FISIKA
DISUSUN OLEH :
Franciscus Pancarjati Ciptawijaya (21540144041)
MENYETUJUI
DAFTAR ISI
LAPORAN PRAKTIKUM…………………........................................... i
LEMBAR PENGESAHAN..................................................................... ii
DAFTAR ISI .......................................................................................... iii
DAFTAR
GAMBAR................................................................................... v
DAFTAR TABEL.......................................................................................
vi
BAB 1 ANGKA PORI, POROSITAS, MASA JENIS, DAN BERAT
SATUAN BAHAN..................................................................................... 1
A. TEORI DASAR................................................................................... 1
B. TUJUAN PERCOBAAN…................................................................ 1
C. BENDA UJI ….................................................................................... 1
D. PERALATAN..................................................................................... 2
E. LANGKAH PERCOBAAN ............................................................... 2
F. HASIL PENGAMATAN DAN ANALISIS DATA........................... 4
G. KESIMPULAN................................................................................... 4
BAB 2
PERMEABILITAS.................................................................................... 5
A. TEORI DASAR.................................................................................. 5
B. TUJUAN PERCOBAAN.................................................................... 5
C. BENDA UJI........................................................................................ 5
D. PERALATAN..................................................................................... 5
E. LANGKAH PERCOBAAN ............................................................... 5
F. HASIL PENGAMATAN DAN ANALISIS DATA............................ 5
G. KESIMPULAN................................................................................... 5
BAB 3
XXXXXX..................................................................................................... 6
A. TEORI DASAR....................................................................................... 6
B. TUJUAN PERCOBAAN......................................................................... 6
C. BENDA UJI............................................................................................. 6
D. PERALATAN......................................................................................... 6
E. LANGKAH PERCOBAAN .................................................................... 6
F. HASIL PENGAMATAN DAN ANALISIS DATA................................ 6
G. KESIMPULAN....................................................................................... 6
BAB 4 XXXXXX........................................................................................ 7
A. TEORI DASAR...................................................................................... 7
B. TUJUAN PERCOBAAN........................................................................ 7
C. BENDA UJI............................................................................................ 7
D. PERALATAN......................................................................................... 7
E. LANGKAH PERCOBAAN ................................................................... 7
F. HASIL PENGAMATAN DAN ANALISIS DATA................................ 7
G. KESIMPULAN....................................................................................... 7
BAB 5
XXXXXX.................................................................................................... 8
A. TEORI DASAR...................................................................................... 8
B. TUJUAN PERCOBAAN........................................................................ 8
C. BENDA UJI............................................................................................ 8
D. PERALATAN......................................................................................... 8
E. LANGKAH PERCOBAAN .................................................................... 8
F. HASIL PENGAMATAN DAN ANALISIS DATA................................ 8
G. KESIMPULAN....................................................................................... 8
BAB 6
XXXXXX.................................................................................................... 9
A. TEORI DASAR...................................................................................... 9
B. TUJUAN PERCOBAAN........................................................................ 9
C. BENDA UJI............................................................................................. 9
D. PERALATAN......................................................................................... 9
E. LANGKAH PERCOBAAN .................................................................... 9
F. HASIL PENGAMATAN DAN ANALISIS DATA................................ 9
G. KESIMPULAN....................................................................................... 9
DAFTAR PUSTAKA................................................................................. 10
BAB 1
A. TEORI DASAR
Sebuah bangunan yang bagus pasti memerlukan bahan bangunan yang
berkualitas. Bahan bangunan yang pervious (porous) terdiri dari dua bagian,
yaitu bagian padat dan bagian pori, contohnya seperti batu bata. Batu bata
merupakan salah satu bahan material sebagai bahan pembuat dinding. Batu bata
terbuat dari tanah liat yang dibakar sampai berwarna kemerah-merahan.
(Maksum Tanubrata. 2015.) Gambaran mengenai struktur bahan bangunan
adalah sebagai berikut.
Massa air m a= ρa x V a
C. Benda Uji
1. Batu kali (3 sampel)
2. Bata merah (3 sampel)
3. Genteng (3 sampel)
Gambar 1.2 Bahan Percobaan
D. Peralatan
1. Timbangan dengan ketelitian 0,01 gram
2. Oven
3. Gelas ukur
4. Bejana sebagai wadah air
5. Benang
6. Lap
E. Langkah Percobaan
1. Siapkan alat dan bahan yang diperlukan.
Gambar 1.5 Alat dan Bahan
2. Menimbang benda uji yang sudah dalam keadaan kering oven, yaitu batu
kali (ukuran 3×3×3 cm), bata merah (ukuran 3×3×3cm), dan genteng
berbentuk balok.
