـ ـﻦ ﻋﺒ ـ ـ ِﺪ ِ‬
‫ﷲ ﺑْ ـ ـ ِﻦ َﻋـ ـ ـﺒﱠ ٍ‬
‫ﺎس ‪،‬‬ ‫َ ْ َْ‬
‫ﻗــﺎل‪ :‬أ َْﻋـﺘَ ـ َﻢ اﻟـﻨﱠـﺒِ ـ ﱡﻲ ‪ ‬ﺑِﺎﻟْﻌِ َﺸـ ِـﺎء‪ ،‬ﻓَ َﺨـ ـَﺮ َج ﻋُ َﻤـ ُـﺮ‬
‫ﺼ ـ ـ ـ َﻼ َة ﻳ ـ ــﺎ رﺳ ـ ــﻮَل ِ‬
‫ﷲ‪َ ،‬رﻗَ ـ ـ َـﺪ‬ ‫ـﺎل‪ :‬اﻟ ﱠ َ َ ُ ْ‬ ‫‪ ،‬ﻓَـ َﻘ ـ ـ َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫اﻟﺼ ـْﺒـﻴَـﺎ ُن‪ .‬ﻓَ َﺨ َـﺮ َج اﻟـﻨﱠـﺒِـ ﱡﻲ ‪َ- ‬وَرأْ ُﺳـﻪُ‬‫اﻟـﻨّـ َﺴـﺎءُ َو ّ‬
‫ﻳَـ ْﻘﻄُُﺮ‪ -‬ﻳـَ ُﻘ ـ ْﻮُل‪)) :‬ﻟَـ ْﻮَﻻ أَ ْن أَ ُﺷـ ـ ﱠﻖ َﻋﻠَـﻰ أُﱠﻣـﺘِ ـ ْﻲ‬
‫ﺼ َـﻼ ِة‬ ‫ـﺎس‪َ -‬ﻷََﻣ ْـﺮﺗُـ ُﻬ ْﻢ ﺑِ ٰـﻬـ ِـﺬ ِﻩ اﻟ ﱠ‬
‫‪-‬أ َْو َﻋﻠَﻰ اﻟﻨﱠ ِ‬
‫ﺎﻋﺔَ((‬ ‫ﺴَ‬ ‫ٰﻫ ِـﺬ ِﻩ اﻟ ﱠ‬
‫‪59. Dari ‘Abdullah bin ‘Abbas , ia‬‬

‫‪87‬‬
berkata: Nabi  pernah mengakhirkan
Shalat ‘Isya’, kemudian ‘Umar keluar dan
berkata: Shalatlah wahai Rasulullah, para
wanita dan anak-anak telah tertidur. Maka
Nabi  keluar dalam keadaan (rambut)
kepalanya meneteskan air. Beliau ber-
sabda: “Kalaulah aku tidak memberat-
kan atas umatku -atau atas manusia-;
tentulah akan aku perintahkan untuk
Shalat (‘Isya’) ini pada waktu ini.”

 ‫ أَ ﱠن اﻟـﻨﱠـﺒِـ ـ ﱠﻲ‬، َ‫ َﻋ ـ ْﻦ َﻋﺎﺋِـ َﺸـ ـﺔ‬-٦٠


‫ﻀ ـ ـ َﺮ‬
َ ‫ َو َﺣ‬،ُ‫ﺼ ـ ـ َﻼة‬
‫ﺖ اﻟ ﱠ‬ ِ ‫ ))إِ َذا أُﻗِ ـ ْﻴ ـ ـﻤ‬:‫ﺎل‬ َ ‫ﻗَ ـ ـ‬
َ
((‫اﻟْ َﻌ َﺸﺎءُ؛ ﻓَـﺎﺑْـ َﺪ ُؤْوا ﺑِـﺎﻟْـ َﻌـ َﺸ ِﺎء‬
60. Dari ‘Aisyah , bahwa Nabi 
bersabda: “Jika telah ditegakkan Shalat
dan telah hadir makan malam; maka

88
mulailah dengan makan malam.”

.ُ‫ ﻧَـ ْﺤ ُﻮﻩ‬ ‫ َو َﻋ ِﻦ اﺑْـ ِﻦ ﻋُ َﻤَﺮ‬-٦١


61. Dan dari Ibnu ‘Umar 
semisalnya.
ِ ِ
َ ِ‫ َوﻟ ُﻤ ْﺴ ـ ـ ـ ــﻠ ٍﻢ َﻋ ـ ـ ـ ـ ْـﻦ َﻋﺎﺋ‬-٦٢
، َ‫ﺸـ ـ ـ ـ ـﺔ‬
ِ ‫ ﺳ ـ ـ ـ ِﻤﻌﺖ رﺳ ـ ـ ـﻮَل‬:‫ﻗَﺎﻟَ ـ ــﺖ‬
:‫ ﻳَـ ـ ـ ـ ُﻘ ْﻮ ُل‬ ‫ﷲ‬ ْ َُ ُ ْ َ ْ
‫ َوَﻻ َو ُﻫـ ـ َـﻮ‬،‫ﻀـ ـ ـ َﺮِة ﻃَـ ـ ـ َﻌ ٍﺎم‬
ْ ‫ﺻـ ـ َـﻼةَ ﺑِـ َﺤ‬
َ ‫)) َﻻ‬
((‫ﺎن‬ِ ‫ﻳ َﺪاﻓِﻌﻪُ ْاﻷَ ْﺧﺒـﺜَـ‬
َ ُ ُ
62. Dan (dalam riwayat) milik
Muslim, dari ‘Aisyah , ia berkata: Saya
mendengar Rasulullah  bersabda:
“Tidak ada Shalat ketika telah hadir
makanan, tidak ada juga ketika

