A. Kompetensi Inti
KI 1 : Menghayati dan mengamalkan ajaran agama yang dianutnya”.
KI 2 : Menghayati dan mengamalkan perilaku jujur, disiplin, santun, peduli (gotong royong,
kerjasama, toleran, damai), bertanggung jawab, responsif, dan pro-aktif dalam berinteraksi
secara efektif sesuai dengan perkembangan anak di lingkungan, keluarga, sekolah, masyarakat
dan lingkungan alam sekitar, bangsa, negara, kawasan regional, dan kawasan internasional”.
B. Tujuan Pembelajaran
Pertemuan pertama:
Setelah belajar tentang teks “Gawe Gas Elpiji Dhewe Bisa Murup 24 Jam Nonstop”, peserta
didik dapat :
1. menjelaskan struktur teks observasi “Gawe Gas Elpiji Dhewe Bisa Murup 24 Jam
Nonstop” dengan tepat.
2. menentukan unsur kebahasaan dalam teks observasi “Gawe Gas Elpiji Dhewe Bisa
Murup 24 Jam Nonstop” dengan benar.
3. menanggapi isi teks observasi “Gawe Gas Elpiji Dhewe Bisa Murup 24 Jam Nonstop”
dalam bentuk tulisan sesuai kaidah dengan bahasa Jawa yang baik dan benar.
Pertemuan kedua:
Setelah belajar tentang teks “Gawe Gas Elpiji Dhewe Bisa Murup 24 Jam Nonstop”, peserta
didik dapat :
1. menyimpulkan isi teks observasi “ Gawe Gas Elpiji Dhewe Bisa Murup 24 Jam
Nonstop” dengan tepat.
2. menyimpulkan pesan moral yang ada dalam teks observasi “Gawe Gas Elpiji Dhewe
Bisa Murup 24 Jam Nonstop” dengan tepat.
3. membaca hasil tanggapan teks observasi “Gawe Gas Elpiji Dhewe Bisa Murup 24 Jam
Nonstop” secara lisan dengan menggunakan bahasa yang santun.
4. merelevansikan pesan moral teks observasi dengan kehidupan sehari-hari.
C. Materi Pembelajaran
1. Teks Hasil Laporan Observasi
2. Struktur Teks Hasil Laporan Observasi
3. Unsur Bahasa Teks Hasil Laporan Observasi
4. Isi Teks Hasil Laporan Observasi
5. Kerangka Dasar Teks Hasil Laporan Observasi
6. Kesantunan berbahasa Jawa biasa menggunakan bahasa sesuai dengan tata krama/unggah -
ungguh yang berlaku dalam bertanya jawab dan menyampaikan pendapat.
D. Metode
1. Pendekatan : Saintifik
Mengamati
Menanya
Mengumpulkan
Mengasosiasi
Mengkomunikasikan
2. Model : Pembelajaran berbasis teks
Membangun konteks (kegiatan awal)
Pemodelan teks (mengamati)
Bekerja kelompok
Bekerja individu
3. Metode : Saintifik dan Discoveri Leraning (DL)
4. Teknik : Praktek
E. KKM : 75
G. Sumber Pembelajaran
Hadi, Samsul dkk.2014. Kirtya Basa. Surabaya. Dinas Pendidikan Propinsi Jawa Timur
Kamus Pepak Basa Jawa
Majalah Bahasa Jawa (Penjebar Semangat, Jaya Baya)
Berbasis ICT / Internet
G. Kegiatan Pembelajaran
Pertemuan 1
Keterangan:
Ungu = Literasi
Biru = PPK
Kuning = 4C
Orange = HOTS
Hijau = Lingkungan
Merah = Narkoba
I. Penilaian
1. Teknik Penilaian
a. Penilaian sikap dilakukan dengan teknik observasi melalui jurnal secara tidak langsung.
b. Penilaian pengetahuan dilakukan dengan teknik tes tulis.
c. Penilaian keterampilan dilakukan dengan teknik kinerja.
2. Instrumen Penilaian
a. Instrumen jurnal
Contoh:
Jurnal Perkembangan Sikap Spiritual
Nama Sekolah : SMPN 2 Blitar
Kelas/Semester : IX/Ganjil
Tahun pelajaran : 2019/2020
Nama
No Waktu Catatan Perilaku Butir Sikap
Siswa
1 23/08/19 Abdul Azis Mengucap syukur karena Spiritual
dapat mengerjakan (bersyukur)
tugasnya dengan benar
Dst
Nama
No Waktu Catatan Perilaku Butir Sikap
Siswa
1. Aulia menyampaikan usulan peduli
Firnanda konstruktif dalam diskusi
membangun konsep teks
deskripsi.
