Anda di halaman 1dari 13

BIDANG STUDI BAHASA SUNDA

Nama : CHOIRUNNISA
Kelas : VI A
A. PENGERTIAN PUPUH

Pupuh adalah bentuk puisi tradisional Jawa dan Sunda yang memiliki jumlah suku kata
dan rima tertentu di setiap barisnya. Puisi Sunda yang menggunakan patokan pupuh
yaitu guguritan dan wawacan.

B. NGARAN-NGARAN PUPUH SUNDA AYA 17 MACEM

Ngaran2 Pupuh:

1. Pupuh Kinanti

2.Asmarandana

3. Dangdanggula

4. Sinom

5. Pangkur

6. Pupuh Mijil

7. Durma

8. Maskumambang

9. Pucung

10. Balakbak

11. Magatru

12. Wirangrong

13. Gambuh

14. Ladrang

15. Lambang

16. Gurisa

17. Jurudemung
C. 17 NGARAN PUPUH SUNDA JEUNG CONTONA LIRIKNA.

1. Pupuh Kinanti

Watek atau tema cerita kinanti adalah ngadagoan, nganti-nganti, aya nu diarep arep,
prihatin. Artinya menunggu, atau ada yang ditungguin. Sapada (bait) kinanti terdiri atas
6 padalisan (baris). Guru lagu dan guru wilangan kinanti yaitu 8u, 8i, 8a, 8i, 8a, 8i.

Contoh lirik pupuh kinanti

Néléngnéngkung asih indung

nu ngayuga beurang peuting

beurang dijaga kamelang

peuting dijaring kaeling

muga manjang dina beurang

muga éling dina peuting

Contoh kinanti di atas setiap padalisan/ barisnya dibangun oleh 8 guru wilangan
(engang/ suku kata). Guru lagu (sora vokal tungtung/ suara vokal ujung baris) sesuai
dengan patokan, yaitu baris pertama u, baris kedua i, baris ketiga a, baris keempat i,
baris kelima a, baris keenam i.

2. Asmarandana

Ciri atau tema cerita asmarandana nyaeta silih asih, kasmaran atau bercerita tentang
cinta. Sapada asmarandana terdiri atas 7 padalisan yang dibangun oleh guru lagu dan
guru wilangan 8i, 8a, 8é/o, 8a, 7a, 8u, 8a.

Contoh lirik pupuh Asmarandana

Hirup kudu silih asih

silih asih jeung sasama

hirup tong nepi ka poho


ka dulur-dulur nu aya

lamun ka dulur nyaah

hirup teh bakal rahayu

rahayu jeung loba harta

3. Dangdanggula

Tema cerita dangdanggula adalah agung atau agem. Guru lagu dan guru wilangan
dangdanggula yaitu 10i, 10a, 8o/e, 7u, 9i, 7a, 6u, 8a, 12i, 7a. Sapada dangdanggula
terdiri atas 10 padalisan.

Contoh lirik pupuh dangdanggula

Mega beureum surupna geus burit

Ngalanglayung panas pipikiran

Cikur jangkung jahe koneng

Naha teu palay tepung

Sim abdi mah ngabeunying leutik

Ari ras cimataan

Gedong tengah laut

Ulah kapalang nya bela

Paripaos gunting pameulahan gambir

Kacipta salamina

4. Sinom

Ciri tema sinom adalah senang dan gembira. Satu bait sinom terdiri atas 9 baris. Guru
lagu dan guru wilangan yaitu 8a, 8i, 8a, 8i, 7i, 8u, 7a, 8i, 12a.
Contoh lirik pupuh sinom

Harta pada nareangan

harti pada nyararungsi

sabab duanana guna

harti bisa mere bukti

harta pon kitu deui

bisa ngabul nu di maksud

neudunan sakahayang

tapi harta gancang leungit

mungguh harti mangfaat dunya akherat

5. Pangkur

Watak pangkur adahal keuheul dan lumampah, artinya kecewa/marah dan perjalanan.
Jumlah padalisan dalam sapada pangkur yaitu 7 padalisan (baris). Guru wilangan dan
guru lagu pangkur adalah 8a, 11i, 8u, 7a, 12u, 8a, 8i.

