Anda di halaman 1dari 27

MAKALAH BAHASA BALI

GANCARAN, DRAMA LAN PARIBASA BALI

KELOMPOK 6 :
Ni komang sintia wardani
Ni luh putu arwati
Ni komang juliani
Ni komang sariningsih
Ni komang gea meliani

SMK NEGERI 1 KUBU KARANGASEM


2020
PURWAKA

Om swastiastu,

Angayu bagia aturang titiang majeng ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa, sangkaning sih lan
pasuecan Ida, titiang miwah kelompok titiang prasida ngawangunang makalah puniki. Asapunika
taler majeng ring ibu guru sane ngwantuin titiang, lan sawitra-sawitra makasami.

Ring makalah puniki titiang jagi ngewahas materi sane unteng ipun “ Gancaran, Drama
miwah Paribasa Bali”. Dumogi makalah punika prasida maguna ring para pengwaca sinamian.

Nenten lali titiang nunas sinampura yening wenten kiranglangkungnyane sane nenten patut
ring pikayunne sareng sami. Puput titiang antuk Parama Shanti.

Om Santih, Santih, Santih Om

Kamis, 27 Februari 2020

Pengawi
(Kelompok 6)
DAGING MAKALAH

Purwaka i

Daging Makalah ii

SARGA I Pangawit 1

1.1. Latar Belakang 4

1.2. Rumusan Masalah 5

1.3. Tujuan Penulisan 6

1.4. Ruang Lingkup 7

SARGA II Pamabah 8

2.1. Gancaran 9

2.2. Drama 10

2.3. Paribasa Bali 11

SAARGA III Pamuput 12

3.1. Kesimpulan 13

3.2. Saran 14

Daftar Pustaka 15
SARGA I
PANGAWIT

1.1. Latar Belakang


1.2. Rumusan Masalah
1. Napi sane kanikaang ring gancaram, drama miwah paribasa bali ?
2. Napi punika gancaran miwah perangan ipun ?
3. Napi punika drama miwah perangan ipun ?
4. Napi nike paribasa bali miwah perangan ipun?

1.3. Tetujon Makalah


1. Salah sinunggil tugas sane kaicen olih ibuk guru Bahasa Daerah Bali.
2. Semangdane para pemilet utawi sane ngwacen makalah puniki uning ring indik
kawentenan sastra gancaran, drama miwah paribasa bali lan uning daging – daging
kamahatmian budaya bali druene winaka sarana , ngwerdiang tur ngelimbakang budaya
inucap.
3. Anggen ngelestariamg kasusastraan bali sane sampun sue nenten kaplajahin olih alit - alit
sareng sami.
4. Mangda iraga sareng sami uning daging susastra punika prasida anggen tetimbang tur
sesuluh midabdabin gegodan idup.

1.4. Ruang Lingkup


SARGA II
PAMABAH

Kasusastraan Bali
Kasusastran mawit saking kruna sastra saha maweweh pangater su lan konfiks ka - an.
Kruna sastra mateges ajah-ajah, pangater su- mateges luih utawi becik, lan konfiks ka - an
nyinahang artos kawentenan. Dadosnyane, kasusastran mateges kawentenan ajah-ajah sane
luih utawi becik. Nanging yening rereh sujatine teges kasustraan boya ja cupit sekadi punika,
sane kabaos kasusastraan inggih punika samian pakaryanan manusa sane maguna ring
kauripan. Kasusatraan kaapah dados kalih inggih punika kasusatraan Bali purwa lan
kasusastraan Bali anyar.

2.1. Gancaran
Kasusastran Bali Purwa wenten sane mawangun gancaran wenten sane mawangun puisi.
Gancaran inggih punika kekawian utawi karangan sane bebas sane nenten kaiket antuk uger-
uger. Kasusastran Bali Purwa sane mawangun gancaran minakadi :
1. Satua-satua Bali sane kapupulang ring "Kembang Rampe Kasusastran Bali Purwa" sane
kapupulang olih I Gusti Ngurah Bagus sareng I Ketut Ginarsa.
2. Mahabharata olih Bhagawan Byasa.
3. Satua Ni Diah Tantri Olih I Made Pasek.
4. Tunjung Mekar olih I Ketut Sukrata, miwah sane lianan.

2.2. Drama
2.3. Paribasa Bali

SARGA IIII
PAMUPUT

3.1. Kesimpulan
3.2. Saran

PAMICUTET

Kasusastraan Bali punika becik pisan tur ngulangunin , punika mawinan sepatutne
kalestariang tur kaplajahin semangdane I raga sareng sinamian uning ring daging miwah
pikenoh melajahin kasusastraan Bali punika .
Ngantos asapuniki wau kawedar antuk kasusastraan Bali semangdane wenten gunan
ring para sametojn sane polih ngewacen . Makalah punika doh pesan saking paripurna
titiang nunasang para semeton sane polih ngewacen makalah puniki sareng – sareng
ngamecikang semangdane dadi paripurna .

DAFTAR PUSTAKA

Artikel bahas bali : https://www.academia.edu/5043057/MAKALAH_BAHASA_BALI


Gancaran : http://bliyanbelog.blogspot.com/2009/07/kasusastran-bali-purwa.html

http://pendidikanbahasabali.blogspot.com/2016/10/kumpulan-basita-paribasa-
peribahasa_31.html?m=1

http://arissumardianabali.blogspot.com/2015/03/drama-bali.html?m=1

http://kisahvanialeonyta.blogspot.com/2018/08/drama-maya-denawa.html?m=1

http://rajegangbasabaline.blogspot.com/2014/04/drama-bali-modern-singkat-salah-
tampi.html?m=1

https://studcise.blogspot.com/2016/01/pelajaran-bahasa-bali-ringkasan-babad.html?m=1
Gancaran
Gancaran inggih punika kakawian sane nenten kaiket antuk uger-uger. lumrahnyane sastra
gancaran kasurat ring lontar utawi buku. Yening selehin saking wangunnyane sastra gancaran
punika kaapah dados kutus soroh, sekadi ring sor.
1.
Agama
:
Weda/Mantra/Puja, Tattwa, Tutur, Kamoksan, Kalepasan, Upakara/Plutuk, Wariga.
2.
Cerita Fiksi
:
Itihasa/Parwa, Wiracarita, Tantri, Satua.
3.
Sejarah
:
Purana, Babad, Pamancangah, Prasasti, Usana, Uwug, Rusak, Rereg.
4.
Pegobatan
:
Usada, Panawar.
5.
Peraturan
:
Awig-awig, Piagem, Sesana, Kramaning.
6.
Hobi
:
Carcan, Wacakan/Bacakan, Pangayaman
7.
Magis
:
Kaputusan, Aji-ajin, Panestian, Pragolan, Rerajahan, Pangleyakan, Tetumbalan, Pakakas,
Pangolih, Pangalah, Pamupug, Kawisesan, Pamatuh, Panyrayan, Piolas, Pangasih,
Panerangan, Pangujanan, Pangendang.
8.
Arsitektur
:
Asta kosala, Asta kosali, Asta kosala-kosali, Asta bhumi, Asta Patali.
[20.13, 25/2/2020] Sayang: Sastra Gancaran ( Cerita)

