MAKALAH BAHASA JAWA

TEMBANG PANGKUR

KELOMPOK 7

ALEXANDRE ZULKARNAEN (03)

MUCHAMMAD RICKI HANDIKA (19)

YOFIKA PUTRI WIDHIYANTI (35)

PEMERINTAH PROVINSI JAWA TIMUR

DINAS PENDIDIKAN SEKOLAH MENENGAH ATAS NEGERI 2 PARE

Jln. P.K. Bangsa No 28 Pelem-Pare, Telp (0354) 391177, Fax (0354) 3999428

Web: www.smadapare.sch.id, email: info@smadapare.sch.id

 Daftar isi

COVER............................................................................................................................................ i

DAFTAR ISI...................................................................................................................................ii

BAB I.PURWAKA .....................................................................................................................1

1.1.Lelandhesan Penelitian ............................................................................................................1

1.2.Underan Penelitian ...................................................................................................................1

1.3.Ancas Penelitian .....................................................................................................................1

BAB II.ANDHARAN ....................................................................................................................2

2.1. Teges Tembung macapat..........................................................................................................2

2.2.Teges Lan Filosofi Tembang Macapat

Pangkur ...........................................................................................................................................2

2.3.Cirine Tembang Macapat Pangkur Sing Mbedakake Kalawan Tembang Macapat

Liyane ............................................................................................................................................2

2.4.Sasmita Tembang Macapat

Pangkur............................................................................................................................................2

2.5.Tuladhane Tembang Macapat

Pangkur....................................................................................................................…....................3

BAB III.WASANA .................................................................................................................... 4

3.1 Dudutan .................................................................................................................................4

Kapustakaan ................................................................................................................................5

v
 Bab 1

PURWAKA

1.1 Lelandhesan Paneliten

Ing jaman menika kahanan budaya wonten Indonesia basa jawi khususipun, dirasa tansah
katilep. Salah satunggaling tuladhane inggih menika kasusastraaan Jawa yaiku tembang Pangkur,
bocah-bocah tansah mboten saged nembangake tembang macapat kanthi trep wonten ing
piwulangan khususe piwulangan basa jawi.

Samanaugi tiyang sepuh lan sekolah ingkang sampun arang ngajari seni Jawi punika, kamangka
seni Jawi kados tembang macapat menika penting sanget.

Piwulangan basa Jawi, babagan “Tembang Macapat” menika minangka dados babagan kang
utama, supados tembang macapat punika mboten ketilep kahanan zaman.

Ing makalah menika badhe dipunjelasaken peranganipun nembangaken

tembang macapat Pangkur, inggih menika salah satunggaling jenis tembang saking tembang
macapat.

Pramila makalah punika maringi informasi babagan penjelasan tembang macapat Pangkur,
paugeran kaliyan watak tembang lan tuladhane.

1.2 Underan Paneliten

Saking wawadaning perkawis ing inggil, saged dipendhet momotaning perkawis iggih punika:

1. Apa iku kang diarani tembang macapat Pangkur?

2. Apa cirine tembang macapat Pangkur sing mbédakaké kalawan tembang macapat liyane?

3. Apa wae sasmita tembang macapat Pangkur?

4. Kepriye tuladhane tembang macapat Pangkur?

1.3 Ancas

 Kanggo mangerteni pangerten saka tembang Macapat.

 Kanggo mangerteni pangerten saka tembang Macapat kang dipilih yaiku tembang
macapat Pangkur
 Kanggo mangerteni titikan/cirine tembang macapat Pangkur.
 Kanggo mangerteni sasmita tembang macapat Pangkur.
 Kanggo mangerteni tuladhane tembang macapat Pangkur.
 Bab 2

ANDHARAN

2.1 Teges Tembang

Salah sawijine wujud kebudayaan jawa kang wis ana wiwit jaman kraton,lirik/Sajak kang
nduweni nada irama saengga ing basa Indonesia diarani lagu.

2.2 Teges Tembang Pangkur

Pangkur nduweni teges bali/mungkur/pasrah. Saking tetembungan kasebut, pangkur saged

dipuntegesi tembang ingkang nggambaraken bilih manungsa gadhah fase-fase, inggih menika
wekdal-wekdal badhe undur saking pagesangan jasmani lan tumuju dhateng pagesangan spiritual
utawi spiritual, Tembang Pangkur mujudake karya sastra kang nyritakake wong kanggo nyelin-
eling biyen kang ala,ngajak nyedak marang ALLAH SWT lan wiwit ninggal rasa srakah
kadonyan.

2.3 Titikan/Ciri-ciri

Tembang Pangkur mujudake karya sastra kang nyritakake wong kanggo ngeling-eling biyen
kang ala, ngajak nyedhak marang Allah SWT lan wiwit ninggal rasa srakah kadonyan.

Titikan Utawa ciri tembang macapat Pungkur yaiku:

a. Guru Gatra yaiku 7 baris setiap bait artine tembang pangkur iki duweni 7 larik atau baris
kalimat.

b. Guru Wilangan yaiku 8, 11, 8, 7, 12, 8, 8 artine baris pertama ana 8 suku kata, baris keloro ana
11 suku kata lan sakteruse.

c. Guru Lagu yaiku a, i, u, a, u, a, i artine baris kesiji lan akhirane vokal a, baris keloro akhirane
vokal i lan sakteruse.

2.4 Watak 4 Sasmita Tembang

Watak : Gagah,teges,kuat,lan sereng

Sasmitane : Pangkur,Pungkur,Ungkur,Wuntat,Kapangkur,Kur,Mangkur
2.5 Tuladha Tembang Macapat Pangkur

Sekar Pangkur kang Winarna,

Lelabuhan kang kangge wong aurip,

Ala lan becik punika,

Prayoga kawruhana,

Adat waton punika dipun kadulu,

Miwah ingkang tatakrama,

Den kaesthi siyang ratri.

 Bab 3

WASANA

3.1 Dudutan

Tembang pangkur biyasane digunakake kanggo tujuwan nada (nasehat), paseduluran, lan
katresnan. Kathah ingkang negesi tembang macapat pangkur minangka salah satunggaling
tembang ingkang nyebataken babagan tiyang ingkang sampun sepuh, tiyang menika wiwit
mumet, undur lan uwal saking perkawis kadonyan saha maringi pitedah babagan gesang dhateng
generasi mudha. Mula isi lan pesen tembang pangkur lumrahe menehi pitutur.

\
 DAFTAR PUSTAKA

https://id.m.wikipedia.org/wiki/Tembang#:~:text=Tembang%20adalah%20lirik
%2Fsajak%20yang,menggunakan%20laras%20pelog%20dan%20slendro

Anindyadevi Aurellia,(2022,15,8),https://www.detik.com/jabar/berita/d-
6236018/mengenal-tembang-pangkur-dari-watak-contoh-dan-isi

Trijaya Priyanta,(2012,19,9),https://trianjarpriyanta.wordpress.com/2012/09/19/materi-tembang-pangkur-
kelas-viii-sem-1/

Azizah R R,https://www.academia.edu/7965176/Pangkur_1

Pungkas Aditya,https://id.scribd.com/document/482414663/makalah-basa-jawa-tembang-pangkur