89
seseorang saling mendorong dengan
dua yang jelek (air kecil & besar).”
ِ ‫ ﻋـ ــﻦ ﻋﺒـ ـ ِـﺪ‬-٦٣
ٍ ‫ﷲ ﺑْـ ـ ِﻦ َﻋـ ـ ـﺒﱠ‬
، ‫ﺎس‬ َْ ْ َ
- ‫ـﺎل َﻣْﺮ ِﺿ ـ ـ ـﻴﱡـ ْﻮ َن‬ ٌ ‫ َﺷ ـ ـ ـ ِﻬ َﺪ ِﻋْﻨـ ـ ـ ِـﺪ ْي ِر َﺟـ ـ ـ‬:‫ﻗـ ـ ــﺎل‬
‫ ﻧَـ َﻬﻰ‬ ‫ أَ ﱠن اﻟـﻨﱠـﺒِـ ﱠﻲ‬-‫ﺎﻫ ْﻢ ِﻋْﻨ ِﺪ ْي ﻋُ َﻤ ُـﺮ‬ ُ‫ﺿ‬ َ ‫َوأ َْر‬
‫ﺼ ـ ـ َـﻼ ِة ﺑَـ ْﻌ ـ ـ َـﺪ اﻟ ﱡ‬
‫ﺼ ـ ـ ْـﺒ ِﺢ َﺣ ـ ـ ﱠـﱴ ﺗُـ ْﺸ ـ ـ ـ ِﺮ ُق‬ ‫َﻋ ـ ـ ِﻦ اﻟ ﱠ‬
.‫ب‬َ ‫ﺼ ِﺮ َﺣ ﱠﱴ ﺗَـ ْﻐُﺮ‬ ْ ‫ َوﺑَـ ْﻌ َﺪ اﻟْ َﻌ‬،‫ﺲ‬ ُ ‫ﱠﻤ‬ْ ‫اﻟﺸ‬
63. Dari ‘Abdullah bin ‘Abbas , ia
berkata: Telah bersaksi di sisiku para laki-
laki yang diridhai (persaksiannya) -dan
yang paling diridhai dari mereka
menurutku adalah ‘Umar-, bahwa Nabi 
melarang dari Shalat setelah (Shalat)
Shubuh sampai matahari bersinar, dan

90
setelah (Shalat) ‘Ashar sampai matahari
tenggelam.
ٍ ِ ِ
، ‫ي‬ ِّ ‫ َﻋ ـ ـ ْﻦ أَﺑ ـ ـ ْﻲ َﺳـﻌ ْـﻴ ـ ــﺪ اﻟْـ ُﺨ ـ ـ ْﺪ ِر‬-٦٤
‫ﺻ ـ َـﻼةَ ﺑَـ ْﻌـ ـ َﺪ‬ ِ
َ ‫ ))َﻻ‬:‫ ﻗَ ـ َﺎل‬، ‫ﻋــﻦ َر ُﺳ ـ ـ ْﻮ َل ﷲ‬
‫ﺻ َﻼ َة ﺑَـ ْﻌ َﺪ‬ َ ‫ َوَﻻ‬،‫ﺲ‬ ُ ‫ﺸ ْﻤ‬ ‫ﺼـْﺒ ِﺢ َﺣ ﱠﱴ ﺗَـ ْﺮﺗَـ ِﻔ َﻊ اﻟ ﱠ‬
‫اﻟ ﱡ‬
ِ
((‫ﺲ‬ ُ ‫ﺸ ْﻤ‬ ‫ﺐ اﻟ ﱠ‬ َ ‫ﺼ ِﺮ َﺣ ﱠﱴ ﺗَـﻐـْﻴ‬ ْ ‫اﻟ َْﻌ‬
64. Dari Abu Sa’id Al-Khudri , dari
Rasulullah , beliau bersabda: “Tidak
ada Shalat setelah (Shalat) Shubuh
sampai matahari naik, dan tidak ada
Shalat setelah (Shalat) ‘Ashar sampai
matahari menghilang (tenggelam).”

