PERSAMAAN DIFERENSIAL II
Modul ini diajukan untuk melengkapi persyaratan tugas akhir mata kuliah
Persamaan Direfensial II
Disusun Oleh:
NPM : 200913500170
KELAS :7A
Page 1
Telf./Fax.(021)7818718-78835283
KATA PENGANTAR
Segala puji bagi Allah SWT yang telah melimpahkan Rahmat dan
Hidayah-Nya sehingga kami dapat menyelesaikan makalah ini dengan penuh
kemudahan dan tepat waktu.
Makalah ini disusun agar pembaca dapat menambah wawasan pada mata
kuliah PERSAMAAN DIFERENSIAL II, yang kami sajikan berdasarkan
pengamatan dari berbagai sumber. Dalam menyusun makalah ini kami banyak
menemukan berbagai rintangan. Baik itu yang datang dari kami maupun yang
datang dari luar. Namun dengan penuh kesabaran akhirnya makalah ini dapat
terselesaikan.
ALLAH SWT .
Kedua orang tua kami yang telah membantu kami
Bpk Huri Suhendri selaku dosen Persamaan Direfensial II
yang telah membimbing kami dalam penyusunan malakah ini
sehingga makalah kami dapat terselesaikan dengan baik.
Teman – teman yang telah membantu kami untuk
menyelesaikan modul kami.
Penyusun
Page 2
DAFTAR ISI
KATA PENGANTAR.............................................................................................i
DAFTAR ISI...........................................................................................................ii
Daftar Pustaka......................................................................................................33
Page 3
A. Persamaan Diferensial Linier Orde-n dengan koefisien konstan
Bentuk umum
n n−1 n−2
d y d y d y dy
Po n + P 1 n−1 + P2 n−2 +…+ Pn + Pn y=Q
dx dx dx dx
Bentuk umum dalam operator diferensial
dn y
Dn y= n
dx
d n−1 y
Dn−1 y =P1
d x n−1
n−2
n−2 d y
D y =P2 n−2
dx
Dan seterusnya
Sehingga dapat disingkat menjadi
n n −1 n−2
Po P D y + P1 P D y+ P2 P D y +…+ P n−1 D+ Pn ¿ y=Q
Keterangan :
�㳎 0 ≠ 0
P0 , P1 , P 2 , … , Pn ,Q merupakan fungsi dari variabel x
Jika P0 , P1 , P 2 , … , Pn merupakan konstanta disebut
persamaan diferensial linier orde-n dengan koefisien konstanta
Jika orde P0 , P1 , P 2 , … , Pn bukan koefisien konstanta
disebut persamaan diferensial liner orde-n dengan koefisien
variabel
Jika Q=0 maka disebut persamaan diferensial
homogen orde-n
Jika Q≠ 0 maka disebut persamaan diferensial tidak
homogen orde-n
Contoh:
4 2
d y d y
1. 1 5 4
+ x 2 +3 y=0
dx dx
2
d y dy
2. 6 2
+x +4 y=e−x
dx d x
Page 4
d5 y d4 y d3 y d2 y d y
3. 5
+ 4
+ x 3
+ 2+ + y=x 2
dx dx dx dx d x
Jawab:
d7 y d5 y d y
6. 11 7
+3 5
+ +5 y =x5 P. D. L. Homogen
dx d x dx
orde-n dengan koefisien konstanta
1. Bentuk homogennya
n n−1 n−2
d y d y d y dy
Po n + P 1 n−1 + P2 n−2 +…+ Pn−1 + P n y =0
dx dx dx dx
P
n n−1 n−2
(¿¿ o D + P1 D +P2 D +…+ Pn−1 D+ Pn) y=0
¿
2. Langkah-langkah penyelesaian
Page 5
