nota 2021: 1.3.3 Melakarkan lukisan biologi berdasarkan pemerhatian yang dibuat.

1.3.4 Mengenal pasti satah badan, keratan dan istilah arah dalam organisma.
TINGKATAN 4 1.4 Penyiasatan Saintifik dalam Biologi
BAB 1: PENGENALAN KEPADA BIOLOGI DAN PERATURAN MAKMAL 1.4.1 Mereka bentuk eksperimen untuk menyelesaikan masalah dengan
1.1 Bidang Biologi dan Kerjaya menggunakan kaedah penyiasatan saintifik.
1.1.1 Menyatakan maksud biologi. BAB 2: BIOLOGI SEL DAN ORGANISASI SEL
1.1.2 Menyenaraikan bidang kajian biologi, kerjaya dan kemajuan dalam bidang 2.1 Struktur dan Fungsi Sel
berkaitan. 2.1.1 Menyediakan slaid sel haiwan dan sel tumbuhan.
1.1.3 Menjana idea tentang perkembangan bidang biologi dan sumbangan teknologi 2.1.2 Mengenal pasti struktur sel haiwan dan sel tumbuhan berdasarkan
biologi kepada manusia. pemerhatian menerusi mikroskop cahaya.
1.1.4 Memberikan contoh kerjaya yang berkaitan dengan bidang biologi. 2.1.3 Menganalisis komponen dalam sel haiwan dan sel tumbuhan seperti yang
Biologi dilihat pada mikrograf.
 bahasa Yunani : ‘bios’  kehidupan , ‘logos’ kajian. 2.1.4 Menyatakan fungsi utama komponen dalam sel haiwan dan sel tumbuhan
  kajian terperinci  benda hidup dan persekitaran semula jadi seperti yang dilihat pada mikrograf.
Contoh bidang kajian biologi: 2.1.5 Membanding dan membezakan komponen antara sel haiwan dengan sel
 Botani : Kajian Mengenai hidupan tumbuhan tumbuhan.
 Fisiologi: Kajian mengenai fungsi dan mekanisme dalam organisma 2.1.1 Menyediakan slaid sel haiwan dan sel tumbuhan.
 Ekologi Kajian mengenai interaksi antara organisma dan persekitarannya 2.1.2 Mengenal pasti struktur sel haiwan dan sel tumbuhan berdasarkan
 Genetik  Kajian mengenai pewarisan dan variasi genetik pemerhatian menerusi mikroskop cahaya
 Mikrobiologi  Kajian mengenai mikroorganisma 1. Menyediakan dan mengkaji slaid sel tumbuhan
Sumbangan biologi dalam kehidupan harian: Bahan dan Radas
 Bidang Perubatan: Kaedah persenyawaan invitro, perancangan keluarga, bawang besar, larutan iodin, air suling dan kertas turas, Slaid kaca, penutup slaid kaca,
pembedahan plastik dan terapi gen. mikroskop cahaya, skalpel, forseps, penitis dan jarum tenggek
 Bidang Farmasi: Pembuatan vitamin sintetik,vaksin, hormon insulin dan enzim
sintetik Prosedur

1.2 Keselamatan dan Peraturan dalam Makmal Biologi
1.2.1 Menjelaskan peralatan perlindungan diri dan fungsinya.
1.2.2 Mengenal pasti dan mewajarkan bahan yang boleh dibuang ke dalam sinki.
1.2.3 Mengenal pasti dan mewajarkan bahan yang tidak boleh dibuang ke dalam
sinki.
1.2.4 Memerihalkan kaedah mengurus bahan sisa biologi.
1.2.5 Berkomunikasi mengenai langkah-langkah mengurus kemalangan dalam
makmal.
1.2.6 Merumuskan amalan-amalan dalam makmal biologi.
1.3 Berkomunikasi dalam Biologi
1.3.1 Berkomunikasi tentang data eksperimen dengan membina jadual berdasarkan
data daripada eksperimen yang dijalankan.
1.3.2 Melukis graf yang sesuai berdasarkan data daripada eksperimen yang
dijalankan.

1
 4. Periksa sel pipi menerusi mikroskop cahaya. Lukis sel pipi dan struktur sel yang
1. Dapatkan sehelai daun sisik daripada sebiji bawang besar dapat diperhatikan. Rekod kuasa pembesaran yang digunakan.
2. Tanggalkan epidermis lutcahaya dari sebelah dalam daun sisik menggunakan Pemerhatian
skalpel.
3. Letakkan setitis air pada slaid dan letak epidermis bawang dalam air
Membran
4. Dengan bantuan jarum tenggek, tutup epidermis bawang dengan penutup slaid
plasma
kaca yang diletak pada sudut 45° kepada slaid dan turunkan secara perlahan-
lahan. Slaid sementara spesimen ini disebut lekapan basah. Pastikan tiada
gelembung udara terperangkap di dalam lekapan basah slaid dan epidermis daun Sitoplasma
protoplasma
tidak berlipat. nukleus
5. Titiskan setitis larutan iodin di satu sisi penutup slaid kaca. Letak kertas turas di
hujung penutup slaid kaca yang bertentangan untuk menarik titisan larutan iodin
supaya meresap dan mewarnakan keseluruhan epidermis bawang. Teknik ini
dikenali sebagai teknik pengairan 2.1.3 Menganalisis komponen dalam sel haiwan dan sel tumbuhan seperti yang
6. Gunakan kertas turas untuk menyerap larutan iodin dan air yang berlebihan. dilihat pada mikrograf.
7. Perhatikan slaid menerusi mikroskop cahaya dengan kanta objektif kuasa
8. rendah dan kemudian dengan kanta objektif kuasa tinggi.
9. Lukis struktur sel epidermis yang dapat diperhatikan dan labelkan dengan
lengkap. Rekod kuasa pembesaran yang digunakan.
Pemerhatian

sel Hydrilla sp

2. Menyediakan dan mengkaji slaid sel haiwan

Bahan dan Radas
Sel haiwan (sel pipi), larutan metilena biru, air suling, kertas turas dan
pencungkil gigi, slaid kaca, penutup slaid kaca, mikroskop cahaya, penitis dan jarum
tenggek
Prosedur
1. Kikis bahagian dalam pipi menggunakan sebatang pencungkil gigi.
2. Pindahkan kikisan ke dalam titisan air di atas slaid kaca dan tutup dengan penutup
slaid kaca.
3. Warnakan sel pipi dengan larutan metilena biru menggunakan teknik pengairan.