2 dst.
Level
No No
Materi Indikator soal kognitif
KD soal
1 2 3
Struktur Disajikan teks hasil observasi, siswa dapat
3.1 teks hasil menuliskan struktur teks hasil observasi dengan 1
observasi tepat.
Disajikan teks hasil observasi, siswa dapat
Unsur
mendaftar unsur kabahasaan teks hasil 2
kebahasaan
observasi dengan tepat.
Isi teks hasil Disajikan kutipan teks hasil observasi siswa
4.1 3
observasi dapat menentukan isi teks dengan tepat.
Disajikan kutipan teks hasil observasi siswa
dapat menyimpulkan pesan moral isi teks 4
Pesan moral
dengan tepat.
teks hasil
Disajikan kutipan teks hasil observasi siswa
observasi
dapat merelevansikan pesan moral isi teks 5
dengan kehidupan sehari-hari dengan tepat.
Memetakan Disajikan ilustrasi teks deskripsi siswa dapat
6
teks memetakan teks deskripsi sesuai jenisnya
LEMBAR PENGAMATAN DIRI
Pedoman Penilaian
Berikan nilai pada kolom yang sesuai dengan hasil pengamatan terhadap aktivitas peserta didik
selama pembelajaran dengan kriteria sebagi berikut:
1. Tidak melakukan sesuai tuntutan indikator
2. Kadang-kadang melakukan sesuai tuntutan indikator
3. Sering melakukan sesuai tuntutan indikator
4. Selalu melakukan sesuai tuntutan indikator
Skala penilaian dibuat dengan rentangan dari 1 s/d 5
Penafsiran angka : 1. sangat kurang, 2. kurang, 3. cukup, 4. baik, 5. amat baik
Lampiran 2
Lembar Pemgetahuan
Instrumen Tes Tertulis
Soal untuk KD: 3.1
a. Teks Observasi
Wacan ing ngisor iki wacanen kang titi!
Gegeran bab warta mbledhose gas elpiji, utawa saya langka lan larang regane gas kuwi,
mesthi wae dadi masalah kanggo rakyat lan pamarentah. Njur kepriye solusine? Tekan saiki durung
ana sing bisa mangsuli. Malah kadhangkala pamarentah mung uncal-uncalan tanggung jawab
antarane pepadha birokrat lan pejabat.
Gagasan kreatif sing bakal diaturake iki mbok menawa bisa dadi solusi alternatif. Sanajan
penemon bahan bakar gas saka woh-wohan utawa saka sampah organik dudu bab sing anyar,
nanging nyatane pancen akeh sing durung nggunakake utawa mraktekakake kanthi langsung.
Ing tangane priya saka Karanganyar iki, proses prodhuksi biogas digawe luwih prasaja,
gampang, lan murah, nanging tetep efektif nalika digunakake. Kanthi inovasi lan eksperimen bola-
bali, ngasilake mesin prasaja kanggo ngolah sampah dadi gas sing efektif lan ramah lingkungan.
Sanajan mung lagi skala omahan, nanging idhe kreatif iki uga bisa dadi peluang usaha sing
menarik. ”Mesin iki dijenengi Albakos. Singkatan saka Alat Biogas Konsumsi Sampah,” ujare Budi
(49), sing uga kondhang diundang bapak biofuel iki.
Sawise nemokake mesin ciptaane kuwi, priya iki uga mbukak pelatihan bab gawe biogas ing
kantore sing arane Agro Makmur. Ora nyana peserta sing ndhaftar akeh lan teka saka wilayah sa-
Indonesia. Kantor pelatihan Agro Makmur kuwi mapan ing desa Doplang, Karangpandan,
Karanganyar, Jawa Tengah. Priya sing jeneng komplite Soelaiman Budi Sunarto iki ngandhakake,
menawa mesin Albakos bisa ngolah sampah organik garing dadi gas sing bisa digunakake
minangka bahan bakar. Bahan bakar kuwi, sawetara wektu iki bisa dianggo kanggo konsumsi ing
skala omahan. Kanggo sampah garing 5 kg bisa ngasilake gas sing murup watara 2 jam.
Njur kepiye sistem kerjane piranti mesin iki? Lan sampah jinis apa wae sing bisa diolah dadi
biogas skala omahan?