Tuturan punika cerita sen medaging piteket piteket saking cerita agama, kitab.
contohnyane : Mahabarata, Arjunawiwaha, sutasoma. Urak punika sewata pata utawi surat
sane mapiranti tiying/bambu. contohnyane lontar. Awig-Awig punika Sane wenten ring Desa
Adat, Sane patut kasungkumenin olih warga Desa Adat. Purana punika Cerita indik kewentenan
pura. contohnyane. Pura rambutsiwi. Babad punika Cerita indik kewentenan wewidangan.
contohnyane babad mengwi, babad payangan. Winacarita punika Cerita indik kewentenan
keberanian utawi kepahlawan. contohnyane puputan Badung, I Gusti Ngurah Rai.

Gancaran
Gancaran inggih punika kakawian sane nenten kaiket antuk uger-uger. lumrahnyane sastra
gancaran kasurat ring lontar utawi buku.

Ring sor puniki wenten conto gancaran : BABAD IDA RATU SAKTI RING PUNCAK MUNDI”

Cerita ring purwa kala, wenten reke tusning kulawarga dalem majalngu mapesengan Ida Ratu
Sakti, miwah rabin Ida Mapesengan Ida Ratu Ayu Mas Mecaling. Sang Kalih sami pada teleb
ring tatwa kadyatmikan.
Nemonin rahina hayu, sang kalih lunga saking panagara majalangu. Kairing antuk Sira Arya
Sentong miwah rabin dane, rawuh saking Nusa Panida raris Ida ngulti linggih pinaka linggih Ida
ngelarang yoga semadi. Genahe punika mawasta Puncak Mundi.
Sawetare enem sasih, Ida malinggih ring Puncak Mundi raris ngulati pasisi. Kancit rawuh ring
Desa Munduk Biyas. Sawireh suwe Ida malinggih irika raris kakryanan puri lan mrajan. Sesukat
Ida malinggih irika, desane wiyakti rahayu, desane gemuh landuh sawewengkon Munduk
Biyas.
Sesampun suwe Ida malinggih irika raris lunga ke Bali. Rikala Ida ngelarang yoga, katah
wantah genah suci ring Bali, sane pacang linggih Ida ngelarang yoga. Nanging rabin tan kaicen
lunga ke Bali, tur mangda jenek malinggih ring puri kairing olih parekan sane mawasta Ki Lenjar
miwah Ki Lenjir, parekan sane ngiring saking majalangu nguni.

Materi drama :

Drama Bali
Drama Bali inggih punika, karya sastra sane ngutamayang bebaosan (dialog), paripolah
(gerak) tur kalasanayang ring duur kalangane.

Drama Bali kakepah dados kalih soroh:


1. Drama Bali Tradisional/Klasik
Sandiwara soroh drama (lelampahan) sané nyatuang indik satua puri, aab guminé sané
ilu/purwa, tur nganggén gong gagendingan miwah busana Bali (kamen, udeng, keris, senteng,
saput, msl). Conto ipun: arja, gambuh, wayang wong, prembon lan sendratari.

2. Drama Bali Modern


Sandiwara marupa soroh drama (lelampahan) sané nyatuang indik idup sané mangkin. Idupé
kadi mangkin punika wénten sané masesolahan indik sakancan ring jeroan kulawarga, banjar,
masyarakat, miwah indik KUD, transimigrasi, KB, utawi anak matungkasan miwah mademenan
(cinta kasih).

Conto drama basa bali tradisional :