2
2.1.4 Menyatakan fungsi utama komponen dalam sel haiwan dan sel tumbuhan 5. Lisosom
seperti yang dilihat pada mikrograf.  Kantung sfera kecil yang diselaputi membrane tunggal
 mengandungi enzim hidrolisis / lisozim.
1. Membran sel / membran plasma  fungsi :
 Membran sel membran yang terdapat dalam sel o Menghidrolisis organel yang rosak supaya organel baharu dapat dihasilkan.
 Membran plasma Membran yang terdapat pada permukaan dan menyelaputi o Enzim menguraikan bahan organik kompleks seperti protein, lipid, polisakarida,
keseluruhan kandungan sel dan asid nukleik.
 terbina daripada protein dan fosfolipid. o bergabung dengan vakuol makanan untuk merembeskan enzim bagi mencernakan
 Bersifat separa telap dan telap memilih  membenarkan bahan bersaiz kecil dan makanan
sesetengah bahan merentasinya. o mencernakan bakteria dengan menguraikan dinding sel bakteria.
 Berfungsi
 Menjadi sempadan  mengasingkan kandungan sel daripada persekitaran luar
 mengawal atur pergerakan bahan ke dalam dan ke luar sel
 Membenarkan pertukaran nutrient, gas respirasi dan bahan buangan antara
sel dan persekitaran
2. Dinding sel
 terbina daripada gentian selulosa,
 bersifat telap sepenuhnya kerana mempunyai liang-liang seni membenarkan
semua bahan larut merentasinya secara bebas
 lapisan luar yang kuat dan tegar
mengekalkan bentuk yang tetap
sokongan mekanikal dan perlindungan
melindungi sel tumbuhan daripada pecah akibat kemasukan air yang banyak
3. Sitoplasma
 Terdiri drp medium seperti jeli yang mengandungi komponen sel terampai
 mengandungi sebatian organic (protein, lipid, karbohidrat) dan sebatian tak
organik (ion kalium)
 medium bagi tindak balas biokimia
 membekalkan organel dengan bahan
keperluan
4. Nukleus 6. Ribosom
 Komponen paling besar dalam sel  Granul kecil, padat, berbentuk sfera
 mengandungi nukleoplasma dan  terdapat pada permukaan jalinan endoplasma kasar ( mensintesis protein untuk
nukleolus kegunaan luar sel) atau wujud sebagai ribosom bebas dalam sitoplasma
 Fungsi (mensintesis protein untuk kegunaan dalam sel itu sendiri)
mengawal segala aktiviti sel seperti  terdiri daripada asid ribonukleik (RNA) dan protein.
sintesis protein --mempunyai  mensintesis protein dengan menggunakan maklumat yang terkandung dalam
Kromosom mengandungi DNA yang kromosom
menentukan ciri dan fungsi metabolisme

3
  Memproses / mengubahsuai protein dan
karbohidrat menjadi glikoprotein dan enzim
 Membungkus glikoprotein dan enzim dalam vesikel
rembesan
 Vesikel rembesan menggenting daripada membran
jasad Golgi dan bergerak untuk mengangkut
glikoprotein dan enzim ke mambran sel
 Vesikel rembesan bergabung dengan membran plasma
untuk merembeskan glikoprotein dan enzim

9. Mitokondria
 bentuk sfera / silinder dgn dua lapisan
mambran
 Membran luar licin
 Membran dalam berlipat-lipat  menambah
7. Jalinan endoplasma
jumlah luas pemukaan untuk meningkatkan
 Terdiri daripada system rongga ceper berlipat yang bersambungan.
kadar tindakbalas respirasi
 membran jalinan endoplasma membentuk
 menjana tenaga melalui proses respirasi sel
jalinan berterusan dengan membrane
 glukosa dioksidakan kepada karbon dioksida ,
nucleus
air da tenaga dengan bantuan enzim
 ada 2 jenis: jalinan endoplasma kasar
 Tenaga dibebaskan beransur-ansur melalui beberapa siri tindakbalas
(mempunyai ribosom pada permukaannya )
 Tenaga disimpan dalam bentuk molekul ATP (adenosina trifosfat)
dan jalinan endoplasma licin (tiada
 Dikenali sebagai rumah kuasa
ribosom)
 berfungsi :
10. Sentriol
system pengangkutan dalam sel
 sepasang struktur silinder di luar nukleus
 menyediakan permukaan perlekatan
 terdiri daripada susunan mikrotubul
enzim dan tindakbalas biokimia
 membentuk gentian gelendong semasa
 Jalinan endoplasma kasar mengangkut
pembahagian sel dalam sel haiwan
protein yang disintesis oleh ribosom ke
jasad golgi.
11. Vakuol
--> Protein yang dirembes keluar dibungkus ke
 dikelilingi tonoplas (membran plasma)
dalam vesikel angkutan dan diangkut ke
 mengandungi sap sel (air, asid organik, gula,
bahagian lain sel.
asid amino, garam mineral, bahan buangan,
Jalinan endoplasma licin mensintesis dan
pigmen, dan hasil sampingan metabolisme)
mengangkut gliserol dan lipid dan menyahtoksik dadah dan hasil metabolisme
 Fungsi:
o sebagai tempat simpanan dalam sel ( asid organik, gula, asid amino, garam
8. Jasad Golgi
mineral, bahan buangan, pigmen, dan hasil sampingan metabolisme)
 Terdiri daripada satu timbunan kantung pipih
o melakukan osmokawalaturan dlm organisma unisel
 Vesikel angkutan mengangkut protein daripada jalinan endoplasma kasar ke jasad
o menyokong tumbuhan herba supaya tidak layu
golgi dan bergabung dengan membrane jasad golgi
4
12. kloroplas Persamaan
 mempunyai dwilapisan Kedua-dua sel mempunyai :membran plasma, sitoplasma, nukleus, jalinan
membran endoplasma, jasad Golgi, ribosom, mitokondrion
 Terdiri daripada granum Perbezaan
dan stroma Sel haiwan Ciri-ciri Sel tumbuhan
 Granum mengandungi Tidak tetap Bentuk Tetap
klorofil Tiada Dinding sel Ada
 Tapak fotosintesis Tiada Kloroplas Ada
Fungsi: Kebanyakannya tiada Mempunyai satu atau
 Menyerap tenaga cahaya dan menukarkannya kepada tenaga kimia dalam Kecil dan berselerak dalam Vakuol beberapa vakuol besar yang
glukosa melalui proses fotosintesis sel jika hadir berisi sap sel
CO2 + H2O  C6H12O6 + 6O2
Ada Lisosom Biasanya tiada

2.1.5 Membanding dan membezakan komponen antara sel haiwan dengan sel Ada Sentriol Tiada
tumbuhan. Karbohidrat disimpan dalam Simpanan Karbohidrat disimpan dalam
bentuk granul glikogen makanan bentuk granul kanji

Praktis Formatif 2.1

1. Nyatakan satu perbezaan struktur antara jalinan endoplasma kasar dengan jalinan
endoplasma licin.
Jalinan endoplasma kasar mempunyai ribosom yang melekat padanya manakala
jalinan endoplasma licin tiada ribosom.
2. Mengapakah penggunaan mikroskop elektron penting dalam mengkaji sel?
Mikroskop cahaya lazimnya memberi pembesaran 1000x. Sebaliknya, mikroskop
elektron boleh membesarkan sel sebanyak 2000000x. Tanpa mikroskop elektron,
struktur sel tidak dapat dilihat dengan jelas kerana mikroskop cahaya hanya
dapat memerhati komponen sel tertentu seperti membran sel, dinding sel,
nukleus, sitoplasma dan kloroplas sahaja
3. Kloroplas terdapat dalam sesetengah sel tumbuhan sahaja. Beri satu contoh sel
tumbuhan yang tidak mengandungi kloroplas dan terangkan mengapa.
Sel bawang kerana bebawang hidup dalam tanah. Pokok bawang mendapat
makanan daripada organ simpanannya iaitu bebawang
4. Banding dan bezakan sel haiwan dengan sel tumbuhan.
Persamaan:
Kedua-dua sel mempunyai nukleus, sitoplasma, membran plasma, jasad Golgi,
mitokondrion, jalinan endoplasma dan ribosom.
Perbezaan:
• Sel tumbuhan mempunyai bentuk sel tetap manakala sel haiwan tidak
mempunyai bentuk sel tetap.