”Pisanan kita kudu duwe mesin Albakos dhisik,” imbuhe Rudi (21), sawijining instruktur
pelatihan ing Agro Makmur.
Mesin Albakos iki dirancang dhewe dening Pak Budi. Perangan mesin ana 4 komponen
utama. Yaiku tabung kanggo wadhah pembakaran (wujude kaya roket, kanthi tutup kerucut
tumeng), ruang compres lan uga dadi pangadheme, blower (kipas angin), lan kompor kanggo
metune murube gas. Saben komponen kuwi disambungake karo pipa.
Miturut Rudi, mesin kuwi ana 2 tipe, yaiku tipe cilik lan gedhe. Tipe cilik kanthi daya listrik
watara 60 watt, lan bisa nampung sampah garing watara 5 kg. Bisa ngasilake gas murup tekan 2
jam. Albakos tipe cilik iki didol kanthi rega Rp. 4 juta sa-pakete, saengga wis dadi mesin komplit
sakompore.
Albakos tipe gedhe kapasitase watara 50 kg sampah garing. Mesin iki bisa ngasilake murupe
gas geni watara 8 jam. Tipe cilik lan gedhe jan-jane bisa murup tekan 24 jam, nanging kudu ajeg
diiseni sampah garing. Kalorone uga dikompliti pangatur tingkat gedhe lan cilike murupe geni.
Sawise mesin Albakos siap, diwenehi banyu sacukupe ing wadhah sakubenge compres
utawa pangadhem. Bab iki kanggo njaga kebul sing metu (compres), lan sisan kanggo ngadhemake
suhu. Sabanjure, nglebokake mawa areng ing tabung pambakaran. Kanggo tabung Albakos cilik
cukup 1 kg mawa areng. Njur nglebokake sampah garing ing dhuwure mawa areng mau. Dienteni
nganti kebule metu saka dhuwur tabung. Menawa kebul wis metu, njur nutup tabung. Nunggu tekan
bolongan gas kompor metu kebule.
Menawa bolongan kompor metu kebul, pancing gas kanthi nyumet korek ing cedheke. Gas
njur bisa murup dhewe, lan kompor Albakos wis diarani siap kanggo masak apa wae. Prinsipe ing
kebul sampah organik mau ana watara 30% gas metan. Mesin Albakos siji iki bisa disambung
kanthi pirang-pirang kompor gas sisan, saengga bisa dimaksimalake fungsine.
Miturut dheweke kanggo mbandhingake, menawa masak 1 liter banyu tekan mateng
dibutuhake watara 7 menit nganggo gas elpiji. Nanging nganggo gas kompor Albakos iki mung
butuh wektu 4 menit supaya banyune mateng. Kajaba kuwi faktor bahan baku sampah sing murah
lan gampang digoleki, mesthi wae dadi nilai plus dhewe bab irit ragade kuwi.
Malah ora amung kuwi, saka ruang njaba utawa sakubenge compres/pangadhem sing isi banyu
mau, bisa diasilake zat cair ireng arane Venol. Miturut panliten zat iki bisa dianggo minangka obat
anti septik.
Nama : .............................
Kelas/No absen : ................
Soal kanggo KD 3.1
Kanggo mangerteni isine wacan, wangsulana pitakon-pitakon ing ngisor iki!
1. Sapa kang nemokake mesin Albakos ing wacan kasebut?
2. Apa sing diarani Albakos ?
3. Sampah apa wae kang bisa diolah nganggo mesin Albakos ?
4. Albakos tipe gedhe kapasitase bisa ngolah sampah pira?
5. Kanggo Albakos tipe cilik pra daya listrik kang dibutuhake?
6. Butuh sampah pira kanggo ngasilake gas sing murup watara 2 jam?
7. Apa salah sijine keuggulan migunakake biofeul?
8. Kepriye carane supaya bisa gawe biofeul?
9. Saliyane bisa ngasilake bahan bakar gas, mesin Albakos bisa ngasilake apa wae?
10. Apa manfaate gas Venol?
b. Evaluasi Kognitif
Bentuk alat evaluasi sesuai dengan kebutuhan: tes tertulis, tes lisan, tes produk
c. Evalusai Psikomotor
Bentuk alat evaluasi : tes kinerja, tes produk, dll
(1) Gawea palapuran observasi kanthi tema “Lingkungan”!
No. Nama Mengarang paragraf deskripsi Butir
Soal
Diksi Kalimat Isi Bahasa C1
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4