LATIHAN PENILAIAN AKHIR TAHUN (PAT)

TAHUN PELAJARAN 2020/2021

Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Hari / tanggal :
Kelas : VIII (DELAPAN) Waktu : menit

A. Pilihen siji wangsulan kang bener lan pener!

Pirantikanggosesambungan karo wongliyakangawujud tulisan kanthitujuanmenehiwarta utawa

kahanan tartamtu,arane apa?

a. c. email
b. handphone d.

2. Endi kang tuladhane layangelektronik?

a. Layangkitir c. Layangdhawuh
b. Layangiber-iber d. Email

3. Bapak lan ibu Handi arep kagungan karsa mantu mula mbutuhake layang apa?

a. Layang paturan c. Layang ulem-ulem

b. Layang kiriman/ iber-iber d. Layang dhawuh

4. ”Ingkang sembah pangabekti kula”, iku arane perangan apa?

a. adangiyah c. panutup
b. salam pambuka d. paprenahan

5. ”Ing wasana namung punika ingkang saged kula-aturaken saha kula nyuwun lumeberipun donga pangestu. Ing sadaya
kalepatan kula nyuwun agung ing pangapunten”.

Ukara pethikan saka layang ing dhuwur iku kalebu perangan apa?

a. Pambuka c. Panutup
b. isine layang d. Paprenahan

6. Ingkang kula-suwun ing ngriki ugi makatena.

Apa tegesetembung: makatena ing ukara iku mau?
a. upamamangkono muga-mugamangkono

b. supayamangkono d. sanajanmangkono

7. Wacanenpambukanelayangikikanthipremati!

Kanthilayangpunikaakungaturakenpawartosbilihkawontenan kula wonteningSurabaya

ginanjarwilujengbotenwontenrubedasatunggalpunapa. Ingkangtansah kula suwun Bapak saha Ibu
wonteningdalemmakatenaugi. Amin.

Ing pambukanelayangingdhuwurtembung-tembungikumauluputunggah-ungguhtembunge, tembungapa

bae?
a. kanthilanlayang, c. kanthi, lanaku.
b. layang, lanaku.d.ing, lantansah.

8. (1). “Akutaksinaunulislayangkiriman.”
(2) “AkudaksinaubasaJawadhisik.”

Amarganganggoater-ater –taklan dak- rongukaraingdhuwurikukalebuukaraapa?

a. Ukaracarita,c. Ukarapitakon,
b. Ukarasananta dUkaraPakon

9. “Budhalamaukoweorakudanan.”
ApategesetembungbudhalaingukaraSambawaikumau?
a. pangarep-arepbudhalc. upamabudhal
1
 b. supayabudhald. sanajanbudhal

10. Endiukarakang karasa alusbangetsakaukara-ukaraing ngisor iki?.

a. Kula nyuwun tulung, panjenengan kula-aturi maosakenserat punika.
b. Tulung, wacakna layangku iki!.
c. Coba, wacakna layangku iki!.d. Wacakna layangku iki!.

11. Nuwun wiyosipun, keparenga kula atur uninga bilih Gusti Ingkang Maha Kawasa ngijabahi saha paring wilujeng ing
samudayanipun amargi angsal berkah pangestunipun para sepuh.

Ukara iku mau miturut isine arane ukara apa?

a. Ukarapitakon c Ukarapakon
b. Ukarasananta d Ukaracrita

12. Adangiyah kangbecikkanggo kirim layang marang kancakang wis raket banget utawa marang sapadha-padha kang wis
kulina, yaiku:

a. Ingkang sembah pangabektikula c. Ingkang sembah sujud,

b. Ingkang salam taklim d. Pamujiku.