5
 • Sel tumbuhan mempunyai dinding sel manakala sel haiwan tidak mempunyai makan
dinding sel.  Amoeba sp. memakan bakteria, alga dan mikroorganisma lain melalui proses
• Sel tumbuhan mempunyai kloroplas manakala sel haiwan tidak mempunyai fagositosis.
kloroplas.
• Sel tumbuhan mempunyai vakuol bersaiz besar manakala sel haiwan tidak
mempunyai vakuol (sekiranya ada, saiznya kecil).
• Sel tumbuhan tidak mempunyai sentriol manakala sel haiwan mempunyai
sentriol.

2.2 Proses Hidup Organisma Unisel

2.2.1 Mengkonsepsikan proses hidup organisma unisel seperti Amoeba sp. dan
Paramecium sp.
2.2.2 Mengitlak proses hidup organisma unisel yang dilihat menerusi mikroskop  Amoeba bergerak ke arah makanan menggunakan pseudopodium
cahaya.  Pseudopodium dihulur mengelilingi makanan, lalu membentuk vakuol makanan.
Organisma unisel  Vakuol makanan bergabung dengan lisosom dan makanan dicerna oleh enzim
 Organisma satu sel yg menjalankan semua proses hidup iaitu makan, berespirasi, hidrolisis (lisozim) dalam lisosom
berkumuh, bergerak, bergerak balas terhadap rangsangan, membiak, membesar.  Makanan yang dicerna diserap manakala makanan yang tidak dicerna dibuang
 Ia bergantung pada komponen sel dan organel-organel, kerana tidak mempunyai Perkumuhan
sebarang organ atau sistem.  Pengosmokawalaturan dijalankan oleh vakuol mengecut
 Contoh: Amoeba sp. and Paramecium sp.  Amoeba hidup dalam air tawar yang hipotonik berbanding sitoplasmanya
 Air meresap masuk ke dalam Amoeba sp. secara osmosis dan dikumpul di dalam
A. Amoeba sp vakuol mengecut.
 vakuol mengecut mengembang ke saiz maksimum,
 vakuol mengecut mengecut untuk menyingkirkan air berlebihan
 Bahan buangan (ammonia) disingkirkan merentas membran plasma melalui
resapan.
Respirasi
 Pertukaran gas Amoeba sp. berlaku melalui membran plasma secara resapan
ringkas.
 Kepekatan oksigen di persekitaran luar adalah lebih tinggi daripada persekitaran
dalam sel. Oleh itu oksigen meresap masuk ke dalam sel secara resapan
ringkas
 Sitoplasma terbahagi kepada dua lapisan.  kepekatan karbon dioksida dalam sel
 Lapisan luar  ektoplasma lebih tinggi daripada persekitaran
 lapisan dalam  endoplasma luamya. Oleh itu karbon dioksida meresap
keluar dari sel secara resapan ringkas
Pembiakan
 Amoeba sp. membiak secara aseks
 Dalam keadaan sesuai, Amoeba sp. membiak
secara belahan dedua

6
  Dalam keadaan persekitaran tidak sesuai, Amoeba sp. membentuk spora. B. Paramecium sp

Membran sel : respirasi berlaku secara Vakuol mengecut: melakukan

resapan ringkas merentasinya. Oksigen pengosmokawalaturan. Air tawar adalah
meresap masuk dan karbon dioksida hipotonik terhadap sitoplasma. Air
meresap keluar. Bahan kumuh meresap meresap masuk kedalam vakuol secara
keluar secara resapan ringkas osmosis. Vakuol mengecut mengembang
kesaiz maksimum ,kemudian mengecut
Amoeba sp. nukleus sitoplasma Makronukleus mengawal
dua sel baharu yg untuk menyingkir air berlebihan
membesar ke membahagi dua membahagi aktiviti sel
seiras kandungan
saiz tertentu
genetic terbentuk Silia : pukulan silia
Mikronukleus
menghasilkan pergerakan
mengawal pembiakan
Bergerak balas terhadap rangsangan dan menolak Makanan
 Amoeba sp. bergerak ke arah rangsangan yang sesuai seperti makanan dengan masuk ke alur mulut
menggunakan pseudopodium.
 Amoeba sp. menjauhi rangsangan yang tidak sesuai seperti larutan asid atau Vakuol makanan
alkali, cahaya terang dan suhu yang tinggi Alur
Sitoplasma
Pergerakan mulut
Ektoplasma (luar jernih)
 Amoeba sp bergerak dengan menghulurkan pseudopodium ke arah pergerakan.
Endoplasma (dalam bergranul)
 Sitoplasma mengalir ke dalam pseudopodium yang dihulurkan.
 Pseudopodium yang lain ditarik balik.  Berbentuk selipar.
 Permukaan ditutup dengan silia.
Pembentukan
 Mempunyai dua nukleus
pseudopodium
 Makronukleus yang mengandungi aktiviti sel kecuali proses pembiakan.
 Mikronukleus yang terlibat dalam proses pembiakan.
 Mempunyai vakuol mengecut pada setiap hujung sel.
 Alur mulut dan sitostom terlibat dalam pemakanan.
Sitoplasma ditolak keluar
Amoeba sp.
untuk membentuk Bergerak ke Pergerakan
pseudopodium
depan

 Bergerak secara pukulan beritma silia.

 Gelombang yang terhasil akibat pukulan silia menyebabkan Paramecium sp. berputar
dan berpilin sepanjang paksinya semasa bergerak ke hadapan.
Memakan
 Paramecium sp memakan mikroorganisma.
 silia sepanjang alur mulut menyapu makanan ke dalam sitostom.

