LENTURAN BATANG
1/ 2h
= 1 / 2 h
dy 2 .dy
1/ 2h
by 3
=
3 1 / 2 h
b h / 2 3 b h / 2 3
=
3 3
bh 3 bh 3
=
24 24
bh 3
=
12
1 / 2b
I.yy = 1 / 2 b
x 2 .dA dA h.dy
1 / 2b
= 1 / 2 b
hx 2 .dx
1 / 2b
hx 3
=
3 1 / 2b
h b / 2 3 h b / 2 3
=
3 3
hb 3 hb 3
=
24 24
hb 3
=
12
Sumbu sebuah balok akan berdefleksi dari kedudukannya bila dibawah
pengaruh gaya. Untuk mengembangkan teori defleksi balok kita harus menuju
geometri atau kenematika dari defleksi atau deformasi balok. Setiap defleksi
tergantung jenis tumpuan maka secara umum persamaan lenturan batang dapat
ditulis :
2y M
x EI
Dimana :
M = Momen lentur
E = Modulus elastisitas
I = Momen inersia
= Defleksi
Untuk menjelaskan soal-soal defleksi yang merupakan rangkaian persamaan
deferensial maka syarat batas homogen horisontal lebih dahulu ditentukan sebagai
berikut :
1. Untuk tumpuan jepit-jepit (tetap)
Simpangan Y dan kemiringan dy / dx = 0, kemudian ujung yang ditinjau
dimana X = 0 maka Y = 0 dan Y1 = 0
2. Tumpuan kantilever
pada ujung tumpuan ini bebas dari momen dan gesek sehingga diperoleh
persamaan :
m (a) = E.I.Y1 (a) = 0 Y (a) = E.I.Y1 (a) = 0
3. Tumpuan sederhana
Simpangan Y dan kemiringan dy/dx = 0 emudian ujung yang ditinjau dimana
X = 0, Y = 0 dan Y1 = 0
4. Tumpuan kendali
Dalam hal ini vertikal bebas dapat dilakukan teapi perputaan ujung harus
dicegah. Jenis tumpuan ini tidak mampu melawan setiap gesekan karena Y 1 = 0
dan Y (a) = E.I.Y1 = X1 = a = 0
Agar lebih jelas dapat dilihat pada gambar berikut ini :
1. Tumpuan Sederhana
2. Tumpuan jepit-jepit
3. Tumpuan kantilever
1.3. Penurunan Rumus
1. Tumpuan sederhana satu beban
Analisa :
Σ MA = 0 Σ MB = 0
- RB.L + PL/2 = 0 RA.L - PL/2 = 0
- RB.L = - PL/2 RB.L = PL/2
RB.L = PL/2 RA = P/2
RB = P/2
Perhitungan momen pada titik AC dengan syarat batas 0 < x < L/2
Mx = RA . x
d2y
E.I. = -Mx
dx 2
d2y
E.I. = - RA . x
dx 2
d2y P
E.I. =- .x
dx 2 2
dy Px 2
E.I. =- + C1
dx 4
Px 3
E.I. y =- + C1 x + C 2
12
dy
Syarat batas = 0, x = L/2 disubtitusikan kepersamaan (1) didapat
dx
dy Px 2
=- + C1
dx 4 EI
P L / 2
2
C1 = -
4 EI
PL2
C1 = -
16 EI
Syarat batas x = 0 y = 0 disubtitusikan kepersamaan (2) didapat :
