Anda di halaman 1dari 17

Satuan Pendidikan : SMPN 1 SUKOHARJO Kompetensi Keahlian : Semua Keahlian

Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Materi Pokok : Sandiwara


Kelas / Semester : IX / Ganjil Tahun Pelajaran : 2021/2022
Alokasi Waktu : 30 Menit

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

A. Kompetensi Dasar dan Indikator

Kompetensi Dasar Indikator

3.3 Menelaah naskah sandiwara 3.3.1 Mendengarkan wacana teks dialog


Sandiwara berbahasa jawa
3.3.2 Memecahkan masalah terkait pertanyaan
tentang isi dialog Sandiwara berbahasa jawa
3.3.3 Mengevaluasi diksi/ragam yang tidak sesuai
dalam dialog Sandiwara berbahasa Jawa
3.3.4 Menuliskan isi dialog Sandiwara Berbahasa
jawa

B. Tujuan Pembelajaran
Setelah melaksanakan pembelajaran melalui tatap muka diharapkan peserta didik dapat:
1. Memahami isi teks dialog pesan yang dibaca dengan benar.
2. Menjawab pertanyaan dari teks dialog pesan dengan benar.
3. Menerapkan diksi/ragam yang sesuai dalam dialog Sndiwara
4. Menuliskan isi dialog Sandiwara Berbahasa Jawa.

C. Langkah Kegiatan Pembelajaran

Media dan Alat : Metode : Sumber Belajar:


PPT, Laptop - Ceramah, diskusi, Sumarlam dan Suryani, Ersyani Siti.
Penugasan 2015. Widya Adi Basa Jawi. Solo:
Tiga Serangkai
Pendekatan :
Nuraini. 2011. Pepak Basa Jawa.
- Discovery Learning Jogyakarta: Lingkar Media

Pendahuluan 1. Guru membuka pelajaran dengan memberi salam,


( 5 Menit ) berdoa dan mengingatkan protokol kesehatan.
2. Guru mengecek kehadiran peserta didik
3. Guru menyampaikan KD, indikator dan tujuan
pembelajaran yang akan dicapai.
4. Guru memberikan apersepsi mengenai materi
pembelajaran
-Peserta didik memperhatikan penjelasan guru tentang
-Simulation materi Sandiwara yang ada dalam PPT
-Peserta didik bertanya jawab mengenai materi Sandiwara
yang belum dipahami.

-Peserta didik memperhatikan contoh Pacelathon


-Problem Sandiwara yang diberikan guru.

-Guru membagikan soal evaluasi teks dialog


Kegiatan
Inti -Data -Peserta didik diminta mengerjakan soal evaluasi yang
( 20 Menit ) Collection telah diberikan guru.
-Data -Peserta didik mencermati hasil temuannya tersebut
Processing

-Verification -Peserta didik yang memperesentasikan hasil kerjanya

- -Guru memberikan tanggapan hasil kerja siswa.


Generalisation

1. Guru dan peserta didik merefleksi hasil pembelajaran


hari ini.
Penutup
2. Guru menyampaikan tugas yang akan dipelajari pada
( 5 Menit ) pertemuan selanjutnya terkait menulis Sandiwara.
3. Guru memberikan motivasi belajar dan mengingatkan
mengenai protokol Kesehatan.
4. Guru menutup pembelajaran dengan salam

D. Penilaian
1.Penilaian Sikap Spiritual dan sosial: observasi menggunakan lembar pengamatan
(terlampir)
2.Kompetensi Pengetahuan:
Jenis tes : tes tertulis
Bentuk tes : jawaban singkat
3.Kompetensi Keterampilan:
Jenis tes : tes tertulis
Bentuk tes : uraian
E. Remidial
Bagi siswa yang belum mencapai nilai KKM diadakan tes remidial menggunakan
pembelajaran tutor sebaya.
F. Pengayaan
Berdasarkan hasil penilaian, peserta didik yang sudah mencapai ketuntasan belajar
(KKM) diberi kegiatan pembelajaran untuk perluasan dan pendalaman materi
(kompetensi) antara lain dalam bentuk tugas membuat dialog sandiwara.