ٍ ‫ َﻋﻠِـ ِﻲ ﺑْـ ِﻦ أَﺑِـﻲ ﻃَﺎﻟِـ‬:‫ﺎب ﻋـ ْـﻦ‬


،‫ﺐ‬ ِ ‫وﻓِ ـﻲ اﻟْ ـﺒ‬
َ َ
ْ ّ
91
‫وﻋـﺒ ِﺪ ِ‬
‫ﷲ ﺑـْ ِﻦ َﻣ ْﺴﻌُ ْﻮٍد‪.‬‬ ‫َ َْ‬
‫ﷲ ﺑْ ِﻦ ﻋُﻤﺮ ﺑْـ ِﻦ اﻟْ َـﺨـﻄﱠ ِ‬
‫ـﺎب‪.‬‬ ‫‪ -٦٥‬وﻋـﺒ ِﺪ ِ‬
‫ََ‬ ‫َ َْ‬
‫ﺎص‪.‬‬ ‫ﷲ ﺑْ ِﻦ َﻋ ْﻤ ِﺮو ﺑْ ِﻦ اﻟْ َﻌ ِ‬‫* وﻋـﺒ ِﺪ ِ‬
‫َ َْ‬
‫‪َ -٦٦‬وأَﺑـِ ْﻲ ُﻫـَﺮﻳْـَﺮَة‪.‬‬
‫َوﺳ ـ ـ ـ ـَ ُﻤَﺮَة ﺑْـ ـ ـ ـ ِﻦ ُﺟ ـ ـ ـ ـْﻨ ُﺪ ٍب‪َ ،‬و َﺳ ـ ـ ـ ـﻠَ َﻤﺔَ ﺑْـ ـ ـ ـ ِﻦ‬
‫ﺖ‪َ ،‬وُﻣ َﻌـ ِﺎذ ﺑْـ ِﻦ َﻋ ْﻔـَﺮاءَ‪،‬‬ ‫ْاﻷَ َﻛـ ـﻮِع‪ ،‬وزﻳ ـ ِﺪ ﺑـ ِﻦ ﺛَﺎﺑِـ ٍ‬
‫َ َ َْ ْ‬
‫ﺐ ﺑْـ ِﻦ ُﻣـﱠﺮةَ‪َ ،‬وأَﺑـِ ْﻲ أ َُﻣ َﺎﻣﺔَ اﻟْـﺒَ ِﺎﻫﻠِ ِّﻲ‪.‬‬ ‫وَﻛ ْﻌ ِ‬
‫‪َ -٦٧‬و َﻋ ْﻤ ِﺮو ﺑْـ ِﻦ َﻋـﺒَـ َﺴـﺔَ اﻟ ﱡﺴﻠَ ِﻤ ِّﻲ‪.‬‬

‫‪92‬‬
ِ ‫ﺿ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ــﻮا ُن‬
،‫ﷲ َﻋـﻠَْـﻴـ ِﻬ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ْـﻢ‬ ْ ِ َ‫* و َﻋـﺎﺋـِ َﺸ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـﺔ‬
‫ر‬
َ َ
. ‫ﱯ‬ ِ ِ ِ ِ ‫واﻟـ ﱡ‬
ِّ ‫ َوﻟـَ ْﻢ ﻳـَ ْﺴـ َﻤ ْﻊ ﻣ َﻦ اﻟﻨﱠ‬، ‫ﺼـﻨَـﺎﺑـﺤ ِّﻲ‬ َ
Dan dalam masalah ini juga terdapat
riwayat dari: ‘Ali bin Abi Thalib,
‘Abdullah bin Mas’ud, 65. ‘Abdullah bin
‘Umar bin Al-Khaththab, ‘Abdullah bin
‘Amr bin Al-‘Ash, 66. Abu Hurairah,
Samurah bin Jundub. Salamah bin Al-
Akwa’, Zaid bin Tsabit, Mu’adz bin
‘Afra’, Ka’b bin Murrah, Abu Umamah
Al-Bahili, 67. ‘Amr bin ‘Abasah As-
Sulami, dan ‘Aisyah -semoga ridha Allah
atas mereka-, dan dari Ash-Shunabihi 
akan tetapi ia tidak mendengar dari Nabi
.
ِ ‫ ﻋﻦ ﺟﺎﺑِـ ِﺮ ﺑـ ِﻦ ﻋـﺒ ـ ِﺪ‬-٦٨
‫ أَ ﱠن‬، ‫ﷲ‬ َْ ْ َ ْ َ
93
‫ﺎب ‪َ ‬ﺟﺎءَ ﻳَـ ْﻮَم اﻟْـ َﺨـ ـْﻨ ـ َﺪ ِق‬ ‫ﻋُﻤﺮ ﺑْﻦ اﻟْـ َﺨﻄﱠ ِ‬
‫ََ َ‬
‫ﺐ‬‫ﺲ‪ ،‬ﻓَ َﺠ َﻌ ـ َـﻞ ﻳَ ُﺴـ ـ ـ ﱡ‬ ‫ِ‬
‫ﺑَـ ْﻌ ـ َـﺪ َﻣ ــﺎ َﻏـ ـ ـَﺮﺑَﺖ اﻟ ﱠﺸ ـ ْـﻤ ُ‬
‫ﷲ‪َ ،‬ﻣ ــﺎ‬ ‫ﺎل‪ :‬ﻳ ــﺎ رﺳ ــﻮَل ِ‬ ‫ُﻛ ﱠﻔ ـ َـﺎر ﻗـُ ـَﺮﻳْـ ـ ـ ٍ‬
‫ﺶ‪ ،‬ﻓَـ ـ َﻘ َ َ َ ُ ْ‬
‫ﺲ‬ ‫ﱠﻤ‬ ‫ﺸ‬ ‫اﻟ‬ ‫ت‬‫ﻛِ ْﺪت أُﺻﻠِّﻲ اﻟْﻌﺼ ـﺮ ﺣ ﱠﱴ َﻛﺎد ِ‬
‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫ُ َ َ َْ َ َ‬
‫ﷲ َﻣـ ـ ـ ــﺎ‬‫ـﺎل اﻟـﻨﱠـﺒِ ـ ـ ـ ـﻲ ‪)) :‬و ِ‬ ‫ب‪ .‬ﻓَـ َﻘ ـ ـ ـ َ‬
‫َ‬ ‫ﱡ‬ ‫ﺗَـ ْﻐـ ـ ـ ـُﺮ ُ‬
‫ﺎل‪ :‬ﻓَـ ُﻘـ ْﻤـﻨَ ـ ـﺎ إِﻟَـ ـﻰ ﺑـُﻄْـ َﺤ ـ ـﺎ َن‪،‬‬‫ﺻـﻠﱠـ ْﻴ ـ ـﺘُـ َﻬﺎ(( ﻗَـ ـ َ‬ ‫َ‬
‫ﺼـ ـﻠﱠﻰ‬ ‫ﺿـ ـﺄْﻧَـ ـﺎ ﻟَـ ـ َﻬﺎ‪ ،‬ﻓَ َ‬ ‫ﺿـ ـ ـﺄَ ﻟِﻠ ﱠ‬
‫ﺼ ـ َـﻼ ِة‪َ ،‬وﺗَـ َﻮ ﱠ‬ ‫ﻓَـﺘَـ َﻮ ﱠ‬
‫ﺻـﻠﱠﻰ‬ ‫ِ‬
‫ﺲ‪ ،‬ﺛـُ ﱠﻢ َ‬ ‫ﺼَﺮ ﺑَـ ْﻌ َﺪ َﻣﺎ َﻏ ـَﺮﺑَـﺖ اﻟ ﱠﺸـ ْﻤـ ُ‬ ‫اﻟْ َﻌ ْ‬
‫ب‪.‬‬ ‫ﺑَـ ْﻌ َﺪ َﻫﺎ اﻟْ َﻤ ْﻐ ِﺮ َ‬
‫‪68. Dari Jabir bin ‘Abdullah , bahwa‬‬
‫‪94‬‬
pada waktu perang Khandaq ‘Umar bin
Al-Khaththab  datang setelah matahari
tenggelam, maka ia mulai mencela orang-
orang kafir Quraisy, kemudian
mengatakan: Wahai Rasulullah, hampir
saja aku tidak Shalat ‘Ashar sampai
matahari tenggelam. Maka Nabi 
bersabda: “Demi Allah, aku belum
Shalat ‘Ashar.” (Jabir) berkata:
Kemudian kami berdiri menuju Buth-han,
kemudian beliau berwudhu’ untuk Shalat
dan kami pun berwudhu’. Maka beliau
Shalat ‘Ashar setelah matahari tenggelam,
kemudian Shalat Maghrib setelahnya.

