Madya Indonesia A. NGOKO LUGU Aku Kula Kawula/Dalem Saya Struktur kalimat: Semua kalimat menggunakan Kowe Sampeyan Panjenengan Kamu ngoko Arep Bade Bade Akan Penggunaan: Lunga Kesah Tindak Pergi - Digunakan orang tua kepada yang usianya lebih Mlaku Mlampah Tindak Berjalan muda Menyang Dhateng Dhateng Ke - Teman yang saling kenal & akrab Ngendi Pundi Pundi Kemana Contoh: Mangan Nedha Dhahar Makan - Nang, kapan awakmu teka? Numpak Nitih Nitih Menaiki - Kowe arep lunga menyang endi? Pasar Peken Peken Pasar Ndeleng Ningali Mriksani Melihat B. NGOKO ALUS Ngaji Ngaos Ngaos Ngaji Struktur kalimat: Endhas Sirah Mustaka Kepala - Semua kalimat menggunakan ngoko kecuali Adus Adus Siram Mandi Kata Kerja Turu Tilem Sare Tidur - Kata Kerja menggunakan Krama Inggil Embah Simbah Eyang Nenek - Kata “kamu” menggunakan Krama Inggil > Kakek Kowe diganti Panjenengan Iwak Ulam Ulam Ikan Penggunaan: Klambi Rasukan Ageman Baju - Ibu kepada bapak - Orang muda yang pangkatnya lebih tinggi Maca Maos Maos Membaca kepada orang tua tapi pangkatnya lebih rendah Melu Tumut Dherek Ikut Contoh: Metu Medal Miyos Keluar Panjenengan arep tindak menyang endi? Nggawa Mbekta Ngasta Membawa Nyekel Nyepeng Ngasta Memegang C. KRAMA LUGU Tangi Tangi Wungu Bangun Struktur kalimat: Semua kalimat menggunakan Nginep Nyipeng Nyare Menginap krama madya/tengah Nyilih Nyambut Ngampil Meminjam Penggunaan: Celuk Timbali Atur Panggil - Digunakan adik kepada kakak Uyah Sarem Sarem Garam - Teman baru yang belum akrab Mbengi Ndalu Ndalu Malam - Orang tuwa kepada orang muda yang pangkatnya Esuk Enjing Enjing Pagi lebih tinggi Sore Sonten Sonten Sore Contoh: Awan Siang Siang Siang Sampeyan bade kesah dhateng pundi? Amarga Amargi Amargi Karena Yen Bilih Bilih Jika D. KRAMA ALUS Iya Inggih Inggih Iya Struktur kalimat: Semua kalimat menggunakan Wis Sampun Sampun Sudah krama inggil Balik Wangsul Kondur Pulang Penggunaan: Teka Dugi Rawuh Datang - Orang muda kepada orang tua - Bawahan kepasa atasan - Siswa kepada guru - Anak kepada orang tua Contoh: Panjenengan bade tindak dhateng pundi? BAHASA JAWA KELAS IX SMT 1 SERAT WULANGREH PUPUH TEKS CERITA WAYANG – ANOMAN DUTA DHANDHANGGULA Anoman yaiku rewanda (kethek) Nanging yen sira nggeguru kaki, ingkang awerna Amiliha manungsa kang nyata, putih (seta), mula Ingkang becik martabate, anoman dijuluki Sarta kang weruh ing khukum, “rewanda seta”. Kang ngibadah lan kang wirangi Anoman Putrane Sokur oleh wong tapa, Bathara Bayu lan Ingkang wus amungkul, Dewi Anjani. Tan mikir pawewehing liyan, Keponakane Subali Iku pantes sira guronana kaki, lan Sugriwa Sartane kawruhana Terjemahan: Tetapi jika engkau berguru, Nak. PUNAKAWAN Pilihlah guru yang sebenarnya, SEMAR Yang terjaga baik martabatnya, - Drijine nudhing Serta yang memahami hukum. - Awake lemu Dan rajin beribadah dan mengurangi (awa nafsu). - Mripte nyipit Syukur-syukur jika mendapatkan seorang pertapa, - Pasuryane tansah yang tekun menjalani pertapaannya. mesem Dan tidak mengharapkan imbalan orang lain, dia pantas kau gurui. GARENG Serta (yang demikian itu) ketahuilah. - Mripate juling Ciri-cirine guru sing becik miturut serat wulangreh - Tangane ceko pupuh dhandhanggula : (melengkung) - Sikile gejik (pincang 1. Bener-bener nguasai ilmu sing diajarake amarga salah sijine 2. Apik martabate luwih dawa) 3. Ngerti hukum 4. Sregep ngibadah lan ngurangi awa nafsu 5. Ora ngarep pawewehing wong liya PETRUK - Anak angkate Semar - Tangane dawa UPACARA ADAT JAWA - Irunge mancung Tuladhane upacara adat Jawa sing esih lumaku ing - Awake kuru lan masyarakat yaiku: dhuwur 1. Tingkeban / Mitoni : upacara nylameti si jabang bayi kang isih ana ing kandhutan calon ibune sawise umur pitung sasi/wulan 2. Tedhak Siten : upacara kanggo mengeti nalika BAGONG bocah pertama ngidek lemah/siten - Awake lemu 3. Siraman : upacara ing acara nikahan, tujuane - Mripate amba supaya si penganten resik lair lan batine - Lambene kandel 4. Midodareni : upacara ing wengine dina - Senenge nggleweh pengantenan, dipercaya para widodari tumurun marang umahe si penganten wadon 5. Dodol dhawet : ana ing acara nikahan, kanggo simbol akehe tamu sing bakal teka