Sukoharjo, November 2021


Guru Mata Pelajaran Praktikan

MEI ISTYAWAN, S.S Heni Intan Dewi


NIP 198105092009031004 NIM. K4218028

Mengetahui, Dosen Pembimbing


Kepala Sekolah SMP Negeri 1
Sukoharjo

KRIS BUDIYONO, S.Pd.,M.Pd KENFITRIA DIAH WIJAYANTI S.S., M.Hum


NIP 196908171998021002 NIP 1987051920130201
LAMPIRAN 1: BAHAN AJAR
SANDIWARA
1. Tegese Sandiwara
Sandiwara asale saka tembung "sandi" lan "wara". Sandi tegese: tersirat, rahasia,
samar. Wara tegese wewarah, ajaran utawa piwulang.
Sandiwara yaiku piwulang kang lumantar pralambang, kang ngemot amanat ing
jerone crita.
2. Unsur Intrinsik Sandiwara
o Tema : Pokok underaning crita.

o Paraga : Tokoh kang ana ing njerone crita.

o Watak : Sipat utawa karakter paraga kasebut.

o Setting : Latar belakang kang mbantu lakune crita, ana setting papan
pangonan, wektu lan swasana
o Alur : Urut-urutan lakune crita, ana alur maju, alur mundur, lan campuran.

o Amanat: Pesan moral kang ana ing njerone crita.

3. Pacelathon yaiku omong-omongan utawa ana ing krama yaiku Pangandikan.


o Cirine pacelathon:

a. Paraga katulis ana ing ngarepe andharan


b. Ragam basane nggunakake unggah-ungguh sing jumbuh karo paragane
c. Wujude andharan nggunakake ukara langsung.
4. Unggah-ungguh

o Basa Ngoko
Basa ngoko digunakake nalika ngaturi pawongan kang wis akrab, kanca
sepantaran, lan kang rumangsa dheweke luwih tuwa utawa luwih dhuwur statuse
tinimbang kang diajak guneman.

o Basa Krama
Basa krama digunakake nalika ngaturi wong kang luwih tuwa lan marang
wong kang duwe kalenggahan utawa jabatan.
LAMPIRAN 2: LKPD

LEMBAR KERJA PESERTA DIDIK


Nama :
Kelas :
Materi Pokok : Sandiwara
Kompetensi Dasar : 3.3 Menelaah naskah sandiwara
Tujuan Pembelajaran :
1. Memahami isi teks dialog pesan yang dibaca dengan benar.
2. Menjawab pertanyaan dari teks dialog pesan dengan benar.
3. Menerapkan diksi/ragam yang sesuai dalam dialog Sndiwara
4. Menuliskan isi dialog Sandiwara Berbahasa Jawa.
a. Pituduh Nggarap
1. Sakdurunge garap dedonga luwih dhisik lan kowe kudu mangerteni materi bab iki
kanthi permati!
2. Garapen pitakonan ing ngisor iki kanthi bener!
b. Gladhen
Gatekna pacelathon Sandiwara iki, banjur jawaben soal kanthi bener!
Mlebu PTM
Sekolahku uwis nganakake PTM, aku seneng banget amarga uwis kangeb karo
swasana ing sekolahan lan kanca-kancaku. Ananging nalika aku arep mangkat,
klambiku uwis keciliken, uwis ora sedeng.

Aku : "Buk… Ibuk, iki klambiku uwis keciliken, bukuku paket basa jawa ilang
buk" (omongku karo mbengok)
Ibu : "Woalah le saiki kowe ya lemu, buku apa ibuk ra tau ndemok bukumu"
Aku : "Lha piye buk?"
Adhik : "Hahaha salahe mangan karo turu terus, wingi bengi ngegame wae"
Ibu : "Klambine sih isa apa sesak tenan?"
Aku : "Saged ibu tasih cekap nanging pres"
Ibu : "Yowis dienggo disik, mengko awan tuku ya, mula sesuk meneh nek
nyepakake sing kanggo sekolah kuwi sore utawa bengi, lha yen esuk ngene kan wis
kesusu"
Bapak : "Nah, kuwi bener kandhane ibukmu le, nek bengi aja gur ngegame trus
turu"
Aku : "Inggih Buk Pak, ngapunten benjing malih boten kula baleni"
1. Apa irah-irahan sandiwara kasebut?