P( x) 3 P ( L) 2 x
y=- +
12 EI 16 E.I
L
Untuk x =
2
P ( L / 2) 3 PL2 ( L / 2)1
y =
12 EI 16 EI
PL3 PL3
=
96 EI 32 EI
PL3 3PL3
=
96 EI 96 EI
2 PL3
=
96 EI
PL3
= max
48 EI
L
Untuk x =
4
P ( L / 4) 3 PL2 ( L / 4)
y =
12 EI 16 EI
PL3 PL3
=
768 EI 16 EI
PL3 12 PL3
=
768 EI
3
= 11PL 1 2
768 EI
MA 0 Mv 0
- RB.L + PL/4 + PL/4 = 0 - RA + P + P . RB = 0
- RB.L + PL = 0 RA = 2P - P
RB.L = P.L RA = P
RB = P
Untuk panjang AC = 0 x L / 4
Mx = RA . x
=P.x
d2y
EI Mx
dx 2
= - Px
dy Px 2
EI = C1
dx 2
Px 3
EI y = C1 x C 2
6
Untuk panjang CD = L / 4 x 3L / 4
Mx = RA . x - P (x - L/4)
= P . x – P . x + PL/4
= PL/4
d2y
EI = - Mx
dx 2
=-P.x
dy PLx
EI = C3
dx 4
EI y = PL.x 2 C3 x C 4
Untuk panjang batang DB, 3 L/4 < x < L
Mx = RA.x – P (x-L/4) – P (x – 3L/4)
= Px – Px + PL/4 – Px + 3PL/4
= - Px + PL
= - P (x- L)
d2y
EI = - Mx
dx 2
=-(x-L)
d2y P
EI = ( x L) 2 C5
dx 2 2
dy P
EI = ( x L) 3 C5 x C6
dx 6
PL2 P ( L / 4) 2
= C1
16 EI 2 EI
PL2 PL2
= C1
16 EI 32 EI
2 PL2 PL2
= C1
32 EI 32 EI
3PL2
C1 =
32 EI
Untuk medan AC, untuk x = L/4
P ( L / 4) 3 3PL2 ( L / 4)
y =
6 EI 32 EI
PL3 3PL3
=
384 EI 128 EI
PL3 9 PL3
=
384 EI 384 EI
8 PL3
=
384 EI
PL3
= ………….. (8)
48 EI
Persamaan (8) di subtitusikan kepersaman (4)
Untuk x = L/4
PL3 PL.x 2 PL2 ( x )
y = C4
48EI 8 EI 8 EI
PL3 PL.x 2 PL2 ( x)
= C4
48EI 8 EI 8 EI
PL3 PL.( L / 4) 2 PL2 ( L / 4)
= C4
48 EI 8 EI 8 EI
8 PL3 3PL3 12 PL3
= C4
384EI 384EI 384EI
PL3
=
384 EI
Persamaan (4) menjadi :
PLx 2 PL.2 x PL3
y =
8EI 8EI 384 EI
Untuk medan CD, untuk x = 3L/4
dy PLx 2 PL2
=
dx 4 EI 8 EI
PL(3L / 4) 2 PL2
=
4 EI 8 EI
3PL2 2 PL2
=
16 EI 16 EI
PL2
=
16 EI
Persamaan (9) disubtitusikan ke persamaan (5)
Untuk x = 3L/4
dy PL2 P
= ( x L) 2 C 5
dx 16 EI 2 EI
Untuk medan AB, untuk x = L/4
Px 3 3PL2 x
y =
6 EI 32 EI
P ( L / 4) 3 3PL2 ( L / 4)
y =
6 EI 32 EI
PL3 3PL3
=
384 EI 128 EI
= PL3 9 PL3
384 EI 384 EI
= PL3
1 2
48 EI
Untuk x = L/2
Σ MB = 0 Σ MA = 0
RA.L – PL/2 = 0 RA - P + RB = 0
RA.L = PL/2 RB – P - P/2 = 0
RA = P/2 RB = P - P/2
RB = P/2
Σ MA = Σ MB
Untuk batang AC 0 > x > L/2
MA = - RB . L + P . L/2 + MB
= - PL/2 + PL/2 + MB
MA = MB
