Anda di halaman 1dari 16

MAKNA PLURALITAS DALAM FILM

“RAYA AND THE LAST DRAGON”


(Studi Analisis Semiotika Roland Barthes)

TESIS

Diajukan Sebagai Salah Satu Syarat Untuk Menyelesaikan Program Pasca


Sarjana Program Studi Magister Ilmu Komunikasi

Disusun Oleh:
Inne Pujianti
55220120013

PROGRAM STUDI MAGISTER ILMU KOMUNIKASI


FAKULTAS ILMU KOMUNIKASI
UNIVERSITAS MERCU BUANA
JAKARTA
2023

http://digilib.mercubuana.ac.id/
i

http://digilib.mercubuana.ac.id/
ii

http://digilib.mercubuana.ac.id/
http://digilib.mercubuana.ac.id/
http://digilib.mercubuana.ac.id/
http://digilib.mercubuana.ac.id/
http://digilib.mercubuana.ac.id/
KATA PENGANTAR

Puji syukur kepada Allah Yang Maha Kuasa atas segala karunia serta nikmat-

Nya sehingga penulis dapat menuntaskan tesis ini. Penulis menegaskan bahwa tesis

yang dimaksud tidak terlepas dari bimbingan, bantuan, petunjuk, saran, atau

dukungan, sehingga penulis dapat menggunakannya sebagai satu-satunya dasar

untuk mengevaluasi Pendidikan Strata 2 (dua) dengan judul “Makna Pluralitas

Dalam Film Raya and The Last Dragon (Studi Analisis Semiotika Roland

Barthes)”. Oleh karena itu penulis mengucapkan terima kasih kepada:

1. Dr. Ahmad Mulyana, M.Si sebagai dosen pembimbing yang telah

membimbing dan mengarahkan penulis selama penyusunan Tesis ini dari

awal hingga Tesis ini dapat diselesaikan. Terima kasih atas segala

kesabaran, arahan serta bimbingannya, semoga menjadi amal ibadah Bapak

kelak.

2. Dr. Elly Yuliawati, M.si & Dr. Juwono Tri Atmodjo ,M.si Selaku Dekan &

Wakil Dekan beserta segenap jajarannya yang tidak bisa penulis sebutkan

satu persatu.

3. Dr. Heri Budianto,M.Si Selaku Ketua Program Studi Magister Ilmu

Komunikasi dan Dr.Afdal Makkuraga Putra, M.Si selaku Wakil Program

Studi Magister Ilmu Komunikasi yang selama ini selalu memberi

masukan,arahan dan berbagi ilmu. Terima Kasih atas segala perhatian dan

bantuannya.

vii

http://digilib.mercubuana.ac.id/
4. Terima kasih kepada Ibu saya tercinta Almh. Muisah dan Ayah saya Alm.

Basri atas segala cinta dan kasih sayang dan perjuangan kalian yang tidak

akan pernah terlupakan.

5. Kakak-kakakku tercinta Mifathul Jannah dan Nina Mutmainah, terima kasih

banyak atas support kalian.

6. Sahabatku tercinta yang selalu mendukung serta menemani penulis selama

senang maupun sedih Almh. Veby Novita Sari serta sahabat penulis lainnya

yang tidak bisa penulis sebutkan satu-satu.

7. Seluruh Staff dan Dosen Pengajar Program Pasca Sarjana Magister Ilmu

Komunikasi yang telah memberikan ilmu dan materi serta bantuannya

sehingga peneliti dapat menyelesaikan penelitian ini.

8. Rekan-rekan Magister Ilmu Komunikasi Angkatan 38 yang selalu

mendukung serta membantu peneliti.

9. Serta terima kasih kepada PT Isolutions & PT Resindo yang telah

memberikan dukungan kepada peneliti.

Akhir kata, penulis berharap tesis ini dapat memberikan manfaat dan ilmu

bagi para pembacanya.

