00004 쑸ᘹ4
쑸ᘹ4 ã ý4 䳌0 ý4 쑸ᘹ 0ø Ì 䳌䁨ý4㌳ 䳌 ý4㌳
Ì ᘹ4 Ì䁨004 øᘹ øᘹ 0䳌䁨쑸䁨ã 0쑸 ᘹ 0 䁨ã 4
Segala puji bagi Allah yang telah menurunkan Al-Quran dengan kemuliaannya, dan
memberi balasan kebaikan bagi para pembacanya. Shalawat dan salam semoga
tetap terlimpah kepada Rasulullah Muhammad, kelurga, dan para sahabat beliau.
Dengan itikad untuk memudahkan kaum muslimin dalam belajar membaca Al-
Quran, kami menyusun buku mengenai bacaan gharib yang terdapat dalam Al-
Quran menurut riwayat Imam Hafsh dari Imam ‘Ashim dengan thariq Asy-
Syathibiyah.
Dalam buku ini, penulisan ayat kami sesuaikan dengan standar penulisan mushaf yg
dikeluarkan oleh Kementerian Agama Republik Indonesia, dan sebagian ada yang
mennggunakan standar Mushaf Madinah. Materi di dalamnya disusun dengan
bentuk kaidah-kaidah yang mudah dihafalkan. kaidah-kaidah yang memiliki
kesamaan, kami kumpulkan dalam satu bab.
Jazakumullah khairan katsiiran kami sampaikan kepada semua pihak yang telah
membantu penyusunan buku ini. Secara khusus, kami sampikan terima kasih
kepada Asy-Syaikh Al-Muqri Muhammad Yahya Jum’an Al-Yamani. Di bawah
bimbingan beliau, materi-materi dalam buku ini disempurnakan.
Akhirnya, kami mengharap koreksi dan masukan dari semua pihak, agar semakin
banyak kebaikan dan kemudahan dalam upaya mendekatkan ummat kepada Al-
Quran. Semoga Allah mencatat usaha kita sebagai amal shalih. Aamiin
1
BAB 1
HURUF YANG TIDAK DIBACA
DAN HURUF YANG TETAP DIBACA
2
Huruf yang Tidak Dibaca dan Huruf yang Tetap Dibaca
BACAAN GHARIB 01
Alif setelah kasroh tidak dibaca, dianggap tidak ada.
Terdapat pada lafal: , dan
က ֬
⑃ 쑸ᘹᠼ
¢ ¡
ᘹ > =
䂃 怀
O N
Az-Zumar: 69, Al-Fajr: 23, Al-Anfal: 65
3
Huruf yang Tidak Dibaca dan Huruf yang Tetap Dibaca
BACAAN GHARIB 02
Alif setelah dhommah tidak dibaca, dianggap tidak ada.
dan sejenisnya,
ᾍ
愌愐
톘ᘹ
愠愌愐 愤
톘ᘹᷧ
ᱛ�Գ Գ
4
alibr
愠愌 愐
愠愌 愐
rial
- , + * )
Asy-Syu’ara: 6, Asy-Syu’ara: 197, Ar-Rum: 23, Asy-Syura: 21, Asy-Syura: 40, Ghafir:
50, Thaha: 119, Yusuf: 85, An-Naml: 29, Ibrahim: 21
5
Huruf yang Tidak Dibaca dan Huruf yang Tetap Dibaca
BACAAN GHARIB 03
Waw tidak bertanda tidak dibaca, dianggap tidak ada.