Contoh lirik pupuh pangkur

Lamun maneh boga rasa

peupeujeuh ulah nganyerikeun ati

pedah kuring teu satuju

ka maneh anu maksa

maksakeun sagala cara nu teu luyu

teu luyu jeung barerea

hirup mah kudu tarapti


6. Pupuh Mijil

Tema cerita mijil adalah simpé (sepi), sedih, bingung. Jumlah baris dalam sebait pupuh
mijil adalah 6 baris. Guru wilangan dan guru lagu mijil yaitu 10i, 6o, 10é, 10i, 61, 6u.

Contoh lirik pupuh mijil

Mesat ngapung putra Sang Arimbi

Jeung mega geus awor

Beuki lila beuki luhur bae

Larak-lirik ninggali ka bumi

Milari sang rai

Pangeran Bimanyu

7. Durma

Ciri tema durma adalah isinya tentang napsu dan perang. Sapada durma dibangun oleh
7 padalisan. Guru lagu dan guru wilangan durma adalah 12a, 7i, 6a, 7a, 8i, 5a, 7i.

Contoh lirik pupuh durma

Moal ngejat sanajan ukur satapak

geus dipasti ku jangji

mun tacan laksana

numpes musuh sarakah

heunteu niat seja balik

najan palastra

mati di medan jurit


8. Maskumambang

Isi cerita maskumambang adalah tentang nyeri (sakit), nalangsa (sedih), peurih (pedih).
Sebait maskumambang terdiri atas 4 baris, dengan guru guru wilangan dan guru lagu
12i, 6a, 8i, 8a.

Contoh lirik pupuh maskumambang

Naha abong abong teuing

Nasib abdi jadi hewan

Digawekeun berang peting

Dirangket taya ras rasan

9. Pucung

Pucung berisi tentang piwuruk (nasihat/ pepatah) atawa banyol (lelucon). Jumlah baris
dalam satu bait pucung ada 4 baris. Guru wilangan dan guru lagu pucung yaitu 12u, 6a,
8i/o, 12a.

Contoh lirik pupuh pucung

Lutung buntung luncat kana tunggul gintung

Monyet loréng leupas

Luncat kana pager déngdék

Bajing kuning jaralang belang buntutna

10. Balakbak

Balakbak isinya heureuy (guyon), pikaseurieun (lawakan). Sapada balakbak ada 3


padalisan, guru wilangan dan guru lagu balakbak adalah 15é, 15é, 15é.
Contoh lirik pupuh balakbak

Dayeuh Bandung kiwari teuing ku rame, araheng

gedong-gedong pajangkung-jangkung wangunna, alagreng

tutumpakan-tutumpakan balawiri lalar liwat, garandeng

11. Magatru

Magatru isinya prihatin dan lulucon. Dalam sebait magatru terdiri atas 5 baris. Dibangun
dengan guru jumlah suku kata dan suara vokal ujung baris 12u, 8i, 8u, 8i, 8o.

Contoh lirik pupuh magatru

Majalaya, Ciparay, Banjaran, Bandung

Kopo reujeung Cisondari

Cicalengka, Ujung Berung

Rajamandala, Cimahi

Leles, Limbangan, Tarogong

12. Wirangrong

Sesuai namanya, wirangrong isinya wirang atau era (malu). Sebait wirangrong terdiri
atas 6 baris. Setiap baris terdiri atas 8 suku kata, dengan guru lagu 8i, 8o, 8u, 8i, 8a,
8a.

Contoh lirik pupuh wirangrong

Barudak mangka ngalarti

Ulah rek kadalon-dalon

Enggon-enggon nuntut elmu

Mangka getol mangka tigin

Pibekeleun sararea
Modal bakti ka nagara

13. Gambuh

Gambuh adalah jenis pupuh yang tema ceritanya bingung, samar polah (bingung harus
melakukan apa). Jumlah baris dalam satu bait gambuh ada 5 baris. Jumlah suku kata
dan suara vokal ujung tiap baris gambuh adalah 7u, 10u, 12i, 8u, 8o.

Contoh lirik pupuh gambuh

Ngahuleng banget bingung

Heunteu terang kamana nya indit

Turug-turug harita teh, enggeus burit

Panonpoe geus rek surup

Keueung sieun, aya meong

14. Ladrang

Ladrang isinya mirip dengan balakbak, yaitu banyol, heureuy (guyon, lelucon). Jumlah
baris pada bait ladrang ada 4. Guru wilangan dan guru lagu ladrang adalah 10i, 4a, 8i,
12a.