Jakarta, 26 Januari 2023

Inne Pujianti.

viii

http://digilib.mercubuana.ac.id/
DAFTAR ISI

LEMBAR PERSETUJUAN SIDANG TESIS ..................................................... i


LEMBAR TANDA LULUS SIDANG TESIS ..................................................... ii
LEMBAR PENGEAHAN PERBAIKAN TESIS .............................................. iii
LEMBAR PENGESAHAN TESIS ..................................................................... iv
PERNYATAAN SIMILARITY CHECK ........................................................... v
PERNYATAAN .................................................................................................... vi
KATA PENGANTAR ......................................................................................... vii
ABSTRAK ............................................................................................................ ix
ABSTACK ............................................................................................................... x
DAFTAR ISI ......................................................................................................... xi
DAFTAR GAMBAR .......................................................................................... xiii
DAFTAR TABEL ............................................................................................. xvii
BAB I PENDAHULUAN ................................................................................. 1
1.1. LATAR BELAKANG PENELITIAN........................................................ 1
1.2. TUJUAN PENELITIAN......................................................................... 5
1.3. MANFAAT.PENELITIAN ..................................................................... 6
1.3.2 Manfaat Teoritis ..................................................................... 6
1.3.2 Manfaat Sosial........................................................................ 6
BAB II KAJIAN PUSTAKA ............................................................................. 7
2.1. PENELITIAN TERDAHULU ................................................................. 7
2.2. LANDASAN TEORI........................................................................... 14
2.2.1. Perspektif Teori Konstruksi Sosial Media Massa ................ 14
2.2.2. Tradisi Semiotik ................................................................... 15
2.2.3. Teori Semiotika Roland Barthes .......................................... 16
2.2.4. Komunikasi Massa ............................................................... 18
2.3. FILM ............................................................................................... 19
2.3.1 Pengertian Film .................................................................... 19
2.3.2 Film Sebagai Pesan dan Produksi Makna ............................ 19
2.3.3 Film Animasi........................................................................ 20

xi

http://digilib.mercubuana.ac.id/
2.4. DASAR-DASAR PLURALISME .......................................................... 21
2.5. KERANGKA BERPIKIR ..................................................................... 22
BAB III METODOLOGI PENELITIAN........................................................ 23
3.1. PARADIGMA PENELITIAN ................................................................ 23
3.2. TIPE PENELITIAN ............................................................................ 24
3.3. METODE PENELITIAN ..................................................................... 24
3.4. SUBJEK DAN OBJEK PENELITIAN .................................................... 25
3.4.1. Subjek Penelitian.................................................................. 25
3.4.2. Objek Penelitian ................................................................... 25
3.5. UNIT ANALISIS ............................................................................... 26
3.6. TEKNIK PENGUMPULAN DATA ....................................................... 26
3.6.1. Data Primer .......................................................................... 26
3.6.2. Data Sekunder ...................................................................... 27
3.7. TEKNIK ANALISA DATA ................................................................. 27
3.8. TEKNIK KEABSAHAN DATA ............................................................ 28
BAB IV HASIL PENELITIAN DAN PEMBAHASAN ................................. 30
4.1. SINOPSIS FILM RAYA AND THE LAST DRAGON .............................. 30
4.2. KONTEKS SOSIAL DALAM FILM...................................................... 36
4.3. KARAKTER TOKOH FILM ................................................................ 36
4.4. HASIL PENELITIAN ......................................................................... 41
4.4.1. Aspek-Aspek Pluralitas ........................................................ 41
4.5. PEMBAHASAN ................................................................................. 96
BAB V KESIMPULAN DAN SARAN ......................................................... 105
5.1. KESIMPULAN ................................................................................ 105
5.2. SARAN .......................................................................................... 106
5.2.1. Saran Akademis ................................................................. 106
5.2.2. Saran Praktis ...................................................................... 106
DAFTAR PUSTAKA ........................................................................................ 107
LAMPIRAN ....................................................................................................... 111

xii

http://digilib.mercubuana.ac.id/
DAFTAR GAMBAR

Gambar 4. 1 SISU ................................................................................................ 36