BALI MAYADENAWA
Agustus 11, 2018

Kacritayang wenten raja sane marupa raksasa magenah ring gumi sane mawasta
Balingkang . raksasa sane ngewasayang panegari punika maparab Prabu Maya Denawa, prabu
balingkang punika sakti madurgama makueh sampun panegari siosan kakwasayang sawireh
punika sang maha raja kalintang sumbung ngerasayng dewek nenten wenten sane prasida jagi
ngasorang lan marasa ragan ipune mawisesa bilih-bilih prasida ngasorang para dewa.
Ratih : ” om swastiyastu Yan, mangkin rahina purnama, tan tangkil kepura?”
Wayan : “om swastiyastu, inggih ngiring sareng-sareng ke pura, antos malih jebos nggih”
Suci : “inggih”
( rikalaning punika rauh Maha Raja Mayadenawa)
Maya Denawa : “(kroda) woii manusaaa! Ngudiang nyai ne jak makejang!?”
Wayan : “ ampura titiang prabu, titiang sareng sami puniki ngaturang canang kewanten
nunas ica bakti ring Hyang Ananta Boga.”
Maya Denawa : “nyen lakar sembah nyai? Apa nyi tusing nawang siaku, ane ngawasa gumine
wenang, siaku ane sembah nyai jak mekejang. Uli jani sing ade ne lenan teken siaku sembah
nyai, yen nyai nyembah para dewa nyai lakar mati, orahin nyama braya nyaine makejang. Sing
ade jelema ane dadi tungkas teken baos siaku.”
Rikalaning punika, para krama panjak sami nenten prasida naanang sebetnyane, riantukan
nenten dados ngaturang upakara, upacara lan nyembah bakti ring Hyang Widhi. Yening wenten
sane lempas kadi baos sang Mayadenawa sampun majanten keni sakit gering. Kaceritanyang
raris wenten Mpu nyeneng ring pesisin desa jagat Balingkang.
Ratih : “sugre tityang guru, titiang lang panjak sami wenten kabrebehan.”
Mpu Sang Kulputih : “kenken ne cening ajak makejang ka pakubon bapene?”
Suci : “titiang ngaturang saparindik ida sang prabu Mayadenawa nenten menadosang
ngaturang sembah bakti ring hyang widhi, yening wenten sane nglempasin baos ida sampun
mejanten jagi sungkan rahat..”
Wayan : “titiang nunas mangda prasida mpu mapitulung ring titiang makesami.”
Mpu Sang Kulputih : “nah cening ajak makejang. Jani bapa lakar mapitulung melarapan antuk
yoga semadi nunas pemargi ring ida hyang widhi. Jantos nyen cening jak mekejang.
Raris Mpu Sang Kulputih ngelarang tapa yoga semadhi ring pura besakih
Mpu Sang Kulputih : “om hyang indra, lugra ratu ngicenin pemargi sapariindik kabrebehan
sane wenten ring jagat balingkang mawit saking prabu Mayadenawa.”
Bhatara Indra : “ inggih Mpu Sang Kulputih, antuk ngelinggihang dharma, tityang jagi pacing
nulungin mpu.”
(jagi rauh Bhatara Indra sareng pasukanne ring ajeng Mpu Sang Kulputih)
Mpu Sang Kulputih : “ (bersujud) suksama bhatara Indra”
sesampun ngaryanin rencana anggen nyerang Maya Denawa benjang wengine
perang punika jagi kalaksanayang. Anggen jebos nyane Maya Denawa sane mirengang
kejaraannyane jagi kaserang olih Bhatara Indra sampun nyiagayang rencana
( Ring kerajaan Mayadenawa)
Kala Wong : “Sugra Baginda, tiang makta gatra, jagi wenten panyerangan saking panegara
Balingkang
Maya Denawa : “ Apaa?? Nyen sane wanen nyerang panegara siaku?”
Kala Wong : “ampura baginda, asane para rakyat nunas tulung kapining Mpu Sang Kulputih lan
Bhatara Indra antuk nyerang panegara Balingkang.”
Mayadenawa : “Apa!!! Yening keto, encalang jani nyiagayang pasukan, lan ci Kala Wong dadi
mata-mata antuk mirengang rencana Bhatara Indra, apang ia makasami ngerasayang
kawisesan Maya Denawa. Ingetang! sing dadi cai ketara”
Kala Wong : “inggih baginda, titah prabu jagi kalaksanayang.”
Rikalaning galang kangin sampun tajeg, pertarungan Bhatara Indra lan Maya
Denawa mamargi sengit, selanturnyane pasukan Bhatara Indra kedesek ngantos perang puput
rikala galang surya sendeh kauh
Bhatara Indra : “ Prabhu Mayadenawa,puputang parilaksana corahnyane tur mengalah.”
Maya Denawa : “ sampunang I dewa liu mawicara lan raga buktiang sira sane sepatutne
menang!!!”
( rikalaning peperangan Maya Denawa kadesek ngantos galang surya sendeh kauh)
Maya Denawa : “ Arghh..awas cai Bhatara Indra, titiang durung kaon, antiang gen, pasti titiang
jagi ngewales parilaksanane caine teken deweke!!”
Ring dina wengi, rikala makejang pasukan Bhatara Indra sampun sirep, Kala
Wong nyeritayang Maya Denawa, wenten toya kelebutan sane biase kaangen antuk minum
pasukan Bhatara Indra lan Maya Denawa ngerencana antuk nyetik pasukan Bhatara Indra.
Kala Wong :”(sambilange ngicenin petunjuk) nika toya kelebutan pasukan bhatara indra ,
Prabu”
Maya Denawa : “nah, jani iraga gelisang nagingin racun ring toya kelebutan pasukan Bhatara
Indra, mangda benjang pasukan bhatara indra sampun lemas tur kaon ring peperangan.”
Kala Wong : “ inggih baginda”(Maya Denawa miwah Kala Wong nagingin racun)
Maya Denawa : “sampun. Jani iraga mamargi tanpa masuara lan antuk ngilangang jejak
miringan telapak cokornyane!”
Maya Denawa miwah Kala Wong galahin toya kelebutan punika tanpa masuara
tur ngemiringan telapak cokornyane, dadosnyane genah punika mangkin kawastanin Tampak
Siring .
Benjang nyane pasukan Bhatara Indra sungkan krana ngarsain toya sane
sampun keracun olih Maya Denawa
Pasukan 1 : “aduhhh… tolonggg waduk tiang sakittttt pesan!!!!!?’
Pasukan 2 ; “tiang sing sanggup nahan sakit punika…aaaaahhhhh”
Mpu Sang Kulputih : “wenten napi niki?? Dados samian sungkan?”
Pasukan 1 : “tiang ten uning Mpu, sesampunane tiang minum toya ring toya kelebutan
puniki, waduk iraga sungkan”
Bhatara Indra : “santukan ipun keracunan krana toya sane ipun minum.”
Mpu Sang Kulputih : “napi sepatutne sane kalaksanayang , bhatara Indra?”
Bhatara Indra : “ (genahang tanganne ring pertiwi lan ring pertiwi punika nyimbuhang toya)
ambil miwah minum toya punika mangda tan sungkan malih. Mangkin toya punika kawastanin
Tirta Empul.”
Mpu Sang Kulputih : “ inggih Bhatara.”
Sesampunne minum Tirta Empul kondisi para pasukan Bhatara Indra mewali
seger, lan mewali ngejar Mayadenawa sane melaibang raga.
Mayadenawa melaibang raga lan mengkeb tur ngubah raga sareng Kala Wong.
Maya Denawa : “hah…hah..ipun tileh nguber iraga, tiang mangkin jagi mengkeb dados ngubah
raga , Hahaha…”
Mayadenawa lan Kala Wong ngubah raga dados Manuk Raya (siap)
dadosnyane genah punika mangkin kawastanin Desa Manukaya, ngubah raga dados buah
timbul dadosnyane genah punika mangkin kawastanin Desa Timbul, Bhatara Indra sane dueg
raris nguber Maya Denawa, Maya Denawa ngubah raga dados susuh dadosnyane genah
punika mangkin kawastanin Desa Penyusuhan, ngubah raga dados dedari dadosnyane genah
punika mangkin kawastanin Desa Kadewatan. Lan pemuputanyane Maya Denawa miwah Kala
Wong ngubah raga dados batu padas. Bhatara Indra sampun uning penyamaran Maya Denawa
miwah Kala Wong, raris selanturnyane ipun manah Maya Denawa lan Kala Wong anggen
panah sakti Bhatara Indra.
Mpu Sang Kulputih : “Sapunapi mangkin Bhatara?? Prabhu Maya Denawa selanturnyane
ngengkebang raga, meweh jagi nangkep.”
Bhatara Indra : “sampunang iraga jejeh, idewa cingakin batu padas punika, punika Maya
Denawa sane ngubah raga dados batu padas, merika kabaktayang panah I dewa”
( Maya Denawa miwah Kala Wong ketusuk olih panah Bhatara Indra)
Mayadenawa : “Arghhh… ape ne??sepatutne cai sing nawang penyamaran cang.”
Bhatara Indra : “antuk punika sampun puput parilaksana corah ragenyane Maya Denawa.”
Pemuputne Maya Denawa miwah Kala Wong sampun seda. Lan Dharma mewali
tajeg. Sedane Maya Denawa kawastanin antuk rahina Galungan, antuk tonggak kejayantian
dharma kalawaning adharma

Paribasa bali inggih punika basa rerasmen wiadin panglengut basa. Kanggen panglengut basa
sajeroning mabebaosan kalih magegonjakan, sajeroning basa pakraman wiadin basa
pasawitrayan.