2. Sebutna paraga ing sandiwara kasebut!

3. Ana ngendi papan kadadeyan crita kasebut?

4. Unggah –ungguh basa apa wae sing kok temuke ana ing pacelathon kasebut?

5. Piwulang apa kang bisa kapetk saka sandiwara kasebut?


LAMPIRAN 3: Media Pembelajaran PPT
LAMPIRAN 4: EVALUASI
I. INSTRUMEN PENILAIAN SIKAP
Teknik : Observasi
Instrumen : Lembar pengamatan (jurnal)
Jurnal Perkembangan Sikap
Nama Sekolah : SMP Negeri 1 Sukoharjo
Tahun Pelajaran : 2021/2022
Kelas /Semester : IX /1
No Waktu Nama Peserta Catatan Butir Sikap Tanda Tindak
. Didik Perilaku Tangan Lanjut
1.
2.
3.
dst.
Keterangan:
4 = Jika siswa memenuhi keempat criteria indikator
3 = Jika siswa memenuhi ketiga criteria indikator
2 = Jika siswa memenuhi kedua criteria indikator
1 = Jika siswa hanya memenuhi satu criteria indikator
Indikator Penilaian Sikap:
1. Indikator sikap Percayadiri
a. Berani presentasi atau mengerjakan soal
b. Berani berpendapat, bertanya, dan menjawabpertanyaan
c. Tidak mudah putus asa/pantangmenyerah
d. Melakukan kegiatan tanparagu-ragu
2. Indikator sikap Keaktifan
a. Aktif dalam membalas pesan
b. Kesediaan melakukan tugas
c. Bersedia membantu siswa lain yang mengalam dalambelajar
d. Tidak mendahulukan kepentingan pribadi dalam hal pembelajaran
3. Indikator sikap ingin tahu
a. Antusias mencarijawaban
b. Perhatian pada objek yang diamati
c. Antusias pada proses pembelajaran
d. Menanyakan setiap langkah/ hal yang belum dipahami
4. Indikator sikap jujur
a. Tidak menutupi kesalahan yang terjadi/mengakui kesalahan
b. Tidak menyontek atau melihat pekerjaan orang lain dalam mengerjakan tugas
ataupun ulangan
c. Mencantumkan sumber belajar dari yang dikutip/dipelajari dalam
mengerjakan setiap
d. Mengerjakan tugas (tidak melakukan plagiat)
Keterangan: Nilai akhir sikap diperoleh berdasarkan rerata dari nilai aspek sikap
II. PENILAIAN KOMPETENSI PENGETAHUAN

A. KISI-KISI

Materi : Sandiwara Kelas : IX

Kurikulum : 2013 Waktu : 5 menit

Program Keahlian : Semua Program Keahlian Bentuk Soal: Uraian

Indikator Pencapaian Kompetensi Materi Nomor Soal

3.3.2 Menjawab pertanyaan tentang Sandiwara 1,2,3,4, 5


isi dialog Sandiwara berbahasa jawa

3.3.3 Membetulkan diksi/ragam yang


tidak sesuai dalam dialog Sandiwara 4
berbahasa Jawa

3.3.4 Menuliskan isi dialog 5


Sandiwara Berbahasa jawa

B. SOAL
Nama :
Nomor Absen :
Kelas :
Gatekna Pacelathon ing ngisor iki, banjur jawaben soal kanthi bener!
Mlebu PTM
Sekolahku uwis nganakake PTM, aku seneng banget amarga uwis kangeb karo swasana ing
sekolahan lan kanca-kancaku. Ananging nalika aku arep mangkat, klambiku uwis keciliken,
uwis ora sedeng.

Aku : "Buk… Ibuk, iki klambiku uwis keciliken, bukuku paket basa jawa ilang buk"

(omongku karo mbengok)

Ibu : "Woalah le saiki kowe ya lemu, buku apa ibuk ra tau ndemok bukumu"

Aku : "Lha piye buk?"

Adhik : "Hahaha salahe mangan karo turu terus, wingi bengi ngegame wae"

Ibu : "Klambine sih isa apa sesak tenan?"

Aku : "Saged ibu tasih cekap nanging pres"

Ibu : "Yowis dienggo disik, mengko awan tuku ya, mula sesuk meneh nek nyepakake sing
kanggo sekolah kuwi sore utawa bengi, lha yen esuk ngene kan wis kesusu"

Bapak : "Nah, kuwi bener kandhane ibukmu le, nek bengi aja gur ngegame trus turu"

Aku : "Inggih Buk Pak, ngapunten benjing malih boten kula baleni"

1. Apa irah-irahan sandiwara kasebut?

2. Sebutna paraga ing sandiwara kasebut!

3. Ana ngendi papan kadadeyan crita kasebut?

4. Unggah –ungguh basa apa wae sing kok temuke ana ing pacelathon kasebut?

5. Piwulang apa kang bisa kapetk saka sandiwara kasebut?

C. KUNCI JAWABAN

1) Apa irah-irahan sandiwara kasebut? Mlebu PTM

2) Sebutna paraga ing sandiwara kasebut! Aku, Adhik, Ibu, Bapak

3) Ana ngendi papan kadadeyan crita Ana ngomah


kasebut?

4) Unggah –ungguh basa apa wae sing kok Ngoko, krama


temuke ana ing pacelathon kasebut?