Gambar 4. 2 Raya ................................................................................................. 37
Gambar 4. 3 Namaari .......................................................................................... 37
Gambar 4. 4 Boun ................................................................................................. 38
Gambar 4. 5 Little Noi.......................................................................................... 38
Gambar 4. 6 Tong Sang ........................................................................................ 39
Gambar 4. 7 Druun ................................................................................................ 40
Gambar 4. 7 ........................................................................................................... 42
Gambar 4. 8 ........................................................................................................... 42
Gambar 4. 9 ........................................................................................................... 42
Gambar 4. 10 ......................................................................................................... 42
Gambar 4. 11 ......................................................................................................... 43
Gambar 4. 12 ......................................................................................................... 43
Gambar 4. 13 ......................................................................................................... 43
Gambar 4. 14 ......................................................................................................... 43
Gambar 4. 15 ......................................................................................................... 44
Gambar 4. 16 ......................................................................................................... 45
Gambar 4. 17 ......................................................................................................... 45
Gambar 4. 18 ......................................................................................................... 45
Gambar 4. 19 ......................................................................................................... 46
Gambar 4. 20 ......................................................................................................... 46
Gambar 4. 21 ......................................................................................................... 46
Gambar 4. 22 ......................................................................................................... 47
Gambar 4. 23 ......................................................................................................... 47
Gambar 4. 24 ......................................................................................................... 47
Gambar 4. 25 ......................................................................................................... 48
Gambar 4. 26 ......................................................................................................... 48
Gambar 4. 27 ......................................................................................................... 48
Gambar 4. 28 ......................................................................................................... 49
Gambar 4. 29 ......................................................................................................... 50
Gambar 4. 30 ......................................................................................................... 50
Gambar 4. 31 ......................................................................................................... 50
Gambar 4. 32 ......................................................................................................... 50
Gambar 4. 33 ......................................................................................................... 51
Gambar 4. 34 ......................................................................................................... 51
Gambar 4. 35 ......................................................................................................... 51
Gambar 4. 36 ......................................................................................................... 51
Gambar 4. 37 ......................................................................................................... 52
Gambar 4. 38 ......................................................................................................... 52
Gambar 4. 39 ......................................................................................................... 52
Gambar 4. 40 ......................................................................................................... 52
Gambar 4. 41 ......................................................................................................... 53
Gambar 4. 42 ......................................................................................................... 53
Gambar 4. 43 ......................................................................................................... 53

xiii

http://digilib.mercubuana.ac.id/
Gambar 4. 44 ......................................................................................................... 53
Gambar 4. 45 ......................................................................................................... 54
Gambar 4. 46 ......................................................................................................... 54
Gambar 4. 47 ......................................................................................................... 56
Gambar 4. 48 ......................................................................................................... 56
Gambar 4. 49 ......................................................................................................... 56
Gambar 4. 50 ......................................................................................................... 56
Gambar 4. 51 ......................................................................................................... 57
Gambar 4. 52 ......................................................................................................... 57
Gambar 4. 53 ......................................................................................................... 57
Gambar 4. 54 ......................................................................................................... 57
Gambar 4. 55 ......................................................................................................... 58
Gambar 4. 56 ......................................................................................................... 58
Gambar 4. 57 ......................................................................................................... 59
Gambar 4. 58 ......................................................................................................... 59
Gambar 4. 59 ......................................................................................................... 60
Gambar 4. 60 ......................................................................................................... 60
Gambar 4. 61 ......................................................................................................... 60
Gambar 4. 62 ......................................................................................................... 60
Gambar 4. 63 ......................................................................................................... 60
Gambar 4. 64 ......................................................................................................... 61
Gambar 4. 65 ......................................................................................................... 61
Gambar 4. 66 ......................................................................................................... 61
Gambar 4. 67 ......................................................................................................... 61
Gambar 4. 68 ......................................................................................................... 61
Gambar 4. 69 ......................................................................................................... 62
Gambar 4. 70 ......................................................................................................... 62
Gambar 4. 71 ......................................................................................................... 62
Gambar 4. 72 ......................................................................................................... 62
Gambar 4. 73 ......................................................................................................... 62
Gambar 4. 74 ......................................................................................................... 63
Gambar 4. 75 ......................................................................................................... 63
Gambar 4. 76 ......................................................................................................... 63
Gambar 4. 77 ......................................................................................................... 63
Gambar 4. 78 ......................................................................................................... 64
Gambar 4. 79 ......................................................................................................... 64
Gambar 4. 80 ......................................................................................................... 64
Gambar 4. 81 ......................................................................................................... 64
Gambar 4. 82 ......................................................................................................... 64
Gambar 4. 83 ......................................................................................................... 65
Gambar 4. 84 ......................................................................................................... 65
Gambar 4. 85 ......................................................................................................... 65
Gambar 4. 86 ......................................................................................................... 66
Gambar 4. 87 ......................................................................................................... 66
Gambar 4. 88 ......................................................................................................... 66
Gambar 4. 89 ......................................................................................................... 66