Seosan ring punika, Sang Kawi sane sampun wibuhing Basa Basitha, tan mari ngunggahang
Basitha Paribasa puniki, sakadi Uperenga miwah Pralambang, sane makardi lengut kakawian
punika.

Sane ngranjing Basitha Paribasa minakadi :


1. Sesonggan.
2. Sesenggakan.
3. Wewangsalan.
4. Sloka.
5. Bebladbadan.
6. Pepindan
7. Sesawangan.
8. Cecimpedan.
9. Cecangkriman.
10. Sesimbing.
11. Cecangkitan.
12. Raos Ngempelin.
13. sasemon
14. Sipta.
15. Peparikan
16. Sesapan
17. Tetingkesan
Sesonggan.
Sesonggan wit ipun saking kruna 'ungguh', sane mateges linggih, genah, wiadin nongos.
Kruna ungguh polih paweweh merupa pangiring (akhiran) "an", dados ungguhan sane mateges
janji utawi pati. Kruna ungguhan kasandiang (mengalami perubhan sandi suara) dados
unggwan. Sajeroning pangucapan kruna unggwan puniki dados unggan. Selantuir ipun kruna
unggan puniki polih pangater (awalan) "sa" dados saunggan, taler kasandiang malih dados
songgan. Kruna songgan puniki kadwipurwayang dados sesonggan.

Sesonggan puniki sakadi pelambang kahanan kalih polah jadma, sane kaimbangang ring
kahanan kalih polah barang wiadin buron. Umpami : "bedug pengorengan". Pengorengan
punika wantah wangun utawi kawentenan ipun sakadi punika bedug, meweh antuk ngelegang
mangda asah (lurus / datar). Dados ipun suksmannyane : kaucapang ring anak sane kalintang
bengkung tur sigug, nenten dados ajahin.

Ring sor puniki wenten conto sesonggan, luir ipun :


1. Taluh apit batu. Suksmannyane : kaucapang ring anake sane magenah ring genahe sane
sukil/keweh, singsal agulikan pacang nemu baya.
2. Abias pasih. Suksmannyane : nenten keni utawi nenten sida antuk ngawilangin katahipun
biase ring pasih.
3. Blakas mangan di pisaga. Suksmannyane : sakadi anake maduwe painak muani siteng tur
anteng, sakewanten ipun magenah ring pisaga.
4. Ngentungan uyah ke pasih. Suksmannyane : kaucapang ring anake sane mapi-mapi ngicenin
barang utawi artha ring anak sane sampun sugih.
5. Kuluk ngongkong tuara ngutgut. Suksmannyane : kaucapang ring anake sane sida mawicara
manten (ngomong saja), nanging nenten wenten pakaryanne utawi tindakanne.
6. Ngajahin bebek ngelangi. Suksmannyane : kaucapang ring anake sane mapi-mapi ngajahin
anak sane sampun wikan utawi duweg.
7. Ngrebutin balung tan paisi. Suksmannyane : ngrebutin brang nenten wenten isine utawi
barang sane nenten malih maguna.
8. Buka gowake ngadanin ibane. Suksmannyane : kaucapang ring anake sane sombong, nyapa
kadi aku.
9. Liep-liep lipi gadang. Suksmannyane : kaucapang ring anake sane ring pangarepne jemet
pisan, sakewanten sujatinne ipun anak sane nenten becik/jahat.
10. Kutal-kutil ikut celeng. Suksmannyane : kaucapang ring pakaryan sane rasane aluh,
sakewanten sujatine nak meweh yen kalaksanayang.

2. Sesenggakan.

Sasenggakan puniki pateh sakadi ibarat, ring bahasa Indonesia. Sasenggakan,


linggaipun "Senggak", artinipun "Singguk" utawi "Sentil" antuk raos. Senggak polih pangiring
"an" dados senggakan, kadwipurwayang dados "Sasenggakan" ngintar basa (kata ungkapan),
tegesipun "Babinjulan" makardi ica sang miragi utawi mireng, semalih makardi jengah tur sebet
sang kaanggen sasenggakan, antuk keni kasentil manahipun.

Sasenggakan puniki sakadi palambang utawi sasimbing indik kahanan kalih polah janma sane
kaimbangan ring kahanan kalih polah buron utawi barang, upami :

Wenten anak mawasta I Balag. Sabilang sangkep ring banjar ipun kiap, nguyuk-uyuk ngengkis
raris pules. Indik I Balag puniki raris anggena sasenggakan ring banjaripune. Yen wenten murid
kiap nguyuk ring sekolahan, raris kaucapang antuk timpalipune sakadi I Balag. Yening murid
punika kalih I Balag miragi dewekipune kaanggen sasenggakan, janten ipun jengah wiadin
sebet kabinjulin.

Sasenggakan puniki taler sakadi sesonggan, kewanten binanipun sasenggakan puniki satata
kariinin antuk kruna "Buka", tur wenten sane sakadi sampiran ipun. Lengkarane sane riinan
dados giing (sampiran), sane apalet pungkuran dados katerangan polah wiadin kahanan, raris
kalanturang antuk suksemanipun. Ring asapunipune nenten perlu malih dagingin
suksemanipun, antuk sampun terang artinipun. Puniki wenten makudang-kudang imba utawi
conto sasenggakan luiripun :
1. Buka bantene, masorohan; suksemanipun : sakadi anake sane madue perusahaan, wantah
ngutamayang panyamaanipune kewanten makarya irika.
2. Buka bangken gajahe, joh-joh mabo; suksemanipu : sakadi anake sane mapangkat ageng
utawi anak sane sugih, yening katiben antuk sengkala, ortinipune maideh-idehan rauh ka jaba
kuta.
3. Buka batun buluane, nglintik tuah abesik; suksemanipun : kaucapang ring anake sane nenten
madue nyama wiadin timpal, wantah ipun padidian.
4. Buka be banone, dawanan bungut; suksemanipun : sakadi anake sane demen nuturang
wiadin ngraosang omong timpal ring anak lian.
5. Buka benange, kadung suba macelebang; suksemanipun : sakadi anake sane kadung
ngambil pakaryan, nyalah-nyalah yening ipun makarya nenten jantos puput.