쑸ᘹ
愠愌愐
000000 0
愠愌愐愤 愤
An-Naml: 33, An-Nur: 44, Ath-Tholaq:4, Ali Imran:119, Az-Zumar: 18
6
Huruf yang Tidak Dibaca dan Huruf yang Tetap Dibaca
BACAAN GHARIB 04
Bacaan sangat asing. Terdapat pada:
(Al-Kahfi: 23)
Alif tidak dibaca, dianggap tidak ada
(Adz-Dzariyat: 47)
Ya’ kedua tak dibaca, dianggap tidak ada
di semua tempat
ﰠ Waw dan Alif tidak dibaca, dianggap tidak ada
(Mushaf
Baghdadi)
(Mushaf
Madani)
(Mushaf
Baghdadi) 00 00
(Mushaf
Madani)
(Mushaf
Baghdadi)
(Mushaf
Madani)
7
Huruf yang Tidak Dibaca dan Huruf yang Tetap Dibaca
BACAAN GHARIB 05
Huruf kecil di tengah kata tetap dibaca.
Huruf kecil di akhir kata, jika washol tetap dibaca. Dan jika
waqof, tidak dibaca.
阨₡ �ᑐꃋ
ᱛ�Գx囌ᘰ
ᱛ
쑸ᘹ
8
BAB 2
HAMZAH WASHOL
9
Hamzah Washol
BACAAN GHARIB 06
Hamzah washal di awal bacaan dibaca fathah.
㩸 age/p
䕰
톘ᘹ
쑸ᘹ
age/p p
ᭈ ᷧ
㭈�Գ
Al-Baqarah: 255, Al-Maidah: 114, Al-Quraisy: 4, Al-Ma’un: 5, Al-Fajr: 8, Al-Baqarah: 194
10
Hamzah Washol
BACAAN GHARIB 07
Hamzah washal di awal bacaan dibaca dhommah
Terdapat pada fiil amr tsulatsi.
Huruf ketiga berharokat dhommah.
쑸ᘹᠶ ᠶ
䁫 ꀀ香䁫愤
燨 쑸ᘹ
Yusuf: 9, Az-Zumar: 72, Al-Hijr: 46, Al-Qashash: 32, Shad: 42
11
Hamzah Washol
BACAAN GHARIB 08
Hamzah washal di awal bacaan dibaca kasroh
Terdapat pada fiil amr tsulatsi dan lainnya
Huruf ketiga berharokat kasroh atau fathah
က ࡏ က
�④�Գ
Al-Fajr: 28, Al-Fatihah: 6, An-Naazi’at: 17, Al-‘Alaq: 1, Al-Baqarah: 61, Al-Hadid: 20,
Ath-Thur: 16
12
Hamzah Washol
BACAAN GHARIB 09
Hamzah washal di tengah bacaan
tidak dibaca, dianggap tidak ada.
�ᘹ
⡰ ⡰
④�Գ Գ
愠愌愐愤
3 2 2
Al-Lahab: 4, An-Nashr: 3, Al-Lail: 20, Al-A’la: 3, Al-Bayyinah: 1, At-Tiin: 8
13
Hamzah Washol
BACAAN GHARIB 10
삠 � �ᘹᣜ
촸ᘹᷧ
X W V U T
뵘₡�
칠④� 0 / .
�④�Գx囌지᮲礨 x
Yuunus: 15, Asy-Syu’ara: 10, Fushilat: 11, Al-Ahqaf: 4, Yusuf: 54, Yusuf: 59
14
BAB 3
TANDA BULAT KECIL DAN
DAN TANDA LONJONG KECIL
15
Tanda Bulat Kecil dan Tanda Lonjong Kecil
BACAAN GHARIB 11
Huruf bertanda bulat kecil
di tengah kata tidak dibaca, dianggap tidak ada.
ᱩ혌ᱩ
촸ᘹ
④�Գx囌৸᮳綈
@
(Mushaf
Baghdadi)
(Mushaf
Madani)
16
Tanda Bulat Kecil dan Tanda Lonjong Kecil
BACAAN GHARIB 12
Huruf bertanda bulat kecil di akhir kata
tidak dibaca, dianggap tidak ada,
baik ketika washol maupun waqof.