xiv

http://digilib.mercubuana.ac.id/
Gambar 4. 90 ......................................................................................................... 67
Gambar 4. 91 ......................................................................................................... 67
Gambar 4. 92 ......................................................................................................... 67
Gambar 4. 93 ......................................................................................................... 68
Gambar 4. 94 ......................................................................................................... 68
Gambar 4. 95 ......................................................................................................... 68
Gambar 4. 96 ......................................................................................................... 68
Gambar 4. 97 ......................................................................................................... 69
Gambar 4. 98 ......................................................................................................... 69
Gambar 4. 99 ......................................................................................................... 69
Gambar 4. 100 ....................................................................................................... 70
Gambar 4. 101 ....................................................................................................... 70
Gambar 4. 102 ....................................................................................................... 70
Gambar 4. 103 ....................................................................................................... 70
Gambar 4. 104 ....................................................................................................... 71
Gambar 4. 105 ....................................................................................................... 71
Gambar 4. 106 ....................................................................................................... 71
Gambar 4. 107 ....................................................................................................... 72
Gambar 4. 108 ....................................................................................................... 72
Gambar 4. 109 ....................................................................................................... 72
Gambar 4. 110 ....................................................................................................... 73
Gambar 4. 111 ....................................................................................................... 73
Gambar 4. 112 ....................................................................................................... 73
Gambar 4. 113 ....................................................................................................... 74
Gambar 4. 114 ....................................................................................................... 74
Gambar 4. 115 ....................................................................................................... 74
Gambar 4. 116 ....................................................................................................... 74
Gambar 4. 117 ....................................................................................................... 75
Gambar 4. 118 ....................................................................................................... 75
Gambar 4. 119 ....................................................................................................... 75
Gambar 4. 120 ....................................................................................................... 76
Gambar 4. 121 ....................................................................................................... 76
Gambar 4. 122 ....................................................................................................... 76
Gambar 4. 123 ....................................................................................................... 77
Gambar 4. 124 ....................................................................................................... 77
Gambar 4. 125 ....................................................................................................... 77
Gambar 4. 126 ....................................................................................................... 78
Gambar 4. 127 ....................................................................................................... 78
Gambar 4. 128 ....................................................................................................... 78
Gambar 4. 129 ....................................................................................................... 79
Gambar 4. 130 ....................................................................................................... 79
Gambar 4. 131 ....................................................................................................... 79
Gambar 4. 132 ....................................................................................................... 79
Gambar 4. 133 ....................................................................................................... 80
Gambar 4. 134 ....................................................................................................... 80
Gambar 4. 135 ....................................................................................................... 80