6. Hitung volume total benda uji dengan bantuan gelas ukur, yaitu dengan
memasukkan air di gelas ukur (Massa Air) sampai kira-kira benda uji
terendam, masukkan benda uji dengan diikat tali terlebih dahulu untuk
memudahkan saat pengambilan benda uji.
Analisis Data
Benda Vruang/Vtotal
Genteng A 0,043
Genteng B 0,050
Genteng C 0,045
3. Perhitungan Massa Jenis (ρ)
Tabel 1.3 Massa Jenis
B. Porositas
C. Massa Jenis
Tabel 1.8 Standar Deviasi Massa Jenis
Benda ρ ρ−ρ́ SD
|ρ−ρ́| |ρ−ρ́|2
Batu Kali A 0,153 0,0003 0,0003 0,00000009
B 0,149 -0,0037 0,0037 0,00001369 0,00351
C 0,156 0,0033 0,0033 0,00001089
ρ́=¿ Σ= 0,00002467
0,1527
Bata Merah A 0,213 0,011 0,011 0,000121
B 0,202 -0,0003 0,0003 0,00000009 0,01066
C 0,192 -0,0103 0,0103 0,00010609
ρ́=¿ Σ= 0,00022718
0,2023
Genteng A 0,144 0,0043 0,0043 0,00001849
B 0,137 -0,0027 0,0027 0,00000729 0,00379
C 0,138 -0,0017 0,0017 0,00000289
ρ́=¿ Σ=
0,1397 0,00002867
Benda Uji ´ + SD
γb ´
γb−SD ´ +5 % γb
γb ´ ´
γb−5 ´
% γb
Batu Kali 0,00873 0,00527 0,00735 0,00665
Bata Merah 0,0312 0,0128 0,0231 0,0209
Genteng 0,00671 0,00529 0,0063 0,0057
F. Kerapatan/kepadatan
d́=¿ Σ= 0,000152
0,953
Bata Merah A 0,858 -0,033 0,033 0,001089
B 0,879 -0,012 0,012 0,000144 0,040361
C 0,936 0,045 0,045 0,002025
d́=¿ Σ= 0,003258
0,891
Genteng A 0,957 0,003 0,003 0,00009
B 0,950 -0,004 0,004 0,00016 0,003606
C 0,955 0,001 0,001 0,000001
d́=¿ Σ= 0,000026
0,954
Keterangan:
X : nilai angka pori (batu kali, bata merah, dan genteng)
x̅ : rata-rata dari angka pori (batu kali, bata merah, dan genteng)
x − x̅ : deviasi
|x − x̅ | : deviasi mutltak
2
SD : standar deviasi =
benda uji.
√ ∑ |x−x̅ |
n−1
, dimana n adalah jumlah masing masing
Kesimpulan
Dari hasil pengujian di atas dapat disimpulkan bahwa nilai rata – rata percobaan
sebagai berikut :
1. Angka Pori Batu Kali yaitu 0,054
2. Angka Pori Bata Merah yaitu 0,124
3. Angka Pori Genteng yaitu 0,048
4. Porositas Batu Kali yaitu 0,047
5. Porositas Bata Merah yaitu 0,109
6. Porositas Genteng yaitu 0,046
7. Massa Jenis Batu Kali yaitu 0,1527 gram /𝑐𝑚3
8. Massa Jenis Bata Merah yaitu 0,2023 gram /𝑐𝑚3
9. Massa Jenis Genteng yaitu 0,1397 gram /𝑐𝑚3
10. Berat Satuan Kering Batu Kali yaitu 0,145 gram /𝑐𝑚3
11. Berat Satuan Kering Bata Merah yaitu 0,180 gram /𝑐𝑚3
12. Berat Satuan Kering Genteng yaitu 0,133 gram /𝑐𝑚3
13. Berat Satuaan Jenuh Air Batu Kali yaitu 0,007 gram /𝑐𝑚3
14. Berat Satuaan Jenuh Air Bata Merah yaitu 0,022 gram /𝑐𝑚3
15. Berat Satuaan Jenuh Air Genteng yaitu 0,006 gram /𝑐𝑚3
16. Kerapatan / Kepadatan batu Kali yaitu 95,33%
17. Kerapatan / Kepadatan Bata Merah yaitu 89,33%
18. Kerapatan / Kepadatan Genteng yaitu 95,60%