1. Membuat persamaan karakteristik
n n−1 n −2
P0 ã + P 1 ã + P2 ã +…+ P n−1 ã + Pn=0
2. Menentukan akar-akar dari persamaan karakteristik
a. Jika akar-akar rill berbeda
ã 1 ≠ ã 2 ≠ ã3 ≠ … ≠ ãn
Solusi umumnya adalah
ã1x ã2 x ã3 x ãn x
y=C 1 e + C2 e +C 3 e + …+C n e
b. Jika akar-akar
rill dan akar kembar
ã 1=ã 2=ã 3=…=ã n
Solusi umumnya adalah
y=C 1 eã x + C2 x e ã x +C 3 x 2 e ã x +…+C n xn −1 e ã
1 2 3 n x
c. Jika akar-akar
rill dan campuran
ã 1=ã 2 ≠ ã3 ≠ … ≠ ã n
Solusi umumnya
y=C 1 eã x + C2 x e ã x +C 3 eã x +…+C n eã x
1 2 3 n
d. Jika akar-akar
bilangan kompleks
ã 1=a+ bi
Dan
ã 2=a−b i
Solusi umumnya adalah
y=ea x ( C 1 s in b+ C2 s i n b x )
Contoh:
3 2
d y d y dy
1. 3 3
+ 2 2
+4 +3 y =0
dx dx dx
d4 y d3 y d2 y d y
2. + −1 3 + +1 2 y=0
d x4 d x3 d x2 d x
d2 y dy
3. 2
−4 + 13 y=0
dx dx
Jawab:
D
1. (¿ ¿ 3+2 D 2 +4 D+3 ) y=0
¿
3 2
¿ ã +2 ã + 4 ã +3=0
Page 6
¿ ( ã +1 ) ( ã+1 )( ã +2 )
D
2. (¿ ¿ 4 + D3 +1 3 D2 + D+1 2 ) y=0
¿
4 3 2
¿ ã + ã +1 3 ã + ã+ 12=0
¿ ( ã +1 ) ( ã−1 ) ( ã+ 3 ) (ã−4)
ã 1=−1 ã2 =1 ã3 =−3 ã 4 =4
c=¿ c 1 e x +c 2 x e x + c 3 e−3 x +c 4 e 4 x
y¿
2
d y dy
3. Tinjau 2
−4 + 13 y=0
dx dx
2
D −4 D+13=0
ã 2 +4 ã+1 3=0
4 ± √1 6−5 2 1
D 1 2= =2± √ −3 6=12 ± 3 i
2 2
3x
c 1 c o s 3 x+ c2 s in ¿
y=e2 x ¿
Page 7
Latihan
4 3 2
d y d y d y dy
1. 4
−4 3
−6 2 +5 +2 y=0
dx dx dx dx
d3 y d2 y dy
2. 3
+ 4 2
+7 +6 y=0
dx dx dx
d3 y d2 y dy
3. 2 3 + 9 2 −1 0 +3 y=0
dx dx dx
d4 y d3 y d2 y dy
4. 2 4 −7 3
−2 2
+13 +6 y=0
dx dx dx dx
4 3 2
d y d y d y dy
5. + 4 −2 1 + +20 y=0
d x4 d x3 d x2 d x
a [ c 1 v 1 left (x right ) + {c} rsub {2} {v} rsub {2 } ( x ) ]+ b [ c 1 v '1 ( x ) +c 2 v '2 (x) ] + c [ c 1 v 1 ( x ) +c 2 v 2 ( x) ] …
Tinjau :
y=c1 ( x ) v1 ( x )+ c 2 ( x ) v 2 ( x ) …(3)
Pilih c 1 ( x ) d a n c2 (x ) sehingga
Page 8
dy
=c ( x ) v '1 ( x )+ c 2 ( x ) v '2 ( x ) … ( 5 )
dx 1
d2 y '' ( )
2
=c 1 ( x ) v 1 ( x ) +c 2 ( x ) v '2' ( x ) +c 1 ( x ) �⦜'1 x +c 2 ( x ) v '2 ( x ) …(5)
dx
c 1 ( x ) [ a v 1 ( x ) + b {v} rsub {1} ' ( x ) + c {v} rsub {1} ( x ) right ] + {c} rsub {2} left (x right ) lef
R(x)
c 1 ( x ) v '1 ( x ) +c '2 ( x ) v'2 ( x )= …(7)
a
c1 d a n c2 memenuhi sistempersamaan,
| |
0 v 2 ( x)
R(x )
v 1 ( x)
' a −v 2 ( x ) R(x )
c ( x )=
1 =
| |
v 1 ( x ) v 2 (x ) aW ( x)
' '
v 1 ( x ) v 2 (x )
Dimana : W ( x )=
| v 1(x ) v 2 ( x)
'
v 1(x ) v 2 ( x)
'
|
Disebut determinan WRONSKY
| |
v ( x)
0
R(x )
v ' (x)
a v ( x ) R ( x)
c ' ( x )= =
W (x) a W (x)
v 2 ( x ) R(x)
Jadi �憤1 ( x )−∫ d x +k 1
a W ( x)
Page 9
v1 ( x ) R(x )
c 2 ( x )−∫ d x+ k 2
a W ( x)
d2 y dy
a 2
+b +c y =R( x)
dx dx
Adalah
v 2 ( x ) R(x ) v1 ( x ) R( x)
y=v 1 ( x )−∫ d x+ k 1 + � 62 ( x )−∫ d x+ k 2
aW ( x) a W ( x)
Contoh soal:
Jawab :
d2 y dy
Tinjau 2
−3 +2 y =0
dx dx