Dari persamaan garis kenyal maka :
y 2
= - Mx
dx 2
y 2 px
=- MB
dx 2 2 EI
y px 2
=- MBx c1
dx 4 EI
px 3 MBx 2
y = c1 x c 2
12 EI 2
Syarat batas :
dy
= 0, X = 0, C1 = 0
dx
dy
= 0, X = L/2
dx
y px 2
=- MBx c1
dx 4
px 3 MBx
y = c1 x c 2
12 2
dy
Syarat batas x = L/2, =0
dx
y P L / 2
2
= MB L / 2 c1
dx 4
PL2
= MB l / 2 c1
16
PL2
MB =
16 / L / 2
2PL
MB =
16
PL
MB =
8
MB disubtitusikan ke persamaan (2)
Px 3 MBx 2
y = c1 x c 2
12 2
Px 3 PLx 2
= c1 x c 2
12 16
Syarat atas Y = 0, x = 0, c1 = 0 sehingga pers (2) menjadi
Px 3 plx 2
y =
12 EI 16 EI
Untuk x = L/4
Px 2 plx 2
y =
12 EI 16 EI
PL3 3PL3 2 PL3 PL3
=
768EI 768EI 384 EI
PL3
y =
384 EI
Untuk x = L/2
P l / 2 pl l / 2
3 3
=
12 EI 16 EI
Pl 3 pl 3
=
96 EI 64 EI
64 Pl 3 96 pl 3
=
64 EI 64 EI
Pl 3
=
192 EI
Σ MB = 0 Σ MA = 0
RA.L – P (3L/4) – P.L/4 = 0 - RA + P + P – RB =0
RA.L = 3 PL/4 + PL/4
RA = 4 PL/4L = P
RA = P
Momen pada titik AC dengan syarat batas ( 0 > x > L/4 )
Mx = RA.x – MA
Mx = Px – MB
Dari persamaan garis kenyal :
d2y/dx2 = - Mx = - Px + MB
dy / dx = - P2x/2 + MBx + C1
y = Px3/6EI + MBx2/2EI + C1x + C2
Momen titik CD (L/4>x>3L/4)
Mx = RA.x - P (x – L/4) – MB
= P.x - P (x – L/4) – MB = Px – Px + PL/4 – MB
d2y = - Mx
dx2 EI
y 2 = - PL MB
dx 2 4 EI
dy = PLx + MBx + C3
dx 4 EI
PLx 2 MBx 2
y = c1 x c 2
8 2
Momen pada titik BD (3L/4 > x >L)
Mx = RA . x – P (x - L/4) – P (x - 3L/4) - MA
2y
2
= - Px2 + P (x - L/4) + P (x – 3L/4) – MA
dx
2y
= - Px + P (x-L/4)2 + P(x – 3L/4)2 – MB
dx 2
y = Px P ( x L / 4) 2 P ( x 3L / 4) 2 MBx 2 C
2
5
dx 2 EI 2 EI
Px 3 P MBx 2
y = ( x L / 4) 3 C 7 x C8
2 EI 2 EI
Dari persamaan (3) dy/dx = 0, x = 0, C3 = 0
dy = PLx MBx C
3
dx 4 EI
PL( L / 2)
= MB( L / 2)
4 EI
PL2
MB(L/2) =
8 EI
PL2
MB = L/2
8
2 PL
=
8L
PL
MB =
4
MB disubtitusikan ke pers (7) didapat :
dy Px 2 P PLx 2
= ( x L / 4) 2 C 7 .x C 8
dx 2 EI 2 EI 4
Syarat batas dy/dx = 0, x = 0, C7 = 0
Px 3 P PLx 2
y = ( x L / 4) 3 C 7 .x C 8
6 EI 6 EI 8
Syarat batas y = 0, x = 0, C8 = 0
Untuk x = L/2
PL3 PL3 PL3
y =
48EI 384 EI 32 EI
8 PL3 PL3 12 PL3
=
384
5 PL3
y = max
384 EI
Untuk x = L/4
P( x) 3 P PLx 2
y = ( x L / 4) 3
6 EI 6 EI 2 EI
P ( L / 4) 3 PL3
=
6 EI 128 EI