∓ က
쨐 쳌䀬 䀀錳䂆 䂆
④�Գx囌ꖀ᮲嫀᳷阈᮲ ᮲
愠愌愐 愌
뱀④�Գx囌泈᮲臨 ᮲臨
풸
17
alib i Wawu
jama’
촸ᘹ
@ ?
␀⑤�Գ 웸ᘹ᠇
Al-Furqan: 38, Ar-Ra’du: 30, Ar-Ruum: 39, A-Insan: 4, Al-Kahfi: 14, Al-Insan: 16, An-
Nisa: 167
18
Tanda Bulat Kecil dan Tanda Lonjong Kecil
BACAAN GHARIB 13
Alif bertanda lonjong kecil di akhir kata,
Jika washol tidak dibaca, dianggap tidak ada.
Jika waqof dibaca panjang dua harokat.
000041
愠 愐愤
> = < ;
G F E D
C B
풸 ]
愠愌愐 愌
Al-Kahfi: 38, Al-Ahzab: 10-11, Al-Ahzab: 66-67, Al-Ahzab: 67-68, Al-Kaafirun: 4, Al-
Insan: 15-16, Al-Insan: 4
19
Tanda Bulat Kecil dan Tanda Lonjong Kecil
C B
ᱛ
웸ᘹទ
촸ᘹᷧ 愠愌愐 愐
i g f
愠愌愐愤 w v u
Al-Kaafirun: 4, Al-Furqan: 49, Luqman: 15, Az-Zumar: 17, Ali Imran: 119, Al-Mulk: 9
20
Tanda Bulat Kecil dan Tanda Lonjong Kecil
]
풸
Al-Insan: 15-16
21
BAB 4
AYAT DENGAN BACAAN KHUSUS
22
Ayat dengan Bacaan Khusus
BACAAN GHARIB 14
BACAAN NAQL
褐
웸ᘹ 웸ᘹᷧ
웸ᘹ
웸ᘹᷧ
23
Ayat dengan Bacaan Khusus
BACAAN GHARIB 15
BACAAN ISYMAM
t s ྰq p
Boleh juga dibaca mecucu selama satu harokat di tengah dengung Nun, di akhir
dengung Nun, atau selama dengung Nun.
Boleh juga dibaca roum ( ), yakni ikhtilas: membaca dengan bacaan
dhommah nun pertama dibaca singkat dan cepat (setengah harokat).
BACAAN GHARIB 16
BACAAN IMALAH
ힸ 웸ᘹḭ
24
Ayat dengan Bacaan Khusus
BACAAN GHARIB 17
BACAAN TAS-HIL
p o n m
웸ᘹ 릙䂆 䳌
25
Ayat dengan Bacaan Khusus
BACAAN GHARIB 18
BACAAN SAKTAH
Berhenti sebentar
Tanpa bernafas selama dua harokat.
Terdapat pada lafal
얠④
뀐④
쳌䀬 䀀㌳ ᘹ
Al-Kahfi: 1, Yaasiin: 52, Al-Qiyamah: 27, Al-Muthaffifiin: 14
Empat saktah di atas disebut saktah wajibah. Hukumnya wajib jika dibaca washol.
Ada juga saktah jaizah, seperti pada Al-Haqqah ayat 28 lanjut washol ayat 29, dan
akhir surat Al-Anfal lanjut washol awal surat At-Taubah.