Contoh lirik pupuh ladrang

Aya hiji rupa sato leutik

Engkang-engkang, engkang-engkang

Sok luluncatan di cai

Ari bangun arek sarupa jeung lancah

15. Lambang
Lambang isinya heureuy (banyol) namun lebih parah dibanding balakbak dan ladrang.
Dalam satu bait lambang terdiri atas 4 baris. Jumlah suku kata dan suara vokal ujung
tiap barisnya sama, yaitu 8a, 8a, 8a, 8a.

Contoh lirik pupuh lambang

Nawu kubang sisi tegal

Nyiar bogo meunang kadal

Atuh teu payu dijual

Rek didahar da teu halal

16. Gurisa

Gurisa ciri temanya tamba kesel, pangangguran (gabut). Jumlah baris gurisa dalam
satu baitnya ada 8 baris. Masing-masing baris terdiri atas 8 suku kata dan suara vokal
ujungnya sama yaitu 8a, 8a, 8a, 8a, 8a, 8a, 8a, 8a.

Contoh lirik pupuh gurisa

Hayang teuing geura beurang

geus beurang rék ka Sumedang

nagih kanu boga hutang

mun meunang rék meuli soang

tapi najan henteu meunang

teu rék buru buru mulang

rék tuluy guguru nembang

jeung diajar nabeuh gambang


17. Jurudemung

Ciri tema jurudemung adalah isinya tentang rasa kaduhung, hanjelu (penyesalan).
Sapada jurudemung terdiri atas 5 padalisan. Guru wilangan dan guru lagu jurudemung
adalah 8a, 8u, 6i, 8a, 8u.

Contoh lirik pupuh jurudemung

Mungguh nu hirup di dunya

Ku kersaning anu agung

Ku kersaning anu agung

Geus pinasti panggih

Geus pinasti

Geus pinasti panggih

Jeung dua rupa perkara

Senang paselang jeung bingung

Dari uraian singkat di atas, ciri-ciri 17 jenis pupuh Sunda dapat dilihat pada tabel di
bawah ini.
Ciri Tema/ Cerita Guru Wilangan & Guru Lagu

1. Kinanti Ngadagoan, nganti-nganti (menunggu), prihatin


Guru Laguna 8u, 8i, 8a, 8i, 8a, 8i

2. Asmarandana Silih asih, kasmaran (cinta)


Guru Laguna 8i, 8a, 8é/o, 8a, 7a, 8u, 8a

3. Dangdanggula Agung, agem,


Guru Laguna 10i, 10a, 8o/e, 7u, 9i, 7a, 6u, 8a, 12i, 7a

4. Sinom Senang dan gembira


Guru Laguna 8a, 8i, 8a, 8i, 7i, 8u, 7a, 8i, 12a

5. Pangkur Keuheul dan lumampah, artinya kecewa/marah dan perjalanan


Guru Laguna 8a, 11i, 8u, 7a, 12u, 8a, 8i

6. Mijil Simpé (sepi), sedih, bingung


Guru Laguna 10i, 6o, 10é, 10i, 61, 6u

7. Durma Napsu dan perang


Guru Laguna 12a, 7i, 6a, 7a, 8i, 5a, 7i

8. Maskumambang Nyeri (sakit), nalangsa (sedih), peurih (pedih)


Guru Laguna 12i, 6a, 8i, 8a

9. Pucung Piwuruk (nasihat/ pepatah) atawa banyol (lelucon)


Guru Laguna 12u, 6a, 8i/o, 12a

10. Balakbak Heureuy (guyon), pikaseurieun (lawakan)


Guru Laguna 15é, 15é, 15é

11. Magatru Prihatin dan lulucon


Guru Laguna 12u, 8i, 8u, 8i, 8o

12. Wirangrong Wirang atau era (malu)


Guru Laguna 8i, 8o, 8u, 8i, 8a, 8a

13. Gambuh Bingung, samar polah (bingung harus melakukan apa)


Guru Laguna 7u, 10u, 12i, 8u, 8o
14. Ladrang Banyol, heureuy (guyon, lelucon)
Guru Laguna 10i, 4a, 8i, 12a

15. Lambang Heureuy (banyol) namun lebih parah dibanding balakbak dan
ladrang

Guru u 8a, 8a, 8a, 8a

16. GurisaTamba kesel, pangangguran (gabut)

Guru Laguna 8a, 8a, 8a, 8a, 8a, 8a, 8a, 8a

17. Jurudemung Kaduhung, hanjelu (penyesalan)

Guru Laguna 8a, 8u, 6i, 8a, 8u

Anda mungkin juga menyukai