7
 Vakuol makanan terbentuk dan bergabung Praktis Formatif 2.2
dengan lisosom 1. Apakah fungsi vakuol mengecut dalam Paramecium sp.?
 Enzim dimasukkan untuk mencerna makanan Vakuol mengecut berfungsi dalam pengosmokawalaturan
dalam vakuol makanan semasa bergerak 2. Bagaimanakah Amoeba sp. bergerak?
dalam sitoplasma. Amoeba sp. bergerak dengan mengunjurkan pseudopodium (kaki palsu). Ini
 Nutrien diserap ke dalam sitoplasma diikuti oleh pengaliran sitoplasma ke bahagian pseudopodium yang diunjurkan
manakala makanan yang tidak dicerna 3. Bagaimanakah Amoeba sp. membiak apabila keadaan persekitaran tidak sesuai?
disingkir melalu liang dubur. Amoeba sp. membentuk spora. Di dalam spora, mitosis berlaku berulang kali
untuk menghasilkan banyak sel anak. Apabila keadaan persekitaran pulih
Pembiakan semula, spora akan pecah dan sel anak akan dilepaskan
 membiak secara seks melalui konjugasi apabila keadaan tidak sesuai. 4 Ramalkan apa yang akan berlaku kepada kadar pengecutan vakuol mengecut sekiranya
 Pertukaran mikronukleus antara dua paramecium berlaku. Paramecium sp. dimasukkan ke dalam larutan garam pekat.
 membiak secara aseks melalui belahan dedua apabila keadaan sesuai. Kadar pengecutan vakuol mengecut akan berkurang

Belahan dedua (aseks) 2.3 Proses Hidup Organisma Multisel
2.3.1 Menghubung kait keunikan struktur sel khusus dengan fungsi sel dalam
Dua nukleus Sitoplasma Dua sel anak
membahagi organisma multisel.
membahagi terhasil 2.3.2 Mengenal pasti sel khusus dalam organisma multisel.
2.3.3 Mencerakinkan kepadatan komponen sel tertentu dengan fungsi sel khusus
dalam organisma multisel.
2.3.4 Menghuraikan kesan kekurangan, ketiadaan atau kegagalan fungsi suatu
komponen sel bagi sel tertentu dalam organisma multisel.
Konjugasi ( seks) 2.3.1 Menghubung kait keunikan struktur sel khusus dengan fungsi sel dalam
organisma multisel.
Dua Paramesium sp dari membahagi Pengkhususan sel dalam organisma multisel
strain yang berlainan  Organisma multisel  mempunyai lebih daripada satu sel.
bergabung di alur mulut.  hidup bermula daripada satu sel tunggal (zigot) yang terbentuk hasil
persenyawaan antara gamet jantan dengan gamet betina.
 Zigot membahagi membentuk dua sel yang seiras, seterusnys empat sel, lapan sel
dan bebola sel yang dipanggil morula
 Morula berkembang membentuk embrio
 Sel pada asalnya serupa mengalami perubahan bentuk, struktur dan saiz melalui
proses pembezaan
 Pembezaan sel : Proses perubahan dari segi saiz, struktur dan bentuk
supaya sel boleh melakukan fungsinya dengan lebih cekap

8
 Sel mengalami pengkhususan untuk menjalankan fungsi khusus 3. Sel Darah Merah
 Pengkhususan sel : Perbezaan dari segi saiz, bentuk,dan struktur  Tidak mempunyai nukleus  untuk menempatkan lebih
membolehkan sel melakukan satu fungsi khusus . banyak haemoglobin
 Oleh itu pelbagai fungsi badan dapat dilakukan serentak . Proses hidup  Berbentuk dwicekung  meningkatkan jumlah luas
dapat dilaksanakan dengan lancar permukaan bagi meningkatkan kadar resapan gas
oksigen
 Berfungsi untuk meningkatkan kecekapan
pengangkutan oksigen
4. Sel Saraf / Neuron
 Berbentuk unjuran panjang dan halus
 Berfungsi menghantar impuls saraf
5. Sel sperma
 Mempunyai ekor panjang untuk membolehkannya berenang
ke arah ovum di tiub Falopio
 Bahagian kepala mengandungi nukleus yang membawa satu
set kromosom yang berasal daripada induk jantan
6.Tiub tapis
 Turus silinder panjang yang tersusun dari hujung ke hujung
 Mengangkut bahan organik dari daun ke organ simpanan
Pengkhususan sel dalam organisma multisel seperti buah
 Pengkhususan sel membolehkan organisma multisel: 7. Sel salur xylem
1. Beradaptasi dan hidup dalam julat persekitaran yang lebih luas  Berbentuk salur berongga yang panjang dan bersambungan
2. Mencapai saiz yang besar  Berfungsi mengangkut air dan garam mineral dari akar ke
3. Mempunyai struktur yang lebih kompleks seluruh bahagian pokok
4. Memperolehi tenaga dari pelbagai makanan 8. Sel mesofil palisad
5. Boleh memperolehi sumber dari persekitaran yang tidak boleh dicapai oleh  Terdiri daripada sel berbentuk silinder yang panjang, disusun
organisma unisel. secara tegak dan rapat antara satu sama lain.
 Mempunyai kepadatan kloroplas yang tinggi
Contoh sel khusus:  Susunan ini membolehkan penyerapan maksimum cahaya
1. Sel otot matahari untuk fotosintesis
 Tersusun dalam bentuk gentian, 9. Sel mesofil berspan
multinukleus dan Berjalur  Sel tersusun secara longgar dengan banyak ruang udara di
 Gentian otot terbina daripada berkas antaranya.
unit yang lebih kecil dipanggil  Ruang udara yang besar membenarkan pertukaran gas dari bahagian dalam daun ke
myofibril sel mesofil palisad
 Mengecut dan mengendur bagi 10. Sel Pengawal
menghasilkan pergerakan  Sel epidermis yang terubahsuai dengan dinding sel yang lebih
2. Sel darah putih tebal di sebelah dalam
 Boleh berubah bentuk  Mengawal pembukaan dan penutupan stoma bagi membenarkan
 Berfungsi memusnahkan patogen pertukaran gas oksigen dan karbon dioksida

9
2.3.2 Mengenal pasti sel khusus dalam organisma multisel.
Organisasi sel
 sel-sel yang sama jenis dan menjalankan fungsi yang sama diorganisasikan menjadi
tisu.
 Tisu ialah sekumpulan sel yang mempunyai struktur dan fungsi yang sama dan
disusun bersama untuk melaksanakan sesuatu fungsi yang khusus

Organisasi sel dalam manusia

 Ada empat jenis tisu iaitu:
1. tisu epitelium,
2. tisu otot,
3. tisu saraf
4. tisu penghubung