Persamaan karakteristik
D2−3 D+2=0
ñ 2−3 ñ+2=0
ñ1 =1
ñ 2=2
x 2x
Adalah y=c1 e +c 2 e
Determinan WRONSKY :
Page
10
W ( x )=| e x e2 x
x
e 2e
3x
|x
2 x =2 e −e =e
3x
Jadi
2x 3x
−e e −1 2 x
c 1 ( x )=∫ 3x
d x=−∫ e 2 x d x= e + k1
e 2
ex e3 x
c 2 ( x )=∫ 3x
d x=∫ e x d x=e x + k 2
e
y= (−12 e +k ) �〹 +(e +k )e
2x
1
x x
2
2x
1
¿ k 1 e x + k 2 e2 x + e3 x
2
d2 y dy
2. 2
−4 +4 y =e 2 x
dx dx
Jawab :
2
d y dy
Tinjau 2
−4 + 4 y =0
dx dx
Persamaan karakteristik
ñ 2−4 ñ+4=0
(ñ−2)2
1=¿ ñ 2=2
ñ¿
Jadi y=c1 e 2 x + c 2 x e2 x
2x ' 2x
v 1 ( x ) e → v1 ( x )=2 e
v 2 ( x ) e 2 x → v '2 ( x )=e 2 x +2 e 2 x
W ( x )= |e2x
2e
2x
x e2 x
2x
e +2 e
2x |
w ¿ e 2 x ( e2 x +2 e 2 x )−2 e 2 x +e 2 x
Page
11
w ¿ e 4 x +2 x e 4 x −2 x e 4 x
w ¿ e4 x
−x e 2 x e2 x −x 2
Jadi c 1 ( x )=∫ d x=−∫ x d x= +k 1
e4 x 2
e 2 x e2 x
c 2 ( �忠 )=∫ d x=∫ d x=x +k 2
e4 x
−x 2
y= ( 2 )
+ k 1 e 2 x + ¿ ( x+ k 2 ¿ e
2x
2
x 2x
¿ k 1 e2 x + k 2 x e 2 x + e
2
2
d y dy
3. 2
−4 + 13 y=e2 x c o s 3 x
dx dx
2
d y dy
Tinjau 2
−4 + 13 y=0
dx dx
Persamaan karakteristik :
2
ñ −4 ñ+1 3=0
4 ± √ 16−52 1
ñ1 2 = =2± √ −3 6=1 2± 3 i
2 2
3x
Jadi c 1 c o s 3 x+ c2 s in ¿
y=e2 x ¿
v 1 ( x ) 32 x c o s 3 x
v 2 ( x )=e 2 x s i n3 x
→ v '2 ( x )=2 e 2 x s i n 3 x +3 e 2 x c o s 3 x
Page
12
W ( x )= | e2 x c o s 3 x e 2 x s i n3 x
|
−3 e 4 x c o s 2 3 x+ 2 e4 x c o s 3 x 3 e 2 x c o s 3 x+2 e 2 x s i n 3 x
4x 2 4x 4x 2 4x
¿ 3 e c o s 3 x+ 2 e c o s 3 x s i n 3 x +3 e s i n 3 x−2e c o s 3 x s in 3 x
¿ 3 e 4 x c o s 2 3 x+ 3 e 4 x s i n2 x
c os
¿
x
¿
¿ 3 e4 x ¿
−e2 x s in 3 x e2 x c os 3 x
Jadi c 1 ( x )=∫ dx
3 e4 x
s in 3 x c o s 3 x d �¿
1
¿− ∫ ¿
3
1 c o s6 x
¿−
6 ∫ si n6 x� D x=
36
+k 1
2x 2x
e si n3x e c o s3 x
c 2 x =∫
( ) dx
3 e4 x
2
c o s 3 x d x 1 1+c o s 6 x 1 si n6x x si n6 x
¿∫
3
= ∫
3 2
d x= x +
6 6
+ k 2= +
6 (
6
+k 2 )
Maka solusi umumya adalah
x s in 6 x
+ + k2
6 6
3 x +(¿) e2 x s in 3 x
co s6 x
y= ( 36 )
+ k1 e2 x c o s ¿
Latihan:
Page
13
d2 y dy
1) 2
+3 +1 1 y=e 2 x
dx dx
2
d y dy
2) 2
−6 +8 y=e5 x
dx dx
2
d y dy
3) 2
+ 13 +27 y=e−4 x
dx dx
2
d y
4) +6 4 y=c o s 2 x
d � 〱2
d2 y dy
5) 2
−2 + 19 y=s i n x
dx dx
2. Bentuk umum:
ny
d d n−1 y d n−2 y dy
Po + ¿ P 1 +¿ P2 +¿ ... + Pn-1 Pny =
d xn d x n−1 d x n−2 dx
Q dengan Q ≠ 0
Po Dny + P1 Dn-1 y + P2 Dn-2y + . . . + Pn-1 Dy + Pn y = Q
Atau
(Po Dn + P1 Dn-1 + P2 Dn-2 + . . . + Pn-1 D + Pn)y = Q
Solusi umum: Y = Yc +Yp
Yc= solusi komplementer (solusi dari P.D. L. Homogen)
Yp= solusi partikuler
Menentukan Yp:
a. Metode Invers Operator
Bentuk umum P. D. L. tak homogen ditulis dalam bentuk F (D) y
= Q sehingga:
1
Yp = Q atau Yp =
f ( D)
1 1 1 1
. … . .Q
D−ë 1 D−ë 2 D−ë n−1 D−ë n
1. Cara pertama
Berdasarkan faktor’’ riil linier dari F (D):
1 1 1 1
Yp = . … . .Q
D−ë 1 D−ë 2 D−ë n−1 D−ë n
