Anda di halaman 1dari 7

BAB VIII PROSA

Kompetensi Dasar (KD) Indikator Pencapaian Kompetensi (IPK)


3.8 Menganalisis dan PERTEMUAN 1
menanggapi teks Gancaran Bali 3.8.1 Menelaah teks gancaran Bali modern (Novel)
Modern (legenda), dan Gancaran 3.8.2Menguraikan unsur intrinsik gancaran Bali modern
Bali Tradisional (Itihasa) beraksara (Novel)
Bali dan berhuruf Latin 3.8.3 Menentukan amanat legenda
PERTEMUAN 2
3.8.4 Melatih membaca teks gancaran Bali tradisional
(itihasa) beraksara Bali
3.8.5 Menetapkan isi pokok gancaran (itihasa)
3.8.6 Mengaitkan isi pokok gancaran (itihasa) dengan
sikap sehari-hari

4.8. Menginterpretasi gancaran Bali 4.8.1 Mengintegrasikan amanat novel dalam kehidupam
modern (Novel) dan gancaran 4.8.2 Merumuskan nilai-nilai luhur dalam gancaran
tradisioanl (Itihasa

PALAJAHAN 1 GANCARAN BALI MODÉRN (NOVÉL)


1. Ngwangun Pangresep
Ring sajeroning kasusastraan Bali novél ngranjing pinaka sorohan kasusastraan Bali Anyar, sané
mawangun gancaran utawi prosa. Panglimbak kasusastraan gancaran puniki mawit saking pengaruh
kasusastraan barat sané kaajahin ring pendidikan formal sekadi sekolah-sekolah, punika mawinan
kasusastraan puniki saking warsa 1931 nyantos mangkin sawyakti sayan-sayan nincapang.
Mangda alit alité uning ring indik teges miwah pikenoh daging novél punika ngiring saurin
pitakéné puniki !.
1. Sira sané sampun taén mamaca buku novél?
2. Novel napi manten sané sampun taén kapaca?
3. Indik napi kebanovél punikaosang ring novél punika?

2. Ngwacén punggelan novél

MALANCARAN KA SASAK
(Kacarita sareng tiga I Dayu Priya, I Madé Serati, muwah I Sari sampun rauh ring Sasak,
marerepan ring pasanggrahan Suranadi). Sampun setengah solas.I Madé negak ring natah kamaré
makebat tikeh, ngambiar sareng I Sari. I Dayu ring ranjangé, sampun nganggén piyama. I Madé
tengkejut, tan nahanan pisan ngeton Ida yan pacang sirep;“Bika, cara kadituané sajan-sajan Ida. Buin
cara Janiné saja-sajaan.I Dayu ngeh ring pliat I Madéné.“Ngon Madé, oho, ngon? Yan tuman suba
kéné, timpal yangé ané ajak akamar di Bandung ngaénang yang piyama di Bandung, jani nu masih
titip-titipine.”“Sira ? Corry Aldres?” ”Oho, ia suba. Aruh, yang onyah orahange, tawang! Bani sing
nganggon kamen pules…., Béé I Madé pantalonné silaanga, sing usak,oo?”
“Banggayang benjang titiang masalin.” “Sing ngaba piyama, kéto dé?” “Makta kalih setél,
banggayang sampun ja titiang sapuniki..méh ten pules napi titiang… jelmané nika usak pesan
dabdabanné!” “Tawange sing ada anak muani bareng dini, sangkal ia bagbag-begbeg uli tuni,
tawang, Dé. Buine ada sing buin tamu lénan!” “aruh, gedegé!” Madohosan I Madé.