Tisu Epitelium
 terdiri drp satu atau lebih lapisan sel.
 Struktur : diadaptasi berdasarkan fungsinya.
 tersusun rapat di antara satu sama lain membentuk satu
lapisan berterusan  melapisi permukaan luar (kulit dan
ruang mulut) dan permukaan berongga dalam badan
(rongga salur pencernaan dan peparu).
 sel panjang dengan unjuran seperti rambut ( silium)( Tisu otot
trakea)  tisu yang paling banyak dalam badan.terdiri
 membentuk kelenjar (kelenjar eksokrin dan kelenjar daripada gentian otot.
endokrin).
 Terdapat tiga jenis otot:
 Fungsi:  otot licin
 pelindung daripada jangkitan, kecederaan mekanikal,  otot rangka
penyahidratan. membentuk sel goblet yang merembes mukus
 otot kardium
otot licin
 terdapat di usus, salur darah, salur kencing dan salur
pembiakan
 Pengecutan dan pengenduran menghasilkan pergerakan
luar kawal seperti peristalsis
otot rangka
 berpaut pada tulang rangka badan
 terdapat pada lengan dan betispengecutan dan
pengendurannya menggerakkan tulang
otot kardiak
 membina dinding jantung
 pengecutannya mengepam darah keseluruh badan
10
  Tulang
Tisu saraf o terdiri daripada sel-sel yang terbenam dalam satu
 terdiri daripada neuron atau sel saraf matriks kolagen dan dikeraskan oleh pengenapan
 Setiap neuron terdiri daripada badan sel mineral seperti kalsium fosfat.
dan gentian saraf yang disebut dendrit dan o lebih keras daripada rawan. melindungi organ dan
akson.. menyokong badan.
 Fungsi:  Tisu darah
 mengesan rangsangan dan seterusnya mengutus maklumat dalam bentuk o Contoh:sel darah merah dihasilkan dalam sumsum
isyarat elektrik (impuls saraf) ke otot atau kelenjar. tulang yang terletak di hujung tulang panjang.
 mengkoordinasi aktiviti badan o peranan dalam pengawalaturan, pengangkutan dan
Tisu penghubung perlindungan.
 terdiri daripada sel dan gentian yang terasing oleh matriks luar sel.  Tisu adipos
 Tisu penghubung longgar o sel-sel menyimpan lemak.
o paling banyak terdapat dalam badan o dijumpai di dermis kulit dan di sekeliling organ utama.
o berfungsi memautkan tisu epitelium dengan tisu di o memberi tenaga simpanan , penebatan haba dan
bawahnya perlindungan
o menetapkan organ-organ pada kedudukannya.
 Tisu penghubung bergentian
o mengandungi banyak gentian kolagen yang disusun
rapat.
o Dijumpai pada tendon, ligamen dan rawan
 tendon
o menghubung otot kepada tulang
 ligamen
o menghubung tulang kepada tulang.

 Rawan
o tisu penghubung yang kuat
dan fleksibel
o berfungsi memberi
sokongan kepada hidung, telinga
o menutup hujung tulang pada sendi yang bertindak sebagai kusyen untuk
menyerap tekanan dan mengelak tulang drp haus

11
Organisasi tisu dalam tumbuhan

Meristem apeks
dihujung pucuk

Meristem apeks
dihujung akar
Tisu Dalam Tumbuhan
 Dua jenis tisu utama
 Tisu meristem
 Tisu Kekal
Tisu Meristem
ciri sel
 kecil Tisu kekal
 dinding nipis  tisu matang yang telah atau sedang
 nukleus besar mengalami pembezaan
 s/p padat  tiga jenis tisu kekal iaitu:
 tiada vakuol  tisu epidermis,
 sel-sel baru ,giat membahagi dan tidak mengalami  tisu asas,
pembezaan  tisu vaskular.
 terletak dihujung pucuk dan hunjung akar Tisu epidermis
 lapisan paling luar
 melapisi permukaan luar batang, daun, akar
tumbuhan muda.
 Kebanyakan sel epidermis adalah leper dan mempunyai vakuol yang besar
 Dinding sel epidermis yang terdedah kepada udara diliputi kutikel lapisan berlilin
yang kalis air
o mengurangkan kehilangan air secara penyejatan, melindungi daun daripada
kecederaan mekanikal,
o menghalang jangkitan penyakit yang dibawa oleh mikroorganisma

12
Sel pengawal
o Sel epidermis yang Tisu vaskuiar
mengalami penyesuaian  terdiri daripada :
o Mengandungi kloroplas  tisu xilem
o ditemui di antara sel  tisu floem
epidermis daun. Xilem
o mengawal penutupan dan  terdiri daripada
pembukaan stoma salur xilem yang
akar rambut memanjang dan
o Sel epidermis akar bersambungan
mempunyai unjuran panjang antara satu dengan
o menambahkan luas permukaan untuk lain dari akar ke
penyerapan air daripada tanah daun.
 Tiada sitoplasma 
Tisu asas membolehkan
 terdiri daripada pengangkutan air
 tisu parenkima, dan garam mineral
 tisu kolenkima. terlarut dari akar ke bahagian lain tumbuhan.
 tisu sklerenkima  Dinding berlignin memberi sokongan dan kekuatan mekanikal kepada tumbuhan.
 Tisu-tisu ini membentuk sebahagian besar tumbuhan.  Merupakan sel mati
Sel parenkima
 sel paling ringkas
 Paling kurang mengalami pengkhususan
 dinding sel nipis
 vakuol besar.
 menyimpan kanji dan gula.
 memberi sokongan kesegahan dan bentuk kepada
tumbuhan herba
Tisu kolenkima
 dinding sel yang ditebal secara tidak seragam
terutamanya pada bucu-bucunya dengan pektin.
 memberi sokongan kepada
 tumbuhan tidak berkayu (tumbuhan herba),
 batang muda,
 petiol.
Tisu sklerenkima
 dinding sel yang ditebalkan oleh lignin
 merupakan tisu mati.
 memberi sokongan dan kekuatan mekanikal kepada
bahagian tumbuhan yang matang

13
Floem Meningkatkan sintesis dan
 terdiri daripada sel tiub tapis Sel pankreas
perembesan enzim pencernaan
dan sel rakan Jalinan
Sel goblet pada
 sel tiub tapis tersusun hujung endoplasma kasar
epitelium usus dan Menghasilkan mukus
ke hujung Jasad Golgi
salur pernafasan
 Mengangkut sebatian organik
Metabolisme karbohidrat
seperti sukrosa dan asid amino Sel hati
Detoksifikasi dadah dan racun
dari daun ke bahagian
tumbuhan yang lain seperti
2.3.4 Menghuraikan kesan kekurangan, ketiadaan atau kegagalan fungsi suatu
akar dan buah
komponen sel bagi sel tertentu dalam organisma multisel.
 sel rakan mengandungi banyak
mitokondrion untuk
 Kegagalan fungsi mitokondrion atau disfungsi mitokondrion boleh menyebabkan
membekalkan tenaga
pertumbuhan terbantut, otot lemah, masalah pendengaran dan penglihatan.
 Tay-Sachs
 penyakit keturunan yang disebabkan oleh kegagalan penghasilan enzim dalam
lisosom.
2.3.3 Mencerakinkan kepadatan komponen sel tertentu dengan fungsi sel khusus
 pertumbuhan terbantut dan terencat akal
dalam organisma multisel.

