Anda di halaman 1dari 10

CUBLAK CUBLAK SUWENG

MAKALAH
Untuk Memenuhi Tugas Mata Kuliah :
Bahasa dan Sastra Jawa
Dosen Pengampu :
Nurul Baiti Rohmah, M. Hum

Disusun Oleh :
Kelompok 3

1. Anang Basyah Sultoni (12302193001)


2. Ferdian Mochamad Rizky (12302193016)
3. Dewi Alfa Hasanah (12302193029)

AQIDAH DAN FILSAFAT ISLAM


FAKULTAS USHULUDDIN ADAB DAN DAKWAH
INSTITUT AGAMA ISLAM NEGERI TULUNGAGUNG

APRIL 2021

i
KATA PENGANTAR
Puji syukur Alhamdulillah adhewe panjatno maring Gusti Allah SWT amargi
limpahan rahmat lan hidayah-Nya ing alam niki. Amargi rahmatipun gusti, adhewe
saget dadosne makalah sing berjudul “Cublak-Cublak Suweng”. Makalah niki digawe
tugas mata kuliah Bahasa lan Sastra Jawa. Ing daleme wonten penjelasan tentang
tembang, artine, lan nilai-nilai moral.
Ucapan matur sembah nuwun adhewe sapekne maring berbagai pihak ingkang
sampun ngewenehi bimbingan, arahan, utawi dukungan saking awal nganti akhir
penyusunan makalah niki. Ucapan matur sembah nuwun penulis sampekne kagem :

1. Prof Dr. Maftukin, M.Ag. selaku Rektor Institut Agama Islam Negeri
Tulungagung.
2. Dr. Akhmad Rizqon Khamami, M.A. selaku Dekan Fakultas Ushuluddin, Adab,
dan Dakwah, IAIN Tulungagung.
3. Dr. Hj. Salamah Noorhidayati, M.Ag. selaku pembina Himpunan Mahasiswa
Jurusan Aqidah dan Filsafat Islam.
4. Akhol Firdaus, M.Pd. Selaku Ketua Jurusan Aqidah dan Filsafat Islam.
5. Nurul Baiti Rohmah, M. Hum selaku Dosen Pengampu
6. Matur sembah nuwun penulis haturkan kagem sekabehe pihak ingkang mboten
kasebut.
Katah pangarepan supoyo kebaikan niki saget diterimo Gusti Allah SWT.
Akhire, makalah niki penulis suguhne dengan harap mugi nambah wawasan kagem
piwaos.

Penulis

ii
DAFTAR ISI

HALAMAN JUDUL.................................................................................................i

KATA PENGANTAR..............................................................................................ii

DAFTAR ISI............................................................................................................iii

BAB I PEMBUKAAN

A. Latar Belakang...........................................................................................1
B. Rumusan Masalah......................................................................................1
C. Tujuan Masalah.........................................................................................1
BAB II PEMBAHASAN

A. Tegesipun Cublak-Cublak Suweng............................................................2


B. Tembang Cublak-Cublak Suweng..............................................................2
C. Nilai-Nilai Moral Ing Tembang Cublak-Cublak Suweng...........................2
BAB III PENUTUP

A. Kesimpulan................................................................................................4
B. Saran..........................................................................................................4
DAFTAR PUSTAKA...............................................................................................5

iii
BAB I PEMBUKAAN

A. Latar Belakang

B. Rumusan Masalah
1. Opo kui tembang cublak-cublak suweng?
2. Kepriye unine tembang cublak-cublak suweng?
3. Opo nilai moral tembang cublak-cublak suweng?
C. Tujuan Masalah
1. Supoyo weruh sing jenenge tembang cublak-cublak suweng.
2. Supoyo weruh unine tembang cublak-cublak suweng.
3. Supoyo uwong-uwong ngerti yen tembang cublak-cublak suweng iku enek
nilai moral e.

Bab I pembukaan

Latar belakang
Cublek – cublek suweng iku Lagi daerah kang kebek nilai filosofis lan nilai
kehidupan sing sae. Para leluhur jaman biyen kang gawe lagu – lagu dolanan ora

1
sekedar geguyonan. Amergo Ono pesen kasembunyi ing Jero ne. Pitutur kang sae iku
dimangerteni marang wong Kabeh lewat lagu daerah. Budaya kang Ono ing
masyarakat sing jarang ditemui malah ndueni nilai kang sae banget. Jaman modern
kang maju sakabehe malah ngelunturke nilai – nilai kehidupan sing agawe moral
luwih becik. Amargo iku, mangerteni nilai budaya kang diselipke ing lagu dolanan
iku dadi metode kang orang oleh ditinggalke