PL3 3PL3
=
384 EI
2 PL3
=
384 EI
= PL
3
1 2
192 EI
MB = 0 MA = 0
-RA . L – PL = 0 PL – MA = 0
-RA . L = -PL MA =P.L
RA =P
Syarat batas 0 ≤ x ≤ L
P ( L / 2) 3 PL( L / 2) 2
=
6 EI 2 EI
PL3 PL3
=
48 EI 8 EI
PL3 6 PL3
=
48EI 48 EI
5 PL3
y = 1
48 EI
BAB III
PENGOLAHAN DATA DAN PERHITUNGAN
I = 44
3,5 3
12
I = 157,2 mm4
b. Defleksi pada beban 0,1 kg
11 .0,1 830
3
11PL3
δ1 = =
768 EI 768.21000.157,2
δ1 = 0,248 mm
11 .0,1 830
3
11PL3
δ2 = =
768 EI 768.21000.157,2
δ2 = 0,248 mm
0,1 830
3
PL3
δmax = =
48 EI 48 .21000 .157,2
δmax = 0,361 mm
c. Pada experiment diperoleh defleksi
Pada jarak = L/4 mm
δ1 = 0,12 mm
Pada jarak = 3L/4 mm
δ2 = 0,11 mm
Pada jarak = L/2 mm
δmax = 0,17 mm
d. Kesalahan paralaks
KP
= teo exp /δteo x 100 %
δ1 = {(0,248 – 0,12) / 0,248} . 100%
δ1 = 51,6 %
δ2 = {(0,248 – 0,11) / 0,31} . 100%
δ2 = 55,7 %
δmax = {(0,361 – 0,17) / 0,361} . 100%
δmax = 52,9 %
2.1.2. Tumpuan Sederhana Satu Beban (Brons)
a. Momen Inersia (I)
b3
I = b
12
I = 38
3 3
12
I = 85,5 mm4
b. Defleksi pada beban 0,1 kg
11 .0,1 830
3
11PL3
δ1 = =
768 EI 768.11500 .85,5
δ1 = 0,833 mm
11 .0,1 830
3
11PL3
δ2 =
768 EI 768.11500 .85,5
δ2 = 0,833 mm
0,1 830
3
PL3
δmax = =
48 EI 48.11500 .85,5
δmax = 1,212 mm
c. Pada experiment diperoleh defleksi
Pada jarak = L/4 mm
δ1 = 0,06 mm
Pada jarak = 3L/4 mm
δ2 = 0,07 mm
Pada jarak = L/2 mm
δmax = 0,09 mm
d. kesalahan paralaks
KP
= teo exp /δteo x 100 %
δ1 = {(0,833 – 0,06) / 0,833} . 100 %
δ1 = 92,8 %
δ2 = {(0,833 – 0,07) / 0,833} . 100 %
δ2 = 91,6 %
δmax = {1,212 – 0,09 ) / 1,212} . 100 %
δmax = 92,4 %
2.1.3. Tumpuan Sederhana Dua Beban ( St 37 )
a. Momen Inersia (I)
h3
I = b
12
I = 44
3,5 3
12
I = 157,2 mm4
b. Defleksi pada beban 0,1 kg
0,1 830
3
PL3
δ1 = =
48 EI 48 .21000 .157,2
δ1 = 0,361 mm
0,1 830
3
PL3
δ2 = =
48 EI 48.21000.157,2
δ2 = 0,361 mm
11 .0,1 830
3
11PL3
δmax = =
384 EI 384.21000.157,2
δmax = 0,496 mm
I = 38
3 3
12
I = 85,5 mm4
δmax = 1,666mm
c. Pada experiment diperoleh defleksi
Pada jarak = L/4 mm
δ1 = 0,10 mm
Pada jarak = 3L/4 mm
δ2 = 0,09 mm
Pada jarak = L/2 mm
δmax = 0,13 mm
d. Kesalahan paralaks
KP
= teo exp /δteo x 100 %