95
‫ﺻ َـﻼ ِة اﻟْـ َﺠـ َﻤـ َ‬
‫ﺎﻋـ ِﺔ‬ ‫ﻀ ـ ِﻞ َ‬ ‫ﺎب‪ :‬ﻓَـ ْ‬
‫ﺑَـ ُ‬
‫َوُو ُﺟـ ْﻮﺑِـ َﻬـﺎ‬
‫‪Bab: Keutamaan Shalat Jama’ah‬‬
‫‪& Wajibnya‬‬

‫ﷲ ﺑْـ ِﻦ ﻋُ َﻤ ـَﺮ ‪ ،‬أَ ﱠن‬ ‫‪ -٦٩‬ﻋ ـﻦ ﻋ ـﺒ ِﺪ ِ‬


‫َ ْ َْ‬
‫ﺎﻋ ِﺔ‬
‫ﺻـ ـ َـﻼةُ اﻟْـ ـ ـ َﺠ َﻤ َ‬ ‫ﺎل‪َ )) :‬‬ ‫ﷲ ‪ ‬ﻗَـ ـ َ‬ ‫رﺳ ـ ـﻮَل ِ‬
‫َُ ْ‬
‫ﺻ َﻼ ِة اﻟْـ َﻔـ ِّﺬ ﺑِـ َﺴـ ْﺒ ٍﻊ َو ِﻋـ ْﺸـ ِﺮﻳْ ـ َﻦ‬ ‫أَﻓْـ َ ِ‬
‫ﻀـ ُﻞ ﻣ ِﻦ َ‬
‫َد َر َﺟـﺔً((‬
‫‪69. Dari ‘Abdullah bin ‘Umar ,‬‬
‫‪bahwa Rasulullah  bersabda: “Shalat‬‬
‫‪Jama’ah lebih utama dari Shalat‬‬