xv

http://digilib.mercubuana.ac.id/
Gambar 4. 136 ....................................................................................................... 81
Gambar 4. 137 ....................................................................................................... 81
Gambar 4. 138 ....................................................................................................... 81
Gambar 4. 139 ....................................................................................................... 82
Gambar 4. 140 ....................................................................................................... 82
Gambar 4. 141 ....................................................................................................... 82
Gambar 4. 142 ....................................................................................................... 82
Gambar 4. 143 ....................................................................................................... 83
Gambar 4. 144 ....................................................................................................... 83
Gambar 4. 145 ....................................................................................................... 83
Gambar 4. 146 ....................................................................................................... 84
Gambar 4. 147 ....................................................................................................... 84
Gambar 4. 148 ....................................................................................................... 84
Gambar 4. 149 ....................................................................................................... 85
Gambar 4. 150 ....................................................................................................... 85
Gambar 4. 151 ....................................................................................................... 85
Gambar 4. 152 ....................................................................................................... 85
Gambar 4. 153 ....................................................................................................... 86
Gambar 4. 154 ....................................................................................................... 86
Gambar 4. 155 ....................................................................................................... 86
Gambar 4. 156 ....................................................................................................... 87
Gambar 4. 157 ....................................................................................................... 87
Gambar 4. 158 ....................................................................................................... 88
Gambar 4. 159 ....................................................................................................... 89
Gambar 4. 160 ....................................................................................................... 89
Gambar 4. 161 ....................................................................................................... 89
Gambar 4. 162 ....................................................................................................... 90
Gambar 4. 163 ....................................................................................................... 90
Gambar 4. 164 ....................................................................................................... 90
Gambar 4. 165 ....................................................................................................... 91
Gambar 4. 166 ....................................................................................................... 91
Gambar 4. 167 ....................................................................................................... 91
Gambar 4. 168 ....................................................................................................... 91
Gambar 4. 169 ....................................................................................................... 92
Gambar 4. 170 ....................................................................................................... 92
Gambar 4. 171 ....................................................................................................... 92
Gambar 4. 172 ....................................................................................................... 93
Gambar 4. 173 ....................................................................................................... 93
Gambar 4. 174 ....................................................................................................... 93
Gambar 4. 175 ....................................................................................................... 93
Gambar 4. 176 ....................................................................................................... 94
Gambar 4. 177 ....................................................................................................... 94
Gambar 4. 178 ....................................................................................................... 94
Gambar 4. 179 ....................................................................................................... 95
Gambar 4. 180 ....................................................................................................... 95
Gambar 4. 181 ....................................................................................................... 95

xvi

http://digilib.mercubuana.ac.id/
DAFTAR TABEL

Tabel 2. 1 Penelitian Terdahulu ............................................................................ 7


Tabel 2. 2 Peta Roland Barthes (Sobur, 2003:7).................................................. 17
Tabel 4. 1Karakter Tokoh Film...................................................................…….. 36
Tabel 4. 2 Flm Crew…………………………………………….…….……….....41
Tabel 4. 3 Type Of Shot Dasar Filosofi Kemanusiaan..........................................41
Tabel 4. 4 Makna Denotasi, Konotasi dan Mitos pada adegan aspek-aspek
pluralism……………………………………………………………………...…..44
Tabel 4. 5 Type Of Shot Adegan Aspek-aspek Pluralisme....................................45
Tabel 4. 6 Makna Denotasi, Konotasi dan Mitos pada adegan aspek-aspek
pluralisme...............................................................................................................49
Tabel 4. 7 Type Of Shot Adegan Aspek-aspek Pluralisme....................................49
Tabel 4. 8 Makna Denotasi, Konotasi dan Mitos pada adegan aspek-aspek
pluralisme……………………………………………………………………...…54
Tabel 4. 9 Type Of Shot Dasar Sosial Kemasyarakatan dan Budaya………........56
Tabel 4. 10 Makna Denotasi, Konotasi & Mitos Dasar Sosial
Kemasyarakatan.....................................................................................................58
Tabel 4. 11 Type Of Shot Dasar Sosial Kemasyarakatan dan Budaya..................59
Tabel 4. 12 Makna Denotasi, Konotasi & Mitos Dasar Sosial
Kemasyarakatan……………………………………………………………...…..66
Tabel 4. 13 Type Of Shot Dasar Teologis………………………………………..89
Tabel 4. 14 Makna Denotasi, Konotasi dan Mitos Dasar Teologis.......................96
Tabel 4.15 Pembahasan………………………..………………………..……..104

xvii

http://digilib.mercubuana.ac.id/

Anda mungkin juga menyukai