δ1 = {(1,212 – 0,10) / 1,212} . 100%
δ1 = 91,3 %
δ2 = {(1,212 – 0,09) / 1,212} . 100%
δ2 = 92,6 %
δmax = {(1,666 – 0,13) / 1,666} . 100%
δmax = 92,1 %
I = 44
5 3
12
I = 333,33 mm4
b. Defleksi pada beban 0,3 kg
0,3 800
3
PL3
δ1 = =
384 EI 384.21000.333,33
δ1 = 0,05 mm
0,3 800
3
PL3
δ2 = =
384 EI 384.21000.333,33
δ2 = 0,05 mm
0,3 800
3
PL3
δmax = =
192 EI 192.21000.333,33
δmax = 0,11 mm
c. Pada experiment diperoleh defleksi
Pada jarak = L/4 mm
δ1 = 0,04 mm
Pada jarak = 3L/4 mm
δ2 = 0,04 mm
Pada jarak = L/2 mm
δmax = 0,1 mm
d. Kesalahan paralaks
KP
= teo exp /δteo x 100 %
δ1 = {(0,05 – 0,04) / 0,05} . 100%
δ1 = 30 %
δ2 = {(0,05 – 0,04) / 0,05} . 100%
δ2 = 30 %
δmax = {(0,11 – 0,10) / 0,11}. 100%
δmax = 12,5 %
2.1.6. Tumpuan Jepit – Jepit Satu Beban (Brons)
a. Momen Inersia (I)
b3
I = b
12
I = 30
6 3
12
I = 540 mm4
b. Defleksi pada beban 0,3 kg
0,3 800
3
PL3
δ1 = =
384 EI 384.11500 .540
δ1 = 0,06 mm
0,3 800
3
PL3
δ2 = =
384 EI 384.11500 .540
δ2 = 0,06 mm
0,3 800
3
PL3
δmax = =
192 EI 192.11500 .540
δmax = 0,12 mm
I = 32
5 3
12
I = 333,33 mm4
b. Defleksi pada beban 0,3 kg
5.0,3 800
3
5 PL3
δ1 = =
384 EI 384.21000.333,33
δ1 = 0,05 mm
5.0,3 800
3
5 PL3
δ2 = =
384 EI 384.21000.333,33
δ2 = 0,05 mm
0,3 800
3
PL3
δmax = =
192 EI 192.21000.333,33
δmax = 0,11 mm
c. Pada experiment diperoleh defleksi
Pada jarak = L/4 mm
δ1 = 0,04 mm
Pada jarak = 3L/4 mm
δ2 = 0,04 mm
Pada jarak = L/2 mm
δmax = 0,1 mm
d. Kesalahan Paralaks (KP)
KP
= teo exp /δteo x 100 %
δ1 = {(0,05 – 0,04) / 0,05 . 100%
δ1 = 30 %
δ2 = {(0,05 – 0,04) / 0,05} . 100%
δ2 = 30 %
δmax = {(0,11 – 0,10) / 0,11} . 100%
δmax = 12,5 %
I = 30
6 3
12
I = 540 mm4
b. Defleksi pada beban 0,3 kg
5.0,3 800
3
5 PL3
δ1 = =
384 EI 384.11500 .540
δ1 = 0,12 mm
5.0,3 800
3
5 PL3
δ2 = =
384 EI 384.11500 .540
δ2 = 0,12 mm
0,3 800
3
PL3
δmax = =
192 EI 192.11500 .540
δmax = 0,32 mm
c. Pada experiment diperoleh defleksi
Pada jarak = L/4 mm
δ1 = 0,105 mm
Pada jarak = 3L/4 mm
δ2 = 0,105 mm
Pada jarak = L/2 mm
δmax = 0,165 mm
d. Kesalahan Paralaks (KP)
KP
= teo exp /δteo x 100 %
δ1 = {(0,12 – 0,105) / 0,12} . 100%
δ1 = 18,49 %
δ2 = {(0,12 – 0,105) / 0,12} . 100%