Ring sor puniki wantah makudang-kudang conto sasenggakan.


1. Buka besine teken sangihane, pada apesne; suksemanipun : sakadi anake sane mapakarya,
sang nalih miwah sang sane kadalih, janten sami katahipun nelasang prabeya.
2. Buka bikule, ngutgut sambilang ngupinin; suksemanipun : sakadi anake sane madaya kaon
wiadin corah, seka kidik ngambil barang-barang timpalipune, kewanten ipun mapi-mapi
nulungin.
3. Buka becicane ujanan, nguci; suksemanipun : sakadi anake sane ngucekcak ngomong
nenten karwan tuktuk bongkolipun.
4. Buka bikule pisuhin, sumingkin bejit; suksemanipune : sakadi anake alit-alit kual, yening
ajahin wiadin glemekin ipun sumangkin kual.
5. Buka bukite ejohin, katon ngrawit; suksemanipun : sakadi anake pakantenan ipun saking doh
jegeg utawi bagus, kewanten wawu tampek tlektekang ipun bodo, muanipune burik.
6. Buka cicinge ngongkong, tuara pingenan nyegut; suksemanipun : sakadi jadmane sane
degag ngaku wanen, kewanten jatinpune getap.
7. Buka dedalune, kampid baan nyilih; suksemanipun : sakadi anake sane ngango bungah
becik-becik, kewanten jatinipun pangangge punika makasami antuka nyelang.
8. Buka dangap-dangape, gede-gede kayune ogara; suksemanipun : sakadi anake sane gemba
katunan bayu miwah gelar (arta), nagih ngambil pakaryan sane ageng kalih akeh pacang
nelasang prabeya.
9. Buka entikan oonge, ngulah pesu; suksemanipun : sakadi anake sane ngomong ngawag-
ngawag, sane nenten madasar antuk papineh.
10. Buka goake, ngadanin ibane; suksemanipun: sakadi anake sane corah raris nuturang
maling (maling teriak maling).
11. Buka jagunge, gedenan ati; suksemanipun : kaucapang ring anake sane sombong tur
degag, ngaku wanen utawi sugih.
12. Buka jangkrike, galak di bungut; suksemanipun : sakadi anake sane galak (gati) di omong,
kewanten nenten purun ngalaksanayang.
13. Buka kamben madare, liunan bikas; suksemanipun : sakadi anake sane belog ajum
parisolahipun tan anut ring tata krama.
14. Buka kamene uwek jaitin, munjuk benang tuna aji; suksemanipun : sakadi anake sane
maduwe umah tuduh, raris engsubina antuk upih tuduhipune ical kewanten pakantenan ipun
kaon.
15. Buka kambinge ngamah gendola, macueh-cueh; suksemanipun : sakadi anake sane
ngajengan sedah wiadin maanci, jantos marues-rues bibih ipune barak.
16. Buka katake matindik, salah genah, suksmaipun : Sakadi anake sane nenten uning
nganutang payas dewek wiadin panganggo pakantenanipun tani asin.
17. Buka kasumba Jawane, ngamahin, suksmanipun : Sakadi anake sane kereng madaar
kewanten mayus, nenten demen makarya.
18. Buka lindunge uyahin, blangsah, suksmanipun : Sakadi anake sane uyang paling nenten
uning-uning nongos.
19. Buka macane (mionge), ngengkebang kuku, suksmanipun : Sakadi anake sane pradnyan
(wikan), ngengkebang kepradnyanan (kawikanan).
20. Buka macane, nakutin lawat, suksmanipun : Sakadi anake sane marasa ring dewekipune
iwang wiadin corah, setata ipun mrasa congah wiadin takut tur kabilbil.
21. Buka mlali api, mara ngasen kebus, suksmanipun : Sakadi anake sane ngambil pakaryan
sane sukeh tur madurgama, risampune ipun sengkala wawu ipun mrasa.
22. Buka makpak tebune, ampsne kutang, suksmanipun : Sakadi anake sane makurenan, ring
kantun pangantenan, kalih sasuenne kantun bajang kasayangang tur kajungjung, risampune
tua tan mampuh kakutang.
23. Buka naar be ne matah, nglawan-nglawanin, suksmanipun : Sakadi anake sane kapaksa
kakenken ngambil pakaryan sane nenten demenin wiadin nenten uningin ipun, punika mapuara
nenten becik.
24. Buka naar krupuke, gedenan kroakan, suksmanipun : Sakadi anake sane ngaku wanen
kalih jaga muputuang karya, sakewanten nenten wenten buktinipun nglaksanayang.
25. Buka medil kapecite, gedenan bea, suksmanipun : Sakadi anake sane ngambil pakaryan
ageng kalih katah nelasang prabea, kewanten pikenoh kalih pikolihipun akidik.
26. Buka nakep balange dadua, maka dadua tuara bakat, suksmanipun : Sakadi anak sane
mamanah bingbang akeh mangambil pakaryan wiadin nglamar pakaryan, pamuput makasami
nenten keni.
27. Buka negakin gadebonge, ngasa teken jit belus, suksmanipun : Sakadi anake sane ngrasa
ring sikian iwang wiadin corah, dados ipun kimud utawi kabilbil (congah).
28. Buka ngae bajune, sikutang ka raga, suksmanipun : Saluiring polah laksana kalih raos,
marep ring timpal utawi anak lianan, patut dumun imbanganng ring raga becik miwah kaonipun.
29. Buka ngalih bedigale, ngadu sebeng, suksmanipun : Mangda uning i raga nyidra semu kalih
laksana timpal wiadin anak sane darma wiadin krinyi utawi egar wiadin sebet.
30. Buka ngenjekin ikut cicinge, mabalik nyaplok, suksmanipun : Sakadi i bapa ngenken i
pianak ngrereh napi-napi, raris i pianak mabalik ngenken bapanipune ngerereh punika.
31. Buka ngetakang joane di batan umah, likad maideh, suksmanipun : Sakadi anake sane
kapingsalah ngamargiang kapatutan ring nyama wiadin panyaman sane sampun terang ipun
iwang.
32. Buka nyilsil kadelene, liunan pakpak kuangan gelekang, suskmanipun : Agengan pakaryan
ring pikolihipun.
33. Buka nyitsit tiinge, amis kecerikan, suksmanipun : Yadin amunapi kapatutan anake sane
alitan wiadin sane soran, yening sane agengan kalih kuasa jaga nyisipang, janten ipun pasang
sisip.
34. Buka padine misi nguntul, ane puyung nyeleg (sunggar), suksmanipun : Anake sane
pradnyan (wikan) alep tur meneng-meneng, kewanten anake sane belog punggung tur
sombong ngucekcak.
35. Buka paete, nagih getok, suskmanipun : Sakadi anake sane belog tur nagih perintah
kewanten mangda ipun makarya.