JADUAL 2.1 Hubungan kepadatan komponen sel dengan fungsi khusus sel Praktis Formatif 2.3
1. Nyatakan komponen sel yang didapati dalam kepadatan yang tinggi dalam sel yang
merembes hasil protein.
Komponen sel yang
Jenis sel Fungsi Jalinan endoplasma kasar, ribosom dan jasad Golgi
banyak
2. Jelaskan secara ringkas struktur dan fungsi tisu saraf.
Memerlukan banyak tenaga untuk
Tisu saraf terdiri daripada badan sel dan gentian saraf yang disebut dendrit
berenang ke arah uterus dan tiub
Sel sperma dan akson. Tisu saraf menyelaras dan mengawal aktiviti badan
Falopio untuk mensenyawakan oosit
3. Jelaskan mengapa sel mesofil palisad mengandungi banyak kloroplas.
sekunder
Kloroplas yang banyak dapat memerangkap banyak cahaya matahari untuk
Sel otot, misalnya Memerlukan banyak tenaga untuk
fotosintesis
sel otot pengecutan dan pengenduran bagi
Mitokondrion 4. Sel lemak mempunyai tiga ciri penyesuaian untuk membolehkan sel menyimpan lemak.
penerbangan membolehkan pergerakan dan
Terangkan tiga ciri tersebut
serangga dan burung penerbangan
Sel lemak mempunyai sitoplasma yang sedikit tetapi kandungan lemak yang
Memerlukan banyak tenaga bagi
tinggi. Sel lemak mempunyai mitokondrion yang sedikit kerana memerlukan
Sel meristem menjalankan proses pembahagian sel
tenaga yang sedikit. Sel lemak boleh mengembang untuk menyimpan lebih
tumbuhan secara aktif untuk menghasilkan sel
banyak lemak
baharu
2.4 Aras Organisasi
Sel mesofil palisad Menyerap lebih cahaya matahari
2.4.1 Membuat urutan aras organisasi dalam organisma multisel.
Kloroplas untuk menjalankan proses
2.4.2 Mengenal pasti sel, tisu atau organ dalam suatu sistem organ.
Sel mesofil berspan fotosintesis
2.4.3 Berkomunikasi tentang sistem organ dengan fungsi utamanya dalam
organisma multisel.

14
2.4.1 Membuat urutan aras organisasi dalam organisma multisel.
 Sel merupakan unit asas benda hidup
 Sekumpulan sel yang mempunyai struktur yang sama dan menjalankan fungsi yang
sama menjadi tisu.
 Sekumpulan tisu yang berlainan bergabung dan menjalankan fungsi khusus
membentuk organ
 Beberapa organ bekerjasama menjalankan fungsi khusus membentuk satu sistem
 Semua sistem bekerja secara bersepadu membentuk organisma
 Fungsi semua sistem dikoordinasi dan bekerjasama untuk kemandirian organisma
 Setiap bahagian dalam organisma multisel diorganisasi berdasarkan:

sell --> tissue --> organ —> system —> organism

2.4.2 Mengenal pasti sel, tisu atau organ dalam suatu sistem organ.
2.4.3 Berkomunikasi tentang sistem organ dengan fungsi utamanya dalam
organisma multisel.
 terdiri daripada dua lapisan utama :
organ jantung terdiri daripada :  epidermis
o Tisu epitelium melapisi ruang  Lapisan kulit paling luar
dalam jantung.  terdiri daripada tisu epitelium.
o Tisu otot kardium mengepam  Sel-sel epitelium sentiasa menjalankan pembahagian sel untuk menggantikan sel-sel
darah ke seluruh badan. yang mati
o Tisu penghubung, contohnya darah  dermis.
menghubungkan antara sistem-  terdiri daripada tisu penghubung, tisu saraf, tisu epitelium, dan tisu otot.
sistem organ.  Darah membekalkan oksigen dan nutrien kpd sel
o Tisu saraf  mengawal atur ritma  hujung gentian saraf tersebar di seluruh dermis dan epidermis
denyutan jantung  membentuk reseptor tekanan, suhu, sentuhan, dan kesakitan
 memancarkan impuls saraf ke otak
Kulit  Sel epitelium mengalami pengkhususan membentuk :
 organ yang melapisi seluruh badan.  folikel rambut  menghasilkan rambut,
 berfungsi sebagai pelindung  kelenjar peluh  merembeskan peluh,
terhadap jangkitan, kecederaan  kelenjar minyak  merembeskan sebum pada permukaan kulit.
fizikal, dan penyahidratan.
 Kulit ialah organ kerana terdiri Terdapat 11 sistem organ utama di dalam badan manusia
daripada pelbagai jenis tisu yang 1. sistem respirasi, 2. sistem pencernaan, 3. sistem peredaran darah,
digabungkan bersama untuk menjalankan fungsi khusus. 4. sistem limfa, 5. sistem saraf, 6. sistem integumen,
7. sistem endokrin, 8. sistem rangka, 9. sistem otot,
10. sistem urinari 11. sistem pembiakan

15
 6. sistem integumen,
 Kulit
 Fungsi Melindungi badan daripada kecederaan fizikal, jangkitan dan
penyahhidratan
7. sistem endokrin
 Kelenjar endokrin yang merembeskan hormone
 Fungsi Mengkoordinasi aktiviti badan bersama-sama dengan sistem saraf
8. sistem rangka,
 Tulang, rawan, ligamen dan tendon
 Fungsi Menyokong badan dan melindungi organ dalaman serta menjadi asas
pautan otot
9. sistem otot
 Otot rangka, otot licin dan otot kardium
 Fungsi  Mengecut dan mengendur untuk menghasilkan pergerakan bahagian
badan yang berlainan
10. sistem urinari
 Ginjal, ureter, uretra dan pundi kencing
 Fungsi Menyingkirkan hasil perkumuhan ( urea dan asid urik) daripada badan
11. sistem pembiakan
 Testis, kelenjar prostat dan zakar Menghasilkan sperma dan hormon seks lelaki
 Ovari, uterus, tiub Falopio, faraj dan serviks Menghasilkan ovum dan hormon
seks perempuan
1. sistem respirasi,
 Trakea, hidung, peparu dan diafragma
Organ Dan Sistem Dalam Tumbuhan
 Fungsi Pertukaran gas oksigen dan gas karbon dioksida antara badan dengan
 Tumbuhan berbunga terdiri daripada dua sistem utama
persekitaran luar
 sistem akar
2. sistem pencernaan,
 sistem pucuk
 Mulut, esofagus, perut, hati, pankreas, usus kecil dan usus besar
 Sistem akar terdiri daripada semua akar tumbuhan
 Fungsi  Mencernakan bahan makanan kepada bentuk ringkas yang mudah
 Sistem pucuk terdiri daripada organ batang, daun, pucuk, bunga, dan buah
diserap
 Daun terdiri daripada tisu asas, tisu epidermis, dan tisu vascular
3. sistem peredaran darah
 Fungsi  melakukan fotosintesis
 Jantung, arteri, vena dan kapilari darah
 Batang terdiri drp tisu asas (parenkima) tisu epidermis, dan tisu vascular
 Fungsi Mengangkut nutrien, gas respirasi dan hasil perkumuhan
 Fungsi :
4. sistem limfa
 menyokong daun pada kedudukan menegak
 Limpa, nodus limfa dan salur limfa
 membolehkan penyerapan cahaya matahari yang maksimum semasa
 Fungsi Mengekalkan keseimbangan bendalir badan dan mencegah jangkitan
fotosintesis.
penyakit
 Bunga  proses pendebungaan dan pembiakan
5. sistem saraf
 Sistem akar terdiri daripada semua akar
 Otak, saraf tunjang dan saraf periferi
 Fungsi:
 Fungsi Mengesan dan menghantar maklumat dalam badan serta mengkoordinasi
o menyerap air dan garam mineral
aktiviti badan
16
o memberi sokongan kepadtumbuhan
Praktis Formatif 2.4
1. Nyatakan susunan urutan organisasi sel dalam organisma multisel.
Sel  Tisu  Organ  Sistem  Organisma multisel
2. Organ kulit merupakan organ terbesar badan. Mengapakah kulit dikelaskan sebagai
organ?
Kulit dikelaskan sebagai organ kerana kulit terdiri daripada tisu epitelium, tisu
penghubung, tisu saraf dan tisu otot yang bekerja sama untuk menjalankan
tugas kulit.
3. Batang, ranting dan bunga merupakan organ tumbuhan. Huraikan bagaimana batang,
ranting dan bunga berfungsi dalam system pucuk.
Batang dan ranting merupakan sistem sokongan tumbuhan bagi menyokong daun
pada kedudukan menegak untuk membolehkan penyerapan cahaya matahari
yang maksimum semasa proses fotosintesis. Bunga terlibat dalam proses
pembiakan
4. Ramalkan apa yang akan berlaku sekiranya aras organisasi sel tidak wujud dalam
organisma.
Organisma tidak dapat menjalankan pelbagai fungsi yang diperlukan untuk
kemandiriannya