‫‪96‬‬
‫)‪sendirian dengan 27 (dua puluh tujuh‬‬
‫”‪derajat.‬‬

‫‪َ -٧٠‬ﻋـ ـ ْﻦ أَﺑِـ ـ ْﻲ ُﻫـَﺮﻳْـ ـَﺮةَ ‪ ،‬ﻗَـ ـ َﺎل‪ :‬ﻗَـ ـ َﺎل‬


‫ﺻـ ـ ـ ـ َـﻼةُ اﻟـ ـ ـ ـ ـ ﱠﺮ ُﺟ ِﻞ ﻓِـ ـ ـ ـ ـ ْﻲ‬ ‫ِ‬
‫َر ُﺳ ـ ـ ـ ـ ْﻮُل ﷲ ‪َ )) :‬‬
‫ﺻ َﻼﺗِـ ـ ِﻪ ﻓِـ ـ ْﻲ ﺑـَْﻴـ ـﺘِ ِﻪ‪،‬‬‫ﻒ َﻋﻠَــﻰ َ‬ ‫ﻀ ـﻌﱠـ ـ ُ‬ ‫ﺎﻋـ ـ ٍﺔ ﺗـُ َ‬
‫َﺟـ َﻤـ َ‬
‫ﺿـ ْﻌ ـ ـ ًﻔﺎ‪،‬‬ ‫وﻓِ ـ ـﻲ ﺳ ـﻮﻗِ ـ ـ ِﻪ‪َ ،‬ﺧ ـ ـﻤﺴﺎ و ِﻋ ْﺸـ ِﺮﻳْ ـ ـﻦ ِ‬
‫َ‬ ‫ًْ َ‬ ‫َ ْ ُْ‬
‫ﺿ ـ ْﻮَء‪،‬‬ ‫َﺣـ َﺴ ـ َﻦ اﻟْـ ُﻮ ُ‬ ‫ﺿـﺄَ‪ ،‬ﻓَـﺄ ْ‬ ‫ﻚ‪ :‬أَﻧﱠـﻪُ إِ َذا ﺗَـ َﻮ ﱠ‬ ‫َو ٰذﻟِ َ‬
‫ﺛُـ ـ ﱠﻢ َﺧـ َـﺮ َج إِﻟَـ ـﻰ اﻟ َْﻤ ْﺴـ ِـﺠ ِﺪ ‪َ-‬ﻻ ﻳُـ ـ ْﺨ ِﺮ ُﺟﻪُ إِﱠﻻ‬
‫ﺖ ﻟَ ـﻪُ‬ ‫ﻂ ُﺧﻄْـ َـﻮةً إِﱠﻻ ُرﻓِـ َﻌ ـ ْ‬ ‫ﺼـ َـﻼةُ‪ -‬ﻟَـ ـ ْﻢ ﻳَ ـ ْﺨ ُ‬ ‫اﻟ ﱠ‬
‫ﻂ َﻋـْﻨ ـﻪُ ﺑِـ َﻬ ـﺎ َﺧـ ِﻄ ـ ـْﻴـﺌَ ـﺔٌ‪ ،‬ﻓَـِﺈ َذا‬ ‫ﺑِـ َﻬﺎ َد َر َﺟﺔٌ‪َ ،‬و ُﺣ ـ ﱠ‬

‫‪97‬‬
،‫ﺼ ـ ـﻠِّ ْﻲ َﻋﻠَْﻴـ ـ ِـﻪ‬ ِ
َ ُ‫ﺻـ ـﻠﱠﻰ ﻟَــ ـ ْﻢ ﺗَ ـ ـ َـﺰِل اﻟ َْﻤ َﻼﺋ َﻜـ ـﺔُ ﺗ‬
َ
،‫ـﻞ َﻋﻠَْﻴ ـ ِـﻪ‬ ٰ ِ
ِّ ‫ﺻ ـ‬َ ‫ اﻟﻠّ ُﻬـ ـ ﱠﻢ‬:ُ‫ﺼ ـ ﱠـﻼﻩ‬ َ ‫َﻣ ــﺎ َد َام ﻓ ـ ـﻲ ُﻣ‬
ُ ‫ َوَﻻ ﻳَ ـ َـﺰ‬،ُ‫ اﻟ ٰﻠّ ُﻬ ـ ﱠﻢ ْار َﺣـ ـ ْﻤﻪ‬،ُ‫اﻟ ٰﻠّ ُﻬ ـ ﱠﻢ ا ْﻏ ِﻔـ ْـﺮ ﻟَـ ـﻪ‬
‫ال‬
((َ‫ﺼـ َﻼة‬ ‫ﺻ َﻼ ٍة َﻣـﺎ اﻧْـﺘَـﻈَـ َﺮ اﻟ ﱠ‬ َ ‫ﻓـ ْﻲ‬
ِ
70. Dari Abu Hurairah , ia berkata:
Rasulullah  bersabda: “Shalatnya laki-
laki dengan berjama’ah dilipat-
gandakan dari Shalatnya di rumahnya
dan di pasarnya dengan 25 (dua puluh
lima) kali lipat. Hal itu karena jika dia
berwudhu’ dan memperbagus wudhu’-
nya, kemudian dia keluar menuju
masjid -tidak ada yang mendorongnya
untuk keluar melainkan Shalat-
tidaklah dia melangkah satu langkah

98
melainkan akan diangkat satu derajat
dan dihapuskan satu kesalahan dengan
sebab langkahnya. Kalau dia selesai
Shalat; maka malaikat senantiasa
bershalawat atasnya selama dia di
tempat Shalatnya: “Ya Allah, berilah
shalawat kepadanya, ya Allah
ampunilah dia, ya Allah rahmatilah
dia.” Dan dia senantiasa mendapat
(pahala) Shalat selama dia menunggu
Shalat.”