3. Wewangsalan.
Wewangsalan puniki pateh sakadi tamsil ring Bahasa Indonesia. Wewangsalan kruna
lingganipun "wangsal" sane artinipun "lampah", polih pangiring "an" dados "wangsalan",
kaduipurwayang dados "wewangsalan", artinipun lelampahan saparipolah kalih kahanan janma,
sakadi sasimbing sane sada pedas suksmanipun.

Wewangsalan puniki kawangun antuk lengkara kalih palet utawi carik. Lengkara sane riinan
sakadi "sampiran", indik daging kahiun sang ngucap, kewanten kantun makubda (ilid)
suksmanipun. Lengkarane sane pungkuran punika daging sajati, sane nerangan suksmanipun
tur mawirama kalih mapurwakanti (bersajak). Wenten taler sane nenten ngucapang lengkarane
pungkuran, antuk kasengguh sami anake sampun ngerti ring suksmanipun. Ring asapunapine
kawangun antuk lelampahan ring pawayangan. Ki Dalang ngawi satua bawak babaudan,
nyimbingin sinalih tunggil sang nonton sane saud (iwang) laksananipun. Wenten taler sane
mawangun gambar (karikatur).

Ring sor puniki wenten makudang-kudang wewangsalan luiripun :


1. Asep menyan majagau, suksmanipun = nakep lenggar aji kau
2. Ada tengeh masui kaput, suksmanipun = ada keneh mamunyi takut
3. Bakat kocok misi isen, suksmanipun = awak bocok tuara ngasen
4. Bangbang dadua ken ceburin, suksmanipun = bajang dadua ken anggurin
5. Be lele mawadah kau, suksmanipun = suba jele mara tau
6. Bedeg majemuh bangsing di banjar, suksmanipun = jegeg buin lemuh langsing lanjar
7. Baju gadang potongan gantut, suksmanipun = tuyuh magadang tuara maan entut
8. Buangit kali gangsa, suksmanipun = magae lengit ngamah gasa (kereng)
9. Buah sabo mawadah klukuh, suksmanipun = awak bodo buin angkuh
10. Cekcek poleng temisi bengil, suksmanipun = desek ngereng gisi nengil
11. Clebingkah beten biu, suksmanipun = gumi linggah ajak liu
12. Dagdag candung selem samah, suksmanipun = berag landung kereng ngamah
13. Delemk sangut merdah tualen, suksmanipun = medem bangun ngamah dogen
14. Dija kacang ditu komak, suksmanipun = dija pejang ditu jemak
15. Eber-eber ilih, suksmanipun = bebeger baan nyilih
16. Gamongan kladi jae, suksmanipun = omongan dadi gae
17. Gedenan padange teken gondane, suksmanipun = gedenan tandange teken gobane
18. Gonda godeg bakat kukur, suksmanipun = goba jegeg baan pupur
19. Idup kedele mati kacang, suksmanipun = idup jele mati sayang
20. Jempiit batan biu, suksmanipun = ngajengit ajaka liu

4. Sloka.

Sloka yening ring Bahasa Indonesia pateh sekadi "Bidal". Sloka puniki masaih ring
sesonggan, kantun ilid artinipun. Kewanten binanipun, sloka puniki ngengge lengkara; Buka
slokane,......., Buka slokane gumine,......., Kadi slokan jagate,........, upami :
1. "Buka slokane, adeng buin sepita, suksmanipun : kaucapang ring anake sane kalintang
plapan (tangar) ngraos lan melaksana.
2. "Buka slokan gumine, nundunin macan turu, suksmanipun : sakadi anake sane nantangin
musuh sane sampun nengil.
3. "Skadi slokan jagate, sukeh anake ngebatang banjar, suksmanipun : wiakti sukeh pisan
anake dados klian jaga ngladenin anak akeh (rakyat).
Puniki malih sloka rin sor :
1. Buka slokane, aji keteng mudah, aji dadua mael, suksmanipun : kaucapang ring anake sane
neten uning ngajinin pitresnan kalih paweweh anak lianan (timpal).
2. Buka sloka, ajum-ajuman puuh, sangkure masih ia, suksmanipune : sakadi anake sane beog
ajum, pamuput ipun pacang pocol wiadin sengkala.
3. Buka slokane, apa ane pamula, keto ane kapupu, sulsmanipun : napi sane kakaryanin,
sapunika taelr pikolehipun; yening melaksana kaon, sinah sengkala sane jagi kapanggih.
4. Buka sloka, bani mabak jepun, eda takut kena getahne, suksmanipun : yening purun ngambil
pakaryan sane ageng tur abot, sampunang ajerih pacang manggihin pakeweh utawi kabean
ageng.
5. Buka slokane, bantang busuk badingang, apa tuara misi, suksmanipun : kiwangane san
elintang, yening mangkin malih medalang wiadin raosang, janten ngakehang kanten kaiwangan
ipun.

5. Bladbadan.

Bladbadan kruna lingganipun "babad" artinipun tutur jati sane sampun kalampahan riin.
Babad taler maarti abas wiadin basang kebo, banteng, utawi kambing. Sasampun polih seselan
"el", pangiring "an" lan kaduipurwayang dados bebladbadan sane mateges kruna bebasan,
kaanggen papiringan, saha madue purwakanti (bersajak).

Bebladbadan puniki kawangun antuk lengkara utawi kruna tigang palet. Krunane sane pinih riin
apalet dados "giing" utawi "bantang", krunane sane kaping kalih apalet, "arti sujati
(bebasanipun)", sakadi sampiran, sane ngawangun purwakanti (sajak), krunane sane kaping
tiga "arti paribasa", wiadin suksmanipun, makadi :
1. Giing (bantang) : majempong bebek,
2. Arti sujati (bebasanipun) : jambul,
3. Arti paribasa : ngambul.
Dadosne kecap "mbul" ring kruna "jambul", mapurwakanti ring kecap "mbul" ring kruna
"ngambul".