Praktis Sumatif 2
1. Mengapakah kloroplas hanya terdapat dalam sel tumbuhan dan tidak dalam sel
haiwan?
Ini kerana kloroplas digunakan untuk menghasilkan makanan semasa fotosintesis.
Sel haiwan tidak menghasilkan makanan.
2. Huraikan pembiakan aseks yang dijalankan oleh Amoeba sp.
Amoeba sp menjalani proses belahan dedua. Apabila Amoeba sp. telah
berkembang kepada saiz tertentu, nukleus akan membahagi secara mitosis.
Kemudian, sitokinesis berlaku. Dua Amoeba sp. yang mempunyai komposisi
genetik yang sama
akan terbentuk.
3. Afid ialah serangga kecil yang menghisap cecair dalam tumbuhan. Afid memasukkan
bahagian mulutnya ke dalam batang tumbuhan dan menyerap nutrien. Namakan cecair
yang diperoleh daripada tumbuhan dan terangkan mengapa afid didapati
kebanyakannya pada waktu siang.
Sap floem. Fotosintesis berlaku pada hari siang. Jadi lebih banyak gula
dihasilkan dan boleh diserap oleh afid.

17
4. Rajah 1 menunjukkan sel tumbuhan. 9. Rajah 2 menunjukkan satu sel yang dapat dilihat menerusi mikroskop elektron.
(a) (i) Namakan struktur K.
K – Jasad Golgi
(ii) Nyatakan fungsi struktur K dan N.
K – Pusat pemprosesan,
pembungkusan dan pengangkutan
karbohidrat, protein dan
glikoprotein
Nyatakan ciri P dan fungsinya.
N – mengandungi klorofil untuk
P ialah dinding sel. P terbina daripada selulosa yang kuat dan berserat serta
memerangkap cahaya matahari
bersifat telap sepenuhnya. Fungsi dinding sel adalah untuk mengekalkan
bagi proses fotosintesis
bentuk sel tumbuhan.
(b) Terangkan bagaimana L mengekalkan kesegahan sel.
5. X ialah organ pencernaan yang terdiri daripada sel-sel yang mempunyai kepadatan
 L ialah vakuol. Sap sel di dalam vakuol mengandungi air, bahan terlarut
jalinan endoplasma kasar yang tinggi untuk pencernaan protein. Apakah X?
dan garam mineral.
Terangkan jawapan anda.
 Sap sel lebih hipertonik berbanding cecair di sekeliling sel
X ialah perut. Jalinan endoplasma kasar mengangkut protein yang dihasilkan
 Apabila air meresap masuk ke dalam vakuol, vakuol akan mengembang.
oleh ribosom. Perut ialah organ yang banyak mensintesis enzim untuk
 Vakuol dan sitoplasma akan menolak ke arah membran plasma dan sel
pencernaan protein
dinding. Ini menghasilkan tekanan segah dalam sel dan mengekalkan
6. Sel tumbuhan menjalani proses X untuk membentuk salur xilem. Namakan proses X.
kesegahan sel
Huraikan bagaimana salur xilem mengalami pengkhususan untuk mengangkut air dan
10. Bezakan antara yang berikut:
garam mineral.
(a) tisu meristem dengan tisu epidermis tumbuhan,
Proses X ialah proses pembezaan. Salur xilem membentuk tiub yang berongga
tisu meristem tisu epidermis
dan bersambungan. Ini untuk memastikan pengangkutan air dan garam mineral
tisu yang mempunyai sel yang bersaiz mempunyai sel yang bervakuol besar
berlaku secara berterusan
kecil, sitoplasma yang padat dan dengan lapisan sitoplasma nipis.
7. Encik Arif ialah seorang petani. Dia menggunakan racun rumpai untuk mengawal
nukleus yang banyak.
populasi rumpai di ladangnya. Racun rumpai boleh menghentikan pengangkutan
Tisu ini berfungsi untuk menjalankan Tisu ini berfungsi meliputi permukaan
mineral tertentu ke dalam tumbuhan melalui tisu akar rambut. Jelaskan mengapa.
pembahagian sel tumbuhan untuk melindunginya daripada
Racun rumpai mengandungi racun respirasi. Racun rumpai akan memusnahkan
kecederaan dan kehilangan air.
enzim respirasi yang akan menghentikan respirasi sel. Tiada ATP dihasilkan,
maka pengangkutan aktif untuk mengangkut ion tidak akan berlaku di dalam sel
tumbuhan (b) sel dengan tisu,
8. Terangkan bagaimana Amoeba sp. dapat terus hidup dalam air tawar yang hipotonik Sel ialah unit asas bagi semua hidupan manakala tisu ialah sekumpulan sel yang
terhadap sitoplasma organisma tersebut. mempunyai struktur tertentu dan menjalankan fungsi khusus.
Melalui proses pengosmokawalaturan. Pengosmokawalaturan dalam Amoeba sp. (c) tisu epitelium dengan tisu otot.
melibatkan vakuol mengecut. Air akan meresap ke dalam Amoeba sp. secara tisu epitelium tisu otot
osmosis. Air memenuhi vakuol mengecut sehingga saiz maksimumnya. Vakuol Tisu epitelium terdiri daripada satu Tisu otot terdiri daripada sel otot dan
mengecut akan mengecutdan mengeluarkan air dari Amoeba sp. Oleh itu, atau lebih lapisan sel yang melapik gentian otot yang boleh mengecut dan
Amoeba sp. tidak akan berkembang dan pecah sesuatu permukaan atau rongga badan mengendur untuk menghasilkan
dan melindunginya daripada pergerakan.
kecederaan dan pengontangan.