5) Piwulang apa kang bisa kapetik saka Apa wae sing arep dilakoni
sandiwara kasebut? kudu disiapake kanthi
tenanan supaya ora kesusu.
D. PEDOMAN PENILAIAN KOMPETENSI PENGETAHUAN

Indikator
Kompetensi Bentuk Bentuk
Pencapaian Instrumen Penilaian
Dasar Soal Penilaian
Kompetensi

3.3 3.3.2 Menjawab Tes Uraian 1. Benar = 1-20


Menelaah pertanyaan tentang Tertulis
naskah isi dialog Sandiwara Salah = 0
sandiwara berbahasa jawa 2. Benar = 1-20
3.3.3 Membetulkan Salah = 0
diksi/ragam yang
tidak sesuai dalam 3. Benar = 1-20
dialog Sandiwara
Salah = 0
berbahasa Jawa
4. Benar = 1-20
3.3.4 Menuliskan isi
dialog Sandiwara Salah = 0
Berbahasa jawa
5. Benar = 1-20

Salah = 0
III. SOAL REMIDIAL
Nama :
Nomer Absen :
Kelas :
Gatekna Pacelathon sandiwara ing ngisor iki, banjur jawaben soal kanthi bener!
Ing sawijining dina, nalika sore Ariyanto sowan ing daleme Pak Danu.
Ariyanto : “….”
Putri : “Waalaikumsalam, mangga pinarak rumiyin Bapak”
Ariyanto : “Inggih Dhik, menapa bapak ana ing dalem?”
Putri : “Nyuwun Pangapunten, Bapak nembe tindak kantor. Wonten kersa
menapa, nggih Pak?”
Ariyanto : “Mekaten Dhik Putri, aku arep ndawuhi Bapakmu dadi MC ing acara
nikahane Mas Yudha 2 minggu sesuk, nanging yowis mengko tak
mrene maneh wae ya Dhik"
Putri : “…..”
Ariyanto : “Matur nuwun ya Dhik Putri”
Swara motor nuduhake Bapak mantuk tanpa masker, tanpa wisuh disik,
langsung lungguh ing kursi.
Bapak : "Lho Pak Ariyanto, kadingaren sowan ing gubuk kula"
Ariyanto : "Lho Pak Danu kok ora ngganggo masker, saka kantor adoh kana
kok ora maskeran, wah yo tetep kudu dijaga kasehatane diri lan
keluarga, maskeran kuwi emang sumuk lan pengap nanging timbange
lara kena virus kang ora ketok"

1. Sapa wae Paraga kang ana ing crita kasebut?


2. Kapan acara nikahane Mas Yudha dienekake?
3. Apa basa kang digunakake Putri marang Pak Ariyanto?
4. Isinen pacelathon ing dhuwur supaya dadi komplit!
5. Apa amanat kang ana ing njerone crita kasebut?

IV. SOAL PENGAYAAN


Para siswa gawea naskah sandiwara nganggo unggah-ungguh Basa Jawa Krama
kanthi trep!
Gatekna pacelathon Sandiwara iki, banjur jawaben soal kanthi bener!
Mlebu PTM
Sekolahku uwis nganakake PTM, aku seneng banget amarga uwis kangeb karo
swasana ing sekolahan lan kanca-kancaku. Ananging nalika aku arep mangkat,
klambiku uwis keciliken, uwis ora sedeng.

Aku : "Buk… Ibuk, iki klambiku uwis keciliken, bukuku paket basa jawa ilang
buk" (omongku karo mbengok)
Ibu : "Woalah le saiki kowe ya lemu, buku apa ibuk ra tau ndemok bukumu"
Aku : "Lha piye buk?"
Adhik : "Hahaha salahe mangan karo turu terus, wingi bengi ngegame wae"
Ibu : "Klambine sih isa apa sesak tenan?"
Aku : "Saged ibu tasih cekap nanging pres"
Ibu : "Yowis dienggo disik, mengko awan tuku ya, mula sesuk meneh nek
nyepakake sing kanggo sekolah kuwi sore utawa bengi, lha yen esuk ngene kan wis
kesusu"
Bapak : "Nah, kuwi bener kandhane ibukmu le, nek bengi aja gur ngegame trus
turu"
Aku : "Inggih Buk Pak, ngapunten benjing malih boten kula baleni"
1. Apa irah-irahan sandiwara kasebut?

2. Sebutna paraga ing sandiwara kasebut!

3. Ana ngendi papan kadadeyan crita kasebut?

4. Unggah –ungguh basa apa wae sing kok temuke ana ing pacelathon kasebut?

5. Piwulang apa kang bisa kapetk saka sandiwara kasebut?

Anda mungkin juga menyukai