Bebladbadan puniki masaih ring "wewangsalan", sakadi papiring indik kahanan kalih laksanan
janma, ring asapunapine sada pedas suksmanipun. Kewanten yening anake mabladbadan,
artinipun sane sujati nenten kaucapang, antuk kasengguh sami sampun uning ring artinipun.
Ring sor puniki wenten makudang-kudang conto bebladbadan , luiripine :
1. Ketimun pait = paya, arti paribasane = semaya
2. Wayang gadang = Kresna, arti paribasane = tresna
3. Macarang Uga = sambilan, arti paribasane = masambilan
4. Matabeng gelang = tutub, arti paribasane = tutugang
5. Makunyit di alas = temu, arti paribasane = katemu
6. Mabuaya di tegal = alu, arti paribasane = nglalu, kalu
7. Mataluh nyuh = tombong, ati paribasane = sombong
8. Jukut gedebong = ares, arti paribasane = ngeres-eresin
9. Matiuk Jawa = belati, arti paribasane = ngulati
10. Mabatis bebek = gempel, arti paribasane = ngempelin
11. Base wayah = kakap, arti paribasane = gapgapan
12. Mabuah jaka = beluluk, arti paribasane = nguluk-nguluk
13. Mabuah wayah = jebug, arti paribasane = gedebug
14. Mabuah kelor = klentang, arti paribasane = klentangin
15. Mabubuh kladi = kulek, arti paribasane = elek
16. Jaja uli magula = abug, arti paribasane = jebug
17. Maboreh tangkah = buat, arti paribasane = kuat
18. Mablakas peleng = timpas, arti paribasane = mimpas
19. Mabaju tanpa lima = kutang, arti paribasane = kutang
20. Beruk magantung = kakocor, arti paribasane = bocol
21. Maabian Jawa = kebon, arti paribasane = ngebon

6. Pepindan

Papindan punika pateh sakadi Sesawangan, kewanten binanipun papindan kruna


punika polih "anu suara", yening sesawangan karahini antuk kruna: buka, kadi, luir, waluya kadi,
upami:
1. Papindan: Alise medon intara.
2. Sesawangan: Alise buka (kadi, luir) don intaran.
Papindan tegesipun: gegambaran buka, wiadin yan bandingan pateh mirib teken...., upami:
papindan kedis, tegesipun: wangun gambaran mirib kedis. Mapinda sedih, tegesipun: mirib
buka anake sedih. Sane dados pepindan, punika kruna aran sane polih anusuara, luir ipun:
1. Boke membotan blayag, tegesipun: rambutne maombak-ombakan.
2. Betekan batise meling padi, tegesipun: sekadi beling padi.
3. Cokore mudak sinungsang, tegesipun: sakadi bungan pudake sungsang.
4. Cecapingane nyaling kdang, tegesipun: mirib caling kidang.
5. Cecingakane natit, tegesipun: sledat-sledet manis.
6. Gigine matun sumangka, tegesipun: mirib batun sumangka.
7. Jrijine musuh bakung, tegesipun: rurus ngancan mirib pusuh bakung.
8. Kupinge nyanggar sekar, tegasipun: karnane becik sumpangin sekar.
9. Kukune memapah biu, tegesipun: kukune mirip papah biu, sada lengkung.
10. Lambene barak ngatirah, tegesipun: lambene mirip buah katirah barak.

7. Sesawangan (Perumpamaan).

Sesawangan, lingganipun "sawang", artinipun : mirib, polih pangiring "an", dados


sesawangan, raris kadwipurwayang dados "sesawangan", tegesipun : punapa-punapi ugi sane
katon (kacingak), raris kalawatang (karasayang) ring kahiun, mirib sakadi solah kalih kahanan
janma (mapawongan), upami : kedapan bunga nagasarine maelogan tempuh angin,
kasawangan sakadi tangan anak istri ayu ngulapin.

Sawangan = iribang buka..........; masawang kuning = mirib sada kuning agigis. Sesawangan
puniki ketahipun ngangge kruna : buka, kadi, tan pendah kadi, waluya kadi, luir, alah, amunan.
Sesawangan puniki ring Bahasa Indonesia pateh sekadi perumpamaan. Ring Geguritan
Megantaka wenten mungguh :

Pupuh Pangkur
1. Pamargine malonlonan,
nolih kori rakane jua kaesti,
rasanya teka manutug,
nyaup nyangkol ngarasaras,
angin alon mamuat bon bungane arum,
enjunge nyukur katinggalan,
masawang bale kaaksi.
2. Maabah-abah sarwa endah,
malalangse ombake nene titir,
lumute kasampeh liu,
masawang tikeh makebat,
tur makasur bulung-bulunge ne anyud,
kaange ne pacurenggah,
masawang togog di samping.
"Tegesipun : rasanya = manutug; enjunge, masawang : bale; ombake titir, masawang : abah-
abah muah langse; bulung-bulunge, masawang : kasur; kaangge pacurenggah, kasawangan :
togog."
Ring sor puniki wantah conto-conto sesawangan, luire :
1. Buka bulane kalemahan, suksmanipun : kembang lemlenm.
2. Kadi tunjung tan pawarih, suksmanipun : layu dudus.
3. Luir nyuh gading kembar, suksmanipun : susune sane nyangkil putih gading.
4. Kaya taru ragas tinibeng wresti; taru ragas = kayu ligir, tinibeng wresti = tepen ujan;
suksmanipun : sakadi anake kendel polih kasadian.
5. Kadi sulur tempuh angin; sulur = entikan bun; sesawangan bangkiang sane lemuh
magelohan.

8. Cecimpedan.
Cacimpedan ring Bahasa Indonesia nika pateh sekadi "Teka-Teki". Cacimpedan puniki
anggen pangulir budi, rikala magagonjakan utawi macanda. Linggaipun: "cimped", artinipun:
bade (takeh), polih pangiring "an", dados: cimpedan, raris kaduipurwayang, dados:
"cacimpedan", artinipun: bade-badean. Cacimpedan puniki sampun ketah utawi lumrah, kariinin
antuk lengkara pitaken: Apake......? Ring sor puniki wantah imba utawi conto-conto
cacimpedan. Minab wenten sameton sane tau utawi uning ring jawabanne?

Apake.....
1. Apake anak cerik matapel?
2. Anak satak maka satak matlusuk?
3. Anak satak makasatak maudeng putih?
4. Apa anak cerik maid cacing?
5. Apa anak cerik maid enceh?
6. Apa anak bongkok kereng nyuun?
7. Anak cerik pantigang ngurek gumi?
8. Ane kajeps idup, ane nyepes mati?
9. Ane negen nongos, Ane kategen majalan?
10. Ane tegeh dugdugin, ane endep juangin?
11. Apa cekuk kajengitin?
12. Apa cekuk baong godot basangne pesu gending?
13. Apa bale gede matampul abesik?
14. Base alukun ulung seka bidang?
15. Apa don ne amun pedang, buahne amun guungan?
16. Apa don ne srining-srining buahne amun gong?
17. Apa don ne amun tutup, buahne amun sirah?
18. Apa don ne utusan, buahne aturan?
19. Apa don ne amun tlapak lima, buahne amun sigi?
20. Apa di cerikne mapusung, di kelihne magambahan?