δ2 = 18,49 %
δmax = {(0,32 – 0,16 ) / 0,32} . 100%
δmax = 48,76 %
2.1.9. Tumpuan Kantilever Beban Di Tengah (St 37)
a. Momen Inersia (I)
h3
I = b
12
I = 32
5 3
12
I = 333,33 mm4
b. Defleksi pada beban 0,3 kg
0,3 410
3
PL3
δ1 = =
24 EI 24.21000.333,33
δ1 = 0,12 mm
5.0,3 410
3
5 PL3
δmax = =
48 EI 48 .21000.333,33
δmax = 0,30 mm
I = 30
6 3
12
I = 540 mm4
b. Defleksi pada beban 0,3 kg
0,3 410
3
PL3
δ1 = =
24 EI 24.11500 .540
δ1 = 0,13 mm
0,3 410
3
PL3
δmax = =
48 EI 48.11500.540
δmax = 0,34 mm
c. Pada experiment diperoleh defleksi
Pada jarak = L/2 mm
δ1 = 0,1 mm
Pada jarak = L mm
δmax = 0,21 mm
d. Kesalahan Paralaks (KP)
KP
= teo exp /δteo x 100 %
δ1 = {(0,13 – 0,1) / 0,13} . 100%
δ1 = 27,91 %
δmax = {(0,34 – 0,21) / 0,34 . 100%
δmax = 39,45 %
2.1.11. Tumpuan kantilever beban di ujung (St 37)
a. Momen Inersia (I)
b3
I = b
12
I = 32
5 3
12
I = 333,33 mm4
b. defleksi pada beban 0,3 kg
5.0,3 410
3
5 PL3
δ1 = =
48 EI 48.21000.333,33
δ1 = 0,98 mm
0,3 410
3
PL3
δmax = =
3EI 3.21000.333,33
δmax = 0,30 mm
c. Pada experiment diperoleh defleksi
Pada jarak = L/2 mm
δ1 = 0,18 mm
Pada jarak = L mm
δmax = 0,21 mm
d. Kesalahan Paralaks (KP)
KP
= teo exp / δteo x 100 %
δ1 = {(0,30 – 0,18) / 0,30} . 100%
δ1 = 41,49 %
δmax = {(0,98 – 0,67) / 0,98} . 100%
δmax = 31,95 %
2.1.12. Tumpuan kantilever beban di ujung (Brons)
a. Momen Inersia (I)
h3
I = b
12
I = 30
6 3
12
I = 540 mm4
b. Defleksi pada beban 0,3 kg
5.0,3 410
3
5 PL3
δ1 = =
48 EI 48.11500.540
δ1 = 0,34 mm
0,3 410
3
PL3
δmax = =
3EI 3.11500 .540
δmax = 1,10 mm
c. Pada experiment diperoleh defleksi
Pada jarak = L/2 mm
δ1 = 0,21 mm
Pada jarak = L mm
δmax = 0,95 mm
d. Kesalahan Paralaks (KP)
KP
= teo exp /δteo x 100 %
δ1 = {(0,34 – 0,21) / 0,34} . 100%
δ1 = 39,45 %
δmax = {(1,1 – 0,95) / 1,1}. 100%
δmax = 14,40 %
DAFTAR PUSTAKA
Myron . L Begman. STATIKA STRUKTUR. 1996. Erlangga Bandung.
PENUNTUN LABORATURIUM MEKANIKA TERPAKAI oleh tim pengelola
laboratorium mekanika mesin-mesin.
Syamsul, Ir. DASAR-DASAR STATIKA STRUKTUR. 1994. Ganesa exat
Bandung.
Sugandi Hadi, Ir, MSME. DINAMIKA MESIN-MESIN. Penerbit Erlangga.
Jakarta. 1983.