‫ ﻗَـ ـ َﺎل‬:‫ ﻗَـ ـ َﺎل‬، ‫ َﻋـ ـ ْﻦ أَﺑِـ ـ ْﻲ ُﻫـَﺮﻳْـ ـَﺮَة‬-٧١


‫ﺼــ ـ َﻼ ِة َﻋﻠَـ ــﻰ‬‫ ))إِ ﱠن أَﺛْـ َﻘــ ـ َﻞ اﻟ ﱠ‬: ‫ﷲ‬ ِ ‫رﺳـ ـﻮُل‬
ْ َُ
ُ‫ﺻ ـ ـ ـ َﻼة‬ ِ ِ ِِ
َ ‫ َو‬،‫ﺻ ـ ـ ـ َﻼةُ اﻟْـﻌ ـ َﺸ ـ ـ ـﺎء‬ َ ،‫اﻟْـ ُﻤـﻨَـﺎﻓـﻘـْﻴ ـ ـ ـ َﻦ‬
‫ َوﻟَ ـ ْﻮ ﻳَـ ْﻌﻠَ ُﻤـ ْـﻮ َن َﻣ ـﺎ ﻓِ ـْﻴـ َﻬ َﻤﺎ؛ َﻷَﺗَـ ْﻮ ُﻫ ـ َﻤﺎ‬،‫اﻟْـ َﻔ ـ ْﺠ ِﺮ‬
99
‫ﺖ أَ ْن ُ‬
‫آﻣـ ـ ـ ـ َﺮ‬ ‫َوﻟَـ ـ ـ ـ ْﻮ َﺣـْﺒـ ـ ـ ـًﻮا‪َ ،‬وﻟَـ َﻘـ ـ ـ ـ ْﺪ َﻫـ َﻤـ ْﻤـ ـ ـ ـ ُ‬
‫ﺼ ـﻠِّ ـ َﻲ‬‫آﻣ ـ ـ َﺮ َر ُﺟ ـ ًﻼ ﻓَـﻴُـ َ‬
‫ﺑِـﺎﻟ ﱠ ِ‬
‫ﺼـ َﻼة‪ ،‬ﻓَـﺘُـ َﻘ ـ َﺎم‪ ،‬ﺛُـ ﱠﻢ ُ‬
‫ﱠﺎس‪ ،‬ﺛـُ ـ ﱠﻢ أَﻧْـﻄَـﻠِـ ـ َﻖ َﻣـ ِﻌـ ـ ْﻲ ﺑِـ ِﺮ َﺟـ ـ ٍﺎل َﻣـ َﻌـ ـ ُﻬ ْﻢ‬ ‫ﺑِـﺎﻟـ ـﻨ ِ‬
‫ـﺐ‪ ،‬إِﻟَـ ـﻰ ﻗَ ـ ْـﻮٍم َﻻ ﻳَـ ْﺸـ َﻬـ ـ ُﺪ ْو َن‬ ‫ُﺣـ ـ َﺰٌم ِﻣ ـ ِﻦ َﺣﻄَـ ٍ‬
‫ُﺣ ـ ـ ـ ـ ـ ِّﺮ َق َﻋـﻠَـْﻴـ ـ ـ ـ ـ ِﻬ ْﻢ ﺑ ــُـ ﻴُـ ـ ـ ـ ـ ـ ْﻮﺗَـ ُﻬ ْﻢ‬
‫ﺼـ ـ ـ ـ ـ َﻼةَ‪ ،‬ﻓَـﺄ َ‬
‫اﻟ ﱠ‬
‫ﺑِـﺎﻟـﻨﱠـﺎ ِر((‬
‫‪71. Dari Abu Hurairah , ia berkata:‬‬
‫‪Rasulullah  bersabda: “Sungguh, Shalat‬‬
‫‪yang paling berat bagi orang-orang‬‬
‫‪munafik adalah Shalat ‘Isya’ dan‬‬
‫‪Shalat Shubuh. Kalaulah mereka‬‬
‫‪mengetahui keutamaan yang ada pada‬‬
‫‪keduanya; niscaya mereka akan‬‬
‫‪100‬‬
mendatangi keduanya walaupun
dengan merangkak. Dan sungguh, saya
telah bertekad untuk memerintahkan
Shalat untuk ditegakkan, kemudian aku
perintahkan seorang untuk Shalat
mengimami manusia, kemudian aku
pergi dengan beberapa orang yang
membawa seikat kayu bakar menuju
kaum yang tidak menghadiri Shalat,
lalu aku bakar rumah-rumah mereka
dengan api bersama mereka.”