Langkah’’ penyelesaian
1
a. Tentukan invers operator dari f (D) yaitu
f ( D)
1
b. Tentukan faktor’’ riil linier dari yaitu:
f ( D)
Page
14
1 1 1 1
Yp= . … . Q
D−ë 1 D−ë 2 D−ë n−1 D−ë n
c. Secara berabtai tentukan Yp:
Tahap 1:
1
Misalnya: U = Q (P.D.L Orde satu)
D−ë 1
U = e λ1x ∫ Q . e –λ1x dx
Tahap 2:
1
Misalnya: V= .u (P . D . L. O r d e s a t u)
D−ë n−1
V= e λn-1x . ∫ u . e λn-1x . dx
Tahap terakhir:
1
Misal: S= . t ( P . D . L. O r d e s a t u )
D−ë 1
S= e λ1x . ∫ t e –λ1x dx
d. Yp merupakan hasil dari tahap terakhir Yp = s
Contoh:
2
d y dy
1. +29 + 100y = 2 e3 x
dx
2
d x
Persamaan karakteristiknya: ( ñ + 25 ) ( ñ + 4 ) = 0
mencari yp
1
y p= 2
2 e3 x
ñ +2 9 ñ+100
1
y p= 2e 3 x
( ñ+25)(ñ+ 4)
1
Misal : u ¿ 2 e3 x
(ñ+ 4)
u ¿ e−4 x ∫ 2 e3 x . e 4 x d x
2 7x
u ¿ e−3 x ( e )
7
2 3x
u ¿ e
7
Page
15
2 3x
misal v = e−25 x ∫ e . e2 5 x d x
7
−25 x 2
v ¿e ∫ 7 e2 8 x d x
v ¿e
−25 x
( 1 29 6 e )
28 x
2 25 x
v ¿ e
196
2 25x
maka solusi umumnya adalah y p=c1 e−3 x + c 2 x e−3 x + e
1 96
d3 y d2 y dy
2. +2 2 +
4 =10 e 5 x
dx
3
dx dx
Jawab:
mencari yp
1 5x
y p= 3 3
10e
ñ +2 ñ + 4 ñ
1
y p= 1 0 e5 x
( ñ+1)(ñ+1)(ñ +2)
1
Misal : u ¿ 1 0 e5 x
(ñ+ 2)
u ¿ � ㈶ −2 x ∫ 1 0 e 5 x . e 2 x d x
7x
10
u ¿ e−2 x ( e )
7
5x
10
u ¿ e
7
Page
16
1 0 5x x
misal v = e−x ∫ e .e d x
7
1 0 6x
v ¿e ∫
−x
e dx
7
v ¿e
−x
( 14 02 e )
6x
10 5 x
v ¿ e
42
5 5x x
miasal w = e ∫
−x
e .e d x
21
5 6x
w ¿e ∫
−x
e dx
21
w ¿e
−x
( 125 6 e ) 6x
5 5x
w ¿ e
126
5 5x
maka solusi umumnya adalah y p=c1 e−3 x + c 2 x e−3 x + e
12 6
2
d y dy
3. −11 +60 y=8 x
dx
2
dx
Jawab:
mencari yp
1
y p= 2
8x
ñ −11 ñ+1 60
1
y p= 8x
( ñ−15)(ñ−4)
Page
17
1
Misal : u ¿ 8x
(ñ−4 )
u ¿ e 4 x∫ 8 x . e−4 x d x
−3 x 8 −4 x 8 −4 x
u ¿e (− x e + e )
4 16
8 8
u ¿− x +
4 16
15 x 1
misal v = e ∫ (−2 x+ 2 .)e−15 x d x
−1 5 x
v ¿e 15 x
(
2
15(xe +
225
e )
2 −1 5 x 1 −1 5 x
+
30
e )
−1 5 x
v ¿ e 15 x ( 2
15
xe +
21 9 −15 x
2 67 5
e )
2 219
v ¿ x−
15 2675
2 21 9
maka solusi umumnya adalah y p=c1 e−3 x + c 2 x e−3 x + x−
15 2675
Latihan:
2
d y dy
1) 2
+3 +1 1 y=e 2 x
dx dx
2
d y dy
2) 2
−6 +8 y=e5 x
dx dx
2
d y dy
3) 2
+ 13 +27 y=e−4 x
dx dx
2
d y
4) 2
+6 4 y =c os 2 x
dx
2
d y dy
5) 2
−2 + 19 y=s i n x
dx dx
2. Cara kedua
Page
18
1
Bentuk dinyatakan sebagai jumlah n pecahan bagian
f ( D)
dari fakta’’ sehingga:
1 N1 N2 Nn
Yp = .Q=( + +…+ ¿Q
f (D) D−ë 1 D−ë 2 D−ë n
Langkah’’ penyelesaian
1
a. Tentukan invers operator:
f ( D)
b. Tentukan jumlah n pecahan bagian dari
1 1 N1 N2 Nn
: = + +…+
f ( D) f ( D) D−ë 1 D−ë 2 D−ë n
c. Dengan menggunakan koefisien kedua ruas,
tentukan nilai N1, N2, . . . , Nn
d. Subtitusikan N1, N2, . . . , Nn ke Yp:
N1 N2 Nn
Yp = ( + +…+ ).Q
D−ë 1 D−ë 2 D−ë �,
e. Tentukan Yp:
Yp = N1 . e λ1x . ∫ Q . e -λ1x dx + . . . + Nn . eλnx .