26
BAB 5
IDGHAM MUTAMATSILAIN,
IDGHAM MUTAQORIBAIN,
IDGHAM MUTAJANISAIN
27
Idgham Mutamatsilain, Idgham Mutaqoribain, Idgham Mutajanisain
BACAAN GHARIB 19
IDGHAM MUTAMATSILAIN KAMIL
ᱛ�Գ
㌳䁰
rial i
J I H G ƣ ƣ
꜀ᦙ䁤
猀䁢
ﮘᮜ�Գ
ᠠ⑤�Գx囌魨⒀껀 գ գ
Al-Baqarah: 60, Al-Baqarah: 16, Al-Maidah: 61, Al-Anbiya: 87, Al-Kahfi: 78, Al-Isra’:
33, Ar-Ra’du: 31, An-Nuur: 33
28
Idgham Mutamatsilain, Idgham Mutaqoribain, Idgham Mutajanisain
BACAAN GHARIB 20
IDGHAM MUTAQORIBAIN KAMIL
Terdapat pada
( )( )
ﰞﰟﰠﰡﰢﰣ ﰤ
砸ᚄ�Գ
rial iā
rial 䁥
Al-Mursalat: 20, Al-Mukminun: 93, Al-Isra: 24, Al-Kahfi: 22
29
Idgham Mutamatsilain, Idgham Mutaqoribain, Idgham Mutajanisain
BACAAN GHARIB 21
IDGHAM MUTAJANISAIN KAMIL
Terdapat pada
( )( )( )( )( )( )
rial 䁰
rial iā
u t s r
㸀㌳
C B
쳌䁟
Hud: 41, Al-A’raf: 189, Ali Imran: 69, Al-A’raf: 176, Al-Kafirun: 4, An-Nisa: 64
30
Idgham Mutamatsilain, Idgham Mutaqoribain, Idgham Mutajanisain
BACAAN GHARIB 22
IDGHAM MUTAJANISAIN NAQISH
Terdapat pada ( )
湐ᮜ�Գx囌ᔨᴼ뛘
1 0 / . - ,
웸ᘹ
ᮐᮝ�Գx囌ᴻꔠ᳷៸
`ᱜ�Գx囌Ằᴼ련᳷≰
Az-Zumar: 56, Yusuf: 80, An-Naml: 22, Al-Maidah: 28
31
BAB 6
LAIN-LAIN
32
Nun Wiqoyah
BACAAN GHARIB 23
NUN WIQOYAH
Mushaf Mushaf
Baghdadi Madani
ᱪ儌ᱪ ᱪ儌ᱪ
웸ᘹ
alibri
Հᱜ�Գ 웸ᘹ
웸ᘹ
퐘ᘹ
?> =
33
香䁛 ꀀ香 ꀀ香
JI H G JI
ꕸℰ�Գ
ᴰṖ�Գ Ṗ�
Al-Baqarah: 180, Al-Kahfi: 88, An-Nisa: 138-139, Ibrahim: 18, Al-Qiyamah: 30, Yusuf: 8,
At-Taubah: 30, Hud: 42
34
Lain-Lain
BACAAN GHARIB 24
ℰ�Գ
⭰ᵄ� 웸ᘹ
Mushaf
Baghdadi aghdadi
Mushaf
Madani
Thariq
Syathibiyah
Thariq
Thoibah
Lafal menurut thariq syathibiyah tanpa tanda sin di bawah shad, maka harus
dibaca shad. Dan menurut thariq thoibah bertanda sin di bawah shad, maka shad
lebih masyhur dibaca shad, sekalipun boleh juga dibaca sin.
35
BACAAN GHARIB 25
Semua ha’ dlamir, hu, hi, (닠ℰ , 닠ℰ) setelah huruf hidup, dibaca
panjang 2 harokat.
ᱪ ᱪ 웸ᘹᷧ
ᱪ㉤ᱪ
BACAAN GHARIB 26
Semua ha’ dlamir, hu, hi, (닠ℰ , 닠ℰ) setelah huruf mati, dibaca
pendek.
36
BACAAN GHARIB 27
BACAAN GHARIB 28
Tiga lafal (Ar-Ruum: 54)
Dapat dibaca (dhommah semua), atau
(fathah semua)
邨℞�Գx囌凈ᴼ鄸᳷孠ℽ
웸ᘹℽ 웸ᘹᷧ ᱪ␌ᱪ
邨℞�Գx囌凈ᴼ鄸᳷孠ℽ
웸ᘹℽ 웸ᘹᷧ ᱪ␌ᱪ
37