13. Wacanenpethikanisinelayangiki!

“Bapak saha Ibu ingkang kula bektenikanthi (1)layang (2)menika kula badhematurbilih kula
derengsagedwangsul (3)wonten Kediri awitingsasipunikataksihngayahiujian. (4)milasakingpunika
kula nyuwunpangestudhateng Bapak saha Ibu supadosujiankulasagedlancar.”
Beneretembungingnomer (1), (2), (3), lan (4) miturutswasana (konteks)
inglayangikumaunganggotembungapa?
a. serat, punika, wonten, mila.c. serat, punika, dhateng, pramila
b. layang, punika, wonten, pramila. d. serat, niki, dhateng, pramila.

14. Wigatekna pranyatan iki!

(1) nganggowewaton: guru gatra, guru wilangan, lan guru lagu.
(2) kenaditembangaketanpairingangamelan,
(3) bisa nganggo laras gamelan pelog, lan slendro.

Pranyatan (1, 2, lan 3) ikumaukanggo titikane:

a. tembang macapat, c. nembang tembang macapat ,

b. ngarang/ nulis tembang macapat, d. nggancarake tembang macapat,

15 Basa kangditatakanthiiketankangapiklanruntut, sarta endah, arane basa apa?

a. c.
b. d. basapanatacara

16.“lanangwadon pan samyaanambutkardi”

Tembung: lanangwadoningukarapethikan cakepan

tembangDhandhanggulaikubasarinenggaawujudtembungapa?
a. Tembung garba,c. Tembungentar,
b. Tembungsaroja,d. Tembungkosokbalen.

17. “anengkuloninggunung,”

Tembunganengingpethikan cakepan tembangDhandhanggulanganggobasarinenggaawujudtembungapa?

a. Tembunggarba,c. Tembungsaroja,
b. Tembungentar,d. Tembungdasanama.

18. Wacanen cakepan tembangiki!

2
 DHANDHANGGULA
Sasmitanengaurippuniki,
mapanewuh yen oraweruha,
tan jumenenginguripe,
akehkangngaku-aku,
pangrasanesampunudani,
tur durungwruhing rasa,
rasa kangsatuhu,
rasane rasa punika,
upayanendaraponsampurnaugi,
ingkauripanira.

Tuladhanebasarinengganganggopurwakanthi guru basasakatembangDHANDHANGGULA ingdhuwur ana

tembungapa?
a. Sasmitane, c. Jumeneng,
b. Rasa, d. Kauripanira

19. Wacanen cakepan tembangiki!

DHANDHANGGULA
Jagoklurukramekapiyarsi,
lawa kalong lurupandhelikan,
jrihkawaneningsemune
wetan bang sulakipun,
mratandhaniwusbangunenjing,
rembulanwusgumlewang,
ingpucukinggunung,
ingpadesanwiwitobah,
lanangwadon pan samyaanambutkardi,
netepikuwajiban.
ApapiwelingetembangDhandhanggulaingdhuwurikumau?

a. Becikewongiku tangi esuk, lannyambutgawemiturutkawajibane.

c. Pitikjago, lawa, rembulan, gunung, lanwongpadhaduwekawajibandhewe-dhewe.
b. Sembarangkanguripiku tangi esuk, lannglakonikawajibanedhewe-dhewe.
d. Sabenwongmesthi tangi esukkanggonglakonikawajibanedhewe-dhewe.

20. Kapriye watake tembang macapat Dhandhanggula,?

a. grapyak sumanak, c. luwes, manis,

b. d. sakepenake dhewe

21 Damar ingkang paring tuduh janmi. Apa tegese tembung janmi ?

a. sato kewan c. Barang

b. manungsa d. Urip

22 CacahegatratembangDhandhanggulaingdhuwur ana pira?

a 9 c 12
b 11 d 13

DHANDHANGGULA
Sasmitane ngaurippuniki,
mapanewuh yen oraweruha,
tanjumenenginguripe,
akehkangngaku-aku,
pangrasanesampunudani,
tur durungwruhing rasa,

3
 rasa kangsatuhu,
rasane rasa punika,
upayanendaraponsampurnaugi,
ing kauripanira.