∫Q . e λnx
dx
Contoh:
d2 y dy
1) 2 + 4 + 3y = 1 0 e x
dx d x
Jawab:
r 1=−3 a t a u r 2=−1
1
mencari yp 2
1 0 ex
( D + 4 D+3 ) y
N1 N
( ñ+3 ñ+1 )
+ 2 1 0 ex
N 1 ( ñ +1 ) + N 2 (ñ+3)
( (ñ+3)( ñ+1) )
1 0 ex
N 1 ñ + N 1+ N 2 ñ +3 �睺2
( (ñ +3)(ñ+1) )
1 0 ex
Page
19
N
(¿ ¿ 1+ N 2 )ñ + N 1+ 3 N 2
(ñ+3)(ñ+1)
¿
¿
¿
ñ 0=1=N 1 + N 2
ñ=0=N 1+ 3 N 2
dieliminasi menjadi
1=N 1 + N 2
0=N 1+3 N 2
1
N 2=
2
1
y p=
( −1
+
(ñ+ 3) (ñ +1) )
1 0 ex
1 1
¿− e−3 x∫ 1 0 e x e 3 x d x + e−x ∫ 1 0 e x e x d x
2 2
−3 x
−1 1
¿ e ∫ 10 e 4 x d x + e−x ∫ 1 0 e 2 x d x
2 2
1 1 0 4 x 1 −x 1 0 2 x
¿− e−3 x
2 4( e + e
2) 2
e ( )
x
10 x 10
¿ e+ e
8 4
−1 0+20 x
¿ e
8
10 x
¿ e
8
5
maka solusi umumnya adalah y p=c1 e−2 x + c 2 e−3 x + e x
4
d2 y dy
2) 6 2 + 14 + 4y = e 5 x + x
dx d x
Jawab:
r 1=−3 a t a u r 2=−1
Page
20
maka : y=c1 e−1 /2 x + c 2 e−1/ 3 x
1
mencari yp 2
e5 x + x
( 6 D + 4 D+3 ) y
N1 N2
( +
2ñ +4 3 ñ+ 1 ) e5 x + x
N 1 ( 3 ñ+ 1 )+ N 2 (2ñ +4 ) 5 x
( (2 ñ+ 4)(3 ñ+1) )
e +x
3 N 1 ñ+ N 1+2 � 綐2 ñ+ 4 N 2 5 x
( ( 2ñ +4)(3 ñ+1) )
e +x
3N
(¿ ¿ 1+2 N 2)ñ+ N 1 + 4 N 2
(2 ñ+ 4)(3 ñ+1)
¿
¿
¿
0
ñ =1=3 N 1 +2 N 2
ñ=0=N 1+ 4 N 2
dieliminasi menjadi
1=3 N 1 +2 N 2
0=3 N 1 +1 2 N 2
−1
N 2=
10
−1 1
y p= ( 10
+
10
(2 ñ+ 4) (3 ñ+1)
e5 x )
1 −1 /2 x 5 x 1 /2 x 1
¿−
10
e ∫ e e d x + 10 e−1/ 3 x ∫ (e 5 x )e 1/ 3 x d x
1 −1 /2 x 1 1 /2 x 1
¿−
10
e ∫ e d x + 1 0 e−1/ 3 x ∫ e1 6 /3 x d x
1 −1 /2 x 2 1 1 /2 x 1 −1 /3 x 3 1 6 /3 x
¿−
10
e (11
e )
+ e
10 16 (
e )
2 5 x 3 5x
¿ e + e
1 10 160
−32+33 5 x
¿ e
17 6 0
1 5x
¿ e
1760
Page
21
−1 1
y p= ( 10
+
10
(2 ñ+ 4) (3 ñ+1)
x )
1 −1 /2 x 1
¿−
10
e ∫ x e 1/ 2 x d x + 1 0 e−1 /3 x∫ x e1 /3 x d x
−1 −1 −1 −1 −1 −1
1 2x x x 1 x x x
¿− e (2 x e 2 )−4 e 2 + e 2 (3 x e 2 −9 e 2 )
10 10
4 9
¿ (
−2
10
x+
10 )(
+
−3
10
x+
10 )
3 4 9
¿ (
−2
10
x+
10
x+ +
10 10 )
1 5
¿ x−
10 10
r 1=−3 a t a u r 2=−1
3
x
maka : y=c1 e 5 + c 2 e 1/ 3 x
1
mencari yp 2
e5 x + x
( 6 D + 4 �〱+3 ) y
N1 N2
( +
5 ñ+3 6 ñ−2 )
20 x
N 1 ( 6 ñ−2 ) + N 2 (5 ñ +3)
( (5 ñ+3)(6 ñ−2) )
20 x
6 ñ+2 N 1 +5 N 2 ñ +3 N 2
( (5 ñ+3)(6 ñ−2) )
20 x
6N
(¿ ¿ 1+5 N 2)ñ+ 2 N 1 +3 N 2
(5 ñ +3)(6 ñ−2)
¿
¿
¿
Page
22
ñ 0=1=6 N 1 +5 N 2
ñ=0=2 N 1 +3 N 2
dieliminasi menjadi
1=6 N 1 +5 N 2
0=6 N 1+ 9 N 2
−1
N 2=
4
−1 1
y p= (4
+
4
(5 ñ+3) (6 ñ−2)
20 x )
−3 3
1
∫ 2 0 x e 5 d x+ 14 e1 /3 x ∫ 2 0 x e−1/ 3 x d x
x x
5
¿− e
4
−3 −3 3 1 −1 −1
1 x 5
¿− e 5 2 0 x e 5 −20
4 3 ( x 25 5 x 1 3 x
3
x
)
e + e (−20 x . 3 e 3 −20. 9 e
4
3
x
)
y p= A 1 y 1 ( x ) + A2 y 2 ( x ) +…+ A n y n ( x )
Page
23
persamaan diferensial yang ditentukan dan menyertakan
koefisien-koefisien yang memiliki suku yang sama.