………… Malih ajahané I Dayu ica. “Mara kéto I Madé alah panjak Yangé masila tiding
betén, mai ja dini bareng dini negak, mai Dé!” “Banggayang deriki Tu, aruh, pantes titiang nyanding
ratu irika?” “Jelé asane timpal betén. Yang nyegir pedidi.”“Tan pantes kenten Ratu nyegir? Ida Ayu,
malih mawang….” “Makenkén buin, dong, da ja Made ngitungan keto-keto! Kaden sing ada keneh
mipitang ane keto-keto! Kadén Made suba nawang Ajin Yange. Yang tahen mipit keto? Nang
orahang!” “Mangkin ratu, ten uning ngalap rawes guyu….naaa, maaan mulihang….”“Nah Dé, utas
suba utang Madéné Kereng pesané I Maée muntil-muntil rawes.”“Sapunika sampun ratu. Wénten
sameton Ratu minang, Ratu ten kayun , jani anak suba nagih ajak masanding deriki, pang tulah
titiang,” I Dayu ica, I Sari sareng makebris.“Panggus Beli Madé… tulah!”
“Sing nulahin apa Yang. Betara kéto Yang…. Aruh api nyama, lamun sing cumpu Yang!
Mangsikina jangklekang Ida, kaling Yang batak mingkalih, mamindon tekén Ida…méh tuah
maketelun sing tolih ida suba.”Dados Ida kadeange…..kemanten, sira sih paarab idané?” “Ida Madé
Warmadéwa…..”“Bih, luwung parab Idané mangkin sampun akuda Ida madué rabi?” “Bééééé,
Madé…..ento suba pamucuk unduké keneh Yangé tawang…..akuda nah, tegarang
Dé akuda,?”“…….Tawang, anaké di Gria madué rabi……patpat?” “Bééé, lebihan tekén
patpat.” “Méh Nyen. Saja Luh?” “Lebihan sajaan ba, Beli Madé!” “Bik, lebihan tekén patpat ““Sing!
Nah buin ta, Dé madé buin !” “Aruh, akuda madué rabi Ida? Akutus? Méh nyen!” “Paak suba, dé
nah bin acepok nah!” “ Adasa?” “Sing! Lebihan jani baan Madé,.” “Asia, ba!” “Mimih bes asiané,
ratuuu, kenkénang Ida koné?”Asapunika I Madé ngon. “Aruh, data takonang Madé, paturu bajang
data raosang.” Ida kémad pisan tur karang uluné ( galengé) sané abinida arasida, mangda ten sinah
kamadidané.“To suba makrana Yang sing nyak ngiring kayun Ida…. Mimi, yén nyak Yang….”
“…..ten dados nomer daso ratu?” asapunika I Madé nugtugang rawos I Dayuné.“Aruh Madé nyak
sing Yang dadi nomer. Bes dadi nomer. Sing caraanga jelma nyen Yang dadi nomor dogén, nomer
sepuluh. Api Yang luh masih je Yang apang caraanga jelma. Ngéngkén Yang kanti ileh-ileh ka Jawa
masekolah mara teked di Gria masih kantetin anak Len ojoge. Pin je Yang daa tua”“Meh nyen
anaké marupa sekadi ratu ngantos daha tua!” “ Nah keto umpama.” “Yakti,pedalem masih ratu bes
dadi nomer dasa nyen enggih; yéning batak patpat, lelima ida madué rabi, titiang tan pacang
pariboya. Anak madué pantes caro iragané iriki.”“apa kaorang, dé ibané ten pari boya…..”“Béé,
jabag pesané ida ngansan.”“Men Madé juari je ya nyabagin.” “Titiang nyang jabag ring Ida,
dados?”“bé, kadena ragané ngesai matata ngerawes. Dadi! Madé dogén dadi nyabagin Yang. Bes
Yang meutang urip, to, yén sing Madé nyaup Yang meh dadi jaja, pekas Yang lilig
motor.”“Inggiiiiih! Punika mekrana ratu dados jabagin titiang?”“Men apa ? idepang yang mayah
utang tekén ma…..?” “Sing nampi, !”“Ica I Dayu. Imadé taler kedék sami.
………………................................……………………………………………………………
…………………………………………
Kaketus Saking Novel
“ Mlancaran Kasasak”
olih Gede Sarwana