Apa isine tembang Dhandhanggula ing dhuwur?

a. Isine nyaritakake wong urip iku nandhang ribet c. Isine nyaritakake wong urip iku sampurna ing anane.
manawa ora weruh swasana.
b. Isine nyaritakake wong urip iku rumangsa seneng d. Isine nyaritakake wong urip iku kudu nyambut gawe.
banjur lali.

24. Titi Larase gamelan: 1 – 2 – 3 – 4 - 5 – 6 - 7 , arane apa?

a. titi laras Pelogc. titi larasSampak
b. titi laras Slendro d. titi laras Sekaran

25. Nalika nulis ukara nganggo aksara murda, aksara murda iku kanggo tata prungu pakurmatan. Aksara murda ora kena
kanggo nulis apa?
a. aksara murda ora kena dadi sigeg/ paten c. aksara murda ora kena diwenehi sandhangan swara.
b. aksara murda ora kena dadi pasangan. d. aksara murda ora kena diwenehi sandhangan panyigege
wanda.

26. Ing jaman dhemokrasi iki aksara murda kena kanggo nulis jenenge manungsa lan jenenge titah kang uripe nganggo tata
carane manungsa, kya ta: raseksa, wanara, lan sapanunggalane kang kasebut ing carita padhalangan lan liya-liyane, jeneng
panggonan. Manawa wanda (suku kata) ngarep dhewe ora ana aksara murdane tembung mau banjur kepriye carane?
a. Ora perlu nganggo aksara Murda, c. Nulis nganggo aksara rekan.
b. Nulis nganggo aksara swara, d. Nulis nganggo aksara murda ing wanda burine.

27. Ing jaman biyen aksara murda mung kanggo nulis apa?
a. Nulis jenenge ratu c. Nulis jenenge panggonan
b. Nulis jenenge wong d. Nulis jenenge nagara.

28. Ing tata tulise nganggo aksara Jawa aksaramurdaiku orakena kanggo apa?
a. dadi sesigeging wanda. c. dadipasangan
b. wenehisandhanganswarad. diwenehi sandhanganpanyigeg wanda.

29. Aksara murda utawa aksara swara kanggo nulis tembung tertamtu kang diurmati.
Kepriye carane nulis nganggo aksara murda utawa aksara swara ing jenenge wong?
a. Siji tembung mung nganggo siji aksara murda utawa aksara swara.
b. Siji tembung nganggo aksara murda utawa aksara swara kabeh.
c. Siji tembung tanpa nganggo aksara murda utawa aksara swara.
d. Siji tembung nganggo kabeh aksara murda utawa aksara swara.

30. GancarnacakepanetembangDhandhanggulaiki!

DHANDHANGGULA
Sun tuturikabehputra-putri,
lamunsirabecikingpangolah,
budipikirlanngelmune,
ajasiragumunggung,
kebatkliwatdatanpamikir,
trunyak-trunyuktindaknya,
bilahiingpungkur,
singkiranatindaknistha,
kangpranyataoragaweuripmukti,
estoknatuturika.

Kepriyegancarane cakepan tembangDhandhanggulaingdhuwurmaukangbeciklanpener?

4
 a. Pituturewongtuwa marang anak-anakekangsenengnggunakakeakalpikirlankawruhesupaya: oraduwe
rasa senengdigunggungbanjurgrusahgrusutanpamikirlanoranganggo tata krama. Kang
ndadekakecilakaingtembe buri. Mula kudu nglakoniapa-apakangcilakaamarga wis
nyatanggawewonguripdadisangsara.

b. Pituturewongtuwa marang kabehanakputunekangpinterlanngertisupaya: orasenengdipuji-puji,

oragrusah-grusulangelemmigunakakepikir, solahbawanganggo tata krama ikundadekeslamet,
lanngingkiriprakarakangcilakakangpancennyataorandadekakeuripkepenak.