â x+ ¿ k 2 c o s â x
Kasus 3. dimana k1 , k2 d a n â adalah
∅ ( x )=k 1 s in ¿
konstanta-konstanta yang diketahui. Asumsikan solusinya
memiliki bentuk
y p= A s in â x + B c o s â x
Contoh
d2 y d y
a. selesaikan 2
− −2 y=4 x 2
dx d x
Jawab:
Persamaan karakteristik
2
� � −ñ+2=0
( ñ+1 )( ñ−2)
ñ1 =−1 ñ 2=2
−x 2x
Jadi y=c1 e +c 2 x e
Page
24
y p= A 2 x 2+ A 1 x + A 0
2 A 2−( 2 A 2 + A 1 )−2 ( A 2 x 2 + A 1 x + A 0) =4 x 2
d2 y dy
b. selesaikan 2
−6 −2 5 y=6 4 e−x
dx dx
Persamaan karakteristik
2
ñ −6 ñ+2 5=0
−(−6)± √(−6)2−4 (2 5)
ñ= =3 ± 4 i
2
Page
25
y p= A e−x
−x
y p=2 e
−x 2x −x
Dan solusi umumnya adalah y= y c + y p=c 1 e +c 2 x e + 2 e
d2 y dy x x
c. selesaikan 2
−6 −2 5 y=2 s i n −c o s
dx d x 2 2
Persamaan karakteristik
−(−6)± √(−6)2−4 (2 5)
ñ= =3 ± 4 i
2
3x 3x
Jadi y=c1 e c o s 4 i+ c2 e s i n 4 i
�《 x
� p =A s i n +B c o s
2 2
Dengan demikian
A x B x
y p '= si n − co s
2 2 2 2
Dan
'' −A x B x
y p= si n − co s
4 2 4 2
Page
26
Dengan hasil-hasil ini masukkan kedalam persamaan diferensial, kita
memperoleh
99 99
A−3 B=2;−3 A+ B=−1 1
4 4
menjadi
56 x 20 x
y p= si n − c os
663 2 663 2
56 x 20 x
y= y c + y p=c 1 e−x +c 2 x e 2 x + si n − cos
663 2 663 2
Page
27
Tranformasi x = e2 atau In x = z kemudian jika D didefinisikan oleh D =
d
m ak a :
dz
xDy =Dy
x2D2y = D (D-1) y
x3D3y = D (D-1) (D-2) y
xnDny = D (D-1) (D-2) (D-3) . . . (D-n + 1)y
dan P.D semula teredukdi menjadi:
[Po D (D-1)(D-2)(D-3) . . . (D-n + 1)+P 1D (D-1)(D-2) . . . (D-n +2)+ . . .
+Pn-1 D +Pn]y = Q(e2)
P. D baru inni diselesaikan dengan cara telah dibahas pada v langkah’’
menghitung solusi umum P.D chauchy
d
1. lakukanlah transformasi x = e2dan D =
dz
2. P. D tereduksi menjadi P. D liner orde n dengan koefisien konstan
didalam polinominal operator D
3. Selesaikanlah P. D baru ini dengan cara-cara pada bab v
4. gunakan transformasi Z = In x atau e2 = x untuk mendapatkan variabel
semua
5. solusi umum P. D cauchy ditentukan
2. Persamaan Diferensial Linier Legendre
Bentuk P. D
n dn y n-1 d n−1 y dy
Po (ax + b) +¿ P1 (ax + b) +…+ ¿ Pn-1 (ax + b)
dx
n
dx
n−1
dx
+ Pn y = Q(x) dimana Po, P1, . . . ,Pn adalah konstan
Untuk menyelesaikan P. D ini dilakukan tranformasi ax+b=e2 untuk
mereduksi P. D semula menjadi P. D linier orde dengan koefisien konstan
yaitu:
d
Transformasi ax + b = e2 atau In (ax + b) = z jika D = mak a:
dz
(ax +b)Dy = aDy
(ax +b)2D2y = a2D (D-1) y
(ax +b)3D3y = a3 D(D-1) (D-2) y
(ax +b)nDny = anD (D-1)(D-2)(D-3). . . (D-n +1)y dengan demikian P.D
semula tereduksi menjadi:
[Po an D (D-1)(D-2) . . . (D-n +1) + P1 an-1D (D-1)(D-n+2) + . . . +Pn-1 Ad
a2 b
+ Pn]y = Q [ ]
a
P. D baru ini diselesaikan dengan cara’’ yang telah dibahas pada bab 5
Page
28
Langkah’’ menghitung solusi umum P.D linier legendre:
d
1. Lakukanlah transformasi ax + b = e2 dan d =
dz
2. P. D tereduksi menjadi P.D linier orde n dengan koefisien konstan
didalam polinomial operator D
3. Selesaikanlah P.D baru ini dengan cara pada v
4. Gunakanlah transformasi Z = In (ax b) dan e 2 = ax + b untuk
mendapatkan variabel semula
5. Solusi umum P.D legerdre ditemukan
Contoh:
1. Selesaikan {(3 x +2)2 D 2 +3 ( 3 x+ 2 ) D−3 6 } y=3 x 2+ 4 x +1
Transformasi ( 3 x+2 )=e z mengubah menjadi
1 1
{ 9 D ( D−1 ) +9 D−36 } y=9 ( D2−4 ) y = ( 9 x 2−1 2 x +3 ) = ( e 2 z−1 )
3 3
1
¿ ( D2−4 ) y= (e 2 z−1)
27
Penyelesaian lengkapnya
1 1 1
y=C 1 e2 z +C 2 e−2 z ( 2 e 2 z= 2 ez )
2 7 D −4 D −4
1
¿ C1 e 2 z +C 2 e−2 z + ( z e−2 z +1)
108
1
y=C 1 (3 x+2)2 +C2 (3 x +2)−2 + (l n x (3 x+2)2 +1)
108
Page
29
u ¿ ez [ 4 z ]
u ¿ 4z e z
−2 2
z z
Misal V: e 3
∫ 4 z e ∙e
z 3
dz
−2 5
z z
v ¿e 3
∫ 4 z e2 dz
−3 5 5
2 4 2z
v ¿ e 2 z [4 z ∙ e 2 −4 ∙ e ]
5 25
8 z 16 z
v ¿ ze − e
5 25
Tahap II:
1
Yp ¿ 2
( 2 á +3 ) ( 2 á−2 )
Misal U: e z ∫ 2 e z d z
u ¿ e z ∙ 2e z
u ¿−2
−3 3
z z
Misal V: e 2
∫ 2e 2
dz
−2 2
3
z 2 z
v ¿e [−2 ∙ e 3 ]
3
−3 3
−4 2 z
v ¿e2z [ e ]
3
4
v ¿−
3
−3
z 8 16 4
∴ y p=c1 e 2
+c 2 e z + e z− e z −
5 25 3
Page
30
3. x 2 y ' ' +2 x y −6= x
Jawab:
D ( D−1 ) +2 D−6=x
2
¿ D −D+2 D−6=x
2
¿ D + D−6=x
2
¿ ñ +ñ−6=0
¿( ñ+3)(ñ−2)
ñ1 =−3 a t a u ñ2=2
−3 z 2z
y c =c 1 e +c 2 e
Mencari yp
Ganti x=e z
1
Mis U: ez
(ñ+ 3)( ñ−2)
1
u ¿ ez
(ñ−2)
u ¿ e 2 z∫ e z e−2 z d z
u ¿ e 2 z∫ e−z d z
u ¿ e 2 z (−e−z )
u ¿−e z
1
V: ez
(ñ+ 3)
V= e−3 z∫ −e z e3 z d z
v ¿ e−3 z∫ −e4 z d z
−1 4 z
v ¿ e−3 z ( e )
4
1 z
v ¿− e
4
Page
31
1 z
y=c1 e 3 z +c 2 e−2 z− e
4
3 −2 1
y=c1 x + c2 x − x
4
2 '' 2
4. x y +7 x y−9 y=x
Jawab:
D
[¿ ¿ 2−D+7 D−9]=x 2
¿¿
D
2
[¿ ¿ 2+ 6 D−9]=x
¿¿
¿ ñ2 +6 ñ−9=0
¿( ñ+3)(ñ+ 3)
ñ1 2=−3
−3 z −3 z
y c =c 1 e −c 2 x e
Mencari yp
Ganti x=e z
1
Mis U: e2 z
(ñ+ 3)( ñ+3)
1
u ¿ e2 z
(ñ+ 3)
u ¿ e−3 z∫ e2 z e3 z d z
u ¿ e−3 z∫ e5 z d z
5z
u ¿ e−3 z ( ) 1
5
e
Page
32
1 2z
u ¿ e
5
1
V: e2 z
(ñ+ 3)
2z
V= e −3 z
∫ 15 e e3 z d z
1 5z
v ¿ e−3 z∫ e d z
5
5z
−3 z 1
v ¿e ( e )
25
2z
1
v ¿ e
25
1 2z
y=c1 e−3 z +c 2 z e−3 z + e
25
−3 −2 1 2
y=c1 x + c2 x + x
25
2 '' 2
5. x y −4 x y−1 6 y=5 x
Jawab:
¿ D2−5 D+6=5 x 2
2
¿ ñ +5 ñ−6=0
¿( ñ+6)(ñ−1)
ñ1 =−5 a t a u ñ2=1
−6 z z
y c =c 1 e +c 2 e
Page
33
Mencari yp
Ganti x=e z
1
Mis U: 5 e2 z
(ñ+ 6)(ñ−1)
1
u ¿ 5 e2 z
(ñ−1)
u ¿ e z∫ 5 e2 z e−z d z
u ¿ e−z∫ 5 e z d z
u ¿ e−z ( 5 e 3 z )
u ¿ 5 e2 z
1 2z
V: e
(ñ+ 6)
V= e−6 z∫ 5 e2 z e6 z d z
v ¿ e−6 z∫ 5 e8 z d z
5 8z
v ¿ e−6 z ( e )
8
5 2z
v ¿ e
8
5
y=c1 x−6 + c2 x+ x 2
8
Latihan
Page
34
3) 4 x 2 y ' ' +1 2 x y ' +3 y=2l n x
4) x y¢¢ + 7xy¢ + 9y = sin x
2
Atau
dx
+3 x + y=2 (D+3) x + y = 2
dt
Jumlah dari persamaan simultan = 2 dan jumlah dari variabel tak bebas =
2 (yaitu x dan y). Solusi umum dari P.D simultan dapat diperoleh dengan
cara menggunakan eliminasi dari variabel tak bebasnya. Jumlah konstanta
sembarang yang ditampilakan dalam solusi umum derajat dalam simultan:
f 2 (D ) x +¿g 2 ( D) y=h 2 ( t)
f 1 ( D ) x+ g ( D ) y=h f g
1 ∆=[ 1 ( D ) 1 (D ) ]
1(t)
¿ f 2 ( D ) g2( D)
¿
¿
Didalam melakukan eliminasi variabel tak bebas determinan ∆ ini
harus diperhatikan. Jika ∆=0 sistem itu adalah tak bebas sehingga
sistem ini tidak akan dipikirkan disini. Langkah’’ mencari solusi umum
sistem P.D Linier simultan:
1. Tulislah P.D didalam polinomial operator D untuk P. D. Linier
dengan koefisien konstan, tetapi untuk P.D.L dengan koefisien
variabel , tulislah P.D ini didalam polinomial D.