18
11. Rajah 3 menunjukkan struktur sehelai daun. Soalan Esei
(a) Namakan sel yang berlabel P dan R. 12 Dengan menggunakan satu contoh organisma unisel, terangkan lima proses hidup
P : Sel mesofil R : Sel epidermis yang boleh dilakukan oleh organisma ini.
(b) Nyatakan fungsi sel P dan R. Contoh organisma unisel ialah Amoeba sp.
P mengandungi bilangan kloroplas yang banyak Lima proses hidup organisma unisel adalah seperti berikut:
untuk penyerapan cahaya matahari yang 1. Pergerakan
maksimum semasa fotosintesis. Amoeba sp. bergerak dengan mengunjurkan pseudopodium melalui pengaliran
R melindungi tisu tumbuhan daripada sitoplasma
kecederaan mekanikal. 2. Pemakanan
(c)Terangkan peranan sel Q dalam meningkatkan  Amoeba sp. memakan bakteria, alga dan mikroorganisma lain melalui proses
kadar fotosintesis. fagositosis.
Apabila keamatan cahaya dan kepekatan karbon dioksida tinggi, sel Q (sel
pengawal) melengkung keluar. Ini menyebabkan stomata terbuka dan
membenarkan lebih banyak karbon dioksida meresap masuk ke dalam daun.
(d) S mengandungi dua jenis tisu.
(i) Namakan dua tisu tersebut.
Xilem dan floem
(ii) Terangkan ciri penyesuaian pada tisu-tisu dalam S untuk membantu dalam
pengangkutan bahan di dalam tumbuhan.
 Xilem terdiri daripada salur xilem dan trakeid yang bersambung dari
hujung ke hujung membentuk salur yang berterusan  Amoeba bergerak ke arah makanan menggunakan pseudopodium
 Salur xilem merupakan sel mati yang tiada sitoplasma dan nucleus  Pseudopodium dihulur mengelilingi makanan, lalu membentuk vakuol makanan.
membentuk sel yang berongga.  Vakuol makanan bergabung dengan lisosom dan makanan dicerna oleh enzim
 Dinding sel ditebalkan dengan lignin yang memberi kekuatan mekanikal hidrolisis (lisozim) dalam lisosom
dan mengelakkannya daripada kempis.  Makanan yang dicerna diserap manakala makanan yang tidak dicerna dibuang
 Ciri-ciri ini membenarkan xylem mengalirkan air dan garam mineral ke 3. Respirasi
seluruh tumbuhan. Pertukaran gas oksigen dan karbon dioksida melalui membran plasma secara
 Floem terdiri daripada tiub tapis yang disusun dari hujung ke hujung. resapan.
 Tiub tapis mengandungi bebenang sitolasma 4. Perkumuhan
 Tiub tapis mengandungi plat tapis bagi membenarkan pengangkutan Bahan perkumuhan seperti karbon dioksida dan ammonia disingkir secara
sebatian organik yang berterusan. resapan. Tekanan osmosis sel dikawal oleh vakuol mengecut
 Sel rakan mengandungi banyak mitokondrion bagi membekalkan tenaga 5. Pembiakan
kepada tiub tapis Membiak melalui pembiakan aseks, iaitu melalui belahan dedua dan pembentukan
spora.

19
13. Rajah 4 menunjukkan satu organisma unisel yang  Sel darah merah juga mengandungi pigmen hemoglobin yang mengangkut
tinggal di dalam kolam air tawar.(a) Terangkan fungsi oksigen ke seluruh badan.
X dalam pengosmokawalaturan.
• X ialah vakuol mengecut yang mengawal kandungan Sudut Pengayaan
air dalam organisma unisel. 14. Banyak kanser bermula dengan tisu epitelium. Ini termasuk kanser peparu, kanser
• Air berlebihan dalam sel memasuki vakuol kolon dan kanser kulit. Apakah dua sifat tisu ini yang menyebabkan kanser berlaku?
mengecut secara osmosis. • Tisu epitelium yang melapik peparu, kolon atau yang terdapat pada kulit
• Ini menyebabkan vakuol mengecut mengembang. merupakan lapisan paling luar kulit atau organ tersebut. Oleh itu, tisu epitelium
• Vakuol tersebut seterusnya mengecut untuk menyingkirkan air daripada merupakan tisu yang paling awal terdedah kepada sebarang bahan yang boleh
organisma. menyebabkan kanser berbanding dengan tisu lain.
(b) Ramalkan apa yang akan berlaku sekiranya sesuatu sel tidak mempunyai jasad • Faktor kedua ialah kadar pembahagian sel yang tinggi dalam sel epitelium
Golgi.Terangkan jawapan anda. bermakna lebih banyak mutasi berkemungkinan berlaku secara spontan akibat
Sekiranya sesuatu sel tidak mengandungi jasad Golgi, protein daripada kesilapan semasa replikasi DNA.
jalinanendoplasma kasar: • Kedua-dua faktor ini menyebabkan kanser lebih mudah berlaku dalam tisu
 tidak boleh diproses dan dimodifikasitidak boleh diasingkan mengikut epitelium.
destinasi masing-masing 15. Kerosakan tisu cakera rawan di antara vertebra tulang belakang sukar untuk
 tidak boleh dibungkus ke dalam vesikel dibaiki sendiri oleh sel. Apakah teknologi terkini yang boleh digunakan untuk
 Dengan itu, protein tidak boleh diangkut ke bahagian sel yang lain atau membentuk tisu rawan yang baharu?
dirembes oleh sel sebagai enzim ekstrasel. Sel tisu rawan baharu dapat dijana melalui penyuntikan sel stem embrionik ke
bahagian sel cakera rawan yang rosak. Anda boleh melayari
(c) Bagi setiap sel berikut, terangkan hubungan antara struktur dengan fungsinya. https://www.regenexx.com/stem-cell-disc-treatment/ untuk melihat bagaimana
 Sel P ialah sel akar rambut. prosedur ini dilakukan
 Sel akar rambut ialah sel epidermis yang normal
dengan unjuran yang panjang.
 Ini membenarkan akar rambut untuk menyusup
antara butiran tanah untuk menghampiri air yang
mengelilingi butiran tanah ini.
 Unjuran yang panjang dan sempit menambahkan jumlah luas permukaan sel
untuk penyerapan air dan garam mineral. Membran plasma yang separa
telap dan nipis membenarkan air meresap masuk ke dalam sitoplasma
secara osmosis.
 Sel Q ialah sel darah merah.
 ia tidak mengandungi nucleus untuk menempatkan lebih banyak
hemoglobin
 Ia berbentuk dwicekung dan leper bagi menambah jumlah luas
permukaan sel dan membenarkan oksigen untuk meresap dengan
kadar yang lebih cepat ke dalam sel.
 Membrane Sel darah merah adalah elastik. Ini membenarkan
sel bergerak melalui kapilari darah yang sangat sempit.

20