‫ َﻋـ ِﻦ‬، ‫ﷲ ﺑْـ ِﻦ ﻋُ َﻤـَﺮ‬ ِ ‫ ﻋﻦ ﻋ ـﺒ ِﺪ‬-٧٢


َْ ْ َ
‫َﺣـ ـ ـ َﺪ ُﻛ ُﻢ‬
َ‫ﺖأ‬ ْ ‫ ))إ َذا‬:‫ ﻗَـ ـ َﺎل‬ ‫اﻟـﻨﱠـﺒِـ ـ ِّﻲ‬
ْ ‫اﺳ ـﺘَـﺄْ َذﻧَــ ـ‬
((‫ْاﻣـَﺮأَﺗُـ ـ ـﻪُ إِﻟَـ ـ ـﻰ اﻟْـ َﻤـ ْﺴ ـ ِﺠـ ـ ـ ِﺪ؛ ﻓَـ ـ ـ َﻼ ﻳَـ ْﻤـﻨَـ ْﻌ ـ ـ ـ َﻬﺎ‬
ِ ‫ و‬:‫ﷲ‬
‫ﷲ‬ ِ ِ ِ
َ ‫ ﻓَ ـ ـ ـ ـ َﻘ َﺎل ﺑـ ـ ـ ـ َـﻼ ُل ﺑْ ـ ـ ـ ـ ُﻦ َﻋـْﺒ ـ ـ ـ ـﺪ‬:‫ـﺎل‬ َ ‫ﻗَـ ـ ـ ـ‬
101
ِ ‫ ﻓَـﺄَﻗْـ ـﺒ ـ ـﻞ ﻋـﻠَـﻴـ ـ ـ ِﻪ ﻋـ ـﺒ ـ ـ ُﺪ‬:‫ـﺎل‬
،‫ﷲ‬ ْ َ ْ َ َ َ َ ‫ ﻗَـ ـ‬.‫ﻟَـﻨَـ ْﻤـﻨَـﻌُـ ُﻬ ـ ـ ﱠﻦ‬
ِ ِ
ُ‫ َﻣ ـﺎ َﺳ ـﻤـ ْﻌـﺘُـﻪُ َﺳ ـ ـﺒﱠ ـﻪُ ﻣ ـﺜْـﻠَـﻪ‬،‫ﻓَـ َﺴـ ـﺒﱠـﻪُ َﺳـ ـ ـﺒﺎ َﺳ ـ ـﻴِّـ ـﺌًﺎ‬
ِ ‫ أُﺧـﺒِـ ـ ـﺮَك ﻋـ ــﻦ رﺳـ ـ ـﻮِل‬:‫ وﻗَ ـ ـ َﺎل‬،‫ﻂ‬
، ‫ﷲ‬ ْ َُ ْ َ ُ ْ َ ‫ﻗَ ـ ـ ﱡ‬
ِ ‫ و‬:‫وﺗَـ ُﻘﻮُل‬
!‫ﷲ ﻟَـﻨَـ ْﻤـﻨَـﻌُـ ُﻬـ ﱠﻦ؟‬ َ ْ َ
ِ ‫ )) َﻻ ﺗَـﻤـﻨ ـﻌـﻮا إِﻣ ـﺎء‬:‫وﻓِـﻲ ﻟَـ ْﻔـ ٍﻆ‬
‫ﷲ‬ َ َ ُْ َْ ْ َ
((‫ﷲ‬ ِ ‫ﺎﺟـ َﺪ‬ ِ ‫ﻣـﺴ ـ‬
ََ
72. Dari ‘Abdullah bin ‘Umar , dari
Nabi  beliau bersabda: “Jika istri salah
seorang dari kalian meminta izin ke
masjid; maka janganlah mencegah-
nya.” (Perawi) berkata: Bilal bin
‘Abdullah berkata: Demi Allah, kami akan
melarang mereka. (Perawi) berkata: Maka
102
‘Abdullah (bin ‘Umar) menghadap
kepadanya dan mencelanya dengan celaan
yang buruk yang saya tidak pernah
mendengarnya mencela seperti itu sama
sekali, dan ia berkata: Saya sampaikan
hadits dari Rasulullah  kemudian engkau
katakan: Demi Allah, kami akan melarang
mereka?!
Dan dalam suatu lafazh: “Janganlah
kalian melarang hamba-hamba perem-
puan Allah untuk mendatangi masjid-
masjid Allah.”
ِ ‫ ﻋ ـ ــﻦ ﻋـ ـ ــﺒ ِﺪ‬-٧٣
، ‫ﷲ ﺑْـ ـ ـ ِﻦ ﻋُ َﻤ ـ ـ َـﺮ‬ َْ ْ َ
‫ َرْﻛـ َﻌـﺘَـْﻴ ـ ِﻦ‬ ‫ﷲ‬ ِ ‫ ﺻـﻠﱠ ـﻴ ـﺖ ﻣ ـﻊ رﺳـ ـﻮِل‬:‫ﺎل‬
ْ ُ َ َ َ ُ ْ َ َ ‫ﻗَـ‬
،‫ َوَرْﻛـ َﻌـﺘَـْﻴ ـ ـ ـ ـ ِﻦ ﺑَـ ْﻌ ـ ـ ـ َـﺪ اﻟﻈﱡ ْﻬ ـ ـ ـ ـ ِﺮ‬،‫ﻗَـْﺒ ـ ـ ـ َـﻞ اﻟﻈﱡ ْﻬ ـ ـ ـ ـ ِﺮ‬