Pasaur / arti:
1. Blauk
2. Iga-iga
3. Bungan ambengan
4. Jaum misi benang
5. Caratn
6. Sendi
7. Gangsing
8. Pagehan
9. Pancoran
10. Neraca
11. Caratan
12. Rebab
13. Pajeng
14. Pusuh biu
15. Punyan ental
16. Punyan jempinis
17. Waluh
18. Punyan ental
19. Base
20. Padi

9. Cecangkriman.

Cecangkriman inggih punika cacimpedan sane mabentuk lagu utawi tembang. Biasane
ngangge tembang madya utawi pupuh. Umumne ngangge Pupuh Pucung. Minab wenten
sametin sane durung polih ngwacen indik cacimpedan, dados driki malih wacen ring artikel
tiang indik Cacimpedan. Kenten taler yang durung polih ngwacen indik Pupuh, niki link ne artikel
indik Geguritan Utawi Tembang Pupuh. Inggih ring sor niki wantah conto-conto utawi imba
Cecangkriman :

Cecangkriman :
1. Bapa Pucung,
Indeng-indeng di alas gunung,
Panake koryak-koryak,
Di kayune ya padingkrik,
Basang pelung,
Tendase majajambulan.
2. Berag landung,
Ngelah panak cenik liu,
Memene slelegang,
Panak ne jekjek enjekin,
Menek tuun,
Mememne gelut gisiang.
3. Jalan buntu,
Tan masepak nolor terus,
Nyen makeneh mentas,
Apang elahang agigis,
Musti blenggu,
Majalan ditu magaang.
4. Ia majujuk,
Katumbak enu majujuk,
Ane numbak ebah,
Laut ngandang ngulintik,
Bes kadurus,
Pangencele mametelang.
5. Kaki Pucung,
Awak bunter maretungtung,
Basange anginan,
Sing paek ye ninjakin,
Uber kepung,
I kaki incang-incangang.
10. Sesimbing

Sasimbing puniki kruna (ucapan) papiringan sane pedes suksmanipun, makardi sang
kasimbing jengah wiadin sebet, riantuk ngrasa ring dewek katiban sasimbing punika. Sasimbing
puniki sering kaucapang ring ajeng sang kasimbingin, ngangge kruna paimbangan sane sada
silib artinipun, indik kalh polah janma, barang kalih buron. Ri asapunine sasimbing puniki
ngangge kruna nungkalik, upami : belog kaucapang ririh, lekig utawi kiul kaucapang anteng.
Wenten makudang-kudang sasimbing sane mawangun gancaran miwah tembang upami :
"Kadang tan tinolihin", tegesipun : Anake sane ngutamayang dewek ipune kewanten, nenten
nglinguang nyama braya.

Ring sor puniki wantah conto-conto sasimbing :


1. Be di pongerangan baang ngeleb; tegesipun : Sakadi anake ngambil anak istri bajang,
sampun kakeniang, rikala ipun lenge, anak istri punika malaib.
2. Bas tegeh baan negak, dilabuhe baonge elung; tegesipun :Sakadi anake polih pangkat
tegeh, raris nyeled pipis utawi korupsi, ipun katara raris kausanayang makarya tur ipun salah
maukum.
3. Yadin amunapi tegeh pakeber badudane, diulungne masih ka taine; tegesipun : Yadin
amunapi ageng anake polih kabagian, yening sampun ganti surud kasadianipun, taler ipun
mawali tiwas sakadi kuna.
4. Semunne nyukcuk langit; tegsipun : Kaucapang ring anake sane sombong.
5. Sadueg-dued semale makecos, pasti taen ulung; tegesipune : Asapunapi je ririh anake, pasti
ipun taen iwang utawi salah.

Conto sasimbing sane mawangun tembang (Geguritan Sampik Ingtay):


1. Aduh beli to kenkenang, uh ban ento ene danda juang beli, sang ja nganggeh nyang adauh,
ya I Babah nampi danda, ya I Nyonyah masasimbing saking saru, "Cangkeme tempuh
timbungan, sikep galak desek pitik".
2. Dadi beler tong nyak ngamah, jeneng jelma betek malu layah duri, amonto ya raris pesu, ka
kantor padidian, bane keweh makita pacang mabanyu, yan majujuk meh katara, yan nyongkok
awake pelih.
3. Yan beli kadi ring ayam, kalu bojog mati tegil, mua wanci tembuyukan, ikute regreg
carungcung, pantes tongosang di teba, rebut muring, matane bengul pilaran.

11. Cecangkitan.

Cecangkitan puniki lengkara sane nginter artinipun. Katahipun cecangkitan puniki,


kaucapang rikala magegonjakan. Ring asapunapine wenten taler anggena melog-melog timpal.
Puniki cecangkitan luiripun:
1. Tain cicing dengdeng goreng jaen, tegesipun: 1. Yening dengdenge gorreng sinah jaen, 2.
Yening tain cicinge sinah nenten dados goreng.
2. Padange tusing dadi arit, tegesipun: 1. Padange sinah nenten sida dados arit, 2. Yening
padange abas antuk arit janten dados.
3. Anake negen tumbak tusing dadi, tegesipun: 1. Yening anake rikala negen napi-napi raris
tumbak, janten nenten dados, 2. Kewanten yening anak makta tumbak tegena punika dados.
4. Rumus hitungane makejang sukeh, nanging jalanne makejang tawang, tegesipun: 1. Yening
rumus hitungane wiakti sulit (tan kauningin), kewanten jalanne (rurunge) sami kauningin, yening
jalan hitungane nenten kauningin.
5. Kapal melabuh madelod, ngenah badajanne, tegesipun: 1. Yening cingakin kapale saking
kaler, sinah sisin kapale balerne sane kanten.
6. Ia gelem antudne tusing dadai jalananga, tegesipun: 1. Yening entude sinah nenten dados
jalanang, sane kajalanang batis, boya ja entud.
7. Tiang suba lepas uli sekolah, tegesipun: 1. Ipun nglepasin sekolah artine nenten masekolah.
8. Kompek matali gandek, tegesipun: 1. Yening kompeke sane matali nika mawasta gandek.
9. Beh, kakolongane tusing dadi gelekang, tegesipun: 1. Kakolongane sinah nenten dados
gelekang, kewanten yening ajeng-ajengan janten dados gelekang.
10. Awak suba bajang enu masih manyonyo, tegesipun: 1. Makasami anake madue nyonyo,
boya ja nyeseo nyonyo sa

Anda mungkin juga menyukai