2. Hitunglah determinan D
3. Dengan memperhatikan determinan ∆ ini, lakukanlah eliminasi
variabel tak bebasnya
Page
35
4. Selesaikanlah P.D hasil eliminasi itu dengan metode yang telah
dibahas pada bab sebelumnya
5. Hitung juga untuk variabel tak bebas yang lain
6. Solusi umum sistem merupakan kumpulan dari variabel tak bebas
yang telah diperoleh melalui eliminasi tadi
Contoh:
1. Selesaikan sistem :
(D + 1)x + (D – 1)y = et
(D2 + D + 1)x + (D2 + D + 1)y = t2
Jawablah :
1 3
2y = t2 + 2t – 3et dan y= t2 + t - et
2 2
Kenakanlah operator D2- D + 1 pada pers (1) dan D – 1 pada pers(2) dan
kurangkanlah, diperoleh :
1 1
2x + t2 – 2t + et dan x= t2 – t + et
2 2
catatlah [
D+1
2
D−1
2
D + D+1 D −D+1 ]
= 2 adalah derajat 0 pada D, dengan
2. Selesaikan sistem :
D2x – a2y = 0
D2y + a2x = 0
Jawab :
Page
36
D2y + a2x = 0 ..................(2)
Kenakan operator D2 pada pers(1) dan substitusikan D2y = -a2x dari pers
(2), diperoleh :
a
D4x – a2(-a2x) = D4x + a4x = (D4 + a4)x = 0, maka D = ± (1 ± í )
√2
�屴 a a −a
dan x = C c o s +C 2 s i n
e √2 ( 1 √2 √2
) + e √2 (
a a
C3 c o s +C 4 s in )
√2 √2
substitusikan untuk x pada pers (1) dan selesaikan
a 2 a a a −a
y = D x = √2 ( C2 c o s −C1 s i n ) +
√2 e √2 √2 e √2 (
a a
C3 s in −C 4 c o s )
√2 √2
3. Selesaikan sistem :
( D+1 )2 x +2 D y +3 D z=1
D x + z=0
x−D y−D z=0
Carilah persamaan khusus dimana x=z=1 , y=t=0 !
Jawab :
Page
37
−3 t
3 2
Dari pers(2), z=−D x= C 1 e
2
−3 t
1 9 1 13
Dari pers(3) , D y=x−D z= C1 e 2
+ C1 e−3 t / 2= + C 1 e−3 t /2 ;
3 4 3 4
maka
1
3
13
y= t− C2 e−3 t /2 +C 2
6
, karena
|(D+ 1)2 2 D 3 D
D
1
0
−D −D
2
1 =2 D +3 D
1 2 −1 3 2 13
j ik at=0; x= +C1 =1d a n C 1= ; y=
3 3 6 3 ( )( )
+C 2=0 d a n C 2=
9
1 2 1 13 13
x= + e−3 t / 2 , y= t− e−3 t /2 + , z=e−3 t / 2
3 3 3 9 9
Latihan
a) D x −( D+ 4 ) y =−5 et
x+ ( D−4 ) y=7 e−2 t
b) ( D+8 ) x+ ( D+ 4 ) y =9 t
5 x+ ( D+6 ) y =t 3
c) ( D+5 ) x+ ( 2 D+2 ) y=t 2+ 8
−2 x + ( D+9 ) y=et −1 0
d) ( D−6 ) x + ( D+ 4 ) y=e−2 t
( D+2 ) x + ( D+6 ) y =e 2t +4 t
e) ( D−6 ) x + ( D−6 ) y=1 0+e−t
( D+4 ) y+ ( D+ 4 ) z=5+ e−2 t
( D−7 ) x + ( D−7 ) z=4+ e−t
Page
38
DAFTAR PUSTAKA
Page
39
21