103
‫ َوَرْﻛـ َﻌـﺘَـْﻴـ ـ ـ ِﻦ ﺑَـ ْﻌـ ـ َـﺪ‬،‫َوَرْﻛـ َﻌـﺘَـْﻴـ ـ ـ ِﻦ ﺑَـ ْﻌـ ـ َـﺪ اﻟْـ ُﺠـ ُﻤـ َﻌـ ـ ـ ِﺔ‬
.‫ َوَرْﻛـ َﻌـﺘَـْﻴـ ِﻦ ﺑَـ ْﻌ َﺪ اﻟْﻌِ َﺸ ِﺎء‬،‫اﻟْ َﻤ ْﻐ ِﺮ ِب‬
73. Dari ‘Abdullah bin ‘Umar , ia
berkata: Saya Shalat bersama Rasulullah
: dua raka’at sebelum Zhuhur, dua
raka’at setelah Zhuhur, dua raka’at setelah
(Shalat) Jum’at, dua raka’at setelah
Maghrib, dan dua raka’at setelah ‘Isya’.
ِ ‫ ﻓَﺄَ ﱠﻣ ـ ــﺎ اﻟْﻤ ْﻐـ ـ ـ ِﺮ‬:‫وﻓِـ ـ ـﻲ ﻟَ ْﻔ ـ ـ ٍـﻆ‬
ُ‫ب َواﻟْﻌ َﺸ ـ ــﺎء‬
ُ َ ْ َ
.‫ ﻓَـ ِﻔ ْﻲ ﺑَـْﻴ ـﺘِ ـ ِﻪ‬:ُ‫َواﻟْـ ُﺠ ُﻤ َﻌﺔ‬
Dalam suatu lafazh: Adapun (Shalat
sunnah) Maghrib, ‘Isya’, dan Jum’at;
maka (beliau Shalat) di rumahnya.

104
‫ـﺎل‪:‬‬‫َوﻓِ ـ ـ ْﻲ ﻟَ ْﻔ ـ ٍـﻆ‪ :‬أَ ﱠن اﺑْـ َـﻦ ﻋُ َﻤ ـ َـﺮ ‪ ،‬ﻗَـ َ‬
‫ﺼ ـ ـﺔُ‪ :‬أَ ﱠن اﻟـﻨﱠـﺒِـ ـ ـ ﱠﻲ ‪َ ‬ﻛ ـ ـ ـﺎ َن‬ ‫ِ‬
‫َﺣـ ﱠﺪﺛـَ ـْﺘـ ـﻨ ـ ـ ـ ْﻲ َﺣ ْﻔ َ‬
‫ﺼـﻠِّـ ـ ـ ـ ْﻲ َﺳـ ـ ْﺠـ َﺪﺗَـ ـْﻴـ ـ ـ ـ ِﻦ َﺧ ـ ِﻔـْﻴـ َﻔ ـﺘَـْﻴـ ـ ـ ـ ِﻦ ﺑَـ ـ ـ ـ ْﻌ َﺪ َﻣﺎ‬
‫ﻳـُ َ‬
‫ﺎﻋ ـ ـﺔً َﻻ أ َْد ُﺧ ـ ُـﻞ‬ ‫ﺖ َﺳـ َ‬ ‫ﻳَـﻄْـﻠُـ ـ ُﻊ اﻟْـ َﻔـ ْﺠ ـ ـُﺮ‪َ ،‬وَﻛـﺎﻧَـ ـ ْ‬
‫َﻋـﻠَﻰ اﻟـﻨﱠـﺒِـ ِّﻲ ‪ ‬ﻓِ ـْﻴـ َﻬﺎ‪.‬‬
‫‪Dan dalam lafazh yang lain: Bahwa‬‬
‫‪Ibnu ‘Umar  berkata: Hafshah telah‬‬
‫‪mengabarkan kepadaku bahwa Nabi ‬‬
‫‪biasa Shalat dua raka’at ringan setelah‬‬
‫‪terbit fajar. Dan itu adalah waktu yang aku‬‬
‫‪tidak masuk menemui Nabi .‬‬

‫ﺖ‪ :‬ﻟَـ ـ ـ ْﻢ‬ ‫ِ‬


‫‪َ -٧٤‬ﻋ ـ ـ ْﻦ َﻋﺎﺋ ـ ـ ـ َﺸﺔَ ‪ ،‬ﻗَﺎﻟَ ـ ـ ْ‬
‫‪105‬‬
‫ َﻋﻠَ ـﻰ َﺷـ ـ ْﻲ ٍء ِﻣ ـ َﻦ اﻟـﻨﱠـ َﻮاﻓِـ ـ ِﻞ‬ ‫ﻳَ ُﻜ ـ ِﻦ اﻟـﻨﱠـﺒِـ ـ ﱡﻲ‬
.‫ﺎﻫ ـ ًﺪا ِﻣـْﻨـﻪُ َﻋﻠَﻰ َرْﻛـ َﻌـﺘَـ ِﻲ اﻟْـ َﻔـ ْﺠـ ِﺮ‬
ُ ‫َﺷ ـ ـ ﱠﺪ ﺗَـ َﻌـ‬
َ‫أ‬
74. Dari ‘Aisyah , ia berkata:
Tidaklah Nabi  benar-benar menjaga
terhadap Shalat sunnah melebihi dua
raka’at Fajar.

‫ )) َرْﻛ ـ َﻌ ـﺘَ ـ ـﺎ‬:‫ َوﻓِ ـ ـ ْﻲ ﻟ ـ ـ ْﻔ ٍﻆ ﻟِ ُﻤ ْﺴ ــﻠِ ٍﻢ‬-٧٥


((‫اﻟْـ َﻔـ ْﺠـ ِﺮ ﺧ ـ ْﻴـ ٌﺮ ِﻣـ َﻦ اﻟ ﱡﺪﻧْ ـﻴَـﺎ َوَﻣـﺎ ﻓِ ـ ْﻴـ َﻬﺎ‬
75. Dalam suatu lafazh milik Muslim:
“Dua raka’at Fajar lebih baik dari
dunia dan seisinya.”

106

Anda mungkin juga menyukai