c. Pituturewongtuwa marang anakputunekangorasenengnggunakakeakalpikirlankawruhesupaya:

senengdigunggungbanjurgrusahgrusutanpamikirlanoranganggo tata krama. Kang
ndadekakekepenakingtembe buri. Mula kudu nglakoniapa-apakangcilakaamarga wis
nyatanggawewonguripdadisangsara.

d. Pituturewongtuwa marang kabehanakputunekangpinterlanngertisupaya: orasenengdipuji-puji, grusah-

grusuoramikir, solahbawaoranganggo tata krama ikusupayacilaka,
lanoranglakoniprakaracilakakangpancennyatandadekakeuripsangsara.

B. Isenana ceceg-ceceg (titik-titik)ing ukara-ukara ngisor iki kanthibener lan pener!

Nuwun wiyosipun, keparenga kula atur uninga bilih Gusti Ingkang Maha Kawasa ngijabahi saha paring wilujeng ing
samudayanipun amargi angsal berkah pangestunipun para sepuh.

Ing struktur teks layang kiriman ukara iku mau kalebu peranganpambuka

32. Nuwun wiyosipun, keparenga kula atur uninga bilih Gusti Ingkang Maha Kawasa ngijabahi saha
paring wilujeng ing samudayanipun amargi angsal berkah pangestunipun para sepuh.

Katitik saka tembung-tembung ing ukarane pethikan layang iku mau wong kang nulis layang nduweni
watak ngajeni marang wong kang maca layang utawa wong kang nampa layang.

Manawa ana wong nulis layang nganggo adangiyah:: “Ingkang sembah pangabektikula’Layang iku bakal kakirim
marangwong tuwane dewe

34 Bapak saha Ibu ingkang kula bektineni kanthi. seratpunikakula badhe matur bilih kula dereng saged wangsul dhateng
Kediri awit ing sasi punika kula taksih ngayahi ujian.

”Ingkang Putra”, ing layang iber-iber/ kulawarga / kiriman kalebu perangan peprenah

36. Wewatone, paugerane, aturane tembang macapat, yaiku : guru gatra, guru wilangan, languru lagu

Tembang dhandhanggula iku nduweni watak luwes, manis nalika ditembangake.

Gatrane tembang Dhandhanggula sapada iku ana 10

39. Cacahewanda(sukukata ) sabengatra tembang macapat iku arane guru wilangan

40. Dhongdhinging swara utawa tibaningswaraingpungkasaninggatra iku arane guru lagu

Titi Larase gamelan: 1 – 2 – 3 – 5 – 6, iku arane titi laras slendro

5
42.

nganggo aksara murda cacah ..9... aksara.

44. Siji tembung jenenge wong iku mbutuhake sijiaksara murda utawa aksara swara.

45. Cacahe aksara swara iku ana 5aksara.

C. Gathukna utawa gandhengna antarane soal-soal ing ngisor iki karo pilihanwangsulankanthi benar lan
pener!

No. Soal Wangsulan

46. layang ulem-ulem, layang kiriman/ layang iber-iber/ layang nggancaraketembangmacapat, (48)
kiriman, layang lelayu, layang paturan, layang dhawuh, layang
kitir, layang kekancingan.

47. Papan lan titi mangsa, adangiyah, purwaka/ pambuka/ , surasa nembangtembangmacapat (51)
basa/ isine layang, wasana basa/ panutup, paprenahan, tapak
asma, jeneng terang
48. Wigatekna pranyatan iki: Jinise layang. (46)
(1) negesitembungangel kanthinggolekiingbausastra (Kamus
Basa Jawa),
(2)ngrakittembung-tembungmaudadiukarakanthinetepi
paugeranpanulisekarangangancaran (prosa),
kanthicarabisanambahitembungkatrangan,lan
utawatembungpanggandheng,
(3)panulise kudu ngugemi tata tulislantandhawacan(ejaan)
kangbener.

49. Unen-unenutawa tetembungan utawa ukara- ukara

kangditembangakeingrumpakantembangmacapat. Cengkok (50)

50. Lak-luke swara nalika nembangmacapat. Cakepan (49)

51. Mangerteni: watake tembangmacapat, pedhotane cakepan Struktur teks layang pribadi. (47)
tembangmacapat, lan titi larasetembangmacapat.
52. Basa kangditatakanthiiketankangapiklanruntut, sarta endah, Undha usuk basa. (54)
53. Tata pranatane panganggone basa ing pasrawungan miturut Aksara swara (55)
tatakrama
Basa ngoko lugu, basa ngoko alus, basa krama lugu, lan basa Basa rinengga (52)
krama alus.
55. Kanggo nulistembungsakabasamanca, kanggo Unggah –ungguh basa (53)
nulisjenenge:wong,
papanpanggonanlanparagakangbangetdiurmati.

D. Wangsulana soal-soal ing ngisor iki kanthi jangkep, bener, lan pener!
Jakarta, 2 Mei 2019

Ingkang sembah pangabektikula

Katur

Panjenenganipun Bapak sekaliyan

Ibu Susminta

Jln.Bupati RAA. Soeroadingrat No. 10

Jombang

6
 Assalamu’alaykum warrohmatullahi wabarokatu.

Nuwun wiyosipun, keparenga kula atur uninga bilih Gusti Ingkang Maha Kawasa ngijabahi saha paring wilujeng ing
samudayanipun amargi angsal berkah pangestunipun Bapa sahaIbu saking dalem. Ingkang kula-suwun mugi Bapa
sahaIbu ing dalem ugi makatena. Amin.

Kajawi saking punika kula wulan ngajeng sampun kendel sekolah. Pramila kula enggal badhe nglampahi
pandadaran kangge minggah dhateng kelas sanga. Manawi wonten dhangan ing panggalih Bapak-Ibu kula nyuwun
kapareng kangge boten wangsul sawatawis supados saged gangsar sadayanipun.

Ing wasana namung punika ingkang saged kula-aturaken saha kula nyuwun lumeberipun donga pangestu. Ing sadaya
kalepatan kula nyuwun agung ing pangapunten.

Nuwun.

Wassalamu’alaykum warrohmatullahi wabarokatu.

Ingkang Putra,

₅∑ ₅

SAN I

Tulisen isine layange Sani!

Sani matur nyuwun pandunga marang Bapak lan Ibune amergi badhe nglampahi ujian munggah
kelas sanga.

.Tulisen piwelinge (pesan moral, amanat) tembang Dhandhanggula ing ngisor iki?
DHANDHANGGULA
Lamunsiraanggeguru kaki,
amilihamanungsakangnyata,
ingkangbecikmartabate,
sartaweruhingukum,
kangngibadahlankangngirangi,
sokur oleh wong tapa,
ingkangsampunamungkur,
tan mikirpawewehinglyan,
ikupantessiraguronana kaki,
sartanekawruhana.
Pesan moral : dadi manungsa kudu bisa nata pitutur lan prilaku kang becik, aja seneng

58. DHANDHANGGULA

Jagoklurukramekapiyarsi,
lawa kalong lurupandhelikan,
jrihkawaneningsemune,
wetan bang sulakipun,
mratandhaniwusbangunenjing,
rembulanwusgumlewang,
ingpucukinggunung,
ingpadesanwiwitobah,
lanangwadon pan samyaanambutkardi,
netepikuwajiban.

Andharna isine tembang Dhandhanggula sapada iku mau!Isine: Kahanan wayah enjing ing padesan

59. Tulisen unine ukara mawa aksara Jawa iki nganggo aksara Latin!

7
Indonesia mardika tanggal : 17 Agustus 1945

60. Tulisen nganggo aksara Jawa!

Hari Lahir Pancasila iku tanggal 1 Juni.