BAB II PEMBAHASAN
A. Tegesipun Cublak-Cublak Suweng
Cublak-cublak suweng yoiku tembang dolanan seng dinyanyikne kanggo
nggiring dolanan bocah. Tembang iki dolanan tradisional seng teko Jawa Tengah seng
kerep digawe dolanan bocah wedok 3 uwong utowo luwih.
Cara dolanan iki yoiku siji uwong nunduk lan konco-konco liane mbukak
telapak tangan dheweke lan ndelehne neng nduwure boyoke konco seng bungkuk
mau. Bar ngunu rame-rame dheweke nyanyi lagu cublak-cublak suweng nganti akhir.
Adhedhasar makna bahasa suweng perhiasan wedok jowo. Cublak-cublak
suweng , anduweni arti ana panggonan bandha mulya, yoiku suweng (suwung, seppi,
sejatine) utowo bandha kang bener.
B. Tembang Cublak-Cublak Suweng
Cublak-cublak suweng artine tempat anting
Suwenge ting gelenter artine antingnya berserakan
Mambu ketundhung gudel artine berbau anak kerbau yang terlepas
Pak empong lera lere artine bapak ompong yang menggeleng-gelengkan kepala
Sapa ngguyu ndelikkake artine siapa yang tertawa dia yang menyembunyikan
Sir sir pong dhele kopong artine kedelai kosong tidak ada isinya
C. Nilai –Nilai Moral Ing Tembang Cublak-Cublak Suweng
Gegandhengan karo penafsiran lirik dolanan cublak-cublak suweng
penganggit njajal nggali luwih jeru arti lan makna babagan nilai-nilai moral seng
ngemot ing dalem lirik tembang iki kaya ing ngisor iki:
Tembung kasebut suweng ing tembang iki ngepenakke banget , suweng
ditapsirake minangka; suwung, sepi, sejati utowo bandha langgeng. Nalika gelenter
2
ing dalem bahasa Jawa tegese morat-marit. Kerono sak tenane bandha seng adewe
golek i uwes morat-marit ing pelosok dunyo. Gudel yoiku istilah seng digawe uwong-
uwong Jawa minangka bocah kebo gawe nglambangno uwong bodho. Ukara “mambu
ketudhung gudel” migunani malah uwong bodho (titik pendidikan) nggolek bondho
dunyo iku karo kebak napsu ego, tumindak korupsi, tuku lan adol jabatan tujuane
kanggo golek kesenengan sedelo.
Uwong bodho iku koyok uwong tuek ompong seng bingung (Pak empo lera-
lere). Senajan akeh bandha , tapi uduk bandha utowo kesenengan seng langgeng.
Dheweke bingung lang mesti susah kerono nguwasani dening keserakahan awake
dhewe. Sopo ngguyu ndhelikake ditapsirake sopo ngguyu dheweke seng ndhelekake.
Ngemot pesen sopo sing wicaksono, dheweke seng nemokne kesenengan seng
langgeng. Dheweke yoiku wong-wong seng ngguyu ing dalem ngelakoni saben cerito
urip, senajan ing dalem urip tengah-tengah dunyo seng akeh keserakahan. Sir (ati
nurani/suoro ati) pong dele kopong (kedelai kopong ora ono isine). Maksudte ati
nurani seng kopong. Kanggo saiki kesenangan seng laggeng kudu ngindari teko
katresnan kanggo bandha dunyo, andhap asor, ora ngeremehno wong liyo, karo terus
ngelatih kepekaan ati nuranine.
Tegese lirik seng ngamot ing lirik tembang cublak-cublak suweng iki yoiku
gawe nggolek bandha ojo nuruti howo napsu tapi kabeh iku mbalek neng ati nurani
seng resik. Ora keno pengaruh howo nepsu. Nggawe ati nurani luwih enak nemokne
kesenengan lan ora tersesat ing dalan nganti lali akhirat.
Nilai moral seng berorientasi undhangan moral yoiku nasehat lan amanat seng
bener orane polahe manungso ing dalem kauripan masyarakat. Nilai moral seng
ngemot ing tembang iki yoiku piwulang moral hubungan manungso karo Tuhan,
piwulng moral hubungan manungso karo menungso, piwulang moral hubungan
manungso karo awake dhewek, lan piwulang moral hubungan manungso karo alam.

3
4
BAB III PENUTUP

A. Kesimpulan
1) Cublak-cublak suweng iku dolanane cah wedok-wedok, wonten Cublak-cublak
suweng iku nduweni arti panggone bondho, seng dijupok soko kata suweng, yaiku
mas-masan seng gumantil wonten kupeng. Kerono suweng seng pntes nggawe gor
cah wedok, kerono kuwi tembang Cublak-cublak suweng iku nduweni arti dadi
wong iku kudu mantesne kambek seng gawe, golek bondo seng sae, lan ojo
tumindak olo utowo tumindak seng mboten pantes.
2) Tembang Cublak-cublak suweng iku nduweni makno sopo wonge seng nggawe
tumindak olo bakale ketok teko gerak-gerik’e, uwong seng akeh omonge kadang-
kadang gor suoro tok, ora ono buktine.
3) Tembang Cublak-cublak suweng iku anduweni makno uwong iku ojo nuruti howo
nepsu, uwong urep seng digolek i iku ketentreman ati. Bondho donyo iku ora
bakal awet, kudune uwong iku syukur piro-piro rejeki seng diwenehne pengeran.
Kententreman iku ono teko uwong seng nduweni ngilmu, uwong seng nduweni
ngilmu bakale mikir carane dadi uwong seng tentrem uduk mikir carane dadi
uwong seng sugeh
B. Saran

Ing dalem penulisan makalah niki penulis sadar lekne taseh wonten
kekurangan lan taseh adoh saking kata sempurna. Ing kang meniko penulis nyuwun
saran lan kritik sing membangun, sehinggo penulis ngatur aken matur sembah nuwun
supoyo pengarape dados ing kang luweh sae lan bener.

5
6
DAFTAR PUSTAKA

Ariesta, Freddy Widya. 2020. Nilai Moral dalam Lirik “Dolanan Cublak-Cublak Suweng”.
Jakarta. https://pgsd.binus.ac.id/2020/04/15/nilai-moral-dalam-lirik-dolanan-cublak-cublak -
suwenng/ (diakses tanggal 14 April 2021)

Anda mungkin juga menyukai