3. Pangresep Indik Novél


3.1 Teges Novél
Wangun prosa Bali Anyar pateh sakadi gancaran ring sastra Bali purwa. Prosa Bali anyar masaih
ring prosa Indonesia, sane marupa cerpen, novel, miwah drama tur sering kabaos cerita fi ksi.
Dadosnyane novel punika wantah sinalih tungil karya sastra Bali anyar mawangun prosa. sané
nyritayang kahuripan tokoh sajeroning novél sejangkepnyané. Punika sane mawinan kawastanin
novel.. Dadosnyane,novel punika wantah karya sastra Bali anyar sané mawangun gancaran, sekadi
Novel Nemu Karma ( 1931 ) olih I Wayan Gobiah, Malancara Ka Sasak ( 1935 – 1939) olih I Gede
Srawana ring majalah Djatajoe,Sayong ( 1999 ) olih I Nyoman Manda

3.2 Unsur intrinsik Novél


Unsur intrinsik inggih punika sinamian unsur sané wénten ring jeroning satua utawi novel sané
jangkép ngwangun karya sastra novél punika sekadi:
A. Tema : Unteng pikayunan utawi ide pokok miwah
B. Alur carita utawi plot : Paletan Alur sekadi: a Paletan Pamungkah, (b) Paletan medalnyané
wicara, (c) Paletan nincapnyané wicara (d) Paletan Klimaks. Alur sajeroning novél
kasorohang kadi asapuniki: (a) Alur maju , (b).Alur Mundur, (c).Alur Gabungan
C. Tokoh carita inggih punika: manusa utawi i beburon sané pinaka pragina sané kacaritayang
ring sajeroning karya sastra olih sang kawi, Ring sajeroning tokoh puniki kapalih dados
papat soroh, inggih punika : (a) Tokoh Protagonis, inggih punika tokoh sané becik utawi
taler kabaos tokoh utama. (b) Tokoh Antagonis, inggih punika tokoh sané maparilaksana
kaon, utawi tokoh sané matentangan sareng tokoh utama. (c) Tokoh Tritagonis, inggih
punika tokoh sané makanti sareng tokoh utama asapunika taler antuk tokoh sané siosan. (d)
Tokoh pembantu, inggih punika tokoh sané ngawantu pamargin carita.
D. Insiden inggih punika wicara-wicara sané mabuat ( sané marupa konplik ), ring pamargin
karya sastra sané kacaritayang olih sang kawi ring jeroning karya sastrannyané
E. Latar utawi setting inggih punika genah utawi galah pamargin aedan carita sané kacaritayang
ring sajeroning karya sastra

3.3 Unsur Ekstrinsik


Ring sajeroning karya sastra novél, wantah unsur-unsur sané wénten ring jabayan karya sastra
novél, sané ngindikang indik pengarang miwah kepengaran.

PALAJAHAN 2 GANCARAN BALI TRADISIONAL ITIHASA


PAPLAJAHAN 21 GANCARAN BALI TRADISIONAL MAAKSARA BALI
1. Ngwangun Pangresep
Itihasa ngunggahang sawarnaning dialog utawi bebaosan indik sosial, politik, filsafat miwah
idiologi, taler wénten tiori kapemimpinan, sané keanggé tutuntunan antuk para raja-raja sadaweg
punika. Itihasa maduwé arti sané sujati saking sehaning peristiwa.Mangda alit-alité uning ring
daging miwah pikenoh Itihasa punika. Sané mangkin ngiring saurin pitakéné ring sor:
1. Sira naenin mirengang Itihasa?
2. Napi sané kawastanin itihasa?
3. Indik napu sané kaceritayang ring Itihasa punika ?

21.1 Teks Wacana